Budowa oka i podstawowe wady wzroku

Trudno jest nam wyobrazić sobie życie bez oczu. Oko bowiem jest narządem receptorowym umożliwiającym widzenie. Prawie każdy organizm posiada oczy, jednak różnią się one od siebie. Te najprostsze wykrywają zakres promieniowania elektromagnetycznego, a te bardziej skomplikowane potrafią dostrzec informacje o kierunku i intensywności padania światła, a także o kształtach obiektów.
Oczy można podzielić na proste i złożone. Oczy złożone posiadają owady, wiję i niektóre skorupiaki. Składają się one z połączonych ommatidów, których liczba zależna jest od gatunku. Każde ommatidium jest zbudowane z rogówki, soczewki, stożka krystalicznego, a także komórek zmysłowych i pigmentowych. Ze względu na to, że każda część oka stawonoga jest oddzielona i ma własną soczewkę, owad widzi otaczający go świat pod postacią mozaiki. Mimo że oko to nie dostrzega takich szczegółów jak oko ludzkie, znacznie lepiej reaguje na ruch.
Kręgowce posiadają oko proste, które zbudowane jest z soczewki, która składa się ze zmiennie i regulowanej ogniskowej oraz tęczówki, reguluje średnicę źrenicy. W głębi oka znajduję się czarny pigment. W części która zawiera komórki z pigmentem znajdują się naczyniówki, przez które biegną główne naczynia krwionośne. Oko proste jest bardzo dobrze ukrwione, a jego budowa była inspiracją do stworzenia aparatu fotograficznego. Zewnętrzną częścią gałki ocznej jest twardówka, która stanowi nieprzepuszczalną tkankę łączną chroniącą oko wewnętrzne. Tutaj też znajduję się rogówka. W komorze pomiędzy rogówką a soczewką znajduję się wodnista ciecz zwana ciałem szklistym. O kolorze tęczówki decyduje kolor mięśni gładkich z których składa się tęczówka. Naczyniówka pokryta jest siatkówką i czopkami. Ochronę oczu tworzy powieka, a pomocny w ochronie jest gruczoł łzowy.
Działanie oka:
• Światło przechodzi przez rogówkę
• Wpada do oka przez źrenicę, której średnia regulowana jest przez tęczówkę
• Przechodzi przez soczewkę która załamuję promienie świetlne
• Przechodzi przez ciało szkliste
• Promienie padają na siatkówkę a tam powstaje odwrócony obraz
• Poprzez nerw wzrokowy i dalsze składniki drogi wzrokowej impulsy nerwowe są przekazywane do ośrodków wzrokowych kory mózgowej.

Elementy budowy oka:
 Błona włóknista oka:
- rogówka - wypukła zewnętrzna warstwa gałki ocznej w jej przedniej części. Rogówka nie jest unaczyniona, naczynia upośledzałyby jej przezierność. Odżywia się dzięki dyfuzji – przez łzy i ciecz wodnistą gałki ocznej, a także dzięki neurotrofinom dostarczanym przez unerwienie rogówki. Posiada dużo zakończeń bólowych, włókien bezrdzennych.
- twardówka – gruba, biała warstwa ochronna, która nadaje kształt gałce ocznej. Twardówka jest słabo unaczyniona i mało czuła. U ssaków zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej; u pozostałych kręgowców zawiera również elementy chrząstki i tkanki kostnej.
 Błona naczyniowa:
- naczyniówka - tylna, największa część błony naczyniowej gałki ocznej. Położona jest między siatkówką a twardówką i jest gęstą trójwarstwową siecią naczyń krwionośnych odżywiającą i dotleniającą fotoreceptory i ciało szkliste.
- ciało rzęskowe – to część oka która otacza tęczówkę. W jego skład wchodzą mięśnie rzęskowe i wyrostki rzęskowe
- tęczówka – jest to nieprzezroczysta tarczka na przedniej części błony naczyniówkowej w jej środku znajduję się źrenica przed którą wpada światło. Tęczówka działa jak przesłona i reguluje ilość tego światła

 Błona wewnętrzna – siatkówka, czyli część oka, która jest elementem odbierającym bodźce wzrokowe. Ma specyficzną budowę, znajdującą się wewnątrz gałki ocznej, na jej tylnej powierzchni. Jest jednym z pierwszych elementów drogi wzrokowej.
Siatkówka ma kilka warstw:
- nabłonek barwnikowy
- warstwa nabłonka wzrokowego - utworzona przez zewnętrzne segmenty czopków i pręcików
- błona graniczna zewnętrzna
- warstwa jądrzasta zewnętrzna
- warstwa splotowata zewnętrzna
- warstwa jądrzasta wewnętrzna
- warstwa splotowata wewnętrzna
- warstwa komórek zwojowych
- warstwa włókien nerwowych
- warstwa graniczna wewnętrzna

 Zawartość gałki ocznej
- soczewka – jest to sprężysty i przeźroczysty narząd, który ogniskuje promienie świetlne tak by tworzyły obraz pomniejszony, odwrócony. Znajduje się miedzy ciałem szklistym a tęczówką i umocowana jest na więzadełkach i mięśniach.
W centrum soczewki znajduję się jej jądro, które otoczone jest korą soczewki, która zbudowana jest z wydłużonych komórek pochodzenia nabłonkowego – włókien soczewki. Jej podstawowe zadanie to umożliwienie ostrego widzenia obiektów położonych w różnej odległości za sprawą zmiany przedniej krzywizny - akomodacja.
- obwódka Zinna - pasma więzadłowe rozpięte w tylnej komorze oka utrzymujące soczewkę w jej położeniu, utworzona przez włókna obwódkowe, rozpoczynające się na powierzchni ciała rzęskowego, a kończące w torebce soczewki.
- ciało szkliste – jest galeretowatą substancją wypełniającą tylną część gałki ocznej. Nadaję jej kształt a także chroni siatkówkę.
-komora przednia – jest przestrzenią wypełnioną cieczą wodnistą, jest ograniczona od przodu rogówką i twardówką, a od tyłu tęczówką, ciałem rzęskowatym i niewielką częścią soczewki.
- komora tylna – również wypełniona jest cieczą wodnistą i otoczona ciałem rzęskowym (boczne) soczewką (przyśrodkowe), tęczówką (przednie) i ciałem szklistym (tylnie)


Gałka oczna ma swoje naczynia. W ich skład wchodzą:
 Tętnice
 Żyły
 Naczynia chłonne

Oko ma także swoje narządy dodatkowe, takie jak:
 Powieki – ruchoma część ochraniająca oko proste, rozprowadza ona także ciecz łzową po powierzchni gałki ocznej
 Spojówka, jest błoną śluzową pokrywającą wewnętrzną część powieki, a także zewnętrzną przednią część twardówki
 Narząd łzowy- część aparatu ochronnego oka, która produkuje łzy, a one mają za zadanie nawilżać i dezynfekować gałkę oczną
 Brwi – chronią oko przed potem i deszczem, a także przed krwią w razie urazu głowy
 Rzęsy - ochrona oczu polegająca na wyłapywaniu cząstek brudu, kurzu, jak i drobnych owadów.
 Mięśnie zewnętrzne gałki ocznej – grupa mięśni otaczających gałkę oczną, pozwalają na jej ruch
WADY WZROKU

1. Astygmatyzm – wada wzroku, a dokładniej soczewki lub rogówki oka. Charakteryzuje się zaburzeniem symetrii obrotowej oka. Jest to dość często występująca wada wzroku. Można nawet powiedzieć, że prawie każdy cierpi na astygmatyzm w większym lub mniejszym stopniu.
Można wyróżnić dwa rodzaje astygmatyzmu:
• regularny – oku można przypisać dwie prostopadłe osie optyczne, a wadę tą można skorygować okularami ze szkłami cylindrycznymi.
• Nieregularny - oko posiada osie optyczne nieprostopadłe, a w związku z tym możliwa jest jedynie korekcja soczewkami kontaktowymi.

2. Daltonizm – deuteranopia, inaczej ślepota barw, czyli wada wzroku, która polega na nierozpoznawaniu zielonej barwy (lub mylenie jej z czerwoną barwą). Przyczyną daltonizmu jest brak czopków reagujących na barwę zieloną

Kolory tęczy widoczne przez
Osobę z daltonizmem

3. Krótkowzroczność - jedna z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku polegająca na tym, że tor optyczny oka nieprawidłowo skupia promienie świetlne.
W celu korygowania wady wzroku stosuje się okulary korekcyjne, bądź soczewki kontaktowe. Są to soczewki rozpraszające – wklęsło-wypukłe. Ich moc optyczna podaje się w dioptriach (dodając znak -).
Występują 3 rodzaje krótkowzroczności:
• Osiowa
• Krzywiznowa
• Refrakcyjna

4. Nadwzroczność, inaczej dalekowzroczność - Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio-tylnych oka w stosunku do jego siły łamiącej lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka w stosunku do jego długości. Jest to wada spotykana równie często jak krótkowzroczność, a w celu jej korekty stosuję się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe – skupiające. Ich moc optyczna podaje się w dioptriach (dodając znak +).
Wyróżniamy dwa rodzaje nadwzroczności:
• Utajona
• Starcza

5. Zez – to wada oczu polegająca na zmianie kąta patrzenia jednego oka względem drugiego, co wynika z osłabienia mięśni ocznych. W wyniku tych zmian dochodzi do zaburzeń widzenia przestrzennego (stereoskopowego). Może również pojawić się amblyopia ("leniwe oko").
Leczenie polega na zasłonięciu zdrowego oka, tym samym zmuszając "leniwe oko" do pracy. Końcowym etapem przywracania prawidłowego widzenia jest zabieg operacyjny, polegająca na wyrównaniu siły działania mięśni.


Bibliografia:
1. pl.wikipedia.org
2. www.mojeoczy.pl
3. www.ostygmatyzm.info
4. www.szkla.com
5. Wiedza i życie, Dr Enric Gil de Bernabe Ortega, Atlas anatomii
6. Wiedza i życie, K. Sabath, Nowe spojrzenie na ewolucję oczu