Oko, budowa,funkcje, wady

Oko człowieka to najdoskonalszy narząd optyczny jaki został kiedykolwiek stworzony. Natura obdarzyła człowieka tak doskonałym tworem, że przez stulecia starał się ją naśladować poprzez budowanie soczewek, teleskopów i innych urządzeń optycznych działających na ogólnych zasadach działania oka. Narząd wzroku składa się z oka i narządów dodatkowych. Oko – to gałka oczna wraz z nerwem wzrokowym, narządy dodatkowe zaś to aparat ochronny gałki ocznej i aparat ruchowy gałki ocznej.
Najważniejszą rolę w narządzie wzroku spełnia gałka oczna.
Gałka oczna o średnicy 22-24 mm osadzona jest w oczodole wysłanym grubą warstwą tkanki łącznej tłuszczowej. Gałka oczna składa się z trzech błon: włóknistej, naczyniowej i wewnętrznej.

Błona włóknista gałki ocznej

Gałka oczna otoczona jest od zewnątrz błoną włóknistą, która składa się z dwóch części: przedniej, zwanej rogówką, i tylniej, zwanej twardówką.

ROGÓWKA (cornea), błona przezroczysta nie posiadająca unaczynienia, położona jest centralnie, z przodu i uwypuklona jak szkiełko zegarkowe. Przez rogówkę przechodzą promienie świetlne, które dzięki jej wypukłości zostają załamane. Załamywanie promieni świetlnych, przechodzących przez poszczególne ośrodki oka, jest konieczne, aby zostały one odebrane przez siatkówkę. Rogówka ma kilkakrotnie większą zdolność załamywania promieni słonecznych od soczewki. Nie posiada ona własnych naczyń krwionośnych ani limfatycznych. Odżywianie rogówki odbywa się przez przesączanie płynów ze struktur sąsiednich.
Rogówka jest bardzo wrażliwa na ból. Wszelkie ciała obce odczuwane są wyraźnie przez zakończenia nerwowe, których znajduje się w rogówce kilkadziesiąt tysięcy. Tak u dzieci jak i u dorosłych należy ochraniać rogówkę przed urazami i ciałami obcymi. Każde ciało obce, które dostanie się do rogówki, należy usunąć jak najszybciej. Pozostawienie go mimo boleści w rogówce na dłużej np. na kilka dni, grozi wystąpieniem zmian zapalnych, zmniejszających nieraz w dalszym następstwie nieodwracalnie przezierność rogówki, a zatem możliwość normalnego ostrego widzenia.

TWARDÓWKA (białkówka) (sclera) jest najbardziej zewnętrzną, nieprzejrzystą częścią oka. Zbudowana jest z białawej błony włóknistej łącznotkankowej. Twardówka jest bardzo mocna, utrzymuje stały, kulisty kształt gałki ocznej. W przedniej części oka przechodzi w rogówkę, z tyłu w pochewkę nerwu ocznego. Obejmuje 4/5 powierzchni gałki ocznej. U dzieci zabarwienie twardówki jest niebieskawo białawe, a u osób starszych – wskutek odkładania się tłuszczu – żółtawe. Chroni ona oko przed niezbyt silnymi urazami mechanicznymi. Do niej przyczepiają się mięśnie oczne poruszające gałką. W tylnej części przechodzą przez twardówkę nerwy i naczynia tętnicze, doprowadzające krew, oraz naczynia żylne – odprowadzające krew z gałki ocznej. Twardówka jest najgrubsza (ok. 2 mm) w okolicy wyjścia nerwu wzrokowego. W miejscu wyjścia nerwu wzrokowego wygląda ona jak sito, przez którego oczka przechodzą pączki włókien nerwowych.
Przednią część twardówki pokrywa spojówka gałkowa (tunica conjuctiva), która przechodzi w spojówkę powiekową. W miejscu przejścia powstaje w części górnej załamek spojówki górny oraz w części dolnej załamek spojówki dolny. Obydwie spojówki i załamek tworzą worek spojówkowy. W przypadku stanów zapalnych, szczególnie łatwo występujących u dzieci wskutek częstego pocierania oka brudnymi palcami, dochodzi do nastrzyknięcia i zaczerwienienia spojówki. W stanach zapalnych spojówki może również pojawić się, szczególnie po nocy, wydzielina ropna, która jest zakaźna. Stanów zapalnych spojówek oraz brzegów powiek nie należy lekceważyć, powinny one być leczone przez lekarza okulistę.

Błona naczyniowa gałki ocznej

Pod twardówką położona jest druga warstwa oka nazwaną błoną naczyniową gałki ocznej. Od strony wewnętrznej twardówki błona naczyniowa tworzy naczyniówkę, a bliżej rogówki – ciało rzęskowe oraz tęczówkę.
Naczyniówka (choroidea) jest tylną częścią błony naczyniowej. W jej obrębie znajduje się gęsta sieć naczyń tętniczych i żylnych. Ma znaczenie odżywcze dla siatkówki. Ku przodowi przechodzi w ciało rzęskowe ( odpowiedzialne za uwypuklanie soczewki – zwiększenie kąta załamania promieni słonecznych ) i tęczówkę, określana łącznie z nimi jako błona naczyniowa lub środkowa oka.
Ciało rzęskowe jest bogato unaczynione, składa się z wiązek mięśni gładkich rzęskowych, które są połączone z więzadełkami biegnącymi do soczewki. Skurcz lub rozkurcz mięśni gładkich rzęskowych przyczynia się do uwypuklenia lub spłaszczenia soczewki. Ma to duże znaczenie w widzeniu obrazów z bliska i daleka.

Tęczówka (iris) jest umięśnioną częścią błony naczyniowej otaczającej otwór nazywany źrenicą. Tęczówka ma kształt krążka. Stanowi ona wysuniętą najbardziej ku przodowi część środkowej błony gałki ocznej. Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest kolorowa. Kolor tęczówki zależy od ilości pigmentu w jej przedniej warstwie, tzw. zrębie (gdy b. dużo — tęczówka brązowo czarna), oraz w tworzącym jej tylną powierzchnię nabłonku barwnikowym (gdy prześwieca przez zrąb — tęczówka niebieska). Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości źrenicy.
W środku tego krążka znajduje się otwór zwany źrenicą, który umożliwia przechodzenie promieni świetlnych do wnętrza oka.
Źrenica (pupilla) ustawiona jest w płaszczyźnie czołowej przed soczewką. Odruchowe zwężanie się i rozszerzanie źrenicy pod wpływem światła, zachodzące wskutek skurczów mięśni gładkich tęczówki, warunkuje regulację dopływu światła do wnętrza oka ( tęczówka pełni tu podobną rolę jak przesłona w aparacie fotograficznym).
Średnica źrenicy wynosić może od 3 do 6 mm. Mięśnie gładkie źrenicy unerwione są przez nerwy autonomiczne. Proces rozszerzania i zwężania źrenic zachodzi bez udziału naszej woli. Przystosowanie do widzenia w różnych warunkach – w ciemności albo w bardzo silnym oświetleniu – nazywamy adaptacją oka. (obecnie profesjonalne aparaty fotograficzne wyposażone są w obiektywy, które podobnie jak oko analizują oświetlenie i odpowiednią dostosowują ustawienie soczewek).

Pomiędzy tęczówką a rogówką znajduje się przestrzeń zwana komorą przednią oka. Jest ona wypełniona płynem, który odpływa do kąta tęczówkowo–rogówkowego, gdzie zostaje wchłonięty przez żyły wodne, mające połączenie z żyłami twardówki. Możliwość samoczynnej regulacji ilości płynu zawartego w komorze przedniej odgrywa dużą role przy utrzymaniu stałego ciśnienia w gałce ocznej.

Soczewka (lens) jest zawieszona na włóknach (zw. więzadełkami Zinna lub obwódką rzęskową), które ją umocowują do pierścieniowatego ciała rzęskowego. Umieszczona jest za tęczówką. Zadaniem soczewki jest dalsze załamywanie promieni przechodzących przez źrenicę. Soczewka podobnie jak rogówka jest przeźroczysta, ma torebkę zewnętrzną, obejmujące przezroczyste masy białkowe. W wieku starszym masy te mogą ulegać zmętnieniu i wtedy mówimy o zaćmie, czyli katarakcie. Zmętniałem masy soczewkowe uniemożliwiają prawidłowe widzenie. Operacyjne usunięcie soczewki przywraca – po zastosowaniu odpowiednich szkieł korekcyjnych – zdolność widzenia. Składa się z:
torebki (capsule) - cienka jednorodna błona, kory (cortex) i jądra (nucleus) - składających się z ułożonych w skomplikowany sposób, wydłużonych komórek - włókien soczewki. Soczewka ma dwie wypukłe powierzchnie - przednią i tylną. Zmianę uwypuklenia soczewki powodują skurcze mięśnia rzęskowego – przez napinanie włókien obwódki rzęskowej. Jej kształt powoduje to, że ma dużą zdolność załamywania promieni świetlnych wpadających do oka. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a jądro pestką.
Ostre widzenie na bliższą lub dalszą odległość jest normalnie regulowane przez dwuwypukłą soczewkę, odbywa się ono odruchowo, samoczynnie. Gdy soczewka ulega uwypukleniu (pogrubieniu), wtedy silniejsze jest załamywanie promieni świetlnych i umożliwione widzenie z bliska, natomiast wówczas, gdy soczewka ulega spłaszczeniu, możliwe jest widzenie z daleka. Ta zdolność przystosowania oka do widzenia z bliska i z daleka nazywana jest akomodacją oka, czyli nastawnością. Jest ona zależna przede wszystkim od soczewki. Dzięki niej człowiek widzi przedmioty położone w różnej odległości od oka.
Przestrzeń pomiędzy soczewką a tęczówką nazywana jest komorą tylną oka. Jest ona wypełniona płynem przeźroczystym, produkowanym przez ciało rzęskowe. Płyn ten przedostaje się przez źrenicę do komory przedniej oka i odpływa do układu żylnego przez kąt tęczówkowo- rogówkowy. Z tyłu za soczewką wypełnia wnętrze całej gałki ocznej przezroczysta, galaretowata masa, zawierająca około 98% wody, zwana ciałem szklistym (corpus vitreum). Z przodu ma ono wyraźnie zagłębienie, w którym umieszczona jest soczewka. Ciało szkliste powoduje utrzymanie wypukłości gałki ocznej oraz reguluje ciśnienie śródgałkowe.
Wspólną cechą ciała szklistego, soczewki, płynu wodnego i rogówki jest ich przejrzystość. Promienie świetlne przechodzące przez ten układ, zwany układem dioptrycznym oka, ulegają załamaniu. Jest to koniecznym warunkiem wytworzenia się obrazu na siatkówce.




Błona wewnętrzna gałki ocznej

Jest to wewnętrzna, światłoczuła warstwa gałki ocznej, zwana siatkówką (retina). Jej zadaniem jest odbieranie wrażeń świetlnych.
Składa się z dziesięciu warstw (od zewnątrz):
- warstwę barwników siatkówki
- warstwę nerwowo – nabłonkową
- błonę graniczną zewnętrzną
- warstwę jądrzastą zewnętrzną
- warstwę splotowatą zewnętrzną
- warstwę jądrzastą wewnętrzną
- warstwę splotowatą wewnętrzną
- warstwę zwojową nerwu wzrokowego
- warstwę włókien nerwowych
- błonę graniczną wewnętrzną

Warstwa nerwowo – nabłonkowa (stratum neuroepitheliae) jest właściwym narządem odbiorczym. Pozostałe warstwy służą tylko do przewodzenia bodźców. Warstwa nerwowo – nabłonkowa składa się z:
- czopków (ok. 7 mln.) - receptory wzroku wrażliwe na barwy
- pręcików (ok. 125 mln.)- receptory wzroku wrażliwe na słabe bodźce świetlne
(odróżniają tylko odcienie szarości). Biorą one udział w widzeniu o zmroku.
Na siatkówce znajduje się plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu czopków i z tego powodu cechuje się największą wrażliwością na barwy i światło. Nieco niżej znajduje się plamka ślepa - miejsce pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe na światło. Impulsy powstałe w komórkach czopkowych i pręcikowych zostają najpierw przetworzone w siatkówce, a następnie przekazywane nerwem wzrokowym do mózgowia. Czułość siatkówki jest b. wysoka - reaguje na kilka fotonów.



Mięśnie gałki ocznej

Mięśnie gałki ocznej są odpowiedzialne za ruch gałki ocznej oraz jej osłanianie przez ruch powiekami. Wyróżniamy siedem mięśni gałki ocznej:
- mięsień prosty górny (m. rectus superior) - przywodzi i zwraca gałkę oczną ku górze i ku stronie przyśrodkowej
- mięsień prosty dolny (m. rectus inferior) - przywodzi i zwraca gałkę oczną ku dołowi i ku stronie bocznej
- mięsień prosty przyśrodkowy (m. rectus medialis) - przywodzi gałkę oczną
- mięsień prosty boczny (m. rectus lateralis) - odwodzi gałkę oczną
- mięsień skośny górny ( m. obliquus superior) – odwodzi, obniża gałkę oczną i zwraca ją ku stronie bocznej
- mięsień skośny dolny (m. obliquus inferior) - odwodzi, unosi gałkę oczną i zwraca ją ku stronie bocznej
- mięsień dźwigacz powieki górnej (m. levator palpebrae superior) – unosi powiekę ku górze
Wszystkie te mięśnie oprócz mięśnia skośnego górnego zaczynają się w jednym miejscu ( pierścieniu ścięgnistym wspólnym. Wszystkie kończą się natomiast w jednym miejscu – twardówce, przyczepione z różnych jej stron.

Aparat ochronny gałki ocznej

Powieki – górna i dolna (palbera superior et inferior ) są – utworzone są z elastycznych fałdów skórnych, których zadaniem jest ochrona oka przed zbyt silnymi bodźcami świetlnymi, jak również przed uszkodzeniami mechanicznymi. Ich stały ruch otwierania i zamykania chroni oko przed wysychaniem, ciałami obcymi i bakteriami.

Narząd łzowy

Gruczoł łzowy (glandula lacrimalis) znajduje się w górno - bocznej części oczodołu. Wydziela nieprzerwanie płynną wydzielinę - łzy mające za zadanie oczyszczać powierzchnię oka z zabrudzeń i nawilżać ją.
Każde oko ma jeden duży gruczoł łzowy oraz kilka mniejszych gruczołów, położonych wzdłuż tarczki powiekowej. Gruczoły łzowe wydzielają płyn łzowy, który powoduje zraszanie przednich warstw oka: rogówki i spojówki gałkowej.
Płyn łzowy składa się z 99% z wody oraz niewielkich ilości chlorku sodu (NaCl), oraz substancja chemiczna zwana lizozymem, która ma właściwości bakteriobójcze.

DZIAŁANIE OKA

Światło wpadające do oka biegnie przez rogówkę, komorę przednią oka, soczewkę i ciało szkliste, by zakończyć swą podróż na siatkówce wywołując wrażenie wzrokowe przekazywane do mózgu za pośrednictwem nerwów łączących się w nerw wzrokowy. Rogówka, wraz z cieczą wodnistą, soczewką i ciałem szklistym, stanowią układ skupiający promienie świetlne tak, by na siatkówce pojawiał się ostry obraz obserwowanego przedmiotu i dawał jak najostrzejsze wrażenie wzrokowe. Dlatego też soczewka ma możliwość zmiany swojego kształtu, a co za tym idzie mocy optycznej. Pozwala to na ogniskowanie na siatkówce przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach od oka. Zdolność tę nazywamy akomodacją. Ostre widzenie uzyskiwane jest wtedy, gdy ognisko obrazowe pokrywa się z siatkówką. W przypadku, gdy oko nie jest w stanie zogniskować światła dokładnie na siatkówce mówimy o wadach wzroku. Moc optyczna oka nieakomodującego wynosi około +60 dioptrii, przy czym około 2/3 tej mocy przypada na rogówkę.
Na poniższym rysunku widzimy charakterystyczne parametry oka jako układu optycznego. Nad osią symetrii oka znajdują się parametry dotyczące oka nieakomodującego (oznaczone indeksem o), natomiast pod osią - akomodującego (oznaczenie indeksem a). Powierzchnie soczewki zaznaczone są liniami przerywanymi.
Do soczewki ocznej przylega tęczówka spełniająca rolę przysłony aperturowej kurczącej się pod wpływem bodźców świetlnych co powoduje zmianę średnicy źrenicy wejściowej oka. Tęczówka ma zdolność do zmiany apertury wejściowej oka w zakresie od 8 mm w ciemności do 2 mm przy intensywnym oświetleniu.
Układ optyczny z pewnym przybliżeniem uważać można za centryczny. Środki krzywizn rogówki i soczewki leżą na prostej zwanej osią optyczną oka. Występuje jednak rozbieżność osi optycznej i osi widzenia, która jest wynikiem przesunięcia dołka środkowego poza oś optyczną oka. W efekcie występuje obrót osi widzenia względem osi optycznej średnio o około 5 stopni.
Siatkówka jako odbiornik promieniowania elektromagnetycznego zbudowane jest z dwóch rodzajów komórek światłoczułych: czopków i pręcików połączonych za pomocą nerwów z mózgiem. Czopki o względnie niskiej czułości przeznaczone są do obserwacji przy świetle dziennym. Ich maksymalne zagęszczenie występuje w dołku środkowym. Jeśli zatem obraz obserwowanego przedmiotu znajdzie się dokładnie w tym obszarze uzyskujemy wtedy najlepsza zdolność rozdzielczą. Wraz ze spadkiem natężenia światła wpadającego do oka rośnie średnica źrenicy. W momencie, gdy czułość czopków jest niewystarczająca do prowadzenia obserwacji, mimo dużych wymiarów źrenicy, funkcję receptorów przejmują pręciki. Pręciki znajdują się poza dołkiem środkowym, a największe ich zagęszczenie znajduje się w odległości kątowej 15 stopni od jego środka (dlatego widzenie nocne nazywamy widzeniem peryferyjnym). Przy dużym natężeniu światła pręciki chronione są przed nadmiarem światła przy użyciu specjalnego barwnika. Jego działanie możemy zaobserwować przechodząc z ciemnego pomieszczenia do jasnego lub odwrotnie (efekt olśnienia). Proces przystosowania wzroku do warunków oświetlenia nazywamy adaptacją.
W miejscu gdzie połączenia nerwowe elementów światłoczułych z mózgiem tworzą wspólny nerw wzrokowy powstaje plamka ślepa pozbawiona zupełnie czopków i pręcików. Jeśli obraz przedmiotu obserwowanego znajdzie się w tym miejscu wrażenie wzrokowe nie zostanie odebrane i obserwator nie zauważy tego przedmiotu.

Na poniższym rysunku widzimy charakterystyczne parametry oka jako układu optycznego. Nad osią symetrii oka znajdują się parametry dotyczące oka nieakomodującego (oznaczone indeksem o), natomiast pod osią - akomodującego (oznaczenie indeksem a). Powierzchnie soczewki zaznaczone są liniami przerywanymi.




Parametry charakterystyczne tzw. oka teoretycznego wg Gullstranda przedstawia tabela. Są to parametry dobrane doświadczalnie na podstawie badań na większej liczbie osób i uśrednione.
OKO SCHEMATYCZNE WG GULLSTRANDA
parametr akomodujące nie-akomodujące
współczynniki załamania
rogówka 1,376 1,376
ciecz wodnista 1,336 1,336
soczewka 1,386 1,386
ciałko szkliste 1,336 1,336
promienie krzywizny [mm]
rogówka (pow. zewnętrzna) 7,7 7,7
rogówka (pow. wewnetrzna) 6,8 6,8
soczewka (pow. zewnętrzna) 10 5,33
soczewka (pow. wewnętrzna) -6 -5,33
ogniskowa oka [mm]
obiekt -17,055 -14,169
obraz 22,785 18,930
moc optyczna [dpt]
rogówka 43,053 43,053
soczewka 19,11 33,06
całe oko 58,636 70,57
.


RÓŻNE KOLORY ŚWIATA...
Oko odbiera tylko część promieniowania nań padającego. Związane jest to z własnościami fizyko-chemicznymi rogówki, czopków i pręcików. Odbieramy zatem tylko światło, które mieści się w zakresie tzw. okna optycznego. Okno optyczne to przedział długości fali elektromagnetycznej (światła) od ok. 400nm (co odpowiada światłu o barwie fioletowej) do ok. 700nm (co odpowiada światłu o barwie czerwonej). Powyżej długości 700nm znajduje się niewidoczna dla człowieka podczerwień, a poniżej 400nm, również niewidoczny, ultrafiolet. Do fal elektromagnetycznych zaliczamy także niewidoczne dla człowieka promienie gamma, promienie X i inne. Promieniowanie o długości fali spoza okna optycznego nie jest przepuszczane przez rogówkę oka. Promieniowanie, które wniknie do oka w różnym stopniu wywołuje reakcje elektrochemiczne w czopkach i pręcikach stając się źródłem bodźców. Ze względu na różną budowę czopków i pręcików występują różne właściwości widzenia ciemnego (przy małym oświetleniu, np. w nocy) i jasnego (przy dużym oświetleniu, np. w dzień) . Przyjmuje się maksimum czułości czopków na 550 nm, a pręcików na 510 nm.
Wrażenie barwy
Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje receptorów. Odwzorowują one odpowiednio światło czerwone, zielone i niebieskie. Sygnały odbierane przez mózg od tych receptorów bezpośrednio wpływają na to jaki kolor widzimy. Wymieszanie światła czerwonego, zielonego i niebieskiego w takich samych proporcjach daje nam światło białe. Czerwone i zielone światło oddaje wrażenie koloru żółtego, czerwone i niebieskie magenty, niebieskie i zielone cyjanu. Czerwień, zieleń i niebieski nazywamy barwami podstawowymi. Kolejne trzy to barwy drugorzędne. Zmieszanie barw podstawowych i drugorzędnych w idealnie równych proporcjach daje nam światło białe, zmieszanie zielonego i odpowiedniej ilości magenty da nam również światło białe.

DLACZEGO CZŁOWIEK MA PARĘ OCZU?
Gdy patrzymy na przedmiot ustawiony bardzo daleko od nas osie patrzenia obu oczu ustawione są prawie równolegle. Jeżeli przedmiot ten będziemy zbliżali w naszym kierunku, to mięśnie gałek ocznych będą zmieniać położenie gałek tak by osie widzenia podążały za tym przedmiotem, a tym samym przecięły się. Zjawisko to nosi nazwę konwergencji. Im bliżej oczu znajdzie się nasz przedmiot, tym osie patrzenia przetną się pod większym kątem. Analizując ten kąt mózg człowieka wnioskuje o odległości obserwowanego przedmiotu od oczu. Gdyby zatem człowiek wyposażony był w tylko jedno oko bardzo trudno byłoby mu określać odległość obserwowanego przedmiotu od siebie.
ŚWIAT DO GÓRY NOGAMI...
Obraz przedmiotu na siatkówce jest odwrócony "do góry nogami", co wynika z fizycznej budowy oka (soczewka odwraca obraz). W pierwszych dniach życia mózg człowieka uczy się widzieć prawidłowy obraz obracając go by w późniejszym życiu robić to automatycznie. Oznacza to, że niemowlę widzi świat "postawiony na głowie" i dopiero po pewnym czasie zaczyna widzieć normalnie.


CZĘSTE WADY WZROKU


DALTONIZM
Oko ludzkie przystosowane jest do widzenia barw światła o długości fali w zakresie od około 400 nm (barwa fioletowa) do około 700 nm (barwa czerwona). Jedną z wad wzroku jest daltonizm (ślepota barw) polegający na złym rozpoznawaniu barw. Nazwa wady pochodzi od nazwiska angielskiego fizyka i chemika J. Daltona, który jako pierwszy rozpoznał to schorzenie u siebie i pierwszy opisał ślepotę na barwy zieloną i czerwoną (1794). Może być to wada wrodzona lub nabyta. Daltonizm wrodzony jest wadą dziedziczną, na którą cierpi w różnym stopniu 8% mężczyzn i 0,5% kobiet. Daltonizm nabyty może być wynikiem przejścia choroby siatkówki lub drogi wzrokowej. Daltonizm nieuleczalny występuje u ok. 5% mężczyzn i 0,5% kobiet. Wada ta jest często definiowana jako ślepota na barwę czerwono – zieloną (ta odmiana daltonizmu występuje najczęściej). Występuje także ślepota na barwę czerwoną, rzadziej zieloną i bardzo rzadko na fioletową. W większości przypadków osoby źle rozróżniające barwy od urodzenia nie zdają sobie sprawy z istnienia tej wady, gdyż ostrość wzroku jest zwykle u nich prawidłowa. Całkowita ślepota na barwy jest wynikiem niedorozwoju czopków siatkówki i łączy się ze znacznym obniżeniem ostrości wzroku i trudnością przystosowania się do światła. Wadę tę wykrywa się na podstawie specjalistycznych badań przy użyciu tzw. tablic barwnych pseudoizochromatycznych. W razie konieczności wykonania dokładniejszych badań wykorzystuje się przyrząd nazywany anomaloskop.
Osoby źle rozróżniające barwy nie mogą wykonywać wielu zawodów wymagających bezbłędnego rozpoznawania barw, np. kierowca, maszynista kolejowy, pilot, itp.


KRÓTKOWZROCZNOŚĆ

Krótkowzroczność (miopia) jest jedną z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych oka ludzkiego. Jest wynikiem zbyt dużych rozmiarów przednio - tylnych oka lub zbyt dużą siłą łamiącą układu optycznego oka. Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką. Wskutek tego wrażenie wzrokowe krótkowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot krótkowidz przysuwa przedmiot bliżej oczu.
W celu poprawy ostrości widzenia krótkowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki wklęsłe (rozpraszające). Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak minus (np. minus 3 dioptrie).

Wyróżnia się trzy stopnie krótkowzroczności:
- małą - w zakresie do -3dpt.
- średnią - poniżej -6dpt.
- wysoką - powyżej -6dpt.

Przy wysokiej krótkowzroczności w późniejszym okresie życia mogą wystąpić zmiany chorobowe w twardówce, ciele szklistym, naczyniówce i siatkówce oka (wylewy krwi, odwarstwienie siatkówki i in.).Krótkowzroczność rozwija się najczęściej w okresie dojrzewania płciowego.


NADWZROCZNOŚĆ

Nadwzroczność (dalekowzroczność, hipermetropia, hyperopia,) jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną oka ludzkiego. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio - tylnych oka lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka. Nadwzroczność wzrasta z wiekiem (starczowzroczność, prezbiopia) wskutek postępującego osłabienia aparatu nastawczego oka, w wyniku zmniejszenia sprawności mięśnia rzęskowego i elastyczności soczewki. Promienie równoległe, które w nieakomodującym oku zdrowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku nadwzrocznym ogniskowane są za siatkówką. Wskutek tego wrażenie wzrokowe dalekowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot dalekowidz odsuwa przedmiot od oczu.
W celu poprawy ostrości widzenia dalekowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki wypukłe (skupiające). Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak plus (np. plus 3 dioptrie). Brak korekcji u młodych osób może prowadzić do powstania tzw. zeza akomodacyjne.
ASTYGMATYZM (NIEZBORNOŚĆ ROGÓWKOWA)

Prawidłowe oko człowieka zbudowane jest w ten sposób, że na siatkówce otrzymywany jest ostry obraz obserwowanego przedmiotu. Jest to możliwe dzięki takiej budowie oka, która zapewnia skupianie wszystkich promieni świetlnych wpadających do oka w jego ognisku.
Astygmatyzm (niezborność rogówkowa) jest wadą polegającą na zniekształceniu widzenia wskutek niedokładnie kulistej powierzchni rogówki lub soczewki oka. Jeżeli promień krzywizny rogówki oka w płaszczyźnie pionowej jest inny niż w płaszczyźnie poziomej, to promienie świetlne padające na różne części rogówki załamywane są w różnym stopniu. Powoduje to, że obraz widziany przez pacjenta jest nieostry. Często zdarza się, że gdy pokazuje się pacjentowi znak krzyżyka, on widzi ostro tylko jedno jego ramię - pionowe lub poziome. Taki astygmatyzm nazywa się regularnym, a oko takie posiada dwie ogniskowe. Aby skorygować taką wadę stosuje się okulary z soczewkami cylindrycznymi. Oko ludzkie posiada zwykle tzw. niezborność fizjologiczną o wartości do 0,5 dioptrii, która nie wymaga korekcji.
Urazy oka są często przyczyną nierównej powierzchni rogówki, co powoduje astygmatyzm nieregularny, cechujący się większą ilością ogniskowych. Aby skorygować taką wadę konieczne jest zastosowanie soczewek kontaktowych na powierzchni oka, lub specjalnych żeli okulistycznych wyrównujących powierzchnię rogówki.

BIBLIOGRAFIA
Biologia Claude A. Villee
Jak zwierzęta widzą, słyszą i czują Vitus B. Droscher
Wielka encyklopedia PWN
Ilustrowana encyklopedia przyrody BGW
Zarys anatomii człowieka Adam Krechowiecki, Florian Czerwiński
Anatomia i fizjologia człowieka Janina Chlebińska
Świat wiedzy
www.amg.gda.pl
www.kli-okul.katowice.pl
www.gig.katowice.pl
www.okulistyka.com.pl
www.if.pwr.wroc.pl
www.zdrowie.med.pl


Poniższa praca nie należy do mnie. Są to wiadomości zebrane w sieci, książek i mojej wiedzy. Nie podpisuję się jako autor tej, lecz jako archiwista ;-)