Akt notarialny
Z unormowanych przepisów o darowiźnie w Kodeksie Cywilnym wynika, że forma aktu notarialnego jest zastrzeżona wyłącznie dla oświadczenia darczyńcy, a więc dla skutecznego zobowiązania się tej osoby do przysporzenia korzyści obdarowanemu kosztem swojego majątku. Jest to forma inaczej zwana ad solemnitaem.
Natomiast obdarowany składa oświadczenie w dowolnej formie – pisemnej lub ustnej.
Niektóre oświadczenia jednostronne jak na przykład oświadczenie darczyńcy skierowane do obdarowanego o odwołaniu darowizny wymaga dla celów dowodowych formy pisemnej.
Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, to jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również i odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone na piśmie.
Oświadczenie darczyńcy może być również złożone w formie oferty, co oznacza złożenie propozycji dokonania przysporzenia wybranej przez siebie osobie kosztem swojego majątku, jeśli ta osoba w oznaczonym terminie złoży oświadczenie o przyjęciu oferowanego świadczenia. W tym wypadku również może zostać złożone oświadczenie obdarowanego w dowolnej formie.
Jeśli chodzi o obdarowanego to już samo przyjęcie przedmiotu darowizny jest traktowane jako złożenie oświadczenia o przyjęciu darowizny.
Wymóg zachowania formy notarialnej dla oświadczenia darczyńcy został wprowadzony w jego własnym interesie. W celu zawarcia aktu notarialnego osoba jest wręcz zmuszona udać się do notariusza i do czasu sporządzenia umowy ma ona możliwość przemyślenia sprawy. Jak łatwo można zauważyć, wprowadzenie formy aktu notarialnego ma należycie zabezpieczyć interesy osoby zamierzającej złożyć oświadczenie o dokonaniu darowizny, zaś okres czasu do momentu sporządzenia umowy ma zapobiegać nieprzemyślanym decyzjom.
Notariusz w treści sporządzonego aktu notarialnego i na odpisach określa przedmiot darowizny, jej wartość, grupę podatkową wynikająca z osobistego stosunku łączącego obdarowanego z darczyńcą, kwotę pobranego podatku bądź podstawę prawną niedobrania podatku . Wskazane elementy doskonale ukazuje nam niżej zamieszczony wzór aktu notarialnego.
AKT NOTARIALNY
Dnia ............................................... w Kancelarii Notarialnej w ............................
przy ulicy ...................................... przed notariuszem...........(imię i nazwisko)....
stawili się:
1) Pan(i)..........................................syn ( córka)..................... , NIP:......................, zamieszkały( a) w ...............................
przy ulicy................numer..................................................
2) Pan(i)..........................................syn ( córka)..................... , NIP:......................, zamieszkały( a) w ...............................
przy ulicy................numer..................................................
Tożsamość stawających ustalił notariusz na podstawie dowodów osobistych serie i numery: 1) ......................., 2).....................
UMOWA DAROWIZNY
1. Zgodnie z zapewnieniem stron w Sądzie Rejonowym w ......................................: księdze wieczystej Kw. numer ...............- prawo własności.........................................
..................................................................................................................................................
wpisane jest na rzecz: Pana (i)................................ syna (córki) ............................................
na podstawie............................................................................................................................
Pan ( i) ......................... zapewnia, że...............................stanowi jego ( jej) majątek odrębny, ze nie jest obciążony prawami osób trzecich i hipotekami i jego stan prawny do dnia dzisiejszego nie uległ zmianie
2. Pan(i) ............................. daruje Panu (i)..........................................- prawo własności ..........................a obdarowany(a) darowiznę przyjmuje.
3. Wydanie przedmiotu darowizny w posiadanie już nastąpiło przy czym obdarowany ( a) oświadcza, że spełnia warunki w art. ..... ustawy o podatku od spadków i darowizn
4. Darujący (a) zapewnia, że obdarowany (a) należy do ..........grupy podatkowej, że niniejsza darowizna jest............ darowizną i strony podają wartość przedmiotu darowizny na kwotę..............................złotych
5. Podatki i wszelkie należności od przedmiotu tej umowy opłacać będzie obdarowany (a) od dnia dzisiejszego
6. Notariusz pouczył strony o przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn
7. Koszty sporządzenia aktu oraz opłaty sądowe ponosi obdarowany(a)
8. Pobrano tytułem:
- taksy notarialnej – kwotę .................... – w myśl rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia............, kwotę................... tytułem podatku VAT
- opłaty sądowej – kwotę........................- w myśl rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia..............................................................................
- podatku od darowizny – kwotę...............- w myśl art. ... ustawy
Akt ten odczytano, przyjęto, podpisano
Na oryginale aktu podpisy stron i notariusza
Załacznik2. Wzór aktu notarialnego z Kancelarii Notarialnej w Jaśle
Gdy forma aktu notarialnego nie zostaje dochowana umowa jest nieważna, ale jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione, możemy mówić o wyjątku od wyżej wymienionej zasady. Jest to tak zwana nieważność względna.
Przykładem może być dwóch sąsiadów, którzy ustnie zawarli umowę darowizny, gdzie jeden zobowiązał się oddać drugiemu garaż. Ponieważ nie mamy złożonego oświadczenia woli w formie aktu notarialnego, możemy śmiało powiedzieć, że umowa jest nieważna. Jednak z chwilą przekazania garażu, a więc z chwilą spełnienia świadczenia, umowa nabiera swojej mocy.
Fakt ten potwierdza art. 890 Kodeksu Cywilnego, w którym ustawodawca zamieścił postanowienie, że umowa darowizny zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, przez spełnienie świadczenia rozumieć należy także przypadki polegające na zawarciu umowy darowizny wywołującej skutek zobowiązaniowy , ale i rzeczowy. Zgodnie z art. 155 1 Kodeksu Cywilnego skutek rzeczowy następuje, gdy zobowiązanie do przeniesienia własności odnosi się do rzeczy oznaczonych co do tożsamości. W takich sytuacjach umowa nieformalna darowizny jest ważna choćby obdarowanemu nie została wydana rzecz ruchoma stanowiąca przedmiot darowizny. W przypadku , gdy strony sobie zastrzegły, ze umowa darowizny wywołuje tylko skutki zobowiązujące albo przedmiotem darowizny są rzeczy oznaczone co do rodzaju albo nie istniejące jeszcze, to wtedy spełnienie świadczenia następuje dopiero przez przeniesienie posiadania rzeczy lub zapłatę darowanej kwoty.
Najczęściej do spełnienia świadczenia dochodzi jednocześnie ze składaniem przez strony umowy darowizny oświadczeń wymaganych przepisami Kodeksu Cywilnego, a więc przez darczyńcę oświadczenia zobowiązującego do przysporzenia majątkowego na rzecz obdarowanego oraz przez obdarowanego o przyjęciu darowizny. Zdarzają się jednak wypadki , że oświadczenia stron są składane przed lub dopiero po wręczeniu obdarowanemu przedmiotu darowizny i wtedy umowa darowizny staje się ważna z chwila jej zawarcia, czyli w razie późniejszego spełnienia świadczenia uzyskuje ważność z mocą wsteczną, zwaną ex tunc Darowizny takie zwane są darowiznami rękodajnymi.
Z artykułu 890 2 Kodeksu Cywilnego wynika również , że obowiązek zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczeń obu stron umowy darowizny, przewidziany jest dla sytuacji, które wymagają przepisy szczególne.
Jako przykład można wziąć przeniesienie własności nieruchomości czy zrzeczenie się należności (zwolnienie z długu) , ale również przeniesienie użytkowania wieczystego. Jest oczywistym faktem, że braku tej formy szczególnej nie sanuje spełnienie przyrzeczonego świadczenia np. wydanie obdarowanemu nieruchomości.