Rola banków w rozliczeniach międzynarodowych

Dynamicznemu wzrostowi międzynarodowych obrotów gospodarczych towarzyszy rosnąca rola banków w operacjach zagranicznych. Rozliczenia międzynarodowe wynikają z transakcji eksportowo-importowych, sprzedaży usług, a także innych świadczeń. Wiążą się z nimi też operacje kredytowe. W transakcjach zagranicznych i związanych z nimi operacjach płatniczych i kredytowych występuje ryzyko. Stopień ryzyka jest wyższy niż w operacjach krajowych. Wynika ono z braku znajomości nowych kontrahentów, ich ustawodawstwa gospodarczego, zwyczajów i tradycji handlowej. Czynnikiem zwiększającym ryzyko było także wprowadzenie przez państwa gospodarczo rozwinięte płynnych kursów walutowych, co w rezultacie spowodowało pojawienie się ryzyka kursowego. Z tych względów rozliczenia międzynarodowe mogą być przeprowadzone tylko przez instytucje wyspecjalizowane w bankowych operacjach zagranicznych, mające stałe i uregulowane kontakty z bankami poza granicami Polski. Zatem główne role banków w rozliczeniach zagranicznych to:

1. Pośrednik w rozliczeniach między zagranicznymi kontrahentami.

· Pośrednictwo to polega na prowadzeniu rachunków bankowych zarówno eksporterów jak i importerów towarów i usług, a także na przekazywaniu w określonym terminie odpowiednich kwot pieniężnych z tytułu realizacji umowy międzynarodowej, czyli na polecenie importera bank przekazuje w drodze przelewu określoną kwotę do banku eksportera. Rozliczenia te przebiegają głównie bezgotówkowo w formie rozliczeń dewizowych.

· Wykonywanie operacji bankowych w skali międzynarodowej wywołuje potrzebę utrzymywania współpracy z bankami w różnych krajach. Bank zagraniczny, z którym bliżej współpracuje bank krajowy nazywany jest bankiem korespondentem. Współpracujące banki świadczą wzajemnie usługi, wymieniają informacje oraz prowadzą swoje rachunki, na których księgują wzajemne rozliczenia z tytułu różnych operacji (np. skupowanie czeków) a powstające salda są okresowo rozliczane. Wyróżniamy:
RACHUNEK LORO – rachunek banku zagranicznego w banku krajowym (w Polsce),
RACHUNEK NOSTRO – rachunek banku krajowego u korespondenta zagranicznego (np. w Szwecji).

2. Gwarant w transakcjach eksportowo-importowych.

· Gwarant (na zlecenie swojego klienta) zobowiązuje się do zapłacenia określonej sumy pieniężnej wskazanemu podmiotowi (eksporterowi), w przypadku, gdy zleceniodawca gwarancji nie wypełni swoich zobowiązań w stosunku do benificjenta. Stronami w gwarancji bankowej są:
ZLECENIODAWCA – (importer) na zlecenie, którego bank gwarantujący wystawia gwarancję,
BENIFICJENT GWARANCJI – (eksporter) na rzecz, którego wystawiana jest gwarancja,
BANK – udzielający gwarancji (bank importera).

· BANKOWY LIST GWARANCYJNY – to dokument, wystawiony przez bank, w którym zawarte jest poręczenie zapłaty; treść tego listu składa się z trzech części:
I. Tzw. Preambuła, która zawiera istotne informacje dotyczące transakcji, w związku którą gwarancja została udzielona.
II. Określa, co jest podmiotem zabezpieczenia oraz zakres zobowiązania banku gwaranta.
III. Podaje termin wejścia w życie gwarancji oraz datę jej wygaśnięcia.

· W operacjach zagranicznych, wiążących się na ogół z większym ryzykiem kontrahenci, chcąc się zabezpieczyć często żądają gwarancji bankowych. Ze względu na przedmiot gwarancji w obrotach z zagranicą najczęściej występują gwarancje: przetargowe, należytego wykonania kontraktu, zwrotu zapłaty (np. zaliczki), zapłaty za dostawę towaru, wykonanie usługi.

3. Bank jako doradca ekonomiczno-finansowy.

· Bank może informować swoich klientów o sytuacji na międzynarodowych rynkach finansowych, może też udzielić informacji o wiarygodności finansowej zagranicznych kontrahentów. Banki mogą świadczyć w/w usługi, gdyż gromadzą potrzebne informacje w długoletnich kontraktach zagranicznych, a także mogą korzystać z pomocy innych banków.

· NBP jako bank centralny w zakresie finansowych stosunków z zagranicą prowadzi operacje obrotu walutami obcymi i określa kursy wymiany tych walut. Nadzoruje działalności innych banków i instytucji pod kątem operacji zagranicznych; opracowuje bilans płatniczy kraju: operuje kredytami zagranicznymi wspierającymi operacje finansowe z zagranicą.

· Banki aby obsługiwać handel zagraniczny muszą uzyskać koncesję z uprawnieniami dewizowymi. Do grupy banków uprawnionych do prowadzenia rozliczeń międzynarodowych należą:
BRE S.A. (Bank Rozwoju Eksportu)
BH S.A. (Bank Handlowy)
PEKAO S.A.

4. Bank jako kredytodawca – kredytuje transakcje handlu zagranicznego.

· Banki mogą udzielać kredytów dewizowych. Kredyt dewizowy to kredyt w walucie obcej (waluta obca – wg prawa dewizowego znaki pieniężne nie będące prawnym środkiem płatniczym w kraju, a także międzynarodowe jednostki rozrachunkowe - SDR)

· KREDYTY DEWIZOWE – udzielane są przez banki krajowe w walutach wymienialnych z tzw. środków własnych – wykaz takich walut ustala NBP. Przeznaczone są dla przedsiębiorstw krajowych na zakup np. importowanych surowców, materiałów, usług, oraz na finansowanie należności eksportowych i inwestycji proeksportowych. Spłata kredytów dewizowych wraz z należnymi odsetkami odbywa się w walucie, której zaciągnięto kredyt lub w walucie krajowej. Spłaty dokonywane są po kursie obowiązującym w dniu spłaty kredytu lub raty kredytowej.



Bibliografia:

www.gazetafinansowa.pl
www.bankier.pl
www.infor.pl
„Międzynarodowe rozliczenia bankowe”, Z. Krzyżkiewicz, Warszawa 1995