Postępowanie w sprawach małżeńskich

POSTĘPOWANIE W SPRAWACH MAŁŻEŃSKICH
W trybie postępowań odrębnych , mogą być rozpoznawane wyłącznie sprawy przekazane do danego trybu. Nie jest możliwe łączenie spraw przekazanych właśnie do trybów odrębnych ze sprawami objętymi trybem zwykłym.
W zakresie postępowań w sprawach małżeńskich są rozpoznawane poniższe typy spraw wskazane w art. 425 KPC
1. unieważnienie małżeństwa
2. ustalenie istnienia i nieistnienia małżeństwa:
- Nie zostało zawarte
- Zostało unieważnione
- Zostało rozwiązane przez rozwód
3. rozwód
4. separację
5. zniesienie wspólności między małżonkami art. 452(według niektórych autorów, możliwe na kilka sposobów)
Sprawy te obecnie należą do właściwości sądów okręgowych poza ostatnią, choć w najbliższym czasie przewidywane są pewne zmiany w tym zakresie.
Małżeństwo może być unieważnione, gdy zostało zawarte art. 151KRiO
· przez osobę znajdującą się w stanie wyłączającym świadomość
· przez osobę będącą w błędzie co do tożsamości drugiej strony.
· Pod wpływem groźby
· Oraz z przyczyn przeszkód małżeńskich: wiek, ubezwłasnowolnienie, choroba psychiczna, bigamia, pokrewieństwo , powinowactwo, przysposobienie- ale tu zastrzec należy pewne wyjątki wskazane w KriO
· Wady pełnomocnictwa
Termin to 6 miesięcy od ustania okoliczności lub od wykrycia okoliczności – maksymalnie 3 lata.
Nieistnienie małżeństwa zachodzi w następujących wypadkach, gdy niespełnione przesłanki z art.1 KRiO
· Oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński złożyły osoby tej samej płci
· Oświadczenie nie zostało złożone jednocześnie przez obojga nupturientów
· Gdy oświadczenie odbierała osoba nieupoważniona
· gdy oświadczenia nie były zgodne
· gdy pełnomocnik nie posiadał pełnomocnictwa, lub nie spełniało ono wymogów
· gdy małżeństwo podlegające prawu wewnętrznemu kościoła w świetle przepisów prawa kościoła nieważne
Rozwód art. 56 – przesłanki:
· Trwały i zupełny rozkład pożycia
· Niedopuszczalny , gdy miało by ucierpieć dziecko wspólne i gdy orzeczenie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
· Niedopuszczalny , gdy żadna go osoba całkowicie winna rozkładu pożycia, chyba ,że druga strona wyrazi zgodę
Separacja przesłanki z art. 61:
Zupełny rozkład pożycia
Przesłanki negatywne dobro wspólnych małoletnich dzieci, sprzeczność z zasadami współżycia społecznego
Do wytoczenia powództwa uprawnieni są:
W sprawach o unieważnienie małżeństwa zawsze może być wytoczone przez małżonków, prokuratora ,RPO (art.22KriO) czasem też przez osobę która wykażę w tym swój interes prawny( art. 132 i art. 142 KRiO) powództwo o ustalenie istnienia bądź nieistnienia małżeństwa może być wytoczone przez każdego kto ma w tym interes prawny art. 189 , art. 1 2 KRiO, a także przez prokuratora (art.22 KRiO). W sprawach o rozwód i separację uprawnieni są wyłącznie małżonkowie.
POSTEPOWANIE W SPRAWACH O ROZWÓD I SEPARACJE:
W postępowaniu tym przed wyznaczeniem rozprawy sędzia wyznaczony ( ma tu uprawnienia przewodniczącego i sądu orzekającego) wzywa strony do osobistego stawiennictwa na POSIEDZENIE POJEDNAWCZE, tylko wyjątkowo można zaniechać o czym art. 437 – tj. gdy stawiennictwo jednej ze stron napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody . Jeżeli dojdzie do pojednania to postępowanie zostaje umorzone. Sędzia może odroczyć też posiedzenie, gdy jednak jest to niecelowe, stwierdza że próby pojednania nie dały wyniku- art. 436.
Następnie wyznacza się rozprawę art. 438. Postępowanie dowodowe toczy się na ogólnych zasadach , celem jest ustalenie okoliczności rozkładu pożycia, dzieci stron ich sytuacji, gdy brak wspólnych małoletnich dzieci i nastąpiło uznanie pozwu ( art. 442) można postępowanie dowodowe ograniczyć do przesłuchania stron.
Nie jest możliwe wytoczenie powództwa wzajemnego. Nie można też wszcząć odrębnej sprawy w związku z :
· zaspokajanie potrzeb rodziny
· alimenty pomiędzy małżonkami
· alimenty między małżonkami a ich wspólnymi dziećmi
· Co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód
Możliwe jest jednak dochodzenie od drugiego małżonka alimentów w drodze wniosku zgłoszonego na rozprawię lub pisemnie- art. 444 KPC i 60 KRiO. Sąd może podczas procesu z urzędu bądź na wniosek wprowadzić pewne postanowienia o charakterze tymczasowym np.:
Obowiązek przyczyniania się do potrzeb rodziny(art. 443 KPC) sprawowania pieczy nad wspólnymi małoletnimi dziećmi, o korzystaniu z mieszkania itp.
Jeżeli sąd nabierze przekonania że istniej widoki na utrzymanie małżeństwa zawiesza postępowanie z urzędu, którego podjecie może nastąpić na wniosek strony po upływie min 3 miesięcy, jeżeli wniosek taki nie wpłynie w ciągu roku to posterowanie umarza się, zawsze można jednak wytoczyć ponowne powództwo. Postępowanie w taki sposób może być zawieszone jednokrotnie(można je wydać także na posiedzeniu niejawnym , bo sędzia ma tam uprawnienia sądu orzekającego art. 4363 KPC
Wszelkie postępowania np. o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny , alimenty itp. wytoczone przed sprawą o rozwód , separacje ulegają z urzędu zawieszeniu w chwili wytoczenia powództwa o rozwód , separację co do świadczeń za okres od jego wytoczenia. Jeżeli w sprawie zostają wydane orzeczenie o obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny wstrzymuje się z mocy prawa wykonania nieprawomocnych orzeczeń o obowiązku świadczenia za okres od wytoczenia powództwa o rozwód , separację.
Po prawomocnym zakończeniu sprawy o rozwód, separacje, zawieszone postępowania podejmuje się z mocy prawa, wykonuje się orzeczenia wstrzymane , jednak tylko co do okres za który w sprawie o rozwód nie orzeczono.
W wyroku rozwodowym sąd orzeka( odpowiednio też w separacji )
· rozwiązaniu małżeństwa
· winie rozkładu pożycia
· władzy rodzicielskiej nad małoletnimi wspólnymi dziećmi
· o alimentach dla dzieci wspólnych małoletnich bądź małżonka
· sposobie korzystania z mieszkania – przy zajmowaniu wspólnego
Może dodatkowo zawrzeć następujące rzeczy:
· Nakaz eksmisji na żądanie drugiego małżonka
· Dokonać podziału majtku wspólnego, na wniosek jednego małżonka
· Zasądzić alimenty dla małżonka
Wyrok ten ma charakter konstytutywny.
Skutki orzeczenia rozwodu właściwie wskazane w orzeczeniu rozwodowym , warto dodać ,że orzeczenie separacji wywołuje nieco inne skutki np. małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa, ze względów słuszności winni sobie pomagać .
POSTĘPOWANIE W INNYCH SPRAWACH
Powództwo o unieważnienie małżeństwa może być wytoczone zawsze może być wytoczone przez małżonków, prokuratora (art.22KriO) czasem też przez osobę która wykażę w tym swój interes prawny( art. 132 i art. 142 KRiO). Jeżeli powództwo wytacza osoba nie będąca małżonkiem np. prokurator to winna ona pozwać obie strony, ewentualnie żyjącego małżonka i kuratora lub dwóch kuratorów w wypadku gdy oboje małżonkowie nie żyją. Kuratora ustanawia sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego małżonka lub małżonków art. 447, 448 w zw. art55.. Jeżeli powództwo wytacza inna osoba , odpis pozwu doręcza się prokuratorowi i zawiadamia się go o terminach rozprawy.
Jeżeli powództwo zostało wytoczone przez prokuratora lub jest przez niego popierane nie można zawiesić postępowania na zgodny wniosek stron bądź z powodu niestawiennictwa stron art. 449, 428. Postępowanie zawiesza się w razie śmierci jednego małżonka, umarza się w razie śmierci małżonka , który powództwo wytoczył , jeżeli zstępni w ciągu 6 miesięcy nie zgłoszą wniosku o jego podjęcie. W razie śmierci pozwanego małżonka postępowanie podejmuje się po ustanowieniu przez sąd rejonowy kuratora, wstępującego na miejsce zmarłego. Orzeczenie o unieważnieniu małżeństwa ma charakter konstytutywny
Część skutków unieważnienia małżeństwa ma charakter
· Ex tunc- (działanie w wstecz jako zasada) np. brak dziedziczenia ustawowego, zniesienie powinowactwa, nazwisko
· Ex nunc np. brak wspólności małżeńskiej, przestaje się być osobą najbliższą, dzieci traktuje się jak dzieci pochodzące z małżeństwa(przepisy o rozwodzie)
Sprawy o zaspokojenie potrzeb rodziny, alimenty , władzę rodzicielską i wspólne mieszkanie są załatwiane tak jak w przypadku rozwodu – tj. skutki ex tunc art. 451KPC i 21 KRiO
W pewnych wypadkach małżeństwo można konwalidować, co ma miejsce wówczas , gdy przeszkoda przestaję istnieć, co jednocześnie zamyka drogę do unieważnienia co dokładnie określone w KRiO. Generalnie wprowadzony zakaz unieważnienia małżeństwa po jego ustaniu wyjątki : pokrewieństwo małżonków, bigamia., gdy śmierć małżonka nastąpiła po wytoczeniu powództwa o unieważnienie.
Sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu współwłasności między małżonkami np. w skutek jej zniesienia rozpoznawane są w postępowaniu nieprocesowym, a sądem właściwym jest sąd rejonowy właściwy dla miejsca położenia majątku( bądź sąd spadku w razie śmierci jednego z małżonków), mogą być jednak rozpoznawane również w procesie o rozwód , separacje.
Odpowiednio stosuje się tu przepisy o zniesieniu współwłasności i dziale spadku. Tu krą osób uprawnionych zakreśla art. 510 KPC – interes prawny .
Postępowanie w sprawach o ustalenie nieistnienia lub istnienia małżeństwa
Mogą występować następujące powództwa
· ustalenie ,że małżeństwo nie został zawarte
· ustalenie ,że małżeństwo zostało unieważnione
· ustalenie ,że małżeństwo zostało rozwiązane
Regulację zasadnicza to art. 4250435 KPC ,szczegółowo unormowane jest to w art. 447-451 KPC.


ODRĘBNOŚCI POSTĘPOWANIA W SPRAWACH MAŁŻEŃSKICH ;
· Art. 426 reprezentowanie stron na mocy pełnomocnictwa udzielonego do prowadzenia danej sprawy( pełnomocnictwo szczególne)
· Posiedzenia sądowe odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba, że obie strony żądają upublicznienia, a sąd uzna ,że jawność nie zagraża moralności- art. 427
· Rozprawa odbywa się bez względu na stawiennictwo stron, w razie niestawiennictwa powoda postępowanie ulega zawieszeniu, chyba ,ze prokurator popiera zadanie unieważnienia lub ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa- art. 428
· Jeżeli strona wezwana do osobistego stawiennictwa na posiedzenie nie stawi się bez usprawiedliwionych powodów- można ją ukarać tak jak świadka, nie można jednak nakazać przymusowego doprowadzenia.
· Małoletni ( nie ukończyli 13)i zstępni , którzy nie ukończyli lat 17 nie mogą być świadkami – art. 430
· Sąd nie może oprzeć się przy wydaniu rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych , czy zaocznie wyłącznie na twierdzeniu pozwu. W razie niestawiennictwa można wydać wyrok dopiero po postępowaniu dowodowym .
· Sąd nie może odmówić przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron , co w sprawach o rozwód , separacje jest wręcz obligatoryjne –art.432
· Protokół z rozprawy powinien zawierać oświadczenia małżonków co do : dzieci , sytuacją majątkowej, stosunków majątkowych itp.- art. 433
· Sąd może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków w jakich żyją i wychowują się dzieci stron – art. 434
· Wyrok sądy 2 instancji nie jest natychmiast wykonalny - art. 4341 co dotyczy części zawierającej rozstrzygnięcia co do kwestii majątkowych między małżonkami.
· Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich z wyjątkiem części o prawach i roszczeniach majątkowych poszukiwanych łącznie z niemajątkowymi art.435- tzw. rozszerzona prawomocność.