Ustanie i unieważnienie małżeństwa - prawo cywilne

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość ważnego zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika. Pełnomocnik działając w imieniu przyszłego małżonka, dokonuje czynności prawnej, która wywiera bezpośredni skutek dla reprezentowanego, czyli powoduje zawarcie związku małżeńskiego przez reprezentowanego.
1. W jakiej sytuacji możliwe jest unieważnienie małżeństwa zawartego przez pełnomocnika?
Możliwość taka przewidziana została w stosunku do małżeństwa zawartego przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Jednak ma ona także zastosowanie do małżeństw, które wywierają skutki cywilne, a zostały zawarte przed duchownym.
Dopuszczalność unieważnienia małżeństwa zawartego przez pełnomocnika ma na celu ochronę osoby, w imieniu której pełnomocnik zawarł małżeństwo (mocodawcy).
2. Kto może żądać unieważnienia małżeństwa zawartego przez pełnomocnika?
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego uprawnienie do żądania unieważnienia małżeństwa ma w tym wypadku mocodawca.
3. Kiedy można żądać unieważnienia małżeństwa zawartego przez pełnomocnika?
- Podstawą w takiej sytuacji jest brak zezwolenia sądu na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, które powinno zostać wydane w tym celu przez sąd opiekuńczy. Samo pełnomocnictwo jest niewystarczające.
Nie ma możliwości wydania wymaganego zezwolenia już po zawarciu małżeństwa. Powodem tego jest fakt, iż zezwolenie sądu na zawarcie związku małżeńskiego przez pełnomocnika jest warunkiem koniecznym do tego, by wspomniane pełnomocnictwo było w ogóle skuteczne. - Drugim powodem unieważnienia małżeństwa w przypadku zawarcia go przez pełnomocnika jest nieważność pełnomocnictwa.
Aby pełnomocnictwo do zawarcia związku małżeńskiego było ważne, konieczne jest udzielenie go w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym oraz wskazanie w nim osoby, z którą małżeństwo ma być zawarte. Jeżeli pełnomocnictwo nie spełnia powyższych warunków, to jest nieważne. - Trzeci powód do unieważnienia małżeństwa zawartego przez pełnomocnika to skuteczne odwołanie pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. Należy przy tym wspomnieć, że z punktu widzenia prawa nie ma możliwości zastrzeżenia w pełnomocnictwie do zawarcia małżeństwa nieodwołalności tego pełnomocnictwa oraz zawarcia porozumienie między osobami zamierzającymi zawrzeć małżeństwo, że osoba udzielająca pełnomocnictwa zobowiązuje się go nie odwoływać.
Odwołanie pełnomocnictwa oznacza, iż mocodawca nie zamierza zawrzeć związku małżeńskiego, co powoduje, iż nie można mówić o złożeniu zgodnych oświadczeń przez przyszłych małżonków.
4. Kiedy pełnomocnictwo zostaje odwołane skutecznie?
Aby uznać, iż odwołanie pełnomocnictwa zostało dokonane skutecznie, konieczne jest, by oświadczenie woli o takim odwołaniu doszło do pełnomocnika zanim złoży on oświadczenia o wstąpieniu mocodawcy w związek małżeński. Nie można mówić o skutecznie odwołanym pełnomocnictwie, gdy oświadczenie woli o jego odwołaniu zostało skierowane przez mocodawcę do osoby, z którą mocodawca zamierzał zawrzeć małżeństwo. Oświadczenie to musi być skierowane do osoby ustanowionej pełnomocnikiem.
Gdyby zaistniała sytuacja, w której pełnomocnik złożył oświadczenie o wstąpieniu mocodawcy w związek małżeński pomimo, iż otrzymał w odpowiednim czasie oświadczenia mocodawcy o odwołaniu pełnomocnictwa, to zawarte w tych okolicznościach małżeństwo podlega unieważnieniu.
5. Czy brak w ogóle umocowania do zawarcia związku małżeńskiego jest podstawą do żądania unieważnienia małżeństwa?
Jeżeli osoba występująca jako pełnomocnik w ogóle nie miała umocowania do złożenia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński (nie zostało jej ono udzielone), to w takim wypadku małżeństwo nie zostało zawarte. Nie jest to wtedy podstawą do żądania unieważnienia małżeństwa, ale stanowi podstawę do ustalenia w drodze procesu nieistnienia małżeństwa.
6. Czy do unieważnienia małżeństwa z powodu skutecznego odwołania pełnomocnictwa konieczne jest, by wiadomość o jego odwołaniu dotarła do drugiej strony (przyszłego małżonka)?
Unieważnienie małżeństwa z powodu odwołaniu pełnomocnika może nastąpić zarówno wtedy, gdy druga strona nie wiedziała o odwołaniu pełnomocnika, jak i wówczas, gdy strona ta wiedziała o jego odwołaniu.
7. Jakie skutki pociąga za sobą śmierć mocodawcy lub pełnomocnika?
W przypadku śmierci pełnomocnika, oczywiste jest, iż nie będzie on mógł złożyć oświadczenia woli o wstąpieniu w związek małżeński zamiast mocodawcy.
W przypadku śmierci mocodawcy natomiast, gdy śmierć nastąpiła przed złożeniem oświadczenia przez pełnomocnika, zawarcie małżeństwa następowałoby z osobą już nieżyjącą, co prowadziłoby do stworzenia możliwości powództwa o ustalenie nieistnienia małżeństwa.
8. Czy pomimo nieważności pełnomocnictwa do zawarcia małżeństwa, zawarty związek małżeński może ulec konwalidacji (uzdrowieniu)?
Do uzdrowienia związku małżeńskiego, który został zawarty pomimo braku zezwolenia sądu, nieważności pełnomocnictwa lub odwołanego skutecznie pełnomocnictwa dochodzi wtedy, gdy małżonkowie podjęli wspólne pożycie.
9. Jak stwierdzić, czy zachodzi już wspólne pożycie?
Ustaleń w tym względzie dokonuje się w procesie o unieważnienie małżeństwa. Duże znaczenie ma to, czy wspólne pożycie zostało w ogóle podjęte. Nie zmienia tego faktu późniejsza sytuacja, w której - w momencie wyrokowania w procesie o unieważnienie małżeństwa - wspólne pożycie już nie istnieje.
Pamiętaj, że:
 Nie można żądać unieważnienia małżeństwa zawartego przez pełnomocnika z powodu braku zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo z powodu nieważności pełnomocnictwa lub jego skutecznego odwołania, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie,
 Charakterystyczne dla unieważnienia małżeństwa w wypadku braku zezwolenia sądu, nieważności pełnomocnictwa i jego skutecznego odwołania jest to, że do żądania unieważnienia małżeństwa uprawniona jest wyłącznie osoba udzielającej pełnomocnictwa oraz prokurator.
Podstawa prawna:
 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964r. Nr 9 poz. 59 ze zmianami).

Unieważnienie małżeństwa ze względu na wiek.

1. W jakim wieku można zawrzeć małżeństwo ?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że osoba, która nie ukończyła 18 lat nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Przewiduje jednak wyjątkowo, iż z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat. Zezwolenie takie jest możliwe, gdy z okoliczności w danej sytuacji wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.
2. Jak wygląda procedura udzielania zezwolenia na zawarcie małżeństwa kobiecie nie mającej ukończonych 18 lat?
Zezwolenia takiego może udzielić sąd opiekuńczy, na wniosek kobiety. Przed wydaniem postanowienia rozstrzygającego ten wniosek sąd ma obowiązek wysłuchać wnioskodawcę (kobietę) oraz osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Gdyby zaszła taka potrzeba, sąd powinien także wysłuchać osoby bliskie przyszłych małżonków. Z chwilą uprawomocnienia się tego postanowienia nie jest możliwa ani jego zmiana ani uchylenie.
3. Jakie powody mogą zostać uznane za ważne?
Oceny dokonuje się na podstawie ogólnych kryteriów, jednakże osobno dla każdego przypadku. Uwzględnia się wtedy wszelkie okoliczności, które mają wpływ na rodzinę i jej byt. Prawo nie zakłada z góry, że w każdym wypadku dobro rodziny jest określane w ten sam sposób. Dobro rodziny może wyrażać się w jej prawidłowym funkcjonowaniu. Istotna jest także sytuacja osobowa każdego z małżonków i wzajemny ich do siebie stosunek.
4. Małżeństwo zawarte przez osoby niepełnoletnie może zostać unieważnione.
Jeżeli małżeństwo zostało zawarte przez:
 mężczyznę, który nie ukończył 18 lat,
 kobietę, która nie ukończyła 16 lat albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu 16 lat, lecz przed ukończeniem 18 lat,
to każdy z małżonków może żądać z tego powodu unieważnienia małżeństwa. Z żądaniem unieważnienia małżeństwa może wystąpić każdy z małżonków, nawet ten, który w chwili zawierania małżeństwa spełniał wymóg posiadania odpowiedniego wieku. Z żądaniem tym może wystąpić także prokurator. Nie można jednak wytoczyć powództwa i w efekcie unieważnić małżeństwa, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa osiągnął wymagany wiek. W takiej sytuacji, mamy do czynienia z tzw. konwalidacją małżeństwa. Konwalidacja oznacza uzdrowienie czynności prawnej, która była nieważna. W sytuacji, gdy kobieta zaszła w ciążę, uprawnienie do żądania unieważnienia małżeństwa z powodu braku wymaganego wieku ma tylko ona. Mąż nie może wtedy wytoczyć powództwa. Gdyby jednak kobieta będąca w ciąży osiągnęła wymagany wiek przed wytoczeniem powództwa, to wtedy także nie może dojść do unieważnienia małżeństwa. Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron. Postępowanie jednak zostaje zawieszone gdy na rozprawę na pierwszym posiedzeniu nie stawił się powód, nawet gdyby jego niestawiennictwo było usprawiedliwione. Gdyby jednak w takiej sytuacji prokurator popierał żądanie unieważnienia małżeństwa, postępowanie nie ulega zawieszeniu.
Pamiętaj, że:
 Na skutek zawarcia małżeństwa osoba niepełnoletnia staje się pełnoletnia i nawet w przypadku unieważnienia małżeństwa nie traci tej pełnoletności,
 Niezachowanie minimalnej granicy wieku jest niedopuszczalne, dlatego małżeństwo może zostać unieważnione pomimo zezwolenia sądu opiekuńczego, gdy zostało zawarte przed ukończeniem przez kobietę 16 lat,
W sprawach małżeńskich posiedzenia z zasady odbywają się przy drzwiach zamkniętych.
Podstawa prawna:
 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz. U. z 1964r. Nr 9 poz. 59 ze zmianami).

Unieważnienie małżeństwa zawartego przez przysposabiającego i przysposobionego.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyraża zakaz zawierania małżeństwa przez przysposabiającego i przysposobionego. W związku z tym, unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków.
1. Co to jest przysposobienie i jakie skutki wywołuje?
Przysposobienie to nic innego jak po prostu adopcja, czyli włączenie jakiejś określonej osoby do rodziny. Włączenie to dokonywane jest w trybie sądowym. Celem i zarazem skutkiem adopcji jest powstanie między przysposabiającym i przysposobionym takiego stosunku jak między rodzicami i dziećmi. Jednak przeszkoda małżeńska dotycząca małżeństwa odnosi się tylko do przysposabiającego i przysposobionego, nie dotyczy natomiast krewnych tych osób.
2. Jakie rodzaje przysposobienia przewiduje prawo?
W naszym systemie prawnym mamy 2 typy przysposobienia, które rozróżnia się w zależności od jego zakresu:
 przysposobienie pełne (które prowadzi do całkowitego włączenia do rodziny i obejmuje wszystkich krewnych równocześnie z przerwaniem dotychczasowych więzów pokrewieństwa),
 przysposobienie niepełne (stosowane wyjątkowo, które przerywa węzły pokrewieństwa tylko pomiędzy przysposabianym i jego naturalnymi rodzicami, nawiązuje natomiast węzły pomiędzy przysposabiającym a przysposabianym).
Z punktu widzenia przeszkody w zawarciu małżeństwa, nie ma znaczenia czy mamy do czynienia z przysposobieniem pełnym, czy niepełnym. Prawo nie zawiera jednak zakazu zawarcia małżeństwa między przysposobionym a dziećmi przysposabiającego ani między dwiema osobami przysposobionymi przez tego samego przysposabiającego.
3.Jaki charakter ma zakaz zawierania małżeństw przez przysposabiającego i przysposobionego?
Przeszkoda przysposobienia ma charakter bezwzględny. Oznacza to, iż nie przewidziano możliwości udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa między przysposabiającym a przysposobionym (podobnie zresztą jak w wypadku pokrewieństwa w linii prostej i rodzeństwa).
4. Czy istnieją wyjątki, w których małżeństwo przysposobionego i przysposabiającego nie podlega unieważnieniu?
Przeszkodę małżeńską w postaci omawianego zakazu usuwa rozwiązanie przysposobienia. Oczywiście nie zawsze rozwiązanie przysposobienia jest dopuszczalne.
Jeżeli stosunek przysposobienia ustanie poprzez rozwiązanie przez sąd, to staje się to podstawą konwalidacji, czyli uzdrowienia małżeństwa zawartego między przysposobionym a przysposabiającym.
5. W jakim trybie możliwe jest uzdrowienie małżeństwa przysposabiającego z przysposobionym?
Można wyróżnić 2 możliwości uzdrowienia małżeństwa zawartego pomimo przeszkody przysposobienia:
1. możliwość konwalidacji małżeństwa, gdy w czasie trwającego w tych okolicznościach zawartego małżeństwa następuje orzeczenie rozwiązania stosunku przysposobienia, wtedy nie można już unieważnić małżeństwa z powodu przeszkody przysposobienia,
2. sytuacja, gdy toczy się jednocześnie proces o unieważnienie małżeństwa i proces o rozwiązanie stosunku przysposobienia.
6.Kiedy nie można unieważnić małżeństwa zawartego pomimo przeszkody przysposobienia?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprost wskazuje, iż nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.
Pamiętaj, że:
 Przysposobienie pełne, pomimo że powoduje przerwanie dotychczasowych węzłów pokrewieństwa, to nie dotyczy sytuacji, gdy adoptowanym jest dziecko współmałżonka,
 Małżeństwo unieważnione ma miejsce wówczas, gdy został wydany wyrok sądowy unieważniający małżeństwo. Można unieważnić małżeństwo tylko z przyczyn przewidzianych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
 Nie można używać pojęcia „małżeństwo nieważne”.
 Małżeństwo może być unieważnione wyłącznie na podstawie wyroku sądowego, ale małżeństwo zawarte mimo istnienia okoliczności wyłączających jego zawarcie jest małżeństwem ważnym, może ono jednak z powodu tych okoliczności zostać unieważnione,
 Skutkiem unieważnienia małżeństwa jest powrót każdego z małżonków do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa.

Zakaz unieważnienia małżeństwa

1. Z jakich powodów małżeństwo ustaje?
Przyczynami ustania małżeństwa jest:
 unieważnienie małżeństwa,
 śmierć biologiczna jednego z małżonków,
 uznanie małżonka za zmarłego,
 orzeczenie rozwodu.
Przypadki, w których unieważnienie małżeństwa jest dopuszczalne wskazane są w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Kodeks ten formułuje także zasadę, iż nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Jest to rozwiązanie wypływające logicznie z faktu, iż proces o unieważnienie małżeństwa, które już przestało istnieć, byłby po prostu bezprzedmiotowy.
2. Z jakich przyczyn nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu?
Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu z powodu:
 niezachowania wymaganego wieku,
 ubezwłasnowolnienia całkowitego,
 przeszkody w postaci choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, narkomanii, pijaństwa,
 powinowactwa,
 przysposobienia,
 wadliwości związanych z pełnomocnictwem.
W powyższych przypadkach możliwość wystąpienia do sądu z żądaniem unieważnienia małżeństwa została przyznana tylko małżonkom.
3. Kiedy małżeństwo podlega unieważnieniu bez względu na to, czy ustało, czy nie?
Gdy chodzi o małżeństwo zawarte między krewnymi i małżeństwo bigamiczne, to zostały one potraktowane rygorystycznie. Małżeństwa te podlegają bezwzględnie unieważnieniu, mimo ich ustania.
4. Kto uczestniczy w procesie o unieważnienie małżeństwa, gdy małżeństwo już ustało?
Zarówno w przypadku bigamii jaki i pokrewieństwa, jeżeli toczy się proces o unieważnienie takiego małżeństwa, które już ustało na skutek śmierci małżonka, w procesie o unieważnienie małżeństwa, na miejsce zmarłego małżonka sąd ustanawia kuratora.
5. Kto może wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa?
W sytuacji, gdy podstawą do unieważnienia małżeństwa byłaby bigamia lub przeszkoda pokrewieństwa, a proces o unieważnienie małżeństwa dotyczyłby małżeństwa, które ustało na skutek prawomocnego orzeczenia rozwodu, wytoczyć powództwo może:
 każde z byłych małżonków,
 prokurator przeciwko obojgu rozwiedzionym małżonkom,
 każda inna osoba, która ma interes prawny.
6. Czy możliwe jest unieważnienie małżeństwa, gdy przyczyną tego byłaby bigamia lub przeszkoda pokrewieństwa w przypadku śmierci obojga małżonków?
Nawet gdyby oboje małżonkowie zmarli, powództwo o unieważnienie małżeństwa z powyższych powodów może być wytoczone przeciwko dwóm kuratorom.
7. Czym jest interes prawny uprawniający osoby trzecie do wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu?
W sprawach, w których małżeństwo może być unieważnione mimo jego ustania na skutek śmierci lub prawomocnego orzeczenia rozwodu, interes prawny ma przede wszystkim małżonek z pierwszego małżeństwa i dzieci pochodzące z tego małżeństwa.
SN wskazał, że jeżeli powodem jest małżonek z pierwszego małżeństwa, to choćby małżeństwo to również ustało, interes prawny należy uznać za wykazany.
8. Jaki sens ma unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu?
Ustanie małżeństwa z powodu śmierci jednego z małżonków oraz rozwodu nie powoduje ustania skutków prawnych takiego małżeństwa. Skutki prawne nie gasną w takiej sytuacji i wywierają wpływ na prawa spadkowe, prawa do rent i zaopatrzeń, nazwisko żony.
9. Jakie inne wyjątki od zakazu unieważniania małżeństwa po jego ustaniu przewiduje kodeks rodzinny i opiekuńczy?
Należy tu wskazać na możność unieważnienia małżeństwa, które już ustało wskutek śmierci jednego z małżonków, jeżeli którekolwiek z nich wytoczyło powództwo w czasie trwania małżeństwa, tj. za życia obojga małżonków. Dotyczy to powództwa o unieważnienie z jakiejkolwiek znanej kodeksowi rodzinnemu i opiekuńczemu przyczyny.
Pamiętaj, że:
 Pomimo, iż zasadą, że nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu, to możliwe jest unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim (czyli bigamii),
 W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni (czyli dzieci, wnuki itd.).

Unieważnienie małżeństwa z powodu pokrewieństwa lub powinowactwa.

Zasadą kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest zakaz zawierania małżeństwa przez krewnych w linii prostej, rodzeństwo oraz powinowatych w linii prostej.
1. Co jest pokrewieństwem w rozumieniu prawa?
Pokrewieństwo jest to stosunek zachodzący pomiędzy osobami posiadającymi wspólnych naturalnych przodków.
Rozróżnia się pokrewieństwo w linii prostej (kiedy jedna osoba pochodzi od drugiej) oraz w linii bocznej (rodzeństwo, przy czym pojęcie to odnosi się także rodzeństwa przyrodniego i pozamałżeńskiego).
Krewnymi w linii prostej są na przykład dzieci, rodzice i dziadkowie (dzieci to zgodnie z nomenklaturą prawa zstępni rodziców i dziadków, dziadkowie natomiast to wstępni rodziców i wnuków).
Krewnymi w linii bocznej są natomiast rodzeństwo własne, zstępni i wstępni rodzeństwa (będą to na przykład wujowie, kuzyni).
2. Co jest powinowactwem w rozumieniu prawa?
Powinowactwem są takie stosunki, które powstają w wyniku zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkiem, a krewnymi współmałżonka. W powinowactwie, tak jak w pokrewieństwie wzajemną bliskość określa się w liniach (prostej i bocznej) oraz stopniach.
3. Czy powinowaci mogą zawrzeć związek małżeński?
W przypadku powinowatych w linii prostej (bez względu na to, w którym stopniu) istnieje w prawie rodzinnym zakaz zawierania małżeństw. Na przykład: nie może zawrzeć związku małżeńskiego wdowiec z córką zmarłej żony, która pochodzi z pierwszego małżeństwa, inaczej mówiąc nie może zawrzeć małżeństwa ojczym z pasierbicą.
Stosunek powinowactwa trwa nawet wtedy, gdy małżeństwo ustało. Powinowactwo przestaje istnieć tylko w momencie, gdy małżeństwo zostało unieważnione.
4. Co rozstrzyga o zachodzeniu stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa?
Największe znaczenie ma w tym względzie treść wpisu w księgach stanu cywilnego. Oznacza to, iż bez względu na rzeczywisty, naturalny, biologiczny stan rzeczy, istnieje zakaz zawierania małżeństwa między krewnymi w linii prostej i rodzeństwem między sobą tak długo, jak długo pokrewieństwo i stosunek rodzeństwa wynika z aktów stanu cywilnego lub orzeczeń sądowych.
Jednak między krewnymi w linii prostej i rodzeństwem, którzy pozostają ze sobą w tego rodzaju faktycznych stosunkach rodzinnych, mimo że biologiczny stan rzeczy nie ma potwierdzenia we wpisie w aktach stanu cywilnego ani w orzeczeniach sądowych dotyczących praw stanu cywilnego, zakaz zawierania małżeństwa nadal obowiązuje.
Przeszkoda pokrewieństwa bowiem w takiej sytuacji nadal istnieje.
5. Czy zakaz zawierania małżeństwa przez powinowatych jest bezwzględny?
Powinowactwo potraktowane zostało nieco mniej restryktywnie. Przejawia się to tym, iż przewidziano możliwość udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. Każde z powinowatych może wystąpić do sądu opiekuńczego o udzielenie stosownego zezwolenia.
6. Jakie warunki należy spełnić, aby uzyskać zezwolenie sądu na zawarcie małżeństwa przez powinowatych?
Koniecznym warunkiem jest wykazanie ważnych powodów. Dla stwierdzenia, iż wspomniane powody rzeczywiście zachodzą sąd opiekuńczy bierze pod uwagę sytuację osobistą osób ubiegających się o zezwolenie, ich wiek, różnice wieku, a także wszelkie inne okoliczności, które z punktu widzenia konkretnej sprawy mogą wydać się istotne.
7. Czy możliwe jest uzyskanie zezwolenia na zawarcie małżeństwa przez powinowatych po zawarciu przez nich związku małżeńskiego ?
Jeżeli powinowaci zawarli związek małżeński wbrew zakazowi i bez uprzedniego zezwolenia sądu opiekuńczego, to możliwe jest uzyskanie takiego zezwolenia po tym fakcie. W takiej sytuacji zezwolenie takie może zostać udzielone w trakcie procesu o unieważnienie małżeństwa - jest to tzw. rozstrzyganie incydentalne - co wywoła skutek uzdrowienia małżeństwa powinowatych.
8. Kto może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa?
Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa (w linii prostej i w wypadku rodzeństwa) może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Będzie to więc każde z małżonków, ale także inne osoby, które udowodnią swój interes prawny, oraz prokurator.
9. Kto może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu powinowactwa?
W wypadku powinowactwa unieważnienia małżeństwa mogą żądać tylko małżonkowie i prokurator.

Pamiętaj, że:
 Orzekając unieważnienie małżeństwa, sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze. Za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia. Podkreślić jednak należy, iż w trakcie postępowania istnieje możliwość udowodnienia braku złej wiary.
 W sprawach małżeńskich posiedzenia z zasady odbywają się przy drzwiach zamkniętych.
 Prokurator ma prawo wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz. U. z 1964r. Nr 9 poz. 59 ze zmianami).

Unieważnienie małżeństwa

Unieważnienie małżeństwa jest jednym z kilku powodów ustania małżeństwa.
Inne przyczyny powodujące ustanie małżeństwa to:
 śmierć biologiczna jednego z małżonków,
 uznanie małżonka za zmarłego,
 orzeczenie rozwodu.

Wyrok sądu unieważniający małżeństwo powoduje daleko idący skutek, który polega na tym, że związek małżeński traktowany jest tak, jakby nie istniał od początku.
Podstaw do unieważnienia małżeństwa kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje kilka. Każda z nich jest specyficzna i różni się charakterem od pozostałych.
1. Jakie mogą być przesłanki unieważnienia małżeństwa?
Powodami unieważnienia mogą być:
 brak wymaganego wieku małżonków,
 ubezwłasnowolnienie małżonka,
 choroba psychiczna albo niedorozwój umysłowy małżonka,
 pozostawanie w innym związku małżeńskim przez małżonka,
 pokrewieństwo lub powinowactwo między małżonkami,
 stosunek przysposobienia pomiędzy małżonkami.
Oprócz powyższych sytuacji małżeństwo może być unieważnione z powodu wady oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. Z wadą taką mamy do czynienia gdy oświadczenie zostało złożone:
 przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli,
 pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony,
 pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.
Jeszcze jedną przyczyną unieważnienia małżeństwa, przewidzianą przez kodeks rodzinny i opiekuńczy, jest brak zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Unieważnienia małżeństwa w takim przypadku może żądać mocodawca.
Zasadą wprowadzoną przez kodeks rodzinny i opiekuńczy jest to, iż unieważnienia małżeństwa można żądać tylko w tych sytuacjach, które zostały przewidziane przez ten kodeks.
2. Kto jest upoważniony do unieważnienia małżeństwa?
O unieważnieniu małżeństwa orzeka sąd. Konieczne jest w tym celu wytoczenie powództwa przez osobę do tego uprawnioną na mocy przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W przypadku każdej z przyczyn wskazanych przez ten akt prawny, ustawodawca wskazuje także, kto może wytoczyć takie powództwo. Uprawnienie to przysługuje także prokuratorowi. Prokurator posiada uprawnienie do wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa niezależnie od uprawnienia innych osób. Prokurator może wytaczać to powództwa na tych samych podstawach, które zostały przewidziane dla innych uprawnionych osób.
3. W jakim postępowaniu rozpatrywane są sprawy o unieważnienie małżeństwa ?
Sprawy o unieważnienie małżeństwa charakteryzują się pewną swoistością, co sprawia, iż ich rozpoznawanie i rozstrzyganie przez sąd dokonywane jest w postępowaniu odrębnym -postępowaniu w sprawach małżeńskich. Tryb procedury odrębnej jest tu obowiązkowy.
W procesie o unieważnienie małżeństwa sąd może także rozstrzygać w sprawach dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny i o alimenty zarówno między małżonkami, jak i między nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi oraz sprawy dotyczące pieczy nad dziećmi i wspólnego mieszkania małżonków.
4. W jakim zakresie orzeka sąd ?
Zasadą jest, iż sąd orzekając unieważnienie małżeństwa, orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze.
Jeżeli któryś z małżonków wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę unieważnienia małżeństwa w chwili jego zawarcia, to uważa się go za będącego w złej wierze.
Do uznania kogoś za będącego w złej wierze, konieczne jest udowodnienie, że w chwili zawierania małżeństwa był on świadomy faktów bądź zdarzeń, które stanowią przyczynę nieważności małżeństwa. Sąd orzeka w przedmiocie złej wiary z urzędu, oznacza to że nie ma potrzeby, by powód w sprawie o unieważnienie małżeństwa wnosił do sądu takie żądanie.

Treść wyroku w przedmiocie złej wiary któregoś z małżonków może brzmieć następująco:
1. oboje małżonkowie zawarli małżeństwo w złej wierze,
2. jedno z małżonków zawarło małżeństwo w złej wierze,
3. żadne z małżonków nie zawarło małżeństwa w złej wierze.
Pamiętaj, że:
 W sprawach małżeńskich tak powodem, jak i pozwanym może być każdy z małżonków, w zależności od tego, który z nich pierwszy zdecyduje się na wytoczenie powództwa,
 Prokurator ma prawo wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa,
 Pomimo, iż sąd orzeka z urzędu o złej wierze małżonków, którzy zawarli związek małżeński oraz domniemania, że za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia, nie oznacza to, iż nie ma możliwości w trakcie postępowania udowodnienia braku złej wiary.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz. U. z 1964r. Nr 9 poz. 59 ze zmianami).