Metody uzasadniania twierdzeń w naukach empirycznych

1) metoda indukcyjna- uzasadnianie przez wnioskowanie oparte na przesłankach będących zdaniami jednostkowymi a wniosek jest zdaniem ogólnym.
Indukcjonizm- przejście od szczegółu do ogółu – uogólnianie. Podejście indukcyjne jest metodą uzasadniania twierdzeń ogólnych na podstawie obserwacji jednostkowych faktów. Polega na przejściu od obserwacji jednostkowych do wypracowania twierdzeń ogólnych obejmujących również przypadki, które nie podlegały obserwacji, ale należących do tej samej klasy zjawisk. Schemat wynikania jest następujący:Stosując obserwację i eksperyment dokonujemy uogólnienia – orzekamy na podstawie obserwacji ograniczonej liczby przypadków o wszystkich pozostałych
a) indukcji enumeracyjnej (przez wyliczenie)– jeśli dochodzi się do wniosku ogólnego w wyniku obserwacji niektórych przypadków,
b) indukcji eliminacyjnej– rozpoczyna się od alternatywy dwóch lub więcej hipotez będących zdaniami ogólnymi, szuka się jednostkowych przypadków, które kolejno obalają wszystkie hipotezy z wyjątkiem jednej,
c) indukcji per analogia– skoro dane twierdzenie zostało potwierdzone w określonych okolicznościach to powinno zostać potwierdzone w sytuacji podobnej, lub – skoro dane twierdzenie X dotyczy przypadku A, a przypadek B jest podobny do A, to twierdzenie X również powinno zostać potwierdzone przez przypadek B.
2) metoda hipotetyczno- dedukcyjna- (hipotetyzm, antydedukcjonizm) – przejście od ogółu do szczegółu. Rozumowanie jest zgodne ze schematem wynikania logicznego. Jeśli dane twierdzenie było uznane za prawdziwe na gruncie danej nauki, to prawdziwe są także jego logiczne konsekwencje.
3) metoda redukcyjna –(metoda idealizacji i konkretyzacji) W zasadzie metodzie dedukcyjnej nie przeciwstawia się metody indukcyjnej, lecz cały wachlarz metod redukcyjnych. Wnioskowanie redukcyjne polega m.in. na sprowadzeniu teorii lub zbioru praw jednej dziedziny nauki do teorii uznanych za bardziej podstawowe. Do metod redukcyjnych należy tzw. metoda idealizacji i stopniowej konkretyzacji.
a)metoda idealizacji- Polega ona na upraszczającym modelowaniu badanych zjawisk – konstruowaniu wyabstrahowanych od rzeczywistości teorii i stopniowym przybliżaniu ich do rzeczywistości.
Idealizacja to konstruktu myślowy przypisujący badanemu obiektowi wartości ekstremalne (graniczne) pewnych cech czy wielkości, przysługujących obiektom rzeczywistym w pewnym stopniu. W rezultacie otrzymujemy pewien uproszczony model badanego obiektu zwany typem idealnym.
W oparciu o przyjęte założenia idealizacyjne zostaje sformułowane prawo idealizacyjne. Uchylając kolejno założenia idealizacyjne przybliżamy dane prawo do rzeczywistości w procesie tzw. konkretyzacji. Prawo mówiące o warunkach rzeczywistych nazywa się prawem faktualnym. Teorie naukowe zawierają obok praw faktualnych także prawa idealizacyjne.