Pedagogika społeczna

ŚRODOWISKO LOKALNE

ŚRODOWISKO LOKALNE- mała ojczyzna, habitat, wspólnota, społeczność, lokalna przestrzeń życia (osiedle, wieś, obszar geogr.)
LEPALCZYK– teren przestrzennie wydzielony, w którego skład wchodzą, oprócz mieszkań, wszelkie urządzenia usługowe, socjalne i kulturalne, uzależnione od potrzeb i struktury społeczno-demograficznej mieszkańców. W środowisku lokalnym rozwijają się grupy społeczności lokalnej będące podstawa tworzenia się więzi i współzależności międzyludzkich ułatwiające kształtowanie się osobowości dzieci, młodzieży i dorosłych. Wśród lok ujawniają się i kształtują siły społeczne
CECHY ŚRODOWISKA LOKALNEGO: 1)wyraźne granice terytorialne, 2)występują grupy o charakterze wspólnotowym, świadome swej przynależności, 3)występuje poczucie jedności i wspólne działanie w przypadku zagrożeń, 4)istnieje system kontroli społecznej, 5)funkcjonują jawne siły społeczne, 6)siec stosunków rzeczowych i osobowych nie ingeruje w sferę życia prywatnego
ROZLUŹNIENIE STOSUNKÓW LOKALNYCH: 1)rozluźnienie więzi międzyludzkich, 2)większa autonomia jednostki, 3)kult indywidualizmu, 4)zanik instytucji sąsiedztwa, 5)brak zaufania i stabilności, 6)brak znaczenia kontroli społ., 7)zmniejsza się horyzont postrzegania
CELE ZADANIA ŚROD LOKALNEGO: 1)przybliżenie humanistyczno -uniwersalnych, chrześcijańskich, narodowych, regionalnych itd. wartości, 2)optymalne zaspokajanie potrzeb wyższych społeczno-kulturalnych, 3)tworzenie sprzyjających warunków dzieciom, młodzi i dorosłym doprawiania i rozwijania aktywności intelektualnej, opiekuńczej, 4)wspieranie i wzmacnianie rodziny jako środowiska spoleczno- wychowawczego, 5)przekształcanie i modernizacja środowiska lokalnego
FUNKCJE ŚRODOWISKA: 1)edukacyjno- intelektualna, 2)integracyjno regulującą, 3)pomocniczo opiekuńcza, 4)rekreacyjna

MŚW→LŚW→OŚW→MZŚW→MKŚW→GŚW
MŚW←LŚW←OŚW←MZŚW←MKŚW←GŚW
MŚW- mikrośrodowisko wychowawcze (tzn. jedna placówka edukacyjna, komórki społeczne, placówka kulturalno oświatowa, społeczno-gospodarcza)
LŚW- lok środowisko wychowawcze (osiedle, wieś, kilka wsi, instytucje, placówki, duże grupy społeczne, cały kontekst geogr.)
OŚW – okoliczne środowisko wychowawcze (społeczno kulturalne rejony miasta, gminy, dzielnica większego miasta)
MZŚW- mezośrodowisko wychowawcze (makroregion – wszystkie czynniki naturalne oraz cały kontekst społeczno-kulturalny)
MKŚW- makrośrodowisko wychowawcze ( ogólnonarodowe środowisko wychowawcze, cała siec placówek danego państwa)
GŚW- globalne środowisko ogólnoludzkie

RODZINA

UJECIE SOCJOLOGICZNE (wg Szczepańskiego): Grupa złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski w szerokim społecznym i prawnym znaczeniu (prawnym, bo są rodzice, społeczny, bo małżeństwo) członkowie rodzin żyją zazwyczaj pod jednym dachem tworzą jedno gospodarstwo domowe obejmujące 2 pokolenia (mała rodzina) 3 pokolenia (wielka rodzina)
UJĘCIE PSYCHOLOGICZNE (wg Przetacznikowej): Rodzinę tworzą osoby, które wiążą związki małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji; członkowie rodziny nie tylko zamieszkują razem, ale współdziałają ze sobą zgodnie z wewnętrznym podziałem ról; rodzina ma swój świat, stanowi zarazem grupę otwarta na wpływy zewnętrzne, kształtując system wartości i norm zachowania się społecznego
UJĘCIE PEDAGOGICZNE (wg Kawuli): rodzina jest grupa społeczna, w której następuje poznanie pierwszych form etyczno-moralnych, rozróżnianie dobra i zła, klasyfikowanie osób, przedmiotów i zjawisk (uznaje on także za rodzinę związki kohabitacyjne - wolne związki – konkubinat)
CYKLE ZYCIA MAŁŻEŃSKO- RODZINNEGO:
1)narzeczeństwo, 2)małżeństwo bezdzietne, 3) małżeństwo z dziećmi, 4) rodzina z odchodzącymi dziećmi, 5) małżeństwo odłączone od dzieci
TYPOLOGIA RODZIN
I wg liczebności członków: 1) monogamiczna (♂+♀); 2) poliandryczna (1♂+kika♀); 3) poligamiczna (kilku ♂+ 1♀)
II wg zbiorowości, spośród której wybierany jest małżonek: 1) endogamiczne (elitarna- to samo środowisko); 2) egzogamiczne (egalitarna – różne środowisko)
III wg sprawującego władze: 1) matriarchalne; 2) patriarchalne; 3) egalitarne
IV wg miejsca zamieszkania: 1) matrylokalne; 2) patrylokalne; 3) neolokalne
V wg tego, po kim dziedziczymy nazwisko: 1)matrylinearne; 2) patrylinearne
STRUKTURA RODZINY ZE WZGLĘDU NA, LICZBE JEJ CZŁONKÓW:
1) pełna (rodzic+ dzieci); 2) zrekonstruowana (rodzic + dzieci+ macocha/ojczym); 3) związki kohabitacyjne; 4) niepełna (rozbita, sieroca, panna z dzieckiem separacja)
FUNKCJE RODZINY (wg Tyszki):
I BIOPSYCHICZNE: 1) prokreacyjna – zaspokajanie potrzeb w kwestii posiadania potomstwa; 2) seksualna – zaspokajanie potrzeb seksualnych współmałżonków, nie musi być związana z prokreacja;; II EKONOMICZNA: 1) materialno- ekonomiczna – zaspokajanie potrzeb materialnych; 2) opiekuńczo- zabezpieczająca – troska nad dziećmi i osobami starszymi i chorymi; III SPOŁECZNO-WYZNACZAJACA:1) klasowa- utrzymanie dziecka w klasie rodziny; 2) legalizacyjno-kontrolna – rodzice legalizują pewne zachowania(np. przyzwyczajenie do nagości); IV SOCJOPSYCHOLOGICZNA: 1) socjalizacyjna – dostosowanie zachowania do norm obowiązujących w społeczeństwie; 2) kulturalna- zapoznawanie z dziedzictwem kultury, inkulturacja; 3) rekreacyjno-towarzyska – umiejętności zachowania się w towarzystwie, spędzania czasu wolnego, spontaniczne kontakty towarzyskie;4) emocjonalno-ekspresyjna – poparcie, bezpieczeństwo, miłość, kształtowanie wspólnoty rodzinnej, emocjonalnej i intelektualnej
POTRZEBY, JAKIE RODZINA POWINNA ZASPOKAJAĆ: bezpieczeństwa, poznania, akceptacji, kontaktu emocjonalnego, samodzielności, posiadania
STYLE WYCHOWAWCZE: 1) autokratyczny – zdecydowane przewodnictwo rodziców; 2) liberalno- bezstresowe wychowanie; 3) demokratyczne; 4) niekonsekwentny- wszystkie naraz
PRZEMIANY RODZIN WSPÓŁCZESNYCH
1) zmiana rodzin patriarchalnych na matriarchalne; 2) zmniejszeni ilości dzieci; 3) możliwość regulacji urodzin; 4) podział obowiązków na wszystkich; 5) rozwój placówek opiekuńczo-wychowczych; 6) spadek więzi między rodzinnych; 7) ograniczone stosunki z sąsiadami; 8) spędzanie wolnego czasu; 9) wynalazki techniczne; 10) kult dobrego wizerunku
RODZINA FUNKCJONALNA- spełnia wszystkie funkcje i zaspokaja potrzeby dziecka
RODZINA DYSFUNKCJONALNA –nie spełnia swoich funkcji, jest źródłem przykrości, podłożem napiec i frustracji (CAŁKOWICIE- utrata więzi, totalny chaos; CZĘŚCIOWA – alkoholiz, narkomania, długotrwała choroba jednego z członków, ubóstwo, bezrobocie)

CZAS WOLNY

1) CZASY PIERWOTNE- nie znano pojęć czas wolny i czas pracy
2) W SPOŁECZEŃSTWACH PREINDUSTRIALNYCH – czas wolny tylko dla wyższych sfer
3) XX w – czas wolny stal się naturalnym przywilejem
4) OBECNIE- czas wolny przywraca sens pracy, pokazuje, w jaki sposób można wykorzystać efekty swojej pracy, pojawia się pytanie, w jaki sposób zagospodarować nadmiar czasu

KAMIŃSKI- CZAS WOLNY– to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez prace zarobkowa normalna i dodatkowa ani przez systematyczne kształcenie się, ani przez zaspokajanie potrzeb elementarnych, fizjologicznych, ani przez stale obowiązki domowe.
WROCZYŃSKI- czas wolny dzieci i młodzieży to istotna kwestia społeczna – wiąże się ze środowiskiem wychowawczym
ZAWADZKA- czas wolny wypełnia kształtowanie siebie, rozrywka, zaspokajanie potrzeb intelektualnych i emocjonalnych; odpoczynek – zespół wszystkich zajęć podejmowanych w czasie wolnym
CECHY KONSTYTUTYWNE CZASU WOLNEGO- nieobowiązkowość, dobrowolność, świadomość
WG HAVIGURSTA- psychologiczno- subiektywna (czas kontemplacji, stan duszy, styl postępowania)
DOMAZEDIEUR- czas wolny to 24h minus obowiązki (czynności dobrowolnie wybrane, czas, którym dysponujemy, w którym jednostka manifestuje swoje zdolności twórcze; jest wyborem, który pozostawia jednostce uczucie przyjemności; czas konsumpcji, nieprodukcyjny, bezcenny)
FUNKCJE CZASU WOLNEGO Z PUNKTU PED. SPOŁ.
1)odpoczynek-odreagowanie zmęczenia, odnowienie sił psychicznych i fizycznych; 2) zabawa/rozrywka- wypoczynek czynny, realizuje się w działaniu, nasyca wyobraźnie, uwalnia od stresu; 3) praca nad sobą- twórczość, rozwijanie swojej osobowości, rozwijanie potrzeb kulturalnych, rozwijanie zainteresowań
BOHDAN JUNG- funkcje czasu wolnego: 1) względem jednostki; 2) wzg. społeczeństwa; 3) wzg. instytucji; 4) wzg. Gospodarki


H. RADLISKA: Jaki ma być nasz udział w budowaniu nowego lepszego świata
RELACJE „MY Z” WG RADLIŃSKIEJ: 1)”My z” najbliżsi, rodzice, rodzeństwo, dzieci; 2)„My z” ludzie współżyjący i współczujący; 3) „My z” gromada, organizacje, stowarzyszenia;
„My” to każdy z nas z osobna i ogol we wspólnym działaniu
PEDAGOGIKA SPOŁ- zajmuje się przeobrażeniem środowiska dla dobra, którym jesteśmy, ma na celu wywołanie określonych zmian, które będą kształtowały osobowość jednostki
J. PIETER- podział środowisk: człowiek>> środowisko społeczne rodzinne >> środowisko miejscowe >> środowisko okoliczne >> kultura społeczna i globalna
Wg KAWULI- rodzina >> społeczność lokalna >> społ. okoliczna >> globalna
POZYTYWNE PRZEKSZTAŁCANIE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO:
1) RODZINA- zależy od jej członków, im większa kultura pedagogiczna i wiedza społeczna tym wyższa jakość środowiska wychowawczego; istotna jest chęć rodzica, a edukowanie go jest obowiązkiem oświaty
2) OŚWIATA I EDUKACJA- w dużym stopniu od niej zależy jakość środowiska wychowawczego; OŚWIATA- jest nie tylko przygotowaniem do twórczego uczestnictwa w życiu zbiorowym i do korzystania z osiągnięć cywilizacji, ale także do tworzenia interakcji między jednostkami, a grupami społecznymi; EDUKACJA ŚRODOWISKOWA- odwołuje się do przeobrażania środowiska, przygotowanie członków lokalnej społeczności do aktywnego udziału w procesie zachodzących i zaskakujących nas przemian
TEZA HABERNASA- proces modernizacji (wytworzenie dóbr, podział dóbr, refleksja)
Modernizacja poszczególnych działów edukacji powinna stać się celem nauk społecznych
MODERNIZACJA- zastępowanie starych rzeczy nowymi, starych sposobów myślenia, działania, innymi.
MODERNIZACJA SPOŁECZEŃSTWA:
SPOŁECZEŃSTWO PRZEDINDUSTRIALNE >> SPOŁ. NA POŁY UPRZEMYSŁOWIONE >> SPOŁ. PRZEMYSŁOWE (NOWOCZESNE) >> SPOŁ POPRZEMYSŁOWE (PONOWOCZESNE) >> SPOŁ INFORMATYCZNE (POSTNOWOCZESNE)



ZAGROŻENIA STRUKTURALNE I FUNKCJONALNE W SKALI MIKRO, MAKRO I MEZOSPOŁECZEŃSTW:

Zagrożenia strukturalne wiąże się z rodziną. Zagrożenie funkcjonalne a wiec wszystko, co dzieje się w rodzinie to skala mikro, marko – całe społeczeństwo

MARGINALIZACJA I WYKLUCZENIE
2 POWODY MARGINALIZACJI sprawiające, że zjawisko to nabiera powagi:
1) zasięg i liczebność grup społecznych dotkniętych marginalizacją ciągle wzrasta; 2) stopień upośledzenia ludzi mierzymy dystansem między elitami, kapitałem oraz sytuacją socjalną, dystans ten nabrał już groteskowych rozmiarów

UBÓSTWO
PAUPERYZACJA – UBOŻENIE
Sfera ubóstwa w Polsce, obejmowała dotychczas 2 grupy: 1) ludzie z marginesu społ. (UBÓSTWO ZAWINIONE): alkoholicy, narkomani, rodziny upośledzone, wielodzietne, rozbite; 2) ubóstwo niezawinione: emeryci, renciści, rodziny niepełne, rolnicy
Obecnie doszła jeszcze jedna grupa 3) BEZROBOTNI
UBÓSTWO ABSOLUTNE oznacza sytuacje, w której jednostka nie może zaspokoić swoich minimalnych potrzeb biologicznych

ZAGROŻENIE BIEDA WYWOŁUJE WŚRÓD SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO 4 TYPY POSTAW:
1)stan bezradności wobec zagrożenia biedą – charakterystyczny dla ludzi, którzy maja niski dochód, żyją na kredyt, nie maja odpowiednich kwalifikacji; 2) postawa na przetrwanie biedy, nieaktywna; 3) brak poczucia zagrożenia biedą przy świadomości obniżenia swojej pozycji materialnej; 4) postawa „nie boje się biedy jestem spokojny o swój byt materialny” – optymizm

BEZDOMNOŚĆ
(z przymusu, tymczasowa i z wyboru)
Sytuacja bezdomności zagraża bezpieczeństwu, wynikają z niej patologie, demoralizacja, itp.
Społeczeństwo jest bardziej nastawione na pogardę i obrzydzenie wobec bezdomnych niż na pomoc. Powodem bezdomności jest nie tylko brak mieszkania. Inne aspekty to brak pomocy, złe więzi rodzinne i wiele innych.
Prekursorem działalności był Albert – Towarzystwo Pomocy im. brata Alberta

1.Geneza pedagogiki społecznej w Polsce i na świecie.
Po raz 1 termin pedagogika społ. wprowadził Adolf Diesterweg w 1834 r. W przewodniku do kształcenia nauczycieli niemieckich. Działalność Dieterwega przypadła na okres wzmagających się tendencji do upowszechniania oświaty. Dostrzegał strukturę społeczeństwa zróżnicowanego klasowo i ekonomicznie, widział z całą ostrością nędzę dzieci chłopskich i robotniczych. Pragnął, więc przygotować nauczycieli do złożonych zadań pomocy dziecku i ten zakres pracy nazwał pedagogiką społeczną traktując ją równocześnie z nauczaniem poszczególnych przedmiotów. Poglądy jego-zainteresowania nauczycieli, dzieci-były przełomowe. On uważał, że jesteś dobrym nauczycielem, jeśli znasz warunki i rodzinę dziecka.
Pedagogika społeczna zrodziła się jako refleksja teoretyczna i praktyczna działalność gł. Na przełomie XIX i XX w. A jej podłoże stanowiły przeobrażenia ekonomiczne, socjalne, edukacyjne, społeczno-kulturowe Europy i Ameryki.
W Polsce pierwsze zainteresowania środowiskiem miały miejsca w XIX w – liczne fabryki i zakłady, pojawiły się liczne miejsca pracy-urbanizacja miast (migracja ludzi ze wsi do miast). W rodzinach po 2-3 os pracowały – dzieci ich pozostawały bez opieki przez cały dzień, prace bez bezpieczeństwa: opieranie, chuligaństwo, żebractwo. Na skutek uprzemysłowienia pojawiły się nowe problemy: chuligaństwo, kalectwo, przestępczość, sieroctwo, bezdomność. Zjawiska te i problemy przybrały na tyle masowy charakter, że pojawili się ludzie, którzy chcieli coś z tym zrobić, np. Aleksander Głowacki, Bolesław Prus-zorganizował I kolonie(1881) letnie dla dzieci z rodzin najbardziej ubogich.
Rozwój pedagogiki społecznej jako dyscypliny naukowej w Polsce wiążemy z Heleną Radlińską (1879-1954). W 1908 r. Wygłosiła referat, w którym po raz I mówiła o pedagogice społecznej: -ukazywała współzależność między pracą wychowawczą, a wpływami środowiska
-postulowała systematyczne poznawanie środowiska w toku pracy wychowawczej
-uważała, że poznawanie wpływów i warunków środowiskowych jest podstawowym obowiązkiem pedagoga
-twierdziła, że pedagog to nie tylko organizator i kierownik procesów wychowawczych, ale też i badacz
2.Okresy rozwoju polskiej pedagogiki społecznej
A)1908-1939-kontynuacja w latach 1939-1945
-wprowadzenie do literatury naukowej, I raz sformułowane określenie „pedagogika społeczna” Przez Helenę Radlińską w 1908 r. Najpierw referat potem „Z zagadnień pedagogiki społecznej”
-jest to okres tworzenia podstaw teoretycznych pedagogiki społecznej w Polsce
-gł. Ośrodkiem pracy było studium Pracy Społ. Oświaty w W-wie, prowadzone ono było przez Radlińską
-okres okupacji-w ramach tajnego nauczania kontynuowano pracę w studium
B)1945-1956
• 1945-1950-początkowy etap kształcenia się pedagogiki społecznej w okresie powojennym, kontynuacja dorobku pedagogiki społecznej z próbą do nowej rzeczywistości
• 1950-1956-przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej (wynikała z rozwoju stalinizmu) 1950 likwidacja Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego (stanowiła główny Ośrodek rozwoju myśli pedagogiki społecznej Katedrę założyła Radlińska po wojnie)
• 1957-I otwarcie Katedry Pedagogiki społecznej w W-wie i reaktywacja katedry na Uniwersytecie Łódzkim. Ryszard Wroczyński i Aleksander Kamiński ->uczeń Radlińskiej, przejął po niej katedrę, a Wroczyński był uczniem Kamińskiego.
• Powstają nowe ośrodki, w których naucza się pedagogikę społeczną. W 1978 r. Powstaje filia Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku. Kierownikiem zostaje Jadwiga Izdebska. Ukazują się znaczące prace naukowe z zakresu pedagogiki społecznej.
III. Lata 90-te
-czas socjologii i pedagogiki społecznej; pojawia się relacja pedagogika społeczna
-poszukiwania empiryczne i przemyślenia teoretyczne
-definiowane były nowe obszary uprawnień społecznych
-powstają nadal nowe ośrodki np. w Olsztynie
IV lata 90-te i aktualne
- Pojawiają się nowe obszary badania pedagogiki społecznej, rośnie zainteresowanie praca socjologiczna.
3 Przedmiot zainteresowań, zakres badań
Przedmiotem naukowych zainteresowań pedagogiki społecznej jest środowisko wychowawcze. Dyscyplina ta zajmuje się teorią kształtowania środowiska oraz teorią środowiskowych uwarunkowań edukacji i rozwoju człowieka.
Celem pedagogiki społecznej, jest edukacja środowiskowa. Do jej zakresu należy problematyka kultury, życie społeczne, ekologia zdrowia itp.
Charakter pedagogiki społecznej
-jest teorią praktycznego działania, czyli opracowuje np. metody i teorie wspomagania człowieka, dostarcza im teorii, która, jest wykorzystywana w praktyce
-ma charakter empiryczny( opiera się na badaniach, empirii, wnioskowaniach indukcyjnych)
Zadania pedagogiki społecznej
-rozpowszechnianie, dokonywanie opisu i oceny np. postępowania społeczno-wychowawczego i środowiskowego głownie poprzez analizę rzeczywistych faktów występujących w tym środowisku
-projektowanie działalności społecznej (pedagogicznej, kulturalnej, socjologicznej) w środowisku lokalnym
Kierunki zainteresowań pedagogiki społecznej:
-aktualne problemy społeczne: bezrobocie, przemoc, uzależnienia, np. J. Izdebska
-badania historyczne o charakterze pedagogicznym, np. Dorota Żołądek- Strzelczyk
-czas wolny, uczestnictwo w kulturze
-edukacja między kulturowa
-praca socjalna w środowisku
-pedagogika rodziny( warunki życia współ członków rodziny) sytuacja życiowa dziecka we współ. Rodzinie
-dziecko i jego dzieciństwo
-pedagogika zdrowia
-media i multimedia
-teoria i metodologia pedagogiki społecznej

Badania środowiska społecznego miały na cel praktyczny, wiązały się z akcjami charytatywnymi, w ramach udzielania ich sił próbowano łagodzić skutki nędzy i włóczęgostwa oraz innych problemów społecznych. Powstawały wielkie towarzystwa organizujące formy pomocy bezpośredniej. Badania te były w XIX w zwłaszcza w Anglii i we Francji. Szczególny wkład w rozwój badań środowiskowych wniósł Fryderyk La Play.
Idąc śladami przyrodników usiłował nadać badaniom społeczeństwa konkretną postać, po przez określenie faktów i zjawisk społecznych. Opracował schemat badań rodziny. Prace są Play`a pozwalały opracować monografię rodziny. W Wielkiej Brytanii powstało 17-tomowe dzieło Charsta Potka „O ludności Londynu”.
POLSKA
Helena Radlińska postulowała systematyczne poznawanie środowiska w toku pracy pedagogicznej. Twierdziła, iż poznawanie wpływów i warunków środowiskowych jest podst. obowiązkiem nauczyciela i pedagoga.
METODOLOGIA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ
Wyróżniamy 2 modele badawcze w pedagogice: model ilościowy (pozytywistyczny)-model jakościowy (fenomenologiczny) W ramach modelu ilościowego stosujemy następujące metody badawcze:
-sonda i diagnostyczna np. wywiad, obserwacja, techniki projekcyjne,
-metoda indywidualnych przypadków, rozmowa, obserwacja
-monografię np. analiza dokumentu
-eksperyment pedagogiczny-obserwacja, techniki grup rotacyjnych, techniki eksperymentalne,
Każda metoda posługuje się odpowiednimi technikami badawczymi
Tadeusz Pilek „Zasady badań pedagogicznych” Technika ma swoje narzędzia: kwestionariusze, ankiety, wywiady, dyktafon, kamera
Poznawanie środowiska wychowawczego:
-środowisko społeczne
-środowisko wychowawcze
-środowisko kulturowe
Środowisko – zespół warunków, wśród których kieruje jednostka i czynniki kształtujący jej osobowość, działających stale lub przez jakiś czas-Radlińska
Środowisko- „składniki struktury otaczające człowieka, które działają jako zespół bodźców i wywołują określone reakcje psychiczne” – Wroczyński
Pedagodzy zazwyczaj przez środowisko rozumieją elementy panującej struktury przyrodniczej, społecznej, kulturowej, które działają na jednostkę stale lub krótko, lecz ze znaczną siłą jako zorganizowany lub niezorganizowany system bodźców
Środowisko społeczne( Wroczyński)- układ złożonych i bogatych form wewnętrznych funkcjonowania i oddziaływania społecznego. Środowisko to tworzą:
-ludzie(stosunki społeczne)
-ludzie i interakcje społeczne mający miejsce w rodzinie, grupie rówieśniczej, zawodowej, kulturowej
Środowisko kulturowe-traktujemy je w 2 ujęciach:
-wąskie- zamierzone uwarunkowania na osiągnięcie zamierzonych celów wychowawczych, system bodźców tworzących środowisko wychowawcze
-szerokie(aktualne)-ogół sytuacji wychowawczych zawierających wpływy i bodźce środowiskowe celowo zorganizowane.

1 Miejsce rodziny we współczesnym świecie
2 Kierunki postrzegania rodziny
3 Podstawowe ujęcia i określenia rodziny
Ad1 Rodzina istnieje przez wiele wieków. W dzieciństwie znaczenie rodziny jest najsilniejsze. W ciągu całego życia zmieniają się nasze pozycje w rodzinie, ale nadal istnieją.
Ad2 Kierunki postrzegania znaczenia rodziny:
-jako podstawowa niezmienna wartość (Adamski, Izdebska, ks. Wł. Majewski, Dyczewski)- głównie w Polsce. Teza ta opiera się na koncepcji Ronalda Jngleharta, w której podkreśla się, iż jednostkowe wybory odzwierciedlają otoczenie społeczno-kulturowe i trening socjologiczny. W związku z tym jednostki wybierają wartości dobrze im znane.
-jako instytucja „przeważnie” w sytuacjach zagrożenia: bieda, bezrobocie, chaos w społeczeństwie zmiany
-rodzina zmierza w kierunku zmian wyznaczonych przez społeczeństwo „ponowoczesności”. Zmiany te dotyczą gł. Młodych Polaków w sferze demograficzności ( nasilenie rozwodów, zmiana ich przyczyn, spadek liczby urodzeń)
Ad3 Ujęcia i określenia rodziny:
Tradycyjna:
-grupa społeczna -ujęcie strukturalne
-instytucja -funkcjonalne
-środowisko wychowawcze -inkluzywne
-wspólnota – uniwersalne (Larson, Goltz, Hobart)
Rodzina jako grupa- podstawowa, pierwotna, na ogół liczy niewielu członków, ale różni się, ze pomiędzy tymi osobami istnieją bezpośrednie interakcje. Członkowie tej grupy posiadają wspólne cele, podobne normy społeczno-moralne i mają odrębności w stosunku do innych grup, wyróżnia się swoistą strukturą i specyficznymi zasadami funkcjonowania, charakteryzuje się cechami: sposób wchodzenia do niej, dział międzypokoleniowy, brak wyraźnego przywództwa (na podst. Programu „Europa da się lubić”) zwykle wspólne nazwisko, własność, miejsce zamieszkania.
Rodzina jako instytucja- rodzina spełnia zadania wobec swoich członków oraz wobec społeczeństwa, wpływa wychowawczo przez oddziaływanie wewnętrzne oraz współpracuje z innymi instytucjami( szkoła, kościół)
Rodzina jako środowisko wychowawcze- rodzina jest tym środowiskiem, które poprzez swoją specyfikę, indywidualność, bezpośredniość tworzy warunki dla rozwoju i wychowania. Dziecko uczestnicząc w naturalnych, codziennych sytuacjach życia rodzinnego poznaje wzory zachowań związane z pełnieniem roli dziecka, ojca, matki, przyswaja elementarną wiedzę o otaczającym świecie.
Rodzina jako środowisko kulturowe- rodzina poprzez preferowany styl życia poznaje nawyki, tradycje, wprowadza dziecko w świat kultury
Rodzina jako wspólnota- (bardzo popularne w ostatnich latach)- wspólnota rodzinna jest poszerzaną i pogłębianą wspólnotą, która ma charakter bezpośrednich interakcji z głębokim akcentem emocjonalnym.

Podejście strukturalne-zwraca uwagę na jej strukturę, czyli jej układ
Rodzina-tworzy ją przynajmniej jeden rodzic i jedno dziecko, którzy biologicznie są ze sobą powiązani, (chociaż adopcja jest uwzględniana) i mają wspólne miejsce zamieszkania.
Małżeństwo- związek kobiety i mężczyzny, którzy uformowali akceptowany społecznie związek i którzy wspólnie zamieszkują.
Podejście funkcjonalne- podkreśla cele i funkcje, które rodzina ma wypełniać zarówno względem poszczególnych członków, jak i całego społeczeństwa
Rodzina- grupa przynajmniej z 1 rodzicem i 1 lub więcej dziećmi, realizująca podst. funkcję socjalizacyjną, funkcja intymności, zaspokajające potrzeby fizyczne i psychiczne, przy czym relacje w małżeństwie są normatywnie określone.
Podejście inkluzywne (otwarte)- podkreśla się znaczenie relacji pomiędzy poszczególnymi osobami w rodzinie.
Rodzina- to grupa dorosłych i dzieci, między którymi istnieją relacje uczuciowe i więzi rodzinne
Podejście uniwersalne- przyjmuje się, iż rodzina jest grupą pokrewieństwa normatywnie określaną, ma na celu wypełnianie zadań prokreacyjnych i socjalizacyjnych.
Za rodzinę określa się różne formy życia rodzinnego; rodziny monoparentalne ( samotnych rodziców, niepełne) z dziećmi z innych związków.
Małżeństwo- normatywnie określony związek między mężczyzną a kobieta zakładany z intencją trwałości. Legalne sankcje społeczne, kontrola społeczna, a efektywne relacje, uznanie życia seksualnego są zawarte w tej definicji.
Przemiany życia małżeńskiego- rodzinnego we współczesnym świecie
Zauważamy przeobrażenia przynajmniej w 4 płaszczyznach, które zachodziły w ciągu ostatnich kilku lat:
I strefa technologiczno-informacyjna związana z wiedzą, postępem, nauką
II strefa ekonomiczna- powstały nowe sektory gospodarki, sektor usług, nauki, informacji, zwracamy uwagę na aktywizację społeczną kobiet
II strefa społeczna- pojawiły się nowe nurty społeczne, rewolucja seksualna feministyczna, przeobrażenia w małżeństwie i rodzinie, osłabienie więzi społecznej i zaufania społecznego, przejście od wspólnotowości do indywidualizmu.
IV strefa kulturowa- pojawiły się nowe wartości, normy, prądy, ideologie, tożsamość ponowoczesna.
Teoria drugiego podejścia demograficznego
Jedną z przyczyn aktualnych przeobrażeń jest postęp medyczny. Postęp wydłużył jego życie i jego jakość. Wzrost skuteczności kontroli urodzeń powoduje mniejsze obciążenie zdrowia kobiet. Zmiany techniczne w gospodarstwie domowym spowodował wzrost ilości czasu wolnego.
Zmiany socjopsychologiczne i demograficzne w sferze życia małżeńskiego-rodzinnego:
-zmiany w zakresie równości płci- mężczyzna metro seksualny,
- zmiany w traktowaniu dziecka
-wzrost znaczenia jakości życia emocjonalnego i seksualnego
-zaburzenie funkcji prokreacyjnej (seksualnej)
-ograniczenie funkcji rodziny (wyeksponowanie funkcji racjonalnych)
-racjonalność i indywidualizacja zachowań(kontrola urodzeń, zwracanie uwagi na własne potrzeby)
-określanie się w kategoriach własnego ”ja”, nie rodziny
-pogłębienie się osamotnienia rodziny
-wzrost społecznej akceptacji kohabitacji, która pojawiła się w innych fazach życia
-samotne, ale zaplanowane rodzicielstwo
-wzrost liczby rodzin mono parentalnych (samotnych rodziców)
-wzrost społecznej akceptacji związków homoseksualnych
-miłość jako podstawa zawarcia związku małżeńskiego (miłość rozumiana jest dynamicznie i elastycznie-ma początek, ale i szybki koniec)
-stabilność i trwałość rodziny ulega osłabieniu ( przyczyny rozwodów; rozwód traktowany jest jako prawo jednostki do godnego życia, a posiadanie życia nie gwarantuje trwałości związku
-wczesne opuszczanie domu rodzinnego( i tendencje odwrotne-Polska, Francja)
-spadek współczynnika dzietności
-zwiększenie się zakresu dobrowolnej bezdzietności
-opóźnienie wieku urodzenia dzieci, spadek płodności młodych kobiet
-opóźnienie zawarcia związku małżeńskiego
-wzrost jednoosobowych gospodarstw domowych
-pojawienie się alternatywnych form życia małżeńskiego- rodzinnego.