Pedagogika społeczna- pytania egzaminacyjne

Pytania egzaminacyjne - Pedagogika Społeczna

1. Pedagogika społeczna – przedmiot, problematyka, zadania i cele
Nazwę pedagogika społeczna (niem. Sozjalpadagogik) wprowadził A. Diesterweg. Pedagogika społeczna to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem warunków środowiskowych w jakich przebiegają procesy wychowawczo opiekuńczo człowieka do końca życia.( Wincety Okoń)
Zadania:
- Ewidencja, opis i analiza ujemnych skutków rozbieżności jakie zachodzą między socjalizacją, a wychowaniem
- Wypracowywanie metod eliminacji wpływów negatywnych. W centrum zainteresowania pedagogiki społecznej jest więc profilaktyka i kompensacja oraz analiza trzech podstawowych styczności:
a) nieprofesjonalny wychowawca – wychowanek
b) instytucja, zbiorowość ludzka, środowisko
c) wychowanek, środowisko, społeczeństwo
Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach, jest jednocześnie teorią i praktyką środowiska. Teoretyzuje to co dzieje się w praktyce i dostarcza teorii którą wykorzystuje się w praktyce .
Przedmiotem zainteresowania pedagogiki społecznej są środowiskowe uwarunkowania życia człowieka. Każdy, bez względu na miejsce zamieszkania tworzy swoje bezpośrednie otoczenie - rodzinę, wspólnotę lokalną oraz uczestniczy w życiu społecznym -pośrednio i bezpośrednio. Dlatego pedagogika społeczna zwraca uwagę na środowisko lokalne, grupę rówieśniczą, środki masowego komunikowania, organizację czasu wolnego oraz na aktualne problemy społeczne - ubóstwo, bezrobocie, bezdomność i patologie. Dyscyplina ta zajmuje się też rodziną jako podstawowym środowiskiem wychowawczym, uwzględniając przyczyny i skutki jej nieprawidłowego funkcjonowania, np. przemoc, niepełność, sieroctwo. Przy omawianiu metod pracy socjalnej wskazuje się na współczesne tendencje opieki i wychowania, kierunki i formy pomocy rodzinie i dziecku (diagnozę, profilaktykę, kompensację).


2. Przestaw poglądy wybranych przedstawicieli pedagogiki społecznej w Polsce: H. Radlińska, R. Wroczyński, Kamiński
Wroczyński
Pedagogika społeczna opierając się na badaniach empirycznych analizuje wpływy wychowawcze, których źródłem jest środowisko oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowawczych.
Radlińska
Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną rozwijająca się na skrzyżowaniach nauk o człowieku biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem dzięki własnemu punktowi widzenia.
Kamiński
Pedagogika społeczna jako dyscyplina naukowa zajmuje się osobami i zbiorowościami wszelkiego wieku wymagającymi opieki lub pomocy w rozwoju oraz instytucjami powołanymi dla realizacji tych zadań.
3. Wyjaśnienie pojęć:
a) środowisko, środowisko wychowawcze
Środowisko według H. Radlińskiej , stanowi zespół warunków w środowisku,
których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość, jest
ono zespołem zjawisk przyrodniczych, kulturalnych i osobowych. H.Radlińska
odróżnia środowisko ( nadaje mu cechy względnej stałości czasowo –
przestrzennej) od otoczenia( uznaje za strukturę zmienną, krótkotrwałą).

Według J. Pietera przez środowisko wychowawcze należy rozumieć „złożony układ powtarzających się lub względnie stałych sytuacji, do których rozwijający się człowiek przystosowuje się w wychowawczym okresie swojego życia: znaczy to, pod których wpływem działa i rozwija swoją osobowość. (...). Środowisko wychowawcze stanowi tę część świata zewnętrznego (rzeczywistości obiektywnej), do której rozwijający się człowiek przystosowuje się odpowiednim trybem życia, odpowiednimi nawykami, zaś na ich gruncie odpowiednimi strukturami osobowości”.


b) siły ludzkie, siły społeczne
Siły społeczne - cechy, uzdolnienia i aspiracje jednostek lub grup społecznych przejawiające się w konkretnym działaniu i dające pedagogom społecznym oparcie w ich pracy. Jeśli zostaną zaktywizowane, staną się czynnikami przewodnimi w przebudowie i asymilacji wartości. Są wszelkimi czynnikami oddziaływującymi na ludzi:
• jawne - gdy oddziaływają bezpośrednio wpływając na środowisko jednostek
• ukryte - utajnione, niespodziewane, których nie można przewidzieć.

c) profilaktyka społeczna
Profilaktyka społeczna – Jest szczególnego typ działalnością związaną z neutralizowaniem wpływów czynników powodujących potencjalne zagrożenia. Źródłem tych czynników mogą być stosunki społeczne kryjące potencjalne możliwości działania wpływów sprzecznych z dobrem wychowanka i zadaniami pracy wychowawczej. Działania profilaktyczne mogą iść w dwóch kierunkach: hamowania czynników stwarzających potencjalne zagrożenie lub pobudzania aktywności w dziedzinach pożądanych.

d) diagnoza społeczna
Diagnoza społeczna - ekspertyza społeczna, rozpoznanie określonych sytuacji, zdarzeń i społecznych uwarunkowań, które zostało przeprowadzone ze względu na konieczność dokonania konkretnych zmian lub ze względu na ich obecną uciążliwość. Bezpośrednim rezultatem przeprowadzenia diagnozy społecznej jest ekspertyza bądź raport, który stanowi podstawę do przeprowadzenia prognoz przyszłych wydarzeń oraz działań ekspertów, m.in. z zakresu polityki społecznej i oświatowej, socjologii i psychologii stosowanej oraz socjotechniki.

e) Wychowanie
Wychowanie – działalność świadoma i celowa zmierzająca do rozwoju człowieka oraz przygotowująca do życia w społeczeństwie czyli są to nieświadome poczynania domu, szkoły i innych instytucji, grupa społeczna (środowiska wychowawcze )
Albo - proces polegający na podejmowaniu szeregu procesów wychowawczych w celu ukształtowania osobowości
4. Środowiska wychowania naturalnego i intencjonalnego
R.Wroczyński wyróżnia naturalne i intencjonalne środowiska wychowawcze. Środowiska naturalne to rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność lokalna, oddziałujące w sposób spontaniczny, często niezamierzony, na osoby pozostające pod ich wpływem., w których uczestnictwo jest trwałe lub obejmuje dłuższy okres życia, oparte jest na czynnikach naturalnych, takich urodzenie, jak zamieszkanie na określonym terytorium, spontaniczne potrzeby wieku młodzieńczego. Środowisko intencjonalne tworzą instytucje podejmujące zamierzone oddziaływania zgodnie z określonym wzorem, modelem, ideałem wychowawczym. Funkcję taką spełniają szkoły oraz różne instytucje i organizacje dziecięce lub młodzieżowe Rodzina wywiera znaczny, choć nieraz niezamierzony wpływ na rozwój dziecka. Odgrywa szczególnie ważną rolę w pierwszych latach życia dziecka, gdy pozostaje ono pod wyłączną niejednokrotnie opieką rodziców.
Wpływ rodziny zaznacza się również w wieku szkolnym w okresie dorastania, gdy obok niej na rozwój psychospołeczny dzieci i młodzieży oddziałują inne osoby i grupy.
Grupy rówieśnicze są jednym ze składników środowiska wychowawczego, którymi dziecko kontaktuje się od wczesnych lat życia. Wywierają one wpływ na współżycie społeczne oraz kształtowanie się osobowości ich członków.
Środowisko szkolne tworzą uczniowie, nauczyciele, przejawiane przez nich postawy wobec uczniów, stosowane metody wychowawcze, kontakty społeczne ukształtowane w klasie. Składnikami środowiska szkolnego są również - wyposażenie szkoły w sprzęt i pomoce naukowe, jak również jej otoczenie.
Podstawową grupą na terenie szkoły jest klasa, która stanowi formalny element w organizacyjnej strukturze szkoły - posiada względnie stały skład uczniów, określone przepisy i sposób funkcjonowania. Oprócz tego klasa jest grupą zadaniową, powołaną w celu przyswajania treści związanych z procesem nauczania. Jest też, a może nawet przede wszystkim środowiskiem wychowawczym - w niej dokonuje się proces wychowania: przekazywanie wzorów zachowań, norm moralnych, kształtowanie postaw.
5. .Alternatywne sposoby życia małżeńsko-rodzinnego
Typy rodzin różnią się od siebie znacznie, w zależności od klasy społecznej, grupy etnicznej, regionu świata, typu kultury, religii czy po prostu preferencji osobistych. Małżeństwo formalne jest najpopularniejszym związkiem formalnym na całym świeci. Wymieniamy małżeństwo religijne – po zawarciu ślubu kościelnego lub świeckie – po zawarciu ślubu cywilnego.
Małżeństwo zwyczajowe nie jest uznane przez kościół za małżeństwo sakramentalne, gdyż jest ono otwarte na poligamię. Małżeństwo zwyczajowe zakłada związek trwały miedzy mężczyzną i niewiastą, lecz nie wyklucza, że kobieta poślubiona pozostanie jedyną małżonką w tym związku. Małżeństwo zwyczajowe zawiera się etapami, które mogą się rozciągać na długie lata, w czasie których zawierający je małżonkowie rodzą dzieci. (uznawane w krajach ameryki łacińskiej i niektórych stanach USA)
Małżeństwo kohabitacyjne (konkubinat) to związek dwóch osób podobny do małżeństwa, tyle że nieformalny - bez cywilnego bądź religijnego usankcjonowania związku. Mianem konkubinatu określa się zarówno pary mieszane - kobieta w takiej parze to konkubina, mężczyzna zaś to konkubent (nie konkubin) - jak i homoseksualne. Słowo konkubinat ma w polskim języku potocznym zabarwienie pejoratywne.
Małżeństwa homoseksualne jest to formalny związek osób tej samej płci. Są one uznawane za legalne w kilkunastu krajach świata oraz w dwóch stanach w USA. Do krajów, w których małżeństwa homoseksualne są legalne należą m in. w Hiszpanii włącznie z prawem do adopcji dzieci, Holandii z adopcją dzieci, ale tylko holenderskich, żeby nie stwarzać problemów prawnych z innymi krajami oraz Belgii prawo do adopcji ogranicza się tylko do Flandrii.
Poligamia - w odróżnieniu od monogamii, jest to forma małżeństwa, w której osób jednej płci może być więcej. Może to być zatem związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami (poligynia) lub związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami (poliandria). Poligynia dozwolona jest ona w krajach muzułmańskich natomiast poliandria dozwolona jest w Tybecie.
Małżeństwa grupowe – związek kilku kobiet z kilkoma mężczyznami. Dozwolone jest w Afryce w niektórych plemionach.
Samotne rodzicielstwo – w większości przypadków są to samotne matki z dziećmi, jednakże zdarzają się również samotni ojcowie wychowujący dzieci. W Polsce rodziny niepełne stanowią ponad 15% ogółu rodzin, a zdecydowana większość (około 90%) - to rodziny bez ojca. Tak więc co dziewiąte dziecko wychowuje samotna matka (Marek Rymsza 2001). Samotne rodzicielstwo występuje z wielu powodów m in. przedwczesna śmierć jednego z rodziców, rozwody czy niedojrzałe podejście do inicjacji seksualnej młodych dziewcząt.

Dysfunkcjonalność współczesnej rodziny
Rodziny, które nie potrafią wypełniać swych funkcji wystarczająco dobrze noszą miano dysfunkcyjnych. Przyczyną dysfunkcjonalności rodziny są najczęściej zjawiska patologii i dewiacji społecznej to jest: przestępczość, alkoholizm, narkomania, zaburzenia psychiczne, rozbicie rodziny, patologiczne zachowania rodziców (np.: przemoc wobec dziecka). Trudności w realizacji niektórych funkcji rodziny powodują: bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, nietolerancja, wadliwy system oddziaływań wychowawczych.
Dysfunkcyjność rodziny może być całkowita lub częściowa. Dysfunkcyjność całkowita oznacza, że występuje kompletne niepowodzenie w realizacji zadań rodziny i zastępują ją w tym inne osoby, instytucje. Dysfunkcja częściowa dotyczy trudności w realizacji niektórych jej funkcji np. : wychowawczej, emocjonalnej, rekreacyjnej. W rodzinach dysfunkcyjnych rodzice reagują nie właściwie na potrzeby dziecka. Zamiast je wspierać i ochraniać, ignorują je, albo krytykują, za to, że jest takie a nie inne. W efekcie takiego podejścia dzieci rozwijają w sobie mechanizmy obronne, starają się na miarę swoich możliwości oponować przeciw takiemu podejściu. Niestety często, gdy potem staje się dorosłe przenoszą cechy dysfunkcjonalności na grunt swojej rodziny.
6. Zagrożone dzieciństwo
- Potrzeby w zakresie opieki nad dzieckiem.
- System opieki nad dzieckiem w Polsce.
- Rodzinne środowiska zastępcze, opieka instytucjonalna
Rodzinne środowisko zastępcze: rodzina adopcyjna-jest to rodzina która przyjmuje obce dziecko do swojej rodziny. Dziecko uzyskuje wszystkie przywileje członka rodziny , a jego nowi rodzice otrzymują nad nim władzę rodzicielską. rodzina zastępcza-prawna forma opieki nad małoletnim dzieckiem, którego biologiczni rodzice są nieznani albo pozbawieni władzy rodzicielskiej lub którym ograniczono władzę rodzicielską. Nie można ustanowić rodziny zastępczej dla dziecka, którego przynajmniej jeden z rodziców ma pełnię władzy rodzicielskiej.
Rodzina zastępcza zawodowa:
-Wielodzietna rodzina zastępcza
W wielodzietnej rodzinie zawodowej może znajdować się równocześnie od 3. do 6. dzieci.
- Specjalistyczna rodzina zastępcza.
Rodzina specjalistyczna jest przeznaczona dla dzieci wymagających dodatkowej opieki czy pielęgnacji. Trafiają tu dzieci z problemami rozwojowymi, zdrowotnymi, z dysfunkcjami, niedostosowane społecznie. Równocześnie można umieścić w rodzinie specjalistycznej do 3. dzieci.

W obecnie funkcjonującym systemie opieki nad dzieckiem, pomoc dziecku oparta jest na dwóch typach ingerencji w sprawy rodziny:
1. wsparcie dziecka i rodziny poprzez pomoc materialną, doradztwo, terapię, mediacje,
2. stałe lub okresowe umieszczenie dziecka w zastępczym środowisku wychowawczym.
Wsparcie dziecka i rodziny poprzez pomoc materialną i doradztwo świadczone jest głównie w ramach instytucji funkcjonujących w resorcie edukacji
- pałace młodzieży, młodzieżowe domy kultury, ogniska pracy pozaszkolnej, międzyszkolne ośrodki sportu, ogrody jordanowskie i inne "placówki wychowania pozaszkolnego",
- szkolne schroniska młodzieżowe,
- wojewódzkie ośrodki politechniczne,
- centra kształcenia praktycznego.
Opieka zastępcza zorganizowana jest w dwóch formach;
a) instytucjonalnej (domy dziecka, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze i młodzieżowe ośrodki wychowawcze, pogotowia opiekuńcze, zakłady opieki społecznej);
b) zastępczej-rodzinnej (adopcja, rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, wioski dziecięce).
Opiekę zastępczą stosuje się w przypadkach poważnych zaniedbań i nadużyć jakich dopuszczają się dorośli wobec dzieci (np. porzucenie dziecka, stałe zaniedbywanie obowiązków wychowawczych, znęcanie fizyczne) oraz w stosunku do dzieci specjalnej troski.
wymieniono następujące placówki opiekuńczo-wychowawcze i resocjalizacyjne:
1. placówki opiekuńczo-wychowawcze:
- rodzinne domy dziecka,
- domy dziecka, w tym domy dla małych dzieci,
- pogotowia opiekuńcze,
- specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze,
- bursy szkolne,
- świetlice i kluby środowiskowe, w tym: dworcowe, profilaktyczno-wychowawcze i terapeutyczne,
- ogniska wychowawcze,
- młodzieżowe ośrodki socjoterapii, w tym turnusowe,
- domy wczasów dziecięcych,
2. placówki resocjalizacyjne - młodzieżowe ośrodki wychowawcze, w tym:
- diagnostyczno-kierujące,
- resocjalizacyjno-wychowawcze,
- resocjalizacyjno-rewalidacyjne.
Placówki te są przeznaczone dla dzieci i młodzieży:
- pozbawionych całkowicie, częściowo lub okresowo opieki rodzicielskiej,
- zagrożonych uzależnieniem,
- z zaburzeniami zachowania,
- niedostosowanych społecznie,
- pobierających naukę poza miejscem zamieszkania,
- ze środowisk zagrożonych ekologicznie.

Domy dziecka przeznaczone są dla dzieci do 18 roku życia, osieroconych (sieroty naturalne i półsieroty) oraz posiadających rodziców, którzy z różnych względów nie mogą wykonywać władzy rodzicielskiej.
Domy małego dziecka - domy te były przeznaczone dla dzieci do lat 3 oraz dla kobiet w ciąży do porodu i po porodzie przez okres karmienia dziecka piersią.
Rodzinne domy dziecka to placówki, które najbardziej przypominają dom rodzinny (na ogół opiekunami są małżonkowie, którzy wychowują co najmniej czworo dzieci) i z tego względu wychowankowie mają w nich zdecydowanie korzystniejsze warunki rozwoju
Wioski dziecięce to placówki zbliżone w swym charakterze do rodzinnych domów dziecka. Placówki te prowadzone są przez samotne, bezdzietne kobiety.
Pogotowia opiekuńcze są przeznaczone dla dzieci w wieku 3 do 18 lat, pozbawionych opieki rodzicielskiej i znajdujących się w krytycznej sytuacji życiowej (np. porzucenie, ucieczka z domu). Pogotowia przyjmują dzieci na wniosek sądów opiekuńczych, kuratoriów wychowania, policji, a także innych podmiotów (organizacji społecznych, osób prywatnych). Dziecko przebywa w pogotowiu od kilku dni do kilku miesięcy, do czasu zdiagnozowania jego sytuacji rodzinnej i podjęcia decyzji przez sąd opiekuńczy co do jego dalszych losów.
Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze są to placówki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych w wieku od 3 lat, które z racji swojej niepełnosprawności nie mogą uczęszczać do przedszkola lub szkoły.
Młodzieżowe ośrodki wychowawcze, to placówki przeznaczone dla młodzieży niedostosowanej społecznie
Młodzieżowe ośrodki socjoterapii, to placówki przeznaczone dla młodzieży niedostosowanej społecznie, zagrożonej uzależnieniami, z zaburzeniem zachowania.
Domy Samotnej Matki kościelne domy dla samotnych matek, placówki przeznaczone głównie dla młodych kobiet w ciąży pozbawionych środków do życia i pomocy ze strony rodziny.
Domy pomocy społecznej placówki dla dzieci upośledzonych umysłowo

7. Profilaktyka w szkole

Profilaktyka w szkole (jak zapobiegać..)-W programie profilaktycznym szkoła wspiera ucznia w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu. Ogranicza i likwiduje czynniki niekorzystne dla życia i zdrowia dziecka. Działania profilaktyczne stanowią część działań wychowawczych. Szkolny program profilaktyczny powinien w szczególności obejmować, środki stosowane w celu zapobiegania agresji, przemocy, narkomanii, piciu alkoholu oraz paleniu papierosów. Profilaktyka w szkole to również działania mające na celu zapobieganie takim zachowaniom problemowym jak brak kultury osobistej, wagary, czy brak zainteresowania nauką.

8. Środowisko lokalne jako przestrzeń wychowawcza
Tradycyjne środowiska lokalne odznaczają się dużą spójnością oraz siłą i posiadają ogromne znaczenie w rozwoju i wychowaniu jednostek. Środowiska te cechują się: względną izolacją od otaczającego świata; samowystarczalnością; bezpośrednimi, osobistymi kontaktami wszystkich członków danej społeczności, opartymi na zasadzie sąsiedztwa i pokrewieństwa; znaczną jednorodnością majątkową, zawodową i etniczną; identycznością tradycji, wierzeń, zwyczajów, obyczajów, norm i wiernością w ich przekazie. Obok rodziny najważniejszy czynnik socjalizacji, nieodłączny i nieuchronny element otoczenia życia jednostki,
Środowisko lokalne odgrywało ważną rolę wychowaniu młodych pokoleń:
• dostarczało wzorów zachowań młodzieży
• izolacja od wpływów otoczenia
• zacieśnianie więzi współdziałania
• budowanie poczucia odpowiedzialności za społeczne postawy
• psychiczne poczucie przynależności do określonego świata wartości i emocji
- wierność przekazu obyczajowego i moralnego

9. Dlaczego bezdomność stanowi przedmiot zainteresowania pedagogiki społecznej
Dzieje się tak ponieważ każdy,(bez względu na miejsce zamieszkania)
tworzy swoje bezpośrednie otoczenie: rodzinę, wspólnotę lokalną,
uczestniczy w życiu społecznym pośrednio i bezpośrednio. Dlatego
pedagogika społeczna zwraca uwagę na środowisko lokalne, organizacje
czasu wolnego oraz na aktualne problemy społeczne (w tym także
bezdomność)

10. Jak kształtowały się instytucje pomocy dla bezdomnych
Początek instytucji pomagających bezdomnym polegał na dobrym
chrześcijańskim uczynku i jałmużnie, a z czasem przerodziło się to w
zorganizowane instytucje wychowawcze (przytuliska, szpitale, hospicja) i
zinstytucjonalizowanych dzieł miłosierdzia. Następnym etapem były tzw.
instytucje dyscyplinujące - domy pracy i przytułki. W dobie wczesnego
kapitalizmu zaczęto patrzeć na opiekę społeczną przez pryzmat rynkowej
siły roboczej i etyki traktującej prace jako podstawowy środek zaradczy
nędzy, zbrodniom i dewiacją w skutek czego powstały oparte na przymusie
i dyscyplinie więziennej instytucje izolacyjne (domy pracy, domy
korekcyjne). W oświeceniu zrodził się też ruch filantropijny, który
zainicjował koncepcje instytucji opiekuńczo-edukacyjnych. Przełom
nastąpił XIX w., gdy wprowadzono niemieckie ustawodawstwo socjalne,
które gwarantowało prawnie ogólnodostępne świadczenia państwowe. W
tym czasie wykształciły się instytucje państwowe oraz programy poprawy
warunków życia upośledzonych warstw społecznych (kasy chorych,
ubezpieczenia, państwowe domy pomocy społecznej, fabryczne budownictwo
mieszkaniowe). Współcześnie formy pomocy dla bezdomnych sprowadzają
się do trzech zasadniczych typów:
- Zakłady dysponujące lokalami zastępczymi dla grupy bezdomnych
- Zakłady długoterminowego pobytu dla wyselekcjonowanych kategorii
bezdomnych
- Zakłady ograniczające pomoc do podstawowych potrzeb biologicznych i
noclegów.

11. Określ własnymi słowami pojęcie „siły społeczne”
12. Przedstaw genezę określenia „siły społeczne”
Na rolę sił społecznych i ludzkiego potencjału zaczęto zwracać uwagę w XIX w., gdy mobilizowano naród do walki wyzwoleńczej, pracy oraz aktywności społeczno-ekonomicznej na rzecz rozwoju ojczyzny. Początkowo pojęcie "siły społeczne" funkcjonowało w obrębie pedagogiki, a do polskiej pedagogiki zostało wprowadzone przez H. Radlińską w latach 30.
Z biegiem czasu pojęcie to zaczęło funkcjonować również w innych dziedzinach wiedzy, szczególnie tych spokrewnionych z pedagogiką np. psychologia społeczna, socjologia wychowania.