Pedagogika społeczna - zagadnienia na egzamin

1,Z jakiego języka pochodzi i co oznacza pedagogika.
Pedagogika – nazwa została utworzona z wyrazu greckiego paidagogos (pais – chłopiec, ago – prowadzę) – pierwotnie termin ten obejmował wszystkie czynności związane z opieką, nauczaniem i wychowaniem dzieci – nowożytnym jej twórcą był Jan Amos Komeński. Tradycyjnie pedagogika była nauką o wychowaniu dzieci.
2,Czym się zajmuje pedagogika.
Pedagogika bada wszelkie zjawiska wychowawcze odnoszące się tak do dzieci, jak i do młodzieży i dorosłych. Przedmiotem jej badań są nie tylko wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo, lecz również niezamierzone i żywiołowe. Pedagogika to nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie społeczeństwa w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój.
3. Przedmiot pedagogiki społecznej
Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach, jest jednocześnie teorią i praktyką środowiska. Teoretyzuje to co dzieje się w praktyce i dostarcza teorii którą wykorzystuje się w praktyce .
Przedmiotem zainteresowania pedagogiki społecznej są środowiskowe uwarunkowania życia człowieka. Każdy, bez względu na miejsce zamieszkania tworzy swoje bezpośrednie otoczenie - rodzinę, wspólnotę lokalną oraz uczestniczy w życiu społecznym -pośrednio i bezpośrednio. Dlatego pedagogika społeczna zwraca uwagę na środowisko lokalne, grupę rówieśniczą, środki masowego komunikowania, organizację czasu wolnego oraz na aktualne problemy społeczne - ubóstwo, bezrobocie, bezdomność i patologie. Dyscyplina ta zajmuje się też rodziną jako podstawowym środowiskiem wychowawczym, uwzględniając przyczyny i skutki jej nieprawidłowego funkcjonowania, np. przemoc, niepełność, sieroctwo. Przy omawianiu metod pracy socjalnej wskazuje się na współczesne tendencje opieki i wychowania, kierunki i formy pomocy rodzinie i dziecku (diagnozę, profilaktykę, kompensację).
4. Do jakich nauk należy pedagogika społeczna
wg H. Radlińskiej – „Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem.
W ramach tej dyscypliny ukształtowało się kilka specjalizacji: pedagogika opiekuńcza dzieci i młodzieży, teoria pracy socjalnej, teoria pracy kulturalno – wychowawczej, teoria wychowania pozaszkolnego. Pedagogika społeczna wiązała i wiąże swą nazwę, refleksję i badania nade wszystko z potrzebami upośledzonych warstw i klas społecznych i ze sprawiedliwością społeczną.
Pedagogika społeczna kształtuje się jako dział nauki odrębny od socjologii wychowania. Zbliża się do polityki społecznej, korzysta z jej koncepcji i poszukiwań. Zamiennie dla socjologii wychowania „badanie roli akcji wychowawczej w całokształcie życia społecznego” sprowadzana jest do zadań swoistych dla dyscypliny pedagogicznej.
5. Z jakimi naukami współdziała pedagogika?
6. Przedmiot pedagogiki społecznej.
Przedmiotem pedagogiki społecznej jest według H.Radlińskiej "wzajemne oddziaływanie wpływów środowiska i przekształcających środowisko sił jednostek".Stąd wypływał tak mocno w pedagogice społecznej formułowany postulat celowego przetwarzania środowiska życia ucznia. Wzmagało to ogromnie wychowawczą funkcję szkoły, rozszerzało pojęcie zadań i funkcji nauczyciela, rzutowało na programy kształcenia nauczycieli.

7. Jakie bodźce spowodowały ukształtowanie się pedagogiki społecznej w XIX w.?
Od końca XIX wieku rozwój pedagogiki społecznej wyznaczały w dużym stopniu zaostrzające się problemy socjalne. Nasilały się zjawiska dezorganizacji społecznej, nędzy i wykolejeń. Pobudzało to rozwój akcji socjalnej opartej wprawdzie wówczas na filantropii, ale wspieranej przez organy państwowe i komunalne. Rozmiary akcji socjalnej wyłaniały potrzebę metodologii zarówno diagnozowania potrzeb, jak i organizacji pomocy. W roku 1893 kongres pracowników socjalnych podjął uchwałę w sprawie utworzenia specjalnych uczelni kształcących pracowników służb socjalnych. W wyniku tej uchwały w roku 1898 powstała w Nowym Jorku pierwsza tego typu uczelnia, jej wzory przeniesione zostały do Europy i upowszechniły się zwłaszcza w krajach romańskich i skandynawskich. Wśród prac poświęconych podstawom pedagogicznym akcji socjalnej wielki rozgłos uzyskała książka M.Richmond "Diagnozy społeczne". Autorka rozwinęła w swym dziele tezę, że akcja socjalna nie może się ograniczać do pomocy materialnej, ale powinna objąć wszechstronne oddziaływanie na osobowość każdej jednostki objętej pomocą. Sformułowała zasady tego oddziaływania, tak zwaną metodę indywidualnych przypadków, której istota sprowadza się do wzmagania aktywności i zaradności i usuwania kompleksów spowodowanych trudnościami życiowymi. Pod wpływem socjologii wychowania rozwijano również metodę pracy grupowej i organizowania środowiska, która polegała na włączaniu osób objetych opieką we współzycie społeczne i organizowaniu samopomocy społecznej w środowisku ich życia.
7. Jakie bodźce spowodowały kształtowanie się pedagogiki społecznej w XIXw.
W latach 80-tych XIXw. kształtuje się tożsamość pedagogiki społecznej. P. społeczna wyrasta z pedagogiki „wzmożenia duchowego” /B.Nawroczyński/, która charakteryzuje epokę postaw heroicznych. P. społeczna była reakcja postaw zaangażowania pracy oświatowej w walkę narodowo-wyzwoleńczą /nauczyciele tajnego nauczania, kręgi patriotyczne Królestwa Polskiego/; ta pedagogika jest inna niż tradycyjna lojalistyczna pedagogika Herbertowska – zaborcza polityka oświatowa, ta przeciwstawia się polityce zaborcy rosyjskiego. Rodzi się postawa nonkonformistyczna – niezgoda na istniejący stan rzeczy, przejawiająca się w konspiracji, tajnym nauczaniu.
Ped.społeczna działa podmiotowo /respektuje naturalne prawo rozwojowe człowieka/ a nie jak do tej pory działała przedmiotowo;jest antypozytywistyczna /wzmacnia emocje, uczucia, empatię, a nie jak do tej pory tylko sprawdzanie, pomiar, bez uczuć i emocji i wreszcie jest socjalna /trkatuje warunki bytu jako ważny wyznacznik kariery szkolnej. Jest zaangażowana.
8. Etapy rozwoju pedagogiki społecznej na świecie.
Można wyróżnić 5 zasadniczych okresów, w których kształtowała się pedagogika społeczna.

1. Okres, w którym podejmowano przede wszystkim praktyczną działalność wychowawczą bez głębszej refleksji naukowej. Okres ten otwiera m.in. działalność Johana H. Pestalozziego /1745-1827/, Friedricha A. Diestrwega /1790-1866/ i Roberta Owena /1771-1858/.
2. Okres uprawiania pedagogiki społecznej w sposób spekulatywny /wypatrywanie, śledzenie/ bez bliższego powiązania jej z badaniami empirycznymi. Reprezentancji tego okresu to Paul Bergmann /1869-1946/ i Paul Natrop /1854-1924/, oni pierwsi użyli nazwy „pedagogika społeczna”.
3. Rozwój pedagogiki społecznej na podstawie badań empirycznych wraz z rozwijającą się refleksją metodologiczną. Jest to okres silnego rozwoju tej subdyscypliny. W Polsce jest on ściśle związany z działalnością naukową Heleny Radlińskiej /1879-1954/.
Mary Richmond /1861-1922/ wprowadza do metodologii pedagogiki społecznej pojęcie diagnozy społecznej, oparte głównie na wywiadzie środowiskowym.
4. Okres ilościowego wzrostu badań empirycznych z zakresu pedagogiki społecznej, wykazujących różne orientacje metodologiczne, najczęściej jednak skłaniające się ku socjologii wychowania. Na podkreślenie zasługują w tym okresie badania monograficzne, głównie z udziałem nauczycieli. Jest to okres wyraźnego poszerzania pola badawczego pedagogów społecznych.
5. Próby syntetyzowania niejako rozsianych badań empirycznych – w tym nakreślania nowych obszarów badawczych oraz swoistej już metodologii. Okres ten pojawiał się już dość wcześnie w rozwoju ped. Społecznej i dlatego nie można go zamknąć w wyraźnych ramach czasowych. Wskaźnikiem są pierwsze i kolejne opracowania syntetyczne i podręcznikowe. Najpełniej uczyniła to Irena Lepalczyk wskazując na pionierską rolę H.Radlińskiej w polskiej i światowej pedagogice społecznej.
9.Kto wprowadził termin pedagogika społeczna do piśmiennictwa pedagogicznego.
Termin pedagogika społeczna wprowadził Adolf Diesterweg w „przewodniku do kształcenia nauczycieli niemieckich”
10.okresy rozwoju polskiej pedagogiki społecznej
Powstanie i rozwój polskiej pedagogiki społecznej w Polsce
- faza wstępna lata 80te Xix do ok. 1925 (Powstanie Studium Pracy Społeczno- Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej)
-faza rozwoju i stabilizacji 1925-1945- badania i kształcenie pracowników społecznych
-faza adaptacji do warunków PRL- szkoła i środowisko, wychowanie pozalekcyjne, czas wolny, edukacja ustawiczna
-faza readaptacji po 1980, pedagogika społeczna otwarta na zmianę społeczną i budowę społeczeństwa demokratycznego.
11.Zakres zadań pedagogiki społecznej wg H. Radlińskiej.
1. TEORIA PRACY SPOŁECZNEJ- zajmuje się rozpoznawaniem warunków, w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki, pomocy, zabezpieczenia oraz poszukiwania sposobów odnajdywania sił ludzkich i organizowania ich do przezwyciężania, do zmiany niekorzystnych uwarunkowań środowiskowych na korzystne dla rozwoju jednostek i grup społecznych.
2. TEORIA OŚWIATY DOROSŁYCH- obejmuje zagadnienia kształcenia i dokształcania dorosłych, organizacji wczasów , wspomagania kompetencji jednostek i grup niezbędnych do wypełniania różnorodnych zadań.
3. HISTORIA PRACY SPOŁECZNEJ I OŚWIATOWEJ- poszukuje czynników ewolucji urządzeń i instytucji społecznych, ich powiązań, trwałości i zmienności dążeń i form, skutków celowych i samorzutnych oddziaływań wychowawczych.
Według Radlińskiej, w związku z występowaniem nowych problemów dziedziny te bądź rozszerzają się, bądź emancypują się jako samodzielne obszary badań (obecnie odnosi się to m.in. do historii wychowania i andragogiki).
12.Wymien 3 grupy zadań podejmowanych przez pedagogikę społeczną wg E. Trempały.
-Edmund Trempała, na podstawie wiedzy naukowej zgromadzonej przez ośrodki pedagogiki społecznej, wyszczególnił trzy grupy zadań podejmowanych przez pedagogikę społeczną:
1. analiza (opis i ocena)- konkretnych środowisk wychowawczych,
2. projektowanie zmian- ( w ujęciu modelowym, wzorcowym) w badanym środowisku wychowawczym.
3. podjęcie działań praktycznych- służących poprawie analizowanej rzeczywistości wychowawczej.
13. Prekursorzy i czołowi reprezentanci pedagogiki społecznej:
Robert Owen (1771-1858), angielski socjalista utopijny, pisarz, działacz polityczno-społeczny i pedagog. Będąc od 1800 roku kierownikiem zespołu fabryk w New Lanark skrócił robotnikom dzień pracy, poprawił warunki pracy i płacy oraz warunki życia w osiedlu; z kolei zorganizował w New-Harmony w Ameryce (1825) kolonię komunistyczną, gdzie, podobnie jak w New Lanark, otworzył, szkołę realizującą jego własne założenia wychowawcze. Miała ona zapewnić wielostronną więź wychowanków ze środowiskiem społecznym, oparcie nauczania na rozwijaniu samodzielności, powiązanie nauczania z pracą wytwórczą, odpowiednie wychowanie moralne, estetyczne i fizyczne, przysposabiające młodych do życia społecznego. Pod koniec życia Owen zajął się działalnością pisarską, przedstawiając w swoich pismach zasady organizacji społeczeństwa komunistycznego, które mogłoby zapewnić wszystkim obywatelom maksimum wolności i szczęścia. W społeczeństwie tym zarządzanie oświatą i wychowaniem miało należeć do państwa. Poglądy Owena przedstawia jego Wybór pism (1959).
Johann Heinrich Pestalozzi (urodzony 12 stycznia 1746 w Zurychu - zmarł 17 lutego 1827 w Brugg) - szwajcarski pedagog i pisarz zwany ojcem szkoły ludowej, twórca pierwszej teorii nauczania początkowego.Pestalozzi zajmował się dziećmi z ludu, to właśnie z myślą o nich sięgnął do oświeceniowej teorii ogólnego rozwoju i edukacji, która pierwotnie odnosiła się do dzieci z warstw uprzywilejowanych. Uważał, że najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia, jednak nie wąsko utylitarne, ale jako przygotowanie do rozumienia rzeczywistości i odnajdywanie w niej swego miejsca. Twierdził, że szkoła spełni to zadanie, jeśli zatroszczy się o rozwój wszystkich trzech sił ludzkich tj.:
• moralnej - na której wspiera się stosunek do ludzi i świata;
• intelektualnej - zapewniającej umiejętność poruszania się w świecie ludzkim i w świecie przyrody, dzięki właściwemu rozwinięciu zdolności poznawczych;
• fizycznej - będącej podstawą zdolności do pracy
Główny cel nauczania to rozwijanie moralności i umysłu dziecka. Punkt ciężkości pracy wychowawczej znajduje się w samym dziecku, w jego naturalnych skłonnościach, zdolnościach i siłach.W teorii nauczania oparł się na nauce o rzeczach, w której zwracał uwagę na trzy czynniki: liczbę -czyli ujmowanie przedmiotu jako całości; kształt - rozmiary, proporcje; słowo - nazywanie przedmiotów. Miały to być podstawowe składniki wszelkiego nauczania. Punktem wyjścia było spostrzeganie, zadaniem nauczyciela było kierowanie tym spostrzeganiem . Liczba, kształt, słowo jako podstawa każdego poznania, dlatego od nich należy wychodzić poznając świat rzeczy.
Cztery momenty nauczania:
• spostrzeganie przedmiotów;
• kształcenie jasnych wyobrażeń postrzeganych przedmiotów;
• porównywanie przedmiotów, rozwijanie pojęć;
• nazywanie przedmiotów, rozwijanie mowy.
W programie kształcenia kładł nacisk na przedmioty związane z pracą na roli, z rzemiosłem i gospodarstwem domowym. Wprowadził rysunki do szkoły początkowej.Jego zasługą jest zwrócenie uwagi na działanie w uczeniu się dziecka (rysowanie,mierzenie, wytwarzanie przedmiotów), które odtąd stały się częścią metodyki nauczania.
Głowne prace
• Wieczór samotnika (1780)
• Lenart i Gertruda (1781)
• Jak Gertruda uczy swoje dzieci (1801)
Łabędzi śpiew (1826)
NATORP PAUL – niemiecki filozof, filolog, pedagog – teoretyk. Jest zaliczany do przedstawicieli idealistycznej pedagogiki społecznej. Wychowywanie traktował bowiem jako przygotowanie jednostki do życia społecznego, jego pedagogika jest pedagogiką społeczną a podmiotem jej są społeczne warunki kształcenia jednostki oraz warunki kształcenia życia społecznego.
wg Natorpa doskonałość osobowości ludzkiej stanowi głównie świadomość możliwości nieograniczonego postępu we wszystkich kierunkach działalności ludzkiej, z kolei szczytem wykształcenia jest w najwyższym stopniu swobodna zdolność do kształcenia się nieograniczoną możliwość samokształcenia.
Szkoła Natorpa to szkoła pracy. W jego projekcie kurs początkowy ma być przeznaczony dla dzieci od 6 – 12 lat. Następnie w zależności od ujawnionych talentów młodzież ma być kierowana do szkół średnich, które przygotują ją do określonego zawodu praktycznego oraz na studia wyższe. Natrop chciał przekształcić tradycyjną szkołę w szkołę, która będzie małym społeczeństwem pracy.
Był zwolennikiem obowiązkowej pracy fizycznej, na bazie której rozwinąć się może praca umysłowa.
14.KOMPENSACJA – to odnajdywanie sił, które można uruchomi, czynników, którymi można się posłużyć w celu przeciwważenia braków, zadośćuczynienia niezaspokojonym potrzebom, zapobieżenie grożącym niebezpieczeństwom.
KOMPENSACJA działanie społeczne prowadzące do wyrównania jakiegoś braku, niedoboru, straty.
Np.: wyrównywanie braków opiekuńczo-wychowawczych, kulturowych środowiska dziecka w celu poprawy jego rozwoju.
15.przetwarzanie środowisk
Przetwarzanie środowiska- polega na planowej organizacji środowiska, odnajdowaniu w nim sił społecznych, zdolnych do dokonania planowych zmian
16: Wymień i scharakteryzuj klasyczne idee pedagogiki społecznej.
Klasyczne zasady pedagogiki społecznej wypracowane i ustalone przez H. Radlińską, R. Wroczyńskiego oraz A. Kamińskiego, w których respektowane były główne idee to:
• idea podmiotowości: twórcą świata społecznego, struktury dynamicznej i zmiennej, są „siły ludzkie",
SIŁY TWÓRCZE" (SIŁY SPOŁECZNE) CZŁOWIEKA I ŚRODOWISKA.
Wg Radlińskiej- widzialne i utajone wartości tkwiące w człowieku i środowisku. Dzięki ich wyzwoleniu i wydobyciu, we wspólnym działaniu przetwarzać można istniejącą rzeczywistość.
Podmiotowość bywa najczęściej określana jako wewnętrzne źródło wszelkiej przyczynowości. Oznacza to, że działania człowieka wypływają z niego samego. Podmiotowość zakłada istnienie wolności. Człowiek-podmiot wywiera wpływ na zdarzenia, aktywnie uczestniczy w konstruowaniu i rekonstruowaniu rzeczywistości społecznej. Idea sił społecznych H. Radlińskiej to przede wszystkim podkreślenie roli podmiotowości jednostek w ulepszaniu środowiska życia innych ludzi. Twórcze osobowości wywierały wpływ na świadomość innych, przekonywały do działań, dawały dobry przykład zaangażowania na rzecz poprawy warunków życia w danym środowisku. Siłami społecznymi były nie tylko jednostki, ale i organizacje i struktury, upominające się własne sprawy, realizujące własne interesy, ale dla poprawienia funkcjonowania całego systemu społecznego.
• idea sprawiedliwości społecznej: wszyscy ludzie powinni mieć równy dostęp do warunków rozwoju; szansę te daje ład społeczny oparty na demokracji,
Sprawiedliwość społeczna to poszanowanie wolności, godności i bezpieczeństwa ekonomicznego oraz równość szans bez względu na rasę, religię i płeć.
W skrócie to zapewnienie równych szans w zakresie oświaty i wykształcenia, rozwój zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia i życia, praw matki i dziecka, zapewnienie odpowiedniego poziomu wyżywienia, mieszkania, dostępu do nauki, wypoczynku, zatrudnienie, wyższość celów socjalnych nad celami globalnego rozwoju ekonomicznego danego kraju.
• idea pomocniczości: społeczeństwo ma obowiązek niesienia pomocy w rozwoju wszystkim potrzebującym jednostkom, grupom i środowiskom społecznym,
Bez względu na podmiot działania- państwo, samorząd, kościoły i grupy wyznaniowe, wolontariat, zakład pracy czy nawet rodzina własna- władza różnych szczebli i kręgów powinna działać tylko wtedy, gdy nie wystarczają działania osób i wspólnot jej podległych. Znaczącym i podstawowym jej założeniem jest pedagogiczna promocja „sił społecznych” w środowisku. Władza różnych szczebli nie powinna przeszkadzać osobom lub grupom społecznym w podejmowaniu inicjatyw i własnych działań, oznacza to, ażeby nie blokować ich energii, pomysłowości, zaradności, wytrwałości w realizacji własnych przedsięwzięć. Z drugiej strony głównym sensem i misją każdej władzy jest podtrzymywanie w/w atrybutów jednostek lub grup- a ostatecznie- w razie potrzeby uzupełnianie czy też wspomaganie wysiłków tych podmiotów, które nie są samowystarczalne (przejściowo lub stale).
• idea edukacji społecznej: wychowanie jest jednym z elementów życia społeczno – kulturowego, – dostęp do nauki, oświaty, ale nie tylko szkolnej,
17. Wg H.Radlińskiej - Środowisko to zespół warunków, wśród których tytule
jednostka i czynników kształtujących jej osobowość, oddziałujących stale
lub przez dłuższy czas”
ŚRODOWISKO wg H. Radlińskiej, stanowi zespół warunków w środowisku,
których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość, jest
ono zespołem zjawisk przyrodniczych, kulturalnych i osobowych. H.Radlińska
odróżnia środowisko ( nadaje mu cechy względnej stałości czasowo –
przestrzennej) od otoczenia( uznaje za strukturę zmienną, krótkotrwałą).
-- przyjęła kryterium podziału:
1. – środowisko bezpośrednie szersze dalsze
2. – Kryterium oceny środowiska: środowisko obiektywne, środowisko
subiektywne.
Składniki środowiska- materialne, psychiczne emocjonalne.
18. Najbardziej tradycyjny podział środowisk (w pedagogice i socjologii) to: naturalne, społeczne i kulturowe.
Środowisko naturalne – obejmuje wszystkie bodźce, które pochodzą od sił przyrody działających tym w tym samym miejscu i czasie.
Środowisko społeczne – jest to „(…) ogół grup i jednostek, którymi w ciągu życia osobnik styka się prywatnie lub publicznie, bezpośrednio lub pośrednio, przelotnie lub trwale, osobiście lub rzeczowo”. Jest to całokształt oddziaływań pośrednio lub pośrednio od ludzi.
W socjologii wyodrębnia się trzy typy środowiska społecznego:
a) środowisko makrospołeczne;
b) środowisko regionalne;
c) środowisko mikrospołeczne.
Środowisko makrospołeczne – jest to środowisko społeczne wytworzone przez duże zbiorowości terytorialne związane z istnieniem państw, są związane z takimi dziedzinami życia jak: technika, nauka, oświata, życie gospodarcze. Na tle procesów makrospołecznych występują „czynniki makrostrukturalne” takie jak: wzrost agresji, wzrost aspiracji. Do elementów należących do środowiska makrospołecznego zalicza się:
a) ustrój polityczny;
b) ustrój społeczno-gospodarczy;
c) warunki ekonomiczne;
d) czynniki kulturowe;
e) efekty społeczne.
Środowisko regionalne – to środowisko społeczne występujące na terenie danego regionu. Zainteresowanie tym środowiskiem bierze się z badań nad specyfiką przestępczości8 notowanej na obszarach wiejskich lub miejskich, a także nasilenia przestępczości w dzielnicach miast.
Środowisko mikrospołeczne – to środowisko tworzone przez małe grupy takie jak rodzina, klasa szkolna, grupa rówieśnicza, grupa towarzyska, grupa współpracowników, organizacja społeczna, klub sportowy itp.
W tych grupach dziecko przystosowuje się do życia w społeczeństwie, przyjmuje za własne wartości, normy i wzory postępowania uznawane przez społeczeństwo, przygotowuje się do pełnienia ról społecznych, a potem w te role wchodzi. W zależności od jakości grup społecznych, w których życiu uczestniczy młody człowiek, w zależności od obowiązujących w nich wartości, wzorów zachowań, norm postępowania, wpływy na tę jednostkę mogą być dobre lub złe. Wśród tych drugich znajdujemy wpływy demoralizujące.
Środowisko kulturowe – składa się na nie dorobek społeczności i narodu, dobra kultury materialnej i duchowej, sztuka, nauka, prawo, obyczaje, a także techniczne środki upowszechniania kultury.
Kryminogenny charakter środków masowego przekazu (w szczególności film i TV) jest przedmiotem kontrowersji kryminologów, psychologów zajmujących się problematyką agresji. Chodzi tu w szczególności o opisy lub sceny okrutne, drastyczne, sadystyczne, wszelkie sceny bójek, gwałtów seksualnych itp., które mogą skłonić jednostkę do popełnienia przestępstwa, dopomóc w wykształtowaniu się negatywnego systemu norm i wartości. Sceny tego rodzaju mogą także wskazywać na sposoby popełnienia przestępstw i instruować jak należy działać, aby zapewnić sobie bezkarność.
Wyróżnione i pokrótce przedstawione trzy rodzaje środowisk łączą liczne wzajemne zależności. Środowisko naturalne, społeczne i kulturowe jest potencjalnie środowiskiem wychowującym, albowiem oddziaływuje pedagogicznie na aktywność i osobowość jednostki. Bywa ujmowane dwojako: a) szeroko – jako system jakichkolwiek wpływów i bodźców środowiskowych, zarówno celowo organizowanych jak i samoistnych, b) wąsko – jako system bodźców zamierzonych, ukierunkowanych na osiągnięcie określonych celów wychowawczych, to ujęcie E. Trempała definiuje jako określony obszar działalności, na którym bodźce rozwojowe będą kontrolowane i ukierunkowane zgodnie z celami wychowawczymi, a równocześnie wywołują trwałe zmiany w zachowaniu się człowieka.
Rodzina
Spośród wszystkich grup o więzi osobistej rodzina zajmuje miejsce szczególne ze względu na zadania i funkcje jakie spełnia, a które posiadają ogromne znaczenie zarówno dla całości życia społecznego, jak i dla jednostki. Rodzina jest pierwszą grupą społeczną, do której dostajemy się z chwilą urodzenia, w niej przede wszystkim kształtują się nasze wyobrażenia o świecie i własnym w nim miejscu, ona przekazuje nam podstawowe normy moralne i wzory kulturowe społeczeństwa, w niej odbywa się proces naszego uspołecznienia. Rola rodziny w kształtowaniu się postaw i osobowości jest najbardziej plastyczna i podatna na wpływy otoczenia. Ponadto wpływy na młode pokolenie potęguje istnienie silnej więzi emocjonalnej między członami rodziny.
Jest rzeczą oczywistą, że tylko zdrowa, spójna rodzina, jako najwcześniejsza w życiu jednostki instytucja wychowawcza, zaspokająca w sposób prawidłowy wszystkie jej najistotniejsze potrzeby i przeciwdziałająca w porę wszelkim odchyleniom od przyjętych norm, jest w stanie dać społeczeństwu zdrowe, młode pokolenie. Wszelkie natomiast przejawy dezorganizacji życia rodzinnego takiej jak: rozluźnienie się więzi między jej członkami, zła atmosfera, niewłaściwe metody wychowawcze, kłótnie i zdrady małżeńskie, choroba, śmierć lub rozwód rodziców, alkoholizm, przestępczość i prostytucja powodują, że równowaga psychiczna dzieci zostaje zachwiana, pojawiają się trudności wychowawcze, które często zapoczątkowują proces wykolejenia się nieletnich.
Rodzina stanowi integralną część każdego społeczeństwa; stanowi jego najmniejszą a zarazem najważniejszą grupę społeczną. Według F. Adamskiego definicje rodziny podkreślają fakt, że rodzina zapewnia ciągłość biologiczną i przekazują dziedzictwo kulturowe następnym pokoleniom.
Rodzinę można ujmować w kategoriach grupy społecznej lub instytucji społecznej. W pierwszym przypadku analizuje się rodzinę stosując system pojęciowy odnoszący się do grupy społecznej (rola społeczne, pozycja społeczna, spójność, interakcja psychospołeczna). W drugim przypadku rodzina jest traktowana jako kulturowo uwarunkowany regulator rodzinnych zachowań ludzkich oraz twór społeczny zaspokajający istotne potrzeby jednostki i społeczeństwa.
19. Środowisko wychowawcze wg J. Pietera
Według J. Pietera przez środowisko wychowawcze należy rozumieć „złożony układ powtarzających się lub względnie stałych sytuacji, do których rozwijający się człowiek przystosowuje się w wychowawczym okresie swojego życia: znaczy to, pod których wpływem działa i rozwija swoją osobowość. (...). Środowisko wychowawcze stanowi tę część świata zewnętrznego (rzeczywistości obiektywnej), do której rozwijający się człowiek przystosowuje się odpowiednim trybem życia, odpowiednimi nawykami, zaś na ich gruncie odpowiednimi strukturami osobowości”.
J. Pieter twierdzi, że „warunki rozwojowe dziecka w środowisku rodzinnym wpływają w znacznej mierze na poziom sprawności umysłowej. Środowisko jest siłą kształtującą różnice intelektualne między ludźmi".
20. Jaka jest różnica w pojmowaniu środowiska przez Wroczyńskiego?
ŚRODOWISKO – krąg osób, rzeczy i stosunków otaczających człowieka w jego życiu indywidualnym i zbiorowym
- nie wszystkie składniki środowiska oddziałują na nas w sposób jednakowy
- siła oddziaływania poszczególnych składników środowiska nie zależy od tego, czy kontakty
z nim są trwałe czy przelotne
Za podstawę typologii przyjął rodzaj bodźców środowiskowych oddziałujących na osobnika oraz cechy terytorialne środowiska.
Typologia oparta na rodzaju bodźców środowiskowych rozróżnia środowiska naturalne, społeczne, kulturowe.
Typologia środowisk:
- oparta na rodzaju bodźców środowiskowych:
• środowisko naturalne - obejmuje ono te elementy naszego otoczenia, które są dziełem samej natury, których istnienie nie wymagało interwencji człowieka, często określamy je mianem środowiska fizycznego, środowisko naturalne zatem — to ziemia wraz z jej zasobami i ukształtowaniem powierzchni, klimat, flora, fauna;
• środowisko społeczne - określamy ludzi i stosunki społeczne otaczające osobnika, pedagogikę interesuje empiryczny obraz środowiska społecznego —funkcjonujące środowisko i jego wychowawcze oddziaływanie. Z tego punktu widzenia możemy wyróżnić następujące elementy środowiska społecznego:
l) rozmieszczenie ludności i gęstość zaludnienia, od których uzależniona jest częstotliwość i różnorodność kontaktów społecznych;
2) struktura zawodowa ludności, świadcząca o stopie jej życia, ekonomicznym zróżnicowaniu, a pośrednio i o poziomie kulturalnym;
3) relacja poszczególnych grup wieku, wskazująca na biologiczny dynamizm ludności;
4) poziom i struktura wykształcenia ludności;
• środowisko kulturowe - to oddziałujące na osobnika elementy dorobku historycznej działalności człowieka. To określenie środowiska kulturowego opiera się na pojęciu kultury jako sumy zobiektywizowanych elementów historycznego dorobku człowieka. Dorobek ten jest co najmniej dwojakiego rodzaju. Obejmuje wytwory działalności człowieka lub sposoby ich przeżywania (reakcje). W pierwszym wypadku mówimy o dobrach kultury, w drugim — o reakcjach człowieka na te dobra
Trzy wyróżnione wyżej kategorie środowisk: środowisko naturalne, społeczne i kulturowe nie istnieją w izolacji. Są ze sobą ściśle sprzężone. Środowisko naturalne stanowi niezbędny warunek życia społecznego, a więc i tworzenia dóbr kultury. Wyznacza ono kierunek i zasięg ekonomicznej aktywności człowieka. Naturalne wyposażenie terenu, zasoby i możliwości ich wykorzystania warunkują rodzaj aktywności gospodarczej, specjalizację zawodową. Jednocześnie w sposób niewątpliwy oddziałują na formy i kierunki ogólnej aktywności społecznej i znajdują odbicie w wytworach kultury
21. środowiko wg Aleksandra Kamińskiego
Środowiskiem nazywamy te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społ. i kult., które działają na jedn. stale lub przez czas dłuższy, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących ją podniet
Inaczej mówiąc środ. jest tą częścią otoczenia, która wywiera na jednostkę jakiś wpływ.
22.Wychowanie wg Radlińskiej – to pomoc w procesie wzrastania i pomoc w procesie wdrażania, wprowadzania w świat społeczny i świat kultury.
Twierdząc, iż wychowanie odbywa się przez „społeczeństwo”, Radlińska zaznacza rolę, jaką w tym procesie odgrywają wpływy społeczne, których źródłem jest np. rodzina, grupa rówieśnicza, lokalna społeczność czy miejsce pracy. Szkoła nie jest jedyną, lecz jedną z wielu instytucji wychowawczych.
Punktem wspólnym „czynu” jest stosunek rzeczywistości: postawa działania, zmieniania, ulepszania. Tylko tę postawę uznaje Radlińska za pożądany rezultat starań
Tego rodzaju zachowania mają eliminować uleganie wpływom otoczenia ( postawa bierna ) i przeciwstawiać się odrzucaniu określonych bodźców środowiska ( postawa obronna ).
25. Wymień rodzaje rodziny.
Rodzina pełna - Prawidłowa atmosfera wychowawcza, w której układ stosunków między ojcem i matką staje się pierwszym wzorem zachowań dla dzieci.
*rodzina pełna - mama , tata + dzieci
Rodzina niepełna - jedno z rodziców + dzieci W takiej rodzinie dość często pojawiają się trudności wychowawcze zwiazane przede wszystkim ze zwiększonymi, bo sprawowanymi przez jedną osobę obowiązkami rodzicielskimi, a także z brakiem normalnej atmosfery wychowawczej.
Rodzina rozbita - Niepełna w wyniku rozwodu ( trudnosci wychowawcze jak wyżej)
Rodzina skłócona - O nieprawidłowej atmosferze współżycia z powodu nieporozumień i kłótni współmałonków.
Rodzina zrekonstruowana - Uzupełniona w wyniku nowego związku małżeńskiego osamotnionego współmałżonka.
26. Podaj klasyfikację grup rodziny.
Najbardziej popularna klasyfikacja grup rodzinnych wyróżnia:
a.) rodzinę dwupokoleniową, składajacą się z rodziców i dzieci, zwana też małą;
b.) rodzinę trójpokoleniową zwaną rodziną wielką, w której są dziadkowie, oraz bliżsi i dalsi krewni;
c.) rodzinę rozszerzoną, gł. na wsi, którą tworzy kilka obok siebie leżących, niewielkich gospodarstw, zespolonych więzią rodzinną, a utrzymujących ze sobą kontakt.