Rachunki bankowe i bankowe rozliczenia pieniężne

PYTANIE 1
JAKIE SĄ PODSTAWOWE ZASADY DOTYCZĄCE OTWIERANIA RACHUNKÓW BANKOWYCH

Otwarcie rachunku bankowego następuje poprzez złożenie wniosku o otwarcie rachunku oraz zawarcie z bankiem umowy na piśmie.

Wnioskodawca zobowiązany jest do przedłożenia następujących kopii lub kserokopii:
- dokumentu tożsamości,
- zaświadczenia o wpisie do właściwej ewidencji działalności gospodarczej, Krajowego Rejestru Sądowego (Rejestru Przedsiębiorców) albo do właściwego rejestru - zgodnie z obowiązującymi przepisami,
- decyzji o nadaniu nr NIP,
- decyzji o nadaniu nr REGON,
- licencji, zezwolenia lub koncesji jeżeli prowadzona działalność gospodarcza wymaga takiego dokumentu,
- umowy spółki (w przypadku spółek),
- innych dokumentów wymaganych przez bank.
Podpis złożony pod Umową traktowany jest dla celów bankowych jako wzór podpisu Posiadacza rachunku. Wszystkie późniejsze dokumenty w obrocie z bankiem muszą być podpisane w sposób identyczny ze wzorami podpisów. Dotyczy to nie tylko pieczątki, ale także zewnętrznego wyglądu podpisu. Pracownicy Banku, dostrzegając różnice w sposobie podpisywania dokumentów, mogą odmówić wykonania danej dyspozycji. W przypadku wystąpienia wątpliwości, co do wiarygodności danych osobowych osoby / ób występującej/ych o otwarcie Rachunku lub dokumentów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą czy wykonywaniem wolnego zawodu, Bank ma prawo zażądać dodatkowych dokumentów potwierdzających tożsamość oraz prawdziwość okazanych dokumentów. Na dowód otwarcia rachunku, Posiadacz Rachunku lub każdy ze Współposiadaczy otrzymuje jeden egzemplarz podpisanej Umowy oraz Potwierdzenie otwarcia rachunku bieżącego. Bank ma prawo do odmowy otwarcia rachunku w przypadku nie spełnienia warunków jego otwarcia, określonych w regulacjach obowiązujących w Banku.

PYTANIE 2 -
JAKIEGO RODZAJU RACHUNKI BANKOWE MOGĄ BYĆ PROWADZONE PRZEZ BANKI DLA OSÓB BĘDĄCYCH PRZEDSIĘBIORCAMI.

Dla osób będących przedsiębiorcami bank może prowadzić następujące rachunki:
- rachunki rozliczeniowe
rachunki bieżące
rachunki pomocnicze
- rachunki lokat terminowych

Rachunek bieżący – zobowiązuje bank do gromadzenia środków pieniężnych kontrahenta oraz do przeprowadzania rozliczeń bezgotówkowych z kontrahentami krajowymi i zagranicznymi. Przeprowadzane są na nim również operacje gotówkowe, kredytowe, dyskontowe i inne.
Umowa ta jest zawierana przede wszystkim z osobami prawnymi i fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, a także z innymi osobami prawnymi (np. ze szkołami wyższymi, fundacjami)

Rachunek pomocniczy – może służyć do dokonywania rodzajowo określonych operacji pieniężnych i mają ułatwić lub przyspieszyć przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych dokonywanych przez ich posiadaczy. Mogą być także użyte do dokonywania rozliczeń w innym oddziale tego samego banku, więc mogą być prowadzone zarówno przez bank, który prowadzi rachunek bieżący, jak też przez inny bank.

Rachunek lokaty terminowej – służy do przechowywania czasowo wolnych środków pieniężnych przez czas określony w umowie zawartej z bankiem, zwykle jest to okres 1,2,3,6,12,24,36 miesięcy
Aktualnie cechą charakterystyczną umowy o lokatę terminową jest zawarte w niej zobowiązanie banku do zapłaty odpowiednio wyższego oprocentowania od wniesionego wkładu w zamian za gotowość posiadacza rachunku do powstrzymania się od wykonania uprawnienia do podjęcia wkładu przez czas określony w umowie. Posiadasz takiego rachunku może domagać się wypłaty wkładu w każdej chwili, ale zgłoszenie takiego żądania przed upływem terminu lokaty terminowej jest przez bank traktowane jako wypowiedzenie umowy o lokatę i wiąże się to z utratą oprocentowania lub zmniejszeniem jego wysokości.

PYTANIE 3 –
JAKIE RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH MOGĄ BYĆ OTWIERANE DLA OSÓB FIZYCZNYCH NIE PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZYCH.

Dla osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej bank może prowadzić rachunki:
- rachunki oszczędnościowe
- rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe


Rachunek oszczędnościowy –Rachunek oszczędnościowy służy potrzebom osobistym, Rachunki oszczędnościowe nie mogą być wykorzystywane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Nie pokrywa się ono z pojęciem działalności zarobkowej, w szczególności nie obejmuje ono działalności niemającej charakteru zorganizowanego i ciągłego. Nie jest działalnością gospodarczą działalność zarobkowa adwokata i radcy prawnego, rzecznika patentowego, a także działalność zarobkowa notariusza.

Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy - Konto osobiste lub inaczej rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (ROR)
. Konto takie zgodnie z nazwą służy do zaspokajania potrzeb osobistych jego właściciela - osoby fizycznej, czyli klienta indywidualnego. Na koncie gromadzone są wpłaty, które muszą pochodzić z wynagrodzeń lub świadczeń emerytalno- rentowych przekazywanych przez zakłady pracy właściciela, jak również z innych tytułów. Zadeklarowanie stałych (systematycznych) wpłat na konto przez właściciela jest na ogół warunkiem jego otwarcia.

Posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. W umowie z bankiem mogą być jednak zawarte postanowienia ograniczające swobodę dysponowania tymi środkami. Ograniczenia mogą wynikać nie tylko z umowy rachunku bankowego, ale mogą być również następstwem innych zdarzeń (np. w wyniku zajęcia rachunku bankowego przez komornika w ramach postępowania egzekucyjnego).

Rachunek bankowy może mieć postać rachunku wspólnego prowadzonego dla
kilku osób fizycznych lub kilku jednostek samorządu terytorialnego (art. 51 ustawy
Prawo bankowe). W tym pierwszym wypadku każdy ze współposiada czy rachunku
bankowego może swobodnie dysponować zgromadzonymi na tym rachunku
środkami pieniężnymi, także każdy ze współposiadaczy może rozwiązać umowę
rachunku bankowego ze skutkiem dla wszystkich współposiadaczy (art. 51a
ustawy Prawo bankowe). W drugim przypadku rachunek bankowy może być
prowadzony jedynie w związku z wspólnym wykonywaniem zadań publicznych, w
tym dla realizacji przedsięwzięć współfinansowanych ze środków UE.

Środki pieniężne na rachunku bankowym mogą być oprocentowane według stopy stałej lub zmiennej w wysokości i na zasadach określonych w umowie. Do obliczania odsetek przyjmuje się, że rok liczy 365 dni.


PYTANIE 4-
JAKIE ELEMENTY MUSI ZAWIERAĆ KAŻDA UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO

Umowa rachunku bankowego to umowa, w której bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Bank może dysponować zgromadzonymi środkami pieniężnymi klienta, natomiast jest zobowiązany do natychmiastowego ich zwrotu na każde żądanie klienta.

Umowa rachunku bankowego powinna zawierać:
1. strony umowy
2. rodzaj otwieranego rachunku
3. walutę, w jakiej rachunek jest prowadzony
4. czas, na jaki rachunek został otwarty
5. wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany
6. wysokość prowizji i opłat związanych z wykonywaniem umowy
7. formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych na polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich realizacji
8. zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku.
9. tryb i warunki dokonywania zmian umowy
10. sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy rachunku
11. zasady rozwiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żadnych obrotów.

- do obliczania należnych odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku przyjmuje się, że rok liczy 365 dni.


Stronami umowy rachunku bankowego są bank i posiadacz rachunku bankowego. Taka umowa powinna być zawarta na piśmie. Umowę rachunku bankowego charakteryzuje odpłatność, polega ona na oprocentowaniu kapitału na rzecz klienta. Bank zobowiązany jest do zwrotu całości lub części środków pieniężnych klienta na każde jego zadanie. Bank ma tez obowiązek przeprowadzać na zlecenie posiadacza rachunku wskazanych przez niego rozliczeń pieniężnych. Posiadacz rachunku powinien po każdej zmianie stanu rachunku otrzymywać wyciąg z rachunku bankowego. Bank ponosi odpowiedzialność za wypłatę gotówki czy przelewy z rachunku bankowego, jeżeli posiadacz rachunku zgłosił utratę tych dokumentów, a posłużyła się nimi osoba nieuprawniona. Odpowiedzialność ta powstaje od chwili zgłoszenia utraty dokumentów. Przed zawiadomieniem o utracie dokumentów bank zobowiązany jest do zachowania należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania umownego oraz do dołożenia wszelkich starań w zakresie bezpieczeństwa powierzonych mu
środków pieniężnych. Jeżeli umowa zawarta jest na czas nieoznaczony, strony mogą rozwiązać taka umowę w dowolnym czasie przez właściwe wypowiedzenie (art. 730 KC).
Natomiast bank ma prawo wypowiedzieć umowę rachunku bankowego jedynie z ważnych powodów (np. ogłoszenie upadłości posiadacza rachunku bankowego). Umowa rachunku bankowego może ulec rozwiązaniu, gdy w ciągu dwóch lat nie dokonano na rachunku żadnych obrotów, poza dopisywaniem odsetek, a stan środków pieniężnych na tym rachunku nie przekracza kwoty minimalnej określonej w tej umowie (art. 60 ustawy Prawo bankowe).


PYTANIE 5-
CO MOŻE BYĆ DOWODEM POTWIERDZAJĄCYM ZAWARCIE UMOWY RACHUNKU OSZCZĘDNOŚCIOWEGO.

Dowodem potwierdzającym zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego może być:
- imienna książeczka oszczędnościowa
- imienny dokument potwierdzający zawarcie umowy.

W nazwie dokumentu należy użyć w odpowiednim przypadku wyrazu „oszczędnościowy”

Jeżeli bank wyda taki dokument, jest on zwolniony od obowiązku przesyłania
posiadaczowi rachunku bankowego wyciągów z tego rachunku. Natomiast w przypadku utraty tego dokumentu, podlega on umorzeniu.

Wprowadzenie nakazu używania w dokumencie stwierdzającym zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego wyrazu „oszczędnościowy” ma na celu usunięcie ewentualnych wątpliwości co do charakteru konkretnej umowy rachunku bankowego.

Książeczka oszczędnościowa lub inny dokument potwierdzający zawarcie umowy o rachunek oszczędnościowy mogą mieć, choć nie muszą, charakter papieru wartościowego.
Charakter papieru wartościowego książeczka oszczędnościowa (lub inny dokument) ma wówczas, gdy w umowie rachunku oszczędnościowego (w regulaminie bankowym) zawarto klauzulę przewidującą, iż możliwość realizacji przez posiadacza rachunku jego uprawnień wynikających z umowy wymaga jako przesłanki koniecznej przedstawienia książeczki oszczędnościowej dłużnikowi (bankowi). W takim przypadku do imiennych książeczek oszczędnościowych mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o imiennych papierach wartościowych.

Innym dokumentem niż książeczka oszczędnościowa potwierdzającym zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego może być wypełniony i podpisany przez strony formularz samej umowy. Umowa może również przewidywać inne formy stwierdzania uprawnień rachunku do dysponowania wkładem np. imienne karty plastikowe.

Uprawnienia posiadacza rachunku bankowego z tytułu wniesionego wkładu, w tym także wkładu oszczędnościowego mogą zostać przelane na osobę trzecią. Przeniesienie wierzytelności z tytułu wkładu następuje przez przelew (pisemny) połączony z wydaniem książeczki cesjonariuszowi. (osoba na którą zostały przeniesione prawa).

Środki pieniężne znajdujące się na rachunku oszczędnościowym są wolne od
zajęcia na podstawie sadowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do
wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze
przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego
Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia
tytułu wykonawczego.

Z chwilą otrzymania od podmiotu prowadzącego egzekucję (np. komornika) zawiadomienia o zajęciu rachunku oszczędnościowego bank prowadzący rachunek zobowiązany jest do niedokonywania wypłat z rachunku do wysokości zajętej wierzytelności oraz do bezzwłocznego przekazania zajętej kwoty na pokrycie należności wierzyciela. Po wykonaniu tego obowiązku bank zobowiązany jest do uwzględnienia kwoty objętej zwolnieniem od egzekucji.

PYTANIE 6-
JAKIE OBOWIĄZKI CIĄŻĄ NA BANKU W PRZYPADKU ŚMIERCI POSIADACZA RACHUNKU OSZCZĘDNOŚCIOWEGO.

Art.55
W przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego bank jest zobowiązany wypłacić z tych rachunków:
a. kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów – w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku. Kwota wypłacona nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.
b. Kwotę równą wypłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat.

Bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w punkcie b, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty.
Bank nie odpowiada za szkody wynikające z wykonywania czynności. Odpowiedzialność w tym zakresie ponosi organ wypłacający świadczenie lub uposażenie, który wystąpił z wnioskiem.

W razie śmierci posiadacza rachunków oszczędnościowych osoba, która poniosła wydatki związane z pogrzebem posiadacza rachunku i przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość ich wydatków, może żądać od banku prowadzącego rachunek oszczędnościowy wypłacenia jej kwoty stanowiącej równowartość tych wydatków. Bez znaczenia jest czy osoba ta należy do kręgu spadkobierców po zmarłym posiadaczu. Roszczenie to ogranicza się jednak do kwoty nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu. Wypłacona przez bank kwota nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.
Osoba domagająca się zwrotu kosztów urządzenia pogrzebu nie musi przedstawić bankowi książeczki oszczędnościowej zmarłego (lub innego dowodu zawarcia umowy). Należy przyjąć, że bank, który otrzymał żądanie wypłaty od osoby przedstawiającej rachunki, nie może odmówić tej osobie informacji o fakcie prowadzenia rachunku oszczędnościowego dla osoby zmarłej.
W przypadku, gdy ilość środków zgromadzonych na rachunku oszczędnościowym w danym banku nie wystarcza na pełne pokrycie kosztów urządzenia pogrzebu, bank zobowiązany jest jedynie do wypłacenia sumy mieszczącej się w granicach salda dodatniego.

Obowiązek banku wypłaty na rzecz ZUS powstaje z chwilą otrzymania od organu rentowego wniosku. Organem rentowym jest Biuro Rent Zagranicznych lub też inna jednostka organizacyjna ZUS, określona jako właściwa do wydawania decyzji w sprawach świadczeń w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych.
Wniosek organu rentowego powinien określać numery rachunków, na które dokonano wpłaty oraz kwotę, która ma być wpłacona („zwrócona”) przez bank (kwota ta nie może być wyższa od kwoty uprzednio wpłaconej, ale może być niższa). Bank który otrzymał wniosek nie jest zobowiązany do poinformowania o zgłoszonym wniosku innych uprawnionych (np. spadkobierców posiadacza rachunku). Wypłata z rachunku może nastąpić zarówno w formie gotówkowej (do rąk należycie umocowanej przez organ rentowy osoby), jak i w formie bezgotówkowej (przelewem na rachunek wskazany przez organ rentowy). Wypłata powinna nastąpić niezwłocznie po otrzymaniu wniosku.
Obowiązek wypłaty na rzecz ZUS obciąża bank do wysokości środków znajdujących się na rachunku w chwili otrzymania wniosku od organu rentowego.
Jeżeli jednak bank po otrzymaniu wniosku wypłacił z rachunku objętego wnioskiem określone kwoty innym osobom uprawnionym, powodując w konsekwencji zmniejszenie salda dodatniego rachunku poniżej poziomu niezbędnego do realizacji wniosku, to jest on w dalszym ciągu zobowiązany do wypłaty na rzecz ZUS w granicach jego wniosku , powstały niedobór bank musi pokryć z własnych środków.
Jeżeli inne osoby uprawnione zgłosiły żądanie wypłaty albo żądanie przeprowadzenia rozliczeń pieniężnych ze środków znajdujących się na rachunku, to żądania te nie mogą być przez bank zrealizowane, jeśli bank otrzymał wniosek o wypłatę od organu rentowego. Z drugiej strony, bank jest zwolniony od obowiązku wypłaty na rzecz organu rentowego pełnej lub częściowej kwoty określonej we wniosku, jeżeli przed otrzymaniem wniosku zrealizował wcześniejsze dyspozycje innych osób uprawnionych. Warunkiem tego zwolnienia jest jednak poinformowanie o tym organu rentowego w ciągu 30 dni od otrzymania wniosku ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty.



PYTANIE 7-
CO NALEŻY ROZUMIEĆ POD POJĘCIEM BANKOWYCH ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH.

Bankowe rozliczenia pieniężne – to operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta.
W większości przypadków bankowe rozliczenia pieniężne są dokonywane w wykonaniu łączącej bank z klientem umowy rachunku bankowego, albo w wykonaniu innej umowy (np. umowy kredytowej)


Rozliczenia te są przeprowadzane:
1. na polecenie („zlecenie”) posiadacza rachunku lub jego przedstawiciela ustawowego albo pełnomocnika
2. w wykonaniu polecenia złożonego przez osobę trzecią bezpośrednio w banku prowadzącym rachunek albo innym banku; w takim przypadku do realizacji polecenia niezbędna jest uprzednio wyrażona zgoda posiadacza rachunku (np. w przypadku polecenia zapłaty)
3. z inicjatywy samego banku w przypadku przewidzianych w umowie lub regulaminie bankowym (np. dopisywanie odsetek od wkładu, pobieranie z rachunku kwot należnych z tytułu prowizji i opłat).

Poza wyżej określonymi przypadkami bankowe rozliczenia pieniężne mogą być dokonywane – na zasadzie wyjątku od reguły – w razie zajścia zdarzeń określonych w ustawie, które zobowiązują bank do dokonania rozliczenia bez względu na wolę posiadacza rachunku. Typowymi przykładami tego rodzaju zdarzeń jest zajęcie rachunku przez komornika, rodzące po stronie banku obowiązek przekazania zajętej kwoty na pokrycie egzekwowanej należności.

W treści polecenia rozliczeniowego powinny być określone:
a) rodzaj usługi rozliczeniowej, czyli forma rozliczenia (np. przelew)
b) strony rozliczenia (wierzyciel, dłużnik)
c) rachunki bankowe stron rozliczenia (przez wskazanie ich banków oraz numerów rachunków)
d) kwota, która ma być przekazana z jednego rachunku na drugi, a także ewentualnie termin realizacji polecenia.

Bankowe rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane w formie gotówkowej bądź w formie bezgotówkowej.
Rozliczenia gotówkowe mogą być przeprowadzane, gdy co najmniej jedna z osób dokonujących rozliczenia posiada rachunek bankowy.
Natomiast rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane jedynie w przypadku, gdy zarówno wierzyciel, jak i dłużnik posiadają rachunki bankowe.

Zasady dokonywania rozliczeń pieniężnych zostały uregulowane w zarządzeniu Prezesa NBP z dnia 29.05.1998r w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków.


PYTANIE 8 –
JAKIE SĄ FORMY DOKONYWANIA ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH
A) GOTÓWKOWE
B) BEZGOTÓWKOWE

Rozliczenia gotówkowe polegają na przyjmowaniu przez bank znaków pieniężnych lub też na ich wypłacie. Mogą one być dokonywane przez realizację czeków lub też przez wypłatę gotówki na rachunek wierzyciela.
Rozliczenia gotówkowe mogą być przeprowadzane, gdy co najmniej jedna z osób dokonujących rozliczenia posiada rachunek bankowy.

Czek gotówkowy – stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi (trasatem zawsze jest bank ) do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz do wypłaty tej kwoty Czek gotówkowy jest przedstawiany do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w innym banku. Zapłata czeku gotówkowego przedstawionego do zapłaty w innym banku następuje po uzyskaniu przez ten bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty czeku. Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do zapłaty w innym banku określa umowa między tym bankiem i posiadaczem czeku.
Czek może być wystawiony na okaziciela lub na określona osobę (czek imienny). Czek na okaziciela powinien być przedstawiony bankowi do zapłaty w ciągu 14 dni od daty wystawienia w tym samym mieście, 21 dni w innym mieście i 60 dni na innym kontynencie.
Czek musi zawierać:
1) nazwę „czek” w samym tekście dokumentu
2) polecenie bezwarunkowej zapłaty określonej sumy pieniężnej
3) oznaczenie osoby która ma zapłacić (trasata =bank)
4) oznaczenie miejsca płatności
5) oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku
6) podpis wystawcy czeku

Do rozliczeń przy użyciu czeku mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 28.04.1936r – prawo czekowe.


Rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane jedynie w przypadku, gdy zarówno wierzyciel, jak i dłużnik posiadają rachunki bankowe
Rozliczenie bezgotówkowe - polega na obciążeniu rachunku bankowego dłużnika oraz uznaniu rachunku bankowego wierzyciela. Rachunek dłużnika i wierzyciela mogą znajdować się w jednym banku lub też w różnych bankach.

Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne przeprowadzane są przy użyciu papierowych bądź elektronicznych nośników informacji, w tym również przy użyciu kart płatniczych.

Rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane w jednej z następujących form:
1) polecenia przelewu
2) polecenia zapłaty
3) czeku rozrachunkowego
4) kartą płatniczą

Polecenie przelewu – jest najpowszechniejszą formą rozliczeń bezgotówkowych. Stanowi ono udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.
W przypadku, gdy zarówno wierzyciel, jak i dłużnik posiadają w tym samym banku rachunki, bank ten dokonuje zapisów na obu rachunkach, zmniejszając stan rachunku dłużnika i zwiększając jednocześnie stan rachunku wierzyciela.
W przypadku, gdy dłużnik i wierzyciel posiadają rachunki w różnych bankach, operacja ta dokonywana jest przez bank dłużnika, we współpracy z bankiem wierzyciela i ewentualnie z bankami pośredniczącymi. W tym przypadku, bank wierzyciela obowiązany jest zawiadomić wierzyciela o stanie jego rachunku bankowego po przeprowadzonej operacji.


Polecenie zapłaty - stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania ta kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela oznacza równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dłużnika obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty.
Przeprowadzenie rozliczeń poleceniem zapłaty jest dopuszczalne pod warunkiem:
1. posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty, określające:
- zakres odpowiedzialności banków wykonujących polecenie zapłaty
- przyczyny odmowy wykonania polecenia zapłaty przez bank dłużnika
- procedury dochodzenia wzajemnych roszczeń banków, wynikających ze skutków odwołania polecenia zapłaty przez dłużnika
- wzory jednolitych formularzy
- zasady wykonywania przez banki poleceń zapłaty za pomocą elektronicznych nośników informacji
2. udzielenia przez dłużnika wierzycielowi zgody do obciążenia rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach zapłaty z tytułu określonych zobowiązań
3. zawarcia pomiędzy wierzycielem a bankiem prowadzącym jego rachunek umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela, zawierającej:
- zgodę banku na stosowanie polecenia zapłaty przez wierzyciela
- zasady składania i realizowania poleceń zapłaty
- zgodę wierzyciela na obciążenie jego rachunku kwotami odwołanych poleceń zapłaty wraz z odsetkami
4. że maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie przekracza równowartości, przeliczonej na złote wg kursu średniego ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonywane jest rozliczenie pieniężne:
a) 1.000 euro – w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna niewykonująca działalności gospodarczej
b) 50.000 euro – w przypadku pozostałych dłużników


Bank, który udzielił wierzycielowi zgody na stosowanie polecenia zapłaty, jest wobec banków-stron porozumienia, odpowiedzialny za działania wierzyciela związane ze stosowaniem poleceń zapłaty, w szczególności jest obowiązany
- do natychmiastowego uznania kwotą odwołanego polecenia zapłaty rachunku banku dłużnika wraz z odsetkami
- również w przypadku braku środków na rachunku wierzyciela lub wystąpienia innej przyczyny uniemożliwiającej obciążenie rachunku bankowego wierzyciela.

Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu przez jego bank od banku dłużnika środków wystarczających na pokrycie polecenia zapłaty.

Dłużnikowi przysługuje prawo do cofnięcia w każdym czasie zgody do obciążenia swojego rachunku w drodze polecenia zapłaty.


Dłużnik może odwołać pojedyncze polecenie zapłaty, w banku prowadzącym jego rachunek w terminie:
1) 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego – w przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie wykonująca działalności gospodarczej,
2) 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego – w przypadku pozostałych dłużników.

Odwołanie polecenia zapłaty przez dłużnika zobowiązuje bank dłużnika do natychmiastowego uznania rachunku bankowego dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty. Uznanie rachunku dłużnika następuje z datą złożenia odwołania polecenia zapłaty, z obowiązkiem naliczenia odsetek należnych dłużnikowi z tytułu oprocentowania rachunku bankowego.

Czek rozrachunkowy – stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy tego rodzaju czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na jego rachunku odpowiednie fundusze na pokrycie czeku.
Czek rozrachunkowy jest przedstawiany do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku posiada rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku kwotą czeku następuje po uzyskaniu przez jego bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty czeku.
Wystawca lub posiadacz czeku mogą zabronić zapłaty czeku w gotówce przez zamieszczenie w poprzek na przedniej stronie czeku zastrzeżenia „przelać na rachunek”. W takim przypadku czek może być użyty przez bank (trasata) tylko do rozrachunku księgowego przez uznanie rachunku, rozliczenie lub potrącenie. Realizacja czeku może polegać jedynie na uznaniu rachunku bankowego posiadacza czeku kwotą, na która czek opiewa. (przepis art. 39. pr czekowe).
Czek rozrachunkowy może być potwierdzony przez bank na wniosek wystawcy (z czym wiąże się zablokowanie na rachunku bankowym wystawcy kwoty, na którą czek opiewa) Potwierdzenie czeku (zwane także wizą lub certyfikatem) następuje na czeku ( przez wzmiankę „potwierdzony”). (nie jest potwierdzeniem czeku ewentualnie udzielona przez bank gwarancja zapłaty sumy czekowej na żądanie posiadacza czeku)

Na warunkach określonych w umowach strony mogą stosować w rozliczeniach bezgotówkowych także karty płatnicze.


PYTANIE 9 -
JAKIE SĄ PODSTAWOWE ZASADY WYNIKAJĄCE Z PRZEPISÓW PRAWA BANKOWEGO DOTYCZĄCE DOKONYWANIA ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH PRZEZ BANKI.

o Jeżeli polecenie przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego złożone przez posiadacza rachunku bankowego jest wykonane przez kilka banków, każdy z tych banków ponosi wraz z pozostałymi solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia. Wolny od odpowiedzialności jest bank, który udowodni, że szkoda nie powstała z jego winy
o Bank dokonujący wypłat z rachunku bankowego jest obowiązany sprawdzić autentyczność i prawidłowość formalną dokumentu stanowiącego podstawę do wypłaty oraz tożsamość osoby dającej zlecenie
o Banki są obowiązane przyjmować wpłaty gotówkowe na rachunki bankowe oraz przeliczać i sortować banknoty i monety pochodzące z tych wpłat

Jeżeli strony rozliczenia posiadają swoje rachunki bankowe w różnych bankach, wówczas realizacja pełnego cyklu rozliczeniowego wymaga współdziałania kilku banków, z których każdy realizuje samodzielnie przypadający na niego etap tego cyklu. Oprócz banku prowadzącego rachunek dłużnika oraz banku prowadzącego rachunek wierzyciela w cyklu rozliczeniowym uczestniczą tzw. banki pośredniczące ( w tym NBP).
Bank prowadzący rachunek podmiotu, który zlecił dokonanie rozliczenia , odpowiada wobec niego na zasadach ogólnych za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia rozliczeniowego. Ewentualne wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności tego banku nie ma wpływu na odpowiedzialność pozostałych banków uczestniczących w cyklu rozliczeniowy,
W razie, gdy cykl rozliczeniowy nie został dokończony (np. gdy w przypadku polecenia przelewu nie nastąpiło uznanie rachunku wierzyciela), posiadacz rachunku bankowego, który zainicjował rozliczenie, może dochodzić swoich roszczeń przeciwko wszystkim bankom uczestniczącym w cyklu rozliczeniowym. Bank posiadacza rachunku, który zlecił dokonanie rozliczenia, jest zobowiązany do wskazania mu banków uczestniczących w cyklu rozliczeniowym.

Celem tej regulacji jest zminimalizowanie ryzyka wypłat środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych osobom nieuprawnionym. Niedopełnienie lub nienależyte dopełnienie tej powinności, naraża bank na stratę, gdyż wypłata wkładu osobie nieuprawnionej nie ma skutku zwalniającego względem posiadacza rachunku (bank będzie więc zmuszony do wypłaty wkładu po raz drugi)

Obowiązek banku przyjmowania wpłat stanowi element zobowiązania banku do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku wynikającego z umowy rachunku bankowego. Bank może odmówić przyjęcia wpłaty w przypadku, gdy osoba, na rzecz której wpłata jest dokonywana, nie jest posiadaczem rachunku bankowego prowadzonego przez ten bank.