Rozliczenia bezgotówkowe

Spis treści:

1. Wstęp
2. Organizacja rozliczeń pieniężnych
3. Zatory płatnicze
4. Polecenie przelewu
5. Czeki
5.1. Rozliczenia przy pomocy czeku
5.2 Euroczeki
5.3 Czeki podróżnicze
5.4. Czeki bankierskie
6. Weksle
7. Akredytywa
8. Inkaso
9. Karty płatnicze
9.1 Karta debetowa
9.2 Karta kredytowa
9.3 Karta z odroczonym terminem płatności
10. Praktyczny wymiar kart kredytowych
11. Inne formy rozliczeń bezgotówkowych
12. Podsumowanie
13. Bibligrafia i webgrafia


Wstęp

Wprowadzone formy rozliczeń w obrocie krajowym oraz ich charakterystyczne cechy skłaniają uczestników rozliczeń do wyboru określonej formy. Poszczególne formy rozliczeń są przystosowane do różnych transakcji, a ich uczestnicy mogą wybrać taką formę rozliczeń, która najlepiej zabezpiecza ich interesy. W latach 1989-1993 struktura rozliczeń pieniężnych uległa zmianie bowiem znacznie wzrósł udział rozliczeń gotówkowych w transakcjach między podmiotami gospodarczymi. Zmianę wywołało zniesienie obowiązku bezgotówkowego rozliczenia określonych transakcji gospodarczych, a także narastanie zatorów. To stało się przyczyną wzrastającej liczby rabunków.
Dzięki ponownemu wprowadzeniu rozliczeń bezgotówkowych nasz budżet jest zabezpieczony i z każdym rokiem to zabezpieczenie zostaje doskonalone. Zachęcam wszystkich do stosowania przynajmniej jednej z poniżej przedstawionych form,
a przyczynimy się do ograniczenia kradzieży albo i morderstw.


Organizacja rozliczeń pieniężnych

Organizacja rozliczeń pieniężnych wynika z całokształtu stosunków gospodarczych. Rozliczenia pieniężne polegają na przemieszczaniu zasobów pieniężnych w postaci strumieni pieniężnych, które
w rozliczeniach bezgotówkowych przybierają formę zapisów na kontach bankowych rozliczających się podmiotów. W przypadku rozliczeń gotówkowych polegają one na fizycznym przemieszczaniu banknotów
i bilonu. Z bezgotówkowych form rozliczeń korzystają we wzajemnych stosunkach rozliczeniowych przede wszystkim podmioty gospodarcze i inne osoby prawne. Natomiast gotówka służy przede wszystkim do rozliczeń osób fizycznych między sobą i z jednostkami gospodarczymi oraz innymi osobami prawnymi
(np. pracodawcy, handel, podatki). Nie można jednak przeprowadzić ścisłego podziału na sferę rozliczeń bezgotówkowych, a przedsiębiorstwa mogą w transakcjach gospodarczych stosować gotową zapłatę.

Ogólne zasady, formy i tryb rozliczeń pieniężnych ustala z mocy prawa bankowego prezes NBP. Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane w obrocie krajowym za pośrednictwem banków, jeżeli przynajmniej jedna strona rozliczenia posiada rachunek bankowy. O wyborze gotówkowej lub bezgotówkowej formy rozliczeń decydują strony przeprowadzające rozliczenia. Rozliczenia gotówkowe za pośrednictwem banków przeprowadza się czekiem gotówkowym lub wpłacając gotówkę na rachunek bankowy wierzyciela.

Jako instytucjonalne formy rozliczeń bezgotówkowych prezes NBP wprowadził
w obrocie krajowym:
· polecenie przelewu;
· czek rozrachunkowy;
· weksel,
· akredytywę;
· karty płatnicze;
· rozliczenia planowe
· okresowe rozliczenia saldami.
Od 1994 r. przywrócono obowiązek bezgotówkowego rozliczania większych transakcji między podmiotami gospodarczymi. Mają one oczywiście obowiązek posiadania rachunku bankowego, na którym gromadzą środki pieniężne i przeprowadzają rozliczenia. Gdy suma jednorazowej transakcji między podmiotami gospodarczymi przekracza równowartość 3000 euro, powinny one rozliczać ją za pośrednictwem rachunku bankowego, czyli bezgotówkowego. Aby zapobiec ewentualnemu dzieleniu transakcji na kilka o niższej wartości, wprowadzono dalsze ograniczenia. Gdy wartość takich obrotów gospodarczych w miesiącu poprzedzającym wystawienie faktury przekracza 10.000 euro, to tryb bezgotówkowego rozliczenia obowiązuje w transakcjach przekraczających równowartość 1000 euro. Podobnie zapłata przez podmiot gospodarczy podatków
i innych świadczeń o tym charakterze powinna przebiegać w formie bankowych rozliczeń bezgotówkowych. Określenie równowartości rozliczanych transakcji w euro zabezpiecza utrzymanie ich na odpowiednio wysokim poziomie.
Gdy podmiot gospodarczy, wbrew przepisom, nie posiada rachunku bankowego, podlega wysokiej karze grzywny. Jeżeli posiadając rachunek bankowy, dokonuje on rozliczeń przekraczających podane wyżej granice, podlega analogicznej karze grzywny. Ustawowe wprowadzenie tak ostrych rygorów uzasadniają, zdaniem wielu ekonomistów, względy kontroli fiskalnej. Rygory są wymierzone przede wszystkim w osoby działające nielegalnie lub ukrywające swoje przychody przed opodatkowaniem. Przeprowadzanie rozliczeń za pośrednictwem rachunków bankowych ułatwia bankowi ocenę zarówno sytuacji majątkowej, jak
i ewentualną egzekucję należności. Stąd należy uznać przytoczone przepisy za pozytywną zmianę krajowego systemu rozliczeń pieniężnych.

Wśród bezgotówkowych form rozliczeń najpopularniejsze są polecenia przelewu oraz czeki rozrachunkowe.

Na podkreślenie zasługuje rosnące znaczenie kart płatniczych, które w przyszłości będą wypierać rozliczenia przy pomocy czeków rozrachunkowych. Akredytywa stosowana jest
w rozliczeniach krajowych rzadziej i praktycznie z nie znającymi się lub niewypłacalnymi kontrahentami. Okresowe rozliczenia saldami i rozliczenia planowe praktycznie nie znajdują zastosowania. Jednak te ostatnie mogą być w przyszłości przydatne w miarę automatyzacji rozliczeń. Od 1998 r. wprowadzono polecenie zapłaty.
Masowość operacji rozliczeniowych pociąga za sobą znaczne nakłady pracy
i materiałowe. Obciążają one nie tylko banki i instytucje finansowe, lecz także wszystkie jednostki, które dokonują rozliczeń pieniężnych. Dlatego istotne znaczenie ma odpowiedni wybór stosowanych form rozliczeń. Jedną z przesłanek powinien tu być koszt operacji rozliczeniowej
w zestawieniu ze sprawnością i szybkością rozliczeń w rozliczających się jednostkach. Ocena kosztów różnych operacji stanowi podstawę ustalania wysokości prowizji i opłat bankowych.
Operacje rozliczeniowe wykonują terenowe jednostki operacyjne różnych banków powiązanych wspólną siatką organizacji rozliczeń. Pozwala im to współdziałać
w świadczeniu usług zarówno klientom, jak i sobie nawzajem, a także obniża koszty obsługi bankowej. Duże znaczenie dla usprawnienia rozrachunków między bankami, wynikających
z dyspozycji płatniczych ich klientów, miało powołanie Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A. korzysta ona z usług przedsiębiorstwa TELBANK, posiadającego
i rozbudowującego sieć teletransmisji.

Wprowadzenie powszechnej teletransmisji i komputeryzacji banków warunkuje sprawne przeprowadzanie pieniężnych rozliczeń krajowych i powiązanie z międzynarodową siecią rozliczeniową.

Zatory płatnicze

Zatory płatnicze dezorganizują przebieg rozliczeń pieniężnych i niekorzystnie wpływają na procesy gospodarcze. Pierwotną przyczyną zatorów płatniczych jest brak płynności
w przedsiębiorstwach źle gospodarujących, wynikający najczęściej z ponoszenia strat, zamrażania środków w niezbywalnej produkcji, nie ukończonej inwestycji itp. Wówczas popadają one
w zwłokę w opłacaniu faktur dostawców, a ci, wobec zahamowania wpływu należności, nie regulują zobowiązań wobec swoich dostawców; ta druga grupa przyczyn ma charakter wtórny. Skutki zatorów płatniczych dotykają więc także przedsiębiorstwa dobrze pracujące, które tracą płynność z winy swoich odbiorców. Powstaje łańcuch wzajemnych zaległości płatniczych.
Rozładowanie zatorów płatniczych wymaga usunięcia pierwotnych przyczyn ich powstawania.
W tym celu wierzyciele powinni rygorystycznie i przymusowo egzekwować należności, dochodząc ich na majątku dłużników. Wymaga to pogłębiania w codziennej praktyce stosunków rynkowych i likwidowania nierentownych przedsiębiorstw. Warunek ku temu stworzyła ustawa
o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków. Na łagodzenie wtórnych skutków zatorów płatniczych ma wpływ usprawnienie bankowej obsługi rozliczeń bezgotówkowych,
a przede wszystkim informatyzacja operacji rozliczeniowych. Także niektóre formy rozliczeń bezgotówkowych są szczególnie przydatne
w rozliczeniach z nieterminowymi płatnikami. Należą do nich czeki potwierdzone
i akredytywy.
Podobne skutki przynosi tzw. handel długami. Takie transakcje polegają na skupie
(lub pośredniczeniu) od wierzycieli ich należności (wierzytelności) poniżej nominalnej ceny. Nabywcy mogą wykorzystać nabyte wierzytelności do skompensowania z dłużnikiem własnych zobowiązań. Ponieważ kompensata następuje po niższej cenie od nominalnej, różnica przynosi nabywcy zysk. Nabyte wierzytelności, czyli dług danego przedsiębiorstwa, może być przez nie spłacony w postaci jego wyrobów. Nabywca zapłaci wówczas za nabywane towary niższą cenę, wynikającą z różnicy między nominalną i transakcyjną ceną nabytego długu. Także banki mogą sprzedawać swoje wierzytelności wobec kredytobiorców, wynikające z nie spłaconych
w terminie kredytów i przypadających odsetek. Inną operacją bankową jest skupowanie przez banki przeterminowanych należności od wierzycieli w celu ich ściągnięcia od dłużników.


Polecenie przelewu.

Najwygodniejszą formą rozliczeń bezgotówkowych jest polecenie przelewu, które może być stosowane do regulowania różnych zobowiązań, bez względu na ich wysokość. Potwierdzenia banku o dokonaniu przelewu są wystarczającym dowodem uregulowania zobowiązań wobec osób trzecich. Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy. Jest ono przydatne dla jednostek gospodarczych w rozliczeniach za dostawy towarów, świadczone usługi czy wykonanie roboty, a strony zawierające takie umowy mogą wprowadzić tę formę rozliczeń za podstawową. Polecenie przelewu używane jest w rozliczeniach z jednostkami budżetowymi, można nim regulować podatki, opłaty i dokonywać różnego rodzaju transferów. Mogą z nich korzystać także osoby fizyczne posiadające rachunki bankowe.

W poleceniu przelewu właściciel rachunku bankowego wydaje bankowi dyspozycję, aby obciążył jego rachunek i przelał określoną kwotę na wskazany rachunek beneficjenta przelewu w dowolnym banku.

Inicjatorem rozliczenia jest dłużnik, który otrzymał fakturę towarową od wierzyciela (dostawcy towaru); może to być także wezwanie do zapłaty podatku, wniesienia różnych opłat itp. On rozpoczyna operację rozliczeniową, wydając swemu bankowi polecenie dokonania przelewu.
Bankowym dokumentem rozliczeniowym jest czteroodcinkowy formularz polecenia przelewu. Jeden egzemplarz otrzymuje przy wyciągu z rachunku zleceniodawca jako dowód na dokonanie księgowania, które zmniejszyło saldo jego rachunku, oddział banku zleceniodawcy zachowuje jeden egzemplarz polecenia jako dowód, że dokonuje przelewu w sposób żądany przez zleceniodawcę. Pozostałe dwa egzemplarze bank dłużnika przesyła do banku wierzyciela (odbiorcy przelewu); jeden z nich zachowuje ten bank jako dowód księgowania na rachunku wierzyciela, drugi zaś otrzymuje wierzyciel przy wyciągu z rachunku, jako zawiadomienie
o zaksięgowaniu przelewu na jego rachunku.

W treści polecenia przelewu zleceniodawca (dłużnik) poleca, aby oddział banku przelał
z rachunku określoną kwotę pieniędzy na rzecz wskazanego odbiorcy, wymienia więc nazwę oraz numer rachunku bankowego odbiorcy, a także podaje skróconą informację o regulowanym zobowiązaniu (np. numer faktury, honorarium). Dokument podpisują osoby upoważnione do dysponowania rachunkiem bankowym, podając przy tym datę. Jeżeli dłużnik składa jednorazowo więcej niż dwa polecenia przelewu, bank może żądać od niego sporządzenia zbiorczego polecenia przelewu. Wówczas bank obciąża rachunek zleceniodawcy łączną sumą zbiorczego zestawienia,
a poszczególne polecenia przelewu kieruje do właściwych adresatów.
Polecenia przelewu mogą być składane za pośrednictwem banku przez pracowników przedsiębiorstwa, przesyłane pocztą lub doręczane przez wierzyciela. Przyjęte przez oddział banku polecenie przelewu powinno być zaksięgowane i wykonane w tym samym dniu,
a najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Kwotą polecenia przelewu bank powinien niezwłocznie uznać rachunek adresata (wierzyciela). Warunkiem wykonania polecenia przelewu jest posiadanie przez zleceniodawcę (dłużnika) odpowiedniego pokrycia na rachunku bankowym. Polecenie przelewu przyjęte do realizacji mimo braku pokrycia na rachunku dłużnika oddział banku przechowuje w kartotece zobowiązań. Po upływie umownego okresu nie wykonanie polecenie przelewu zostaje zwrócone dłużnikowi. Za przechowanie poleceń bez pokrycia banki mogą pobierać opłaty. Bank może jednak odmówić przyjęcia do realizacji polecenia przelewu, które nie znajduje pokrycia na rachunku dłużnika.
Zleceniodawca może odwołać polecenie przelewu pisemną dyspozycją, jeżeli do momentu wpływu odwołania bank nie obciążył jeszcze jego rachunku. Po wykonaniu zlecenia wszystkie pomyłki i spory mogą być załatwiane jedynie pomiędzy zleceniodawcą a beneficjentem (odbiorcą) dokonanego przelewu środków pieniężnych. Bank może potwierdzić zleceniodawcy wykonanie polecenia przelewu na rzecz wskazanego w nim rachunku wierzyciela. Ma to praktyczne znaczenie przy regulowaniu w tej formie opłat na rzecz instytucji żądających ich udokumentowania przed potwierdzeniem wpłaty przez własną księgowość. Potwierdzone przez bank polecenia przelewu nie mogą być odwołane przez zleceniodawcę.
W przeszłości polskie banki stosowały obok poleceń przelewu także polecenie pobrania. Polegało ono na udzielaniu przez wierzyciela dyspozycji swemu bankowi, aby zapisał na dobro jego rachunku (uznał rachunek) zgłoszoną do rozliczeń wierzytelność, obciążając następnie tą kwotą rachunek dłużnika. Odwrotnie niż w poleceniu przelewu inicjatorem rozliczeń był wierzyciel, a uznanie jego rachunku następowało wcześniej niż obciążenie (zapłata) rachunku dłużnika. Stosowanie takiej formy rozliczeń wymagało oczywiście wcześniejszej zgody dłużnika. Polecenie pobrania zlikwidowano wobec narastania zatorów płatniczych, uniemożliwiających wyrównanie dokonanej już zapłaty. Wydaje się jednak celowe aby polskie banki powróciły do tej formy rozliczeń. Znajduje ona zastosowanie w wielu krajach jako wygodna forma rozliczania bezspornych należności.
Przeprowadzanie rozliczeń bezgotówkowej w formie poleceń przelewu wymaga fizycznego przesyłania między odcinkami banków dokumentów poleceń przelewu. Dąży się aby rozliczenia mogły przebiegać w teletransmisji, czyli bez dokumentacji papierowej. Wymaga to zorganizowania powszechnej sieci teletransmisji oraz standaryzacji dyskretyzacji rozliczeniowej, aby zawierała wszystkie niezbędne informacje.
Od 1 stycznia 2001 roku w rozliczeniach gotówkowych i bezgotówkowych obowiązuje jeden standardowy wzór blankietu "Polecenie przelewu/wpłata gotówkowa". Formularz ten został opracowany przez Zespół ds. Standaryzacji Dokumentów Bankowych przy Związku Banków Polskich, zgodnie z Uchwałą nr 7 z 23 kwietnia 1998 r., - IX Walnego Zgromadzenia Związku Banków Polskich. Jego wprowadzenie zostało potwierdzone
w Uchwałach nr 9 i 10 z 13 kwietnia 2000 r.
Opracowany wzorzec jest dokumentem uniwersalnym. Może on w zależności od potrzeb służyć jako dokument potwierdzający dokonanie wpłaty gotówki w banku czy w urzędzie pocztowym oraz jako instrument do dokonania przelewu przez obciążenie konta bankowego zleceniodawcy. Decyduje o tym sposób jego wypełnienia.

Opis wzorca formularza
Wzorzec formularza przelewu może mieć różny układ strony w zależności od potrzeb wystawcy. Istotne jest jednak zachowanie układu podawanych informacji, co ma znaczenie w procesie późniejszej obróbki optycznej blankietu (np. przy użyciu czytnika).
Każdy formularz "Polecenie przelewu/wpłata gotówkowa" podzielony jest na trzy bloki informacyjne:
1. Blok dotyczący odbiorcy:
· identyfikacja odbiorcy,
· identyfikacja numeru rachunku odbiorcy,
· identyfikacja rodzaju, waluty i kwoty płatności.

2. Blok dotyczący zleceniodawcy:
· identyfikacja numeru konta zleceniodawcy (w wypadku polecenia przelewu) lub kwota słownie (w wypadku wpłaty gotówki),
· identyfikacja zleceniodawcy,
· identyfikacja tytułu dokonywanej wpłaty.

3. Blok dotyczący potwierdzeń:
· miejsca na datę, podpis(y) i pieczęcie oraz ewentualne wpisanie kwoty opłaty manipulacyjnej.


"Polecenie przelewu/wpłata gotówkowa" składa się z czterech odcinków:

A - odcinek dla banku zleceniodawcy,
B - odcinek dla banku odbiorcy,
C - odcinek dla odbiorcy,
D - odcinek dla zleceniodawcy.

W zależności jednak od sposobu prowadzenia rozliczeń przez bank przy realizacji zlecenia mogą być od nas wymagane tylko dwa lub jeden odcinek.
Poniżej przedstawiam ilustracje różnych wariantów formularza "Polecenie przelewu/
wpłata gotówkowa":

Druk 4-warstwowy, 4-odcinkowy (najwygodniejszy do wypełniania ręcznego):


Druk 2-warstwowy, 4-odcinkowy (dostosowany do zadrukowywania za pomocą drukarek igłowych):


Druk 1-warstwowy, 4-odcinkowy w dwóch wariantach (dogodny przy wypełnianiu za pomocą drukarek laserowych


Na koniec jeszcze kilka zdań o samym wypełnianiu formularza. Formularz "Polecenie przelewu/wpłata gotówkowa" należy wypełniać tylko czarnym lub granatowym kolorem tuszu.
W jednej linii formularza mieści się maksymalnie 27 znaków pisma ręcznego albo 54 znaki pisma maszynowego. Wypełniając druk ręcznie trzeba wpisywać duże drukowane litery, każdą
w osobnej kratce. Natomiast w wypadku wypełniania maszynowego (komputerowego) można zignorować w obszarze danego pola pionowe kreski rozdzielające kratki.

W zależności od tego, czy za pomocą formularza chcemy dokonać wpłaty gotówki czy zrealizować polecenie przelewu należy:

WPŁATA GOTÓWKOWA
1. Znakiem X przekreślić literę "P" w polu "[W][P]".
2. W pola oznaczone "nr rachunku zleceniodawcy (przelew)/kwota słownie (wpłata)" należy wpisać słownie kwotę wpłaty, przy czym można to zrobić pismem ręcznym ciągłym, ignorując pionowe kreski rozdzielające. Ważne jest jednak, aby cały napis zmieścić
w polu. Dla kwoty groszy można użyć skrótu jw. (jak wyżej) lub np. 5/100.
POLECENIE PRZELEWU
1. Znakiem X przekreślić literę "W" w polu " [W][P]".
2. W pola oznaczone "nr rachunku zleceniodawcy (przelew)/kwota słownie (wpłata)" należy wpisać pełny numer rachunku bankowego placówki realizującej polecenie przelewu. Oczywiście w wypadku wypełniania ręcznego każdy znak numeru konta należy wpisać
w osobną kratkę pola. Łącznie ze znakami rozdzielającymi (kreskami) można wpisać
27 znaków.
3. W momencie realizacji przelewu należy wpisać datę i złożyć stosowne podpisy na poszczególnych odcinkach formularza.
Dodajmy jeszcze, że przy wypełnianiu formularza nie wolno dokonywać żadnych poprawek ani skreśleń w treści dokumentu. Musi on być czytelny dla czytników optycznych.



Czeki

Czek jest papierem wartościowym, zawierającym w swojej treści bezwarunkowe polecenie wypłaty przez bank określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej, ze środków dostawcy czeku. Czek jest środkiem zapłaty. Będąc papierem wartościowym uosabia prawa majątkowe jego posiadacza, które są nierozerwalnie z nim związane, tzn. ich zapłata jest możliwa wyłącznie po przedstawieniu czeku.
Ma on formę blankietu wydanego przez bank posiadaczowi rachunku bankowego
w postaci książeczki czekowej, zawierającej blankiety czekowe oznaczone kolejnym numerem oraz numerem właściwego rachunku bankowego. Zobowiązanie wynikające z czeku powstaje dopiero wtedy, gdy po jego wystawieniu (podpisaniu przez wystawcę) zostanie on wręczony remitentowi.
Funkcją czeku jest zapłata bezgotówkowa – czek zastępuje w obrocie pieniądz.
Wystawcą czeku (trasantem) może być każda osoba prawna i fizyczna, posiadająca rachunek bankowy, natomiast trasatem czeku może być wyłącznie bank, gdzie trasant ma rachunek. Reminentem, inaczej beneficjentem czeku, czyli osobą na którą czek wystawiono może być każda osoba prawna lub fizyczna. Wystawca czeku może wskazać siebie jako reminenta, co znajduje zastosowanie jako pobieranie gotówki z banku. Reminentem może być także okaziciel, przy tzw. czeku na okaziciela, co zaznacza się
w treści dokumentu słowem "okaziciel" lub "okazicielowi".

Czeki należą do najstarszych form rozliczeń. Powszechne stosowanie czeków wymagało ujednolicenia zasad posługiwania się nimi, co znalazło wyraz w międzynarodowej konwencji podpisanej już w 1931 r., w Genewie i ratyfikowanej przez Polskę.
Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.

Zależnie od sposobu zapłaty wyróżnia się czeki:
· gotówkowe (kasowe),
· rozrachunkowe.
Czek gotówkowy jest jedną z form rozliczeń gotówkowych. W jego treści trasant zleca bankowi wypłatę gotówki

Natomiast czek rozrachunkowy służy rozliczeniom bezgotówkowym, a w jego treści trasant zleca bankowi obciążenie swojego rachunku kwotą czeku i przelanie jej na rachunek reminenta czeku. Na podstawie czeków rozrachunkowych nie można podejmować gotówki z rachunków bankowych. Ich znaczenie systematycznie wzrasta, zwłaszcza w związku z wprowadzonym
w ustawie o działalności gospodarczej obowiązkiem dokonywania większych operacji finansowych za pośrednictwem banków oraz z rozpowszechnieniem się rachunków rozliczeniowo-oszczędnościowych, na które coraz częściej są kierowane pensje pracowników. Czeki rozrachunkowe mogą być, tak jak i czeki gotówkowe, przedmiotem obrotu, przede wszystkim poprzez zastosowanie instytucji indosu lub formy przelewu wierzytelności.
Jednostka przyjmująca czek rozrachunkowy może się zabezpieczyć przed ewentualnym brakiem pokrycia żądając potwierdzenia czeku przez bank.

Odmianą czeku rozrachunkowego jest czek potwierdzony mający doniosłe znaczenie w obrocie gospodarczym. Jest on formą zabezpieczenia jednostki przyjmującej czek rozrachunkowy przed ewentualnym brakiem jego pokrycia. Istota czeku potwierdzonego polega na potwierdzeniu możliwości jego realizacji przez bank, który przelewa z rachunku wystawcy odpowiednią kwotę na specjalne konto, zapewniając tym samym środki na realizację czeku.
Bank dokonuje potwierdzenia czeku, umieszczając klauzulę potwierdzającą na jego odwrotnej stronie. Czeki potwierdzone są wystawiane na ogół na wyższe kwoty i często dla płatności zamiejscowych.
Wystawca czeku powinien posiadać pokrycie czeku, czyli środki znajdujące się u trasata na jego rachunku bankowym, wystarczające na wykupienie czeku. Pokrycie czeku powinno pozostawać na rachunku bankowym trasanta przez 10 dni, będące okresem ważności czeku krajowego
w obrocie krajowym. Jeżeli zapłata czeku nie nastąpiła z powodu braku pokrycia, posiadacz czeku może czek oprotestować. Protest czeku sporządza notariusz w formie odpowiedniej adnotacji na odwrotnej stronie czeku albo na osobnej kartce połączonej z czekiem. Połączenie czeku z kartką powinno być przypieczętowane pieczęcią urzędową, albo przepisane treścią protestu. Protestu czeku należy dokonać przed upływem ważności czeku, lub najpóźniej w pierwszy dzień powszedni od upływu ważności czeku.
Notarialny protest czeku może być zastąpiony pisemnym oświadczeniem trasata (banku) umieszczonym na czeku, stwierdzającym odmowę realizacji czeku z datą i podpisem firmowym banku. Na podstawie tego oświadczenia posiadacz czeku może dochodzić swej wierzytelności.
Na zakończenie warto podkreślić, że w razie wystawienia czeku rozrachunkowego bez odpowiedniego pokrycia jego wystawca odpowiada wobec posiadacza czeku za wszelką wynikłą z tego powodu szkodę (art. 60 prawa czekowego). Potwierdził to Sąd Najwyższy w orzeczeniu
z 22 lutego 1991 r. (OSP 1991 z.10). Ponadto wystawca czeku bez pokrycia odpowiada także karnie za takie działanie, i to dość surowo, bo do dwóch lat pozbawienia wolności (art. 61 prawa czekowego).

Dokumentem czeku jest część B, część A pozostaje w książeczce czekowej, natomiast część
C czeku bank dołącza do wyciągu z rachunku bankowego wystawcy czeku na dowód realizacji czeku przez trasata (Bank).


Ewidencja czeków obcych

a) gotówkowych


Rozrachunki Inne
z odbiorcami aktywa pieniężne Kasa


/1/ /1/ /2/ /2/




Czeki obce
gotówkowe


/1/ /2/
Treść operacji:

1. Otrzymanie czeku gotówkowego od kontrahenta
2. Realizacja czeku (KP)


b) rozrachunkowych


Rozrachunki Inne aktywa Środki pieniężne Rachunek
z odbiorcami pieniężne w drodze bieżący


/1/ /1/ /2/ /2/ /3/ /3/





Czeki obce
rozrachunkowe


/1/ /2/




Treść operacji:

1. Otrzymanie czeku rozrachunkowego od kontrahenta.
2. Złożenie czeku w banku do realizacji.
3. Realizacja czeku (wyciąg bankowy).


Ze względu na kryterium sposobu oznaczenia osoby uprawnionej do podjęcia wypłaty z czeku dzielą się one na

- imienne - czeki imienne - zawierające w treści imię i nazwisko osoby upoważnionej do realizacji czeku (posiadacza lub dowolnej osoby),
- na zlecenie – wystawiane na określonego remitenta, który może przekazać swe uprawnienia innej osobie w drodze indosu,
- czeki na okaziciela - nie zawierające w treści imienia i nazwiska osoby upoważnionej do realizacji czeku (w miejscu przeznaczonym na wpisanie tych danych wystawca czeku wpisuje wyraz „okaziciel” lub pozostawia to miejsce nie wypełnione).
- Czeki rekta - wystawiony na określonego remitenta (beneficjenta), bez prawa przeniesienia uprawnień na inną osobę. Prawo dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu czekowego, przewidują sankcje karne i ich surowe egzekwowanie dla wystawców czeków bez pokrycia.


W obrocie międzynarodowym rozróżnia się następujące czeki:

- czeki gotówkowe (kasowe), podawca czeku otrzymuje gotówkę w zamian za czek lub może go indosować na inną osobę,
- czeki zwykłe – krąg osób, które mogą zrealizować prawa z czeku nie jest ograniczony,
- czeki krosowane (zakreślone) – takie, na których przedniej stronie umieszczone są dwie równoległe linie, przekreślające ukośnie jego treść (tzw. kros). Linie te oznaczają, że krąg osób, które mogą otrzymać zapłatę tego czeku, jest ograniczony,
- czeki rozrachunkowe - trasant zleca bankowi obciążenie swojego rachunku kwotą czeku i przelanie jej na rachunek reminenta czeku,
- czeki wizowane – bank potwierdza na czeku jego pokrycie w momencie wystawienia,
- czeki potwierdzone (certyfikowane) – bank potwierdza na czeku zablokowanie określonej kwoty,
- czeki gwarantowane – na podstawie osobnej umowy zawartej z posiadaczem rachunku bank zamieszcza na czeku swoje zobowiązanie do zapłaty za czek, nawet gdyby nie było pokrycia na rachunku wystawcy czeku.


Stosownie do treści prawa bankowego każdy czek powinien zawierać w swej treści:
· wyraz czek,
· bezwarunkowe polecenie wypłacenia przez bank wymienionej w czeku kwoty pieniężnej,
· nazwę trasata, czyli banku zobowiązującego się do płatności,
· określenie miejsca płatności czeku (zazwyczaj w siedzibie trasata),
· określenie daty i miejsca wypłacenia czeku,
· podpis wystawcy czeku, czyli trasanta.

Rozliczenia przy pomocy czeku

Rozliczenie przy pomocy czeku polega na jego wręczeniu dłużnikowi lub bezpośrednim przedłożeniu bankowi (trasatowi) do realizacji. Ponieważ czek przechodzi z rąk do rąk istotne znaczenie ma rozróżnienie czeku imiennego od czeku na okaziciela. Czek na okaziciela może być przekazany przez zwyczajne przekazanie go innej osobie. Natomiast przeniesienie praw z czeku
z wymienionym w jego treści reminentem wymaga indosowania czeku.
Zarówno reminent jak i każdy następny posiadacz czeku imiennego może przenieść wynikające
z czeku prawa na inną osobę fizyczną lub prawną poprzez stwierdzenie tego faktu na odwrotnej stronie czeku. Indos może być imienny lub in blanco. Indos imienny wymaga klauzuli "Ustępujemy na zlecenie..." uzupełnionej nazwiskiem indosatariusza. Indos in blanco ogranicza się do podpisu indosanta, złożonego po odwrotnej stronie czeku.
W praktyce czeki gotówkowe bywają indosowane tylko na inne banki niż wymieniony w czeku jako trasat, stąd czek gotówkowy może być zrealizowany u trasata lub w dowolnym innym banku. Jednak wypłata czeku w innym niż trasat banku może nastąpić dopiero po uzyskaniu od niego niezbędnych środków.
Jeśli chodzi o czeki rozrachunkowe i czeki potwierdzone to nie praktykuje się tu indosowania, stąd realizacja takich czeków może mieć miejsce tylko u trasata lub w banku na który ma nastąpić zgodnie z zapisem przelew.
Wyjątkiem od generalnej zasady zabezpieczenia pokrycia czeku przed jego wypłatą może być realizacja czeków osób fizycznych z rachunków rozliczeniowo-oszczędnościowych. Banki mogą zawierać porozumienia aby na zasadach wzajemności natychmiast realizować czeki, których trasatami są uczestnicy porozumienia. Po natychmiastowej realizacji takiego czeku w banku nie będącym trasatem, rozlicza się on z trasatem, który obciąża rachunek wystawcy czeku.
We wspomnianych porozumieniach banki ustalają wysokość kwot, do jakich mogą być realizowane w tym trybie czeki gotówkowe i rozrachunkowe.



Euroczeki

Euroczek to czek gwarantowany przez bank (wystawcę) do pewnej, ściśle określonej kwoty. Kwotę tę ustala system Europay International SC w Waterloo pod Brukselą. Euroczeki funkcjonują na podstawie karty gwarancyjnej i blankietów euroczeków, jako forma bezgotówkowej płatności na terenie Europy. Można nimi regulować rachunki za towary i usługi
w hotelach, restauracjach, stacjach benzynowych i innych punktach handlowo-usługowych oraz pobierać gotówkę w oddziałach banków oznaczonych niebiesko-czerwonym znakiem EC.


Objaśnienia

1) Nazwa banku (trasata)
2) Symbol waluty i kwota
3) Data i miejsce wystawienia czeku
4) Podpis
5) Numer konta
6) Numer czeku


Zaletą euroczeków jest to, że mogą być wystawione w ponad 30 walutach, dzięki czemu nie ma konieczności zakupu walut w kraju lub wymiany euroczeków za granicą. Plastikowa karta gwarancyjna z symbolem systemu Eurocheque oraz hologramem przedstawiającym Beethovena,
z umieszczoną nazwą banku wystawiającego kartę, 9-cyfrowym numerem karty i odręcznym podpisem upoważnia posiadacza do wystawiania euroczeków. Pozwala też na identyfikację posiadacza karty przez sprawdzenie zgodności wzoru podpisu z podpisem na blankiecie euroczeku.
Blankiety euroczeków są zunifikowane i mają miejsce na wpisanie symbolu waluty, liczbowe
i słowne kwoty, miejsca i daty wystawienia czeku oraz na złożenie podpisu.
Realizując czek, należy dokładnie i czytelnie wypełnić wszystkie oznaczone miejsca oraz okazać kartę gwarancyjną osobie przyjmującej czek i w jej obecności go podpisać. Osoba przyjmująca czek sprawdza zgodność podpisu ze wzorem na karcie gwarancyjnej. Czeki muszą być wystawione na dokładną kwotę zakupu lub usługi w ramach dopuszczalnych kwot euroczekowych.
Maksymalna wysokość kwoty, na jaką może być wystawiony jeden blankiet czekowy, wynosi 170 EUR (około 185 $). Jeden rachunek można regulować najwyżej trzema euroczekami.

Aby zostać posiadaczem euroczeku, należy otworzyć w banku rachunek walutowy vista oraz wypełnić w trzech egzemplarzach wniosek o sprzedaż karty gwarancyjnej i euroczeków, przy czym można ubiegać się o kartę gwarancyjną i o euroczeki oddzielnie.
W terminie do 14 dni bank zawiadamia wnioskodawcę o wydaniu karty gwarancyjnej i euroczeków oraz blokuje na rachunku wnioskodawcy równowartość 170 EUR, pomnożoną przez liczbę zakupionych blankietów euroczekowych, zwiększoną o 20% na zabezpieczenie różnic kursowych oraz prowizję zagranicznego i krajowego centrum rozliczeniowego euroczeków. Środki zablokowane na rachunku są oprocentowane według zasad oprocentowania rachunku
vista. Jednakże wiele banków, aby uatrakcyjnić swoją ofertę może w pewnych warunkach zrezygnować z formalnego blokowania środków na rachunku klienta (np. jeżeli posiada on na kontach większą ilość gotówki). Za wydanie karty gwarancyjnej i blankietów euroczeków pobierana jest opłata bankowa. Karta gwarancyjna zachowuje ważność przez rok, euroczeki są bezterminowe.
W przypadku zgubienia lub kradzieży karty bądź euroczeków posiadacz zobowiązany jest zawiadomić oddział banku prowadzącego jego rachunek, po czym następuje zastrzeżenie realizacji euroczeków. Opłaty za zastrzeżenie ponosi posiadacz utraconej karty lub euroczeków. Kwota zastrzeżona ulega odblokowaniu po upływie 50 dni.



Czeki podróżnicze (ang. traveller’s cheque) - to bardzo bezpieczna, a tym samym godna polecenia forma realizowania płatności za granicą. Czek podróżniczy jest praktycznie banknotem, takim jak inne. Posiada nominał, określenie waluty w jakiej można go zrealizować i jest bardzo dobrze zabezpieczony przed sfałszowaniem.
Najpopularniejszym czekiem podróżnym jest American Express. Aby otrzymać czek trzeba przed wyjazdem udać się do banku, który taką usługę oferuje i wpłacić w złotówkach kwotę, którą chcemy później zrealizować. Od tej kwoty pobierana jest prowizja 1-1,5%. Należy również posiadać przy sobie paszport. Następnie odbieramy czeki i podpisujemy je w obecności pracownika banku. Dodatkowo otrzymujemy dowód zakupu, gdzie wpisana jest ilość, nominały, serie i numery czeków oraz dane właściciela.
W razie zgubienia czeków, dowód zakupu stanowi podstawę do wystawienia nowych czeków lub zwrotu gotówki praktycznie w ciągu 24 godzin. Musimy tylko powiadomić właściwą centralę wypłat odszkodowań (telefonicznie - na koszt wystawcy czeków. Alarmowe numery telefonów znajdują się na każdym dowodzie zakupu). Wówczas zostanie nam wskazane najbliższe miejsca naszego pobytu biuro podróży lub oddział banku, gdzie dostaniemy czeki, takie same, jak utracone. Niektórzy emitenci - np. American Express - obiecują nawet możliwość osobistego, przez pracownika firmy, dostarczenia straconych czeków całkowicie bezpłatnie i to w dowolne miejsce na kuli ziemskiej.
Po przyjeździe do miejsca docelowego czeki używamy jako środka płatniczego lub wymieniamy na gotówkę. W chwili realizacji czeku znów składamy na nim swój podpis. Jeżeli podpisy będą zgodne - będziemy mogli zapłacić np. za hotel lub zamienić czek na gotówkę w banku.
Czeki podróżnicze są uznawane i przyjmowane również przez sklepy, restauracje i linie lotnicze na całym świecie.



Czeki bankierskie – czeki wystawione na formularzu banku, będący jego zobowiązaniem. Bank przyjmujący czek do realizacji może go skupić, czyli natychmiast wypłacić należność lub przyjąć do inkasa. Jeżeli bank skupujący czek jest jego trasatem, to tym samym wypełnia on swój obowiązek wynikający z umowy, jaka istnieje między nim a wystawcą czeku. W takim przypadku czek kończy swój obieg, a umieszczony na czeku indos podawcy ma jedynie znaczenie pokwitowania odbioru wypłaconej mu sumy czeku. Jeżeli natomiast bank skupuje czek, którego trasatem jest inny bank krajowy lub zagraniczny, nabywa ten czek w charakterze indosatariusza. W celu otrzymania zapłaty za ten czek musi go przedstawić trasatowi bezpośrednio lub za pośrednictwem swojego korespondenta. W tym przypadku kupno czeku ma charakter zwykłej trasakcji handlowej i jej zawarcie zależy od woli banku, gdyż prawnie nie jest do tego zobowiązany.



Weksle

Weksel jest to dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie. Weksel jest papierem wartościowym ściśle sformalizowanym przez przepisy prawa wekslowego. Jako papier wartościowy pełni on więc także funkcję obiegową. Prawo wekslowe określa warunki, które musi spełnić weksel.


Weksel ma zastosowanie:

a) jako środek płatniczy, kiedy jest indosowany na osobę trzecią,
b) jako środek przechowywania wartości, aby go przedłożyć trasatowi w terminie płatności,
c) do dyskonta w banku w celu otrzymania gotówki.

Rozróżnia się weksel własny i weksel trasowany.
Weksel własny (inaczej suchy, prosty, sola) sformalizowany skrypt dłużny, którego podmiotami są wystawca i remitent, jest bezwarunkowym przyrzeczeniem wystawcy do zapłacenia – na żądanie lub w określonym terminie – oznaczonej sumy wskazanej osobie albo okazicielowi. W tego rodzaju operacji biorą udział dwie strony: wystawca weksla, oraz beneficjent. Innymi słowy osoba wystawiająca weksel zobowiązuje się do zapłacenia określonej sumy w określonym czasie osobie wymienionej na wekslu.
Akceptacja weksla własnego jest zbędna. Ten bowiem, kto go wystawił, automatycznie zobowiązuje się do jego wykupu. Weksel sola nie może podlegać operacji awalu, indosu, dyskonta i redyskonta.
Weksel zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniędzy we wskazanym miejscu i czasie. W wypadku weksla własnego nie występuje trasat, co zmienia całą konstrukcję weksla własnego. Treścią weksla własnego, zamiast polecenia zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej jest bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty sumy wekslowej przez wystawcę weksla.

ELEMENTY WEKSLA WŁASNEGO
Do niezbędnych elementów weksla własnego należą:
· nazwa weksel w samym tekście dokumentu (umowy wekslowej) w języku w jakim go wystawiono,
· miejsce wystawienia weksla,
· data wystawienia weksla,
· suma wekslowa oznaczona cyfrowo,
· oznaczenie terminu płatności,
· bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej
· oznaczenie rodzaju weksla,
· oznaczenie osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta),
· suma wekslowa słownie,
· domicyliat,
· miejsce płatności weksla,
· podpis wystawcy weksla,



Wyjątki

Nie będzie uważany za weksel własny dokument, któremu brak jednej z cech wskazanych powyżej, za wyjątkiem poniższych przypadków:

· weksel własny bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem,
· w braku osobnego oznaczenia, miejsce wystawienia weksla uważa się za miejsce płatności,
· weksel, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony
w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy.


Wzory weksla własnego


Ewidencja weksli własnych (przekazanych)


Koszty działalności
Kasa (opłaty i podatki)

/1/ /1/

Rachunek Zobowiązania Rozrachunki
bieżący wekslowe z dostawcami

/3/ /3/ /2a/



/2/
Pozostałe przychody Koszty
operacyjne finansowe

/4/ /4/ /2b/

Treść operacji:
1. Zakup blankietów wekslowych.
2. Przekazanie weksla wierzycielowi (wartość nominalna)
a) suma netto równa kwocie zobowiązania,
b) płacone odsetki.
3. wykupienie weksla (suma wekslowa – nominalna)
4. Odpisanie zobowiązań z tytułu weksli własnych przedawnionych
Weksel trasowany (inaczej ciągniony, przekazowy, obcy lub trata) jest skierowany do określonej osoby (trasata) i zawiera bezwarunkowe polecenie zapłacenia – na żądanie lub
w określonym terminie – określonej sumy pieniędzy wskazanej osobie lub (na jej zlecenie) okazicielowi. Na wekslu tym wymienione są trzy osoby: wystawca, trasat oraz wierzyciel – remitent. Trasatem weksla może być osoba prawna lub fizyczna.
Weksel trasowany jest zobowiązaniem jednostronnym, mającym ściśle przez ustawę prawo wekslowe określoną formę, oderwanym od swojej przyczyny gospodarczej lub finansowej (abstrakcyjnym), a złożenie podpisu na wekslu stanowi podstawę zobowiązania.
Weksel trasowany jako papier wartościowy, sformalizowany jest dokumentem obiegowym, który za pomocą indosu może krążyć z rąk do rąk, umożliwiając nie powiązane ze sobą kauzalnie czynności prawne.

ELEMENTY WEKSLA TRASOWANEGO
Do niezbędnych elementów weksla trasowanego należą:
· nazwa weksel w samym tekście dokumentu (umowy wekslowej) w języku w jakim go wystawiono,
· miejsce wystawienia weksla,
· data wystawienia weksla,
· suma wekslowa oznaczona cyfrowo,
· oznaczenie terminu płatności,
· bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
· oznaczenie rodzaju weksla (trasowany, trata, ciągniony, obcy, przekazowy),
· oznaczenie osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta),
· suma wekslowa słownie,
· nazwisko osoby (firma osoby prawnej), która ma zapłacić (trasata),
· domicyliat,
· miejsce płatności weksla,
· podpis wystawcy weksla trasowanego (trasanta).


Wyjątki

Nie będzie uważany za weksel trasowany dokument, któremu brak jedenej z cech wskazanych powyżej, za wyjątkiem poniższych przypadków:
· weksel trasowany bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem,
· w braku osobnego oznaczenia, miejsce wymienione obok nazwiska trasata uważa się za miejsce płatnościci, a także miejsce zamieszkania trasata,
· weksel, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony
w miejscu podanym obok nazwiska wystawcy.


Wzory weksla trasowanego


Poręczenie
Poręczenie wekslowe jest odrębną instytucją prawa cywilnego od instytucji poręczenia według przepisów kodeksu cywilnego. Przepisy kodeksu cywilnego w tym przypadku nie mają zastosowania.
Aval (tzw. otwarta poręka wekslowa) polega na przyjęciu abstrakcyjnej odpowiedzialności wekslowej za długi podmiotu podpisanego na wekslu, której skutki prawne reguluje wyczerpująco prawo wekslowe.
Poręczenia wekslowego (avalu) dokonuje się poprzez podpis na przedniej stronie weksla, o ile nie jest to podpis wystawcy weksla lub trasata. Na tylnej stronie weksla lub na jego przedłóżku, słowami "poręczam", "gwarantuję", "aval" i podpis. Każdy warunek przy poręczeniu, poza klauzulą ograniczającą kwotę, unieważnia poręczenie. Poręczenie powinno wskazywać za kogo
je dano. W razie braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za wystawcę. Poręczyciel odpowiada tak, jak ten za kogo poręczył.
Poręczyciel wekslowy odpowiada solidarnie z poręczonym. Poręczenie wekslowe jest ważne chociażby zobowiązanie za które poręczył było z jakiejkolwiek przyczyny nieważne, chyba że
w grę wchodzi wada formalna. Wada formalna to wada, w związku z którą dokument nie może być uznany za weksel. Trzeba jednak nadmienić, że poręczyciel wekslowy odpowiada według treści weksla, jaka istniała w chwili, gdy weksel podpisał, późniejsze zmiany nie mogą wyjść na korzyść lub szkodę poręczyciela. Jeśli poręczenia dokonano na wekslu in blanco, poręczyciel odpowiada w tych granicach, w których odpowiada na podstawie art. 10 pr. weksel. ten, za kogo poręczył.
Poręczyciel odpowiada solidarnie z innymi wekslowo zobowiązanymi.
Wygaśnięcie obowiązków poręczyciela (avalisty) następuje na skutek:
· zapłaty przez poręczyciela lub tego za kogo poręczył, sumy wekslowej;
· przez upływ terminu do protestu weksla, o ile protest był konieczny;
· przez przedawnienie.

Terminy spłaty i inne terminy związane z wekslami
Termin płatności weksla jest to termin, w którym według brzmienia weksla ma nastąpić zapłata sumy wekslowej.
Oznaczenie terminu płatności w samym weksla nie jest wymogiem koniecznym dla ważności weksla, albowiem istnieje domniemanie, że weksel bez oznaczonego terminu płatności uważa się jako płatny za okazaniem. Domniemanie to uzupełnia brak podania terminu płatności w samym wekslu.
Terminy płatności weksla muszą odpowiadać art. 33 pr. weksel. w myśl którego weksel może być płatny:
· za okazaniem,
· w pewien czas po okazaniu,
· w pewien czas po dacie,
· w oznaczonym dniu.

Termin płatności musi być jeden dla całej sumy wekslowej, nieważne są bowiem weksle,
w których suma wekslowa jest płatna ratami.
Nieważny jest także weksel, który zawiera dwie daty płatności całej sumy wekslowej.
Nieważny jest weksel płatny w nieokreślonej przyszłości lub w razie śmierci, albo zastrzegający płatność w razie nadejścia zdarzenia, którego nadejście jest wprawdzie pewne, lecz czas jego nadejścia nie jest pewny.
Ponadto warto wiedzieć:
· o zapłacie weksla przed terminem płatności,
· o skutkach nie przedłożenia weksla do zapłaty w terminie płatności,
· o terminie płatności, jako początku biegu przedawnienia,
· o sposobie obliczania terminów,
· o terminach płatności przypadających na święto.

Posiadacz weksla nie ma obowiązku przyjmowania zapłaty przed terminem płatności.
Odmowa przyjęcia lub zapłaty powinna być stwierdzona aktem publicznym (protest z powodu nie przyjęcia lub nie zapłacenia). Protest z powodu nie przyjęcia powinien być dokonany
w terminach, w których ma nastąpić przedstawienie weksla do przyjęcia. Protest z powodu nie zapłacenia weksla, płatnego w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien być dokonany w jednym z dwóch dni powszednich, następujących po dniu płatności. Jeżeli weksel jest płatny za okazaniem, protest powinien być dokonany z zachowaniem warunków dokonana protestu z powodu nie przyjęcia, przewidzianych w ustępie poprzedzającym.
W przypadku, gdy trasat bez względu, czy weksel przyjął, czy nie, zaprzestał płacenia długów lub gdy przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z jego majątku, posiadacz może wykonywać zwrotne poszukiwanie tylko po przedstawieniu weksla trasatowi do zapłaty i po dokonaniu protestu.
Roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności weksla. Roszczenia posiadacza weksla przeciw indosantom i wystawcy ulegają przedawnieniu z upływem roku, licząc od dnia protestu, dokonanego w należytym czasie,
w przypadku zaś zastrzeżenia "bez kosztów" - licząc od dnia płatności.
Roszczenia indosantów między sobą i przeciw wystawcy ulegają przedawnieniu z upływem sześciu miesięcy, licząc od dnia, w którym indosant wykupił weksel albo w którym sam został pociągnięty z weksla do odpowiedzialności sądowej.
Termin płatności weksla, płatnego w pewien czas po okazaniu, określa się podług daty przyjęcia lub podług daty protestu.
Jeżeli nie było protestu, przyjęcie nie datowane uważa się wobec akceptanta za dokonane
w ostatnim dniu terminu, wyznaczonego do przedstawienia.
Jeżeli termin płatności wekslu jest oznaczony na jeden miesiąc lub na więcej miesięcy po dacie lub po okazaniu, weksel ten jest płatny w odpowiednim dniu tego miesiąca, w którym zapłata ma być dokonana. W braku takiego dnia weksel jest płatny w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeżeli termin płatności wekslu jest oznaczony na jeden miesiąc lub na więcej miesięcy i pół miesiąca po dacie lub po okazaniu, liczy się najpierw miesiące całe. Jeżeli płatność wekslu jest oznaczona na początek, na środek (np. połowę stycznia, połowę lutego itd.) lub na koniec miesiąca, rozumie się przez to pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca.
Określenie "osiem dni" lub "piętnaście dni" wyraża nie jeden lub dwa tygodnie, lecz okres całych ośmiu lub piętnastu dni.
Określenie "pół miesiąca" oznacza piętnaście dni.
Gdy weksel jest płatny w oznaczonym dniu w miejscu, gdzie obowiązuje kalendarz odmienny od kalendarza miejsca wystawienia, uważa się datę płatności za określoną według kalendarza miejsca płatności.
UWAGA!!!
Zmiana terminu płatności weksla może nastąpić poprzez wymianę weksla lub poprzez skreślenie na wekslu pierwotnej daty płatności i wpisanie nad nią nowo ustalonej daty. Należy jednak uzyskać ponowne podpisanie weksla przez osoby zobowiązane. Zmiana/ustalenie terminu płatności może się odbyć poprzez zaakceptowanie weksla z nowym terminem płatności. Jeżeli jest to wskazane należy uzyskać ponowne podpisanie weksla przez osoby zobowiązane wekslowo.
Terminy w prawie wekslowym:
Czas: Termin do:
2 dni protestu z powodu nie zapłacenia weksla w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu
2 dni zawiadomienie przez indosanta swojego poprzednika o nie przyjęciu lub nie zapłaceniu weksla
2 dni zawiadomienie o wyręczeniu przez wyręczyciela osoby, która wyręcza
3 dni przedstawienia do zapłaty weksla, płatnego w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu
3 dni zapłaty przez wyręczenie
3 dni protestu z powodu zapłaty przez wyręczenie
4 dni zawiadomienia przez posiadacza weksla indosanta i wystawcę o nie przyjęciu lub o nie zapłaceniu
>30 dni zwrotnego poszukiwania w przypadku siły wyższej bez protestu i bez przedstawienia
60 dni zgłoszenia się w postępowaniu amortyzacyjnym posiadacza zaginionego weksla do okazania go sądowi
6 mieś. przedstawienie roszczenia wekslowego indosantów między sobą i przeciw wystawcy
1 rok przedstawienie do przyjęcia weksla płatnego w pewien czas po okazaniu
1 rok przedstawienie do zapłaty weksla za okazaniem
1 rok przedawnienia roszczenia wekslowego posiadacza przeciw indosantom i wystawcy
1 rok przedstawienia weksla własnego płatnego w pewien czas po okazaniu, celem oznaczenia wizy przez wystawcę
3 lata przedawnienia roszczenia wekslowego przeciwko akceptantowi
3 lata przedawnienie roszczenia z tytułu niesłusznego wzbogacenia

Księgowanie weksli
Księgowanie weksli u niektórych budzi wątpliwości nie tyle co do sposobu, lecz co do określenia czym właściwie jest weksel.
Weksel jest pieniądzem, podobnie jak banknot. Banknot i bilon, i tylko one, są gotówką. Wynika z tego, że weksel nie jest gotówką, podobnie jak czek. Dlatego wszystkie operacje wekslowo-czekowe są bezgotówkowe. Weksle może emitować każda osoba fizyczna lub prawna, natomiast banknoty tylko Narodowy Bank Polski. Weksel, tak jak banknot, jest prawnym środkiem płatniczym w naszym kraju. Jest papierem wartościowym i powinien być przechowywany
w kasie, jak banknoty, a nie w biurku. Dotyczy to też weksli kaucyjnych. Za zapłatę, w przypadku banknotu, uważa się wręczenie do rąk wierzyciela. W przypadku weksla, wręczenie i napisanie na wekslu nazwiska osoby fizycznej lub nazwy osoby prawnej, jako remitenta lub indosanta. Prawnym posiadaczem weksla jest osoba fizyczna lub prawna, która weksel ma i wymieniona jest w nieprzerwanym ciągu indosów jako ostatnia.
Weksle możemy wręczać z zamiarem zapłaty, "weksel własny ", "weksel trasowany" lub jako kaucję; "weksel kaucyjny". Powinno mieć to odbicie w treści weksla. Weksel płatniczy księgujemy jako zapłatę. Natomiast weksel kaucyjny pozabilansowo, jako zobowiązanie.
Jeśli przyjmiemy zapłatę wekslem, zaspokojone zostaje zobowiązanie z tytułu nie zapłaconych faktur lub odsetek. Powstaje równocześnie równe co do wartości zobowiązanie z tytułu nie wykupionego weksla. Kredyt kupiecki zostaje zamieniony na kredyt wekslowy. Jest to zdecydowanie wygodniejsza forma należności dla wierzyciela. Może on płacić dalej tym wekslem przed terminem wykupu ( indos ), lub w wypadku nie wykupienia weksla dochodzić należności
w uproszczonej formie.
Księgowanie (dekretacje), adnotacje za jakie faktury przyjęto zapłatę, jaka część sumy wekslowej stanowi zapłatę za towar a jaka za odsetki, potwierdzenie odbioru weksla, oraz inne dowolne uwagi piszemy na kserokopii weksla i załączamy do dokumentacji księgowej. Nie znaczy to, że jeżeli takie uwagi na wekslu się znalazły, weksel stał się nieważny. Na wekslach piszemy tylko to, co dla zobowiązania wekslowego, z punktu widzenia Prawa Wekslowego, ma znaczenie. Pisanie na wekslach jak i na banknotach osobistych uwag kojarzy mi się z wydrapywaniem napisów na zabytkach

Akredytywa

Akredytywa, jedna z form rozliczeń bezgotówkowych pomiędzy podmiotami gospodarczymi, gwarantująca terminowe otrzymanie pieniędzy przez beneficjenta, tj. osobę fizyczną lub prawną, na rzecz której dokonywane są płatności, oraz ułatwienie dysponowania przez niego tymi pieniędzmi. Rozliczenie przy pomocy akredytywy polega na zarezerwowaniu przez bank określonych środków dłużnika z przeznaczeniem ich na uregulowanie wierzytelności dostawcy, po spełnieniu przez niego warunków ustalonych przez dłużnika takich jak: listy przewozowe, faktury, świadectwa rzeczoznawców, wyniki ekspertyz itp.


Wniosek o otwarcie akredytywy składa bowiem kupujący, przy czym bank wystawiający jest związany jedynie jego dyrektywami. W przypadku, że otwarta akredytywa nie odpowiada uzgodnionym warunkom, ma beneficjant prawo odmówić uznania akredytywy, ewentualnie odstąpić od umowy sprzedaży. W związku z tym importerzy świadomi są faktu, że eksporterzy mogą wykorzystać tę możliwość na wycofanie się z umowy, która stała się dla nich
w międzyczasie nie interesująca (na przykład z powodu zmiany cen na rynkach światowych). Dlatego też importer składając wniosek o otwarcie akredytywy powinien dokładnie wypełniać warunki uzgodnione w umowie o sprzedaży.
Treścią wniosku o wystawienie akredytywy jest wniosek kupującego skierowany do banku wystawiającego (w większości przypadków chodzi o bank z siedzibą w państwie importera), aby zobowiązał się wobec eksportera, że po spełnieniu określonych warunków dokona zapłaty na jego rzecz. We wniosku importer powinien umieścić przede wszystkim nazwę i adres beneficjenta, dane dotyczące rodzaju i ilości towaru, sumę objętą akredytywą i walutę, w której ma być wypłacona, dokładny opis wymaganych dokumentów, dane dotyczące transportu towaru (miejsce magazynowania, trasę transportu, miejsce przeznaczenia itd.), rodzaj akredytywy dokumentowej (odwołalna, nieodwołalna itd.), okres ważności akredytywy, dane o udziale innych banków (akredytywa potwierdzona, niepotwierdzona itd.), jak zastosować akredytywę (zapłacenie, odroczona zapłata, akceptacja, negocjacja), czy akredytywa jest przenoszalna.
Po otrzymaniu w/w wniosku bank wystawiający zweryfikuje warunki proponowanej akredytywy dokumentowej. Bank wystawiający bada przede wszystkim czy dokumenty wymagane
w akredytywie są zgodne z warunkami akredytywy. Następnie wystawi akredytywę na korzyść beneficjenta określonego we wniosku. Bank wystawiający informując beneficjenta o otworzeniu na jego rzecz akredytywy dokumentowej, zapozna go jednocześnie z warunkami akredytywy.
W większości przypadków bank wystawiający przesyła zawiadomienie o otwarciu akredytywy na adres banku - korespondenta, który następnie informuje uprawnionego. Bank korespondencyjny najczęściej ma siedzibę w państwie eksportera i może pełnić funkcję awizującego (informuje beneficjenta tylko o otwarciu akredytywy) albo banku potwierdzającego (przyjmuje na siebie obowiązek wypłacenia uprawnionemu określonej sumy, jeśli uprawniony spełnia warunki akredytywy).
Po przyjęciu akredytywy dokumentowej powinien beneficjent skontrolować czy jest ona ważną akredytywą dokumentową oraz czy rodzaj akredytywy i warunki akredytywy są zgodne
z warunkami sprzedaży. Eksporter następnie ekspediuje towar i wymagane dokumenty przedłoży bankowi.
Po przedłożeniu dokumentów bank korespondencyjny kontroluje, czy zostały spełnione warunki akredytywy. Jeśli wszystko jest w porządku, bank zapłaci akredytywę (ewentualnie akceptuje albo negocjuje weksel – w zależności od rodzaju akredytywy), dokumenty odeśle do banku wystawiającego i zażąda natychmiastowego zapłacenia kwoty objętej akredytywą. Bank wystawiający zrobi to natychmiast albo w terminie późniejszym (według treści akredytywy). Bank wystawiający następnie wyda wnioskującemu stosowne dokumenty, na podstawie których będzie on mógł dysponować towarem po uregulowaniu należności albo po dokonaniu innego umówionego sposobu rozliczenia.
Reasumując, akredytywa dokumentowa jest to zobowiązanie banku importera (banku wystawiającego akredytywę) działającego na podstawie polecenia importera (wnioskodawcy), do wypłacenia umówionej sumy (ewentualnie zaakceptowania lub negocjowania weksla) na rzecz eksportera (beneficjenta) pod warunkiem, że zostały spełnione warunki akredytywy.
Spełnienie warunków akredytywy ze strony eksportera (uprawnionego) polega na tym, że
w ustalonym terminie (czas obowiązywania akredytywy) przedstawi bankowi stosowne do ustaleń umowy - dokumenty (dokumenty zezwalające na załadunek, oświadczenie o pochodzeniu towaru, dokumenty potwierdzające ubezpieczenie towaru, świadectwo jakości itp.)
Eksporter dzięki temu ma gwarancję, że otrzyma zapłatę po dotrzymaniu ustalonych warunków, natomiast kupujący może być pewien, że płatność będzie miała miejsce dopiero wtedy, kiedy eksporter spełni warunki akredytywy dokumentowej.
Zobowiązanie banku do zapłaty po otrzymaniu ustalonych dokumentów uwalnia eksportera od zależności od możliwości płatniczych kupującego.
Podobnie jak inkaso dokumentowe, również akredytywa z punktu widzenia eksportera eliminuje ryzyko braku zapłaty za dostarczony towar. W przeciwieństwie jednak do inkasa dokumentowego, akredytywa pozbawia eksportera również ryzyka nieodebrania towaru przez importera. Z drugiej strony jednak importer poprzez zastosowanie akredytywy dokumentowej nie ma lepszej sytuacji w porównaniu do inkasa dokumentowego. W obydwu przypadkach ma zagwarantowane, że płatność będzie miała miejsce tylko wtedy, kiedy eksporter spełni umówione warunki przedstawiając wymagane dokumenty.
Ponadto z akredytywą dokumentową łączą się wyższe opłaty bankowe niż w przypadku innych sposobów płatności, przy czym koszty akredytywy z reguły pokrywa importer (występujący o akredytywę).

Do najczęściej wymaganych w ramach akredytywy dokumentów należą:
faktura handlowa,
dokumenty przewozowe,
dokumenty ubezpieczeniowe,
świadectwo pochodzenia,
dokumenty stwierdzające rodzaj i ilość towaru.
Partnerzy rozliczenia w formie akredytywy:
zleceniodawca (kupujący), który zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy dokumentowej,
bank otwierający (bank zleceniodawcy), który podejmuje wobec beneficjenta (eksportera) zobowiązanie, że po spełnieniu przez niego określonych
w akredytywie warunków dokona zapłaty na jego rzecz za zgodne dokumenty,
beneficjent akredytywy (sprzedający), na rzecz którego akredytywa została otwarta i który uzyskuje na jej podstawie zapewnienie otrzymania zapłaty po przedstawieniu dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy,
bank pośredniczący (bank sprzedawcy), który otrzymuje od banku otwierającego akredytywę i w zależności od roli - awizuje ją beneficjentowi, potwierdza lub negocjuje dokumenty.

W zależności od rodzaju transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi rozróżnia się:

- akredytywę budżetową, polegającą na tym, że jednostka budżetowa
(np. ministerstwo, urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek bankowy
(tzw. otwarcie akredytywy) dla określonej osoby prawnej lub fizycznej, finansowanej z budżetu albo realizującej zadania finansowane z budżetu, udzielając jej równocześnie pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami,
- akredytywę dla dostawcy (w obrocie krajowym), polegającą na wydzieleniu (zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie płatnika (odbiorcy) kwot przeznaczonych wyłącznie na dokonywanie zapłat, wynikających z zawartej umowy, na rzecz tego dostawcy,
- akredytywę pieniężną (w obrocie zagranicznym), polegającą na wydaniu przez bank krajowy polecenia (dokumentu zw. listem kredytowym) bankowi zagranicznemu (kilku bankom) wypłacenia wymienionej w akredytywie osobie,
w określonym czasie, wskazanej kwoty.



Rodzaje akredytyw

- akredytywa dokumentowa obca (eksportowa)

Akredytywa dokumentowa obca (eksportowa) jest przeznaczona dla firm zajmujących się eksportem, w tym firm specjalizujących się w pośrednictwie w handlu zagranicznym.
Akredytywa jest uwarunkowaną formą płatności stosowaną w rozliczeniach transakcji handlowych. Ma formę dokumentu, w którym bank otwierający akredytywę, działając na zlecenie kupującego (importera), zobowiązuje się do zapłacenia bądź zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy (sprzedającemu - eksporterowi) określonej kwoty
w zamian za spełnienie przez niego przewidzianych w akredytywie warunków, polegających na przedłożeniu w określonym czasie wymaganych dokumentów.

- akredytywa dokumentowa własna (importowa)

Akredytywa dokumentowa własna jest produktem skierowanym przede wszystkim do firm specjalizujących się w imporcie produktów i usług.

Akredytywa jest uwarunkowaną formą płatności, stosowaną w rozliczeniach transakcji handlowych. Ma formę dokumentu zgodnie, z którym bank, działając na zlecenie kupującego zobowiązuje się do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty beneficjentowi akredytywy określonej kwoty w zamian za spełnienie przez niego przewidzianych
w akredytywie warunków, polegających na przedłożeniu w określonym czasie wymaganych dokumentów.

Otwierając akredytywę bank przesyła ją do banku wskazanego przez Klienta w celu awizacji akredytywy beneficjentowi. Na zlecenie Klienta, akredytywa może zawierać skierowaną do banku awizującego instrukcję dodania potwierdzenia do akredytywy.
W transakcji akredytywy bank podejmuje decyzję wypłaty wyłącznie na podstawie dokumentów zgodnych z akredytywą i nie przyjmuje żadnego zobowiązania ani odpowiedzialności za istnienie towarów reprezentowanych przez dokumenty.


Płatności w ramach akredytyw dokumentowych przekazywane są w sposób bezpieczny, szybki i terminowy, przy wykorzystaniu nowoczesnego systemu telekomunikacyjnego SWIFT.


Korzyści dla Importera:

- możliwość określenia wykazu dokumentów wymaganych w akredytywie,
- możliwość odrzucenia dokumentów niezgodnych z warunkami akredytywy (zapłata następuje wyłącznie za dokumenty spełniające warunki akredytywy),
- minimalizacja ryzyka otrzymania wadliwego towaru przez żądanie przedłożenia dodatkowych dokumentów, np. certyfikatu wystawionego przez niezależną instytucję kontrolną.



Korzyści dla Eksportera:

- minimalizacja ryzyka handlowego np. jednostronnego odstąpienia od