Wykłady z zarządzania

Zarządzanie-to rodz kierowania, przy którym kierujący ma uprawnienia zwierzchnie w stos do podległych mu pracowników lub instytucji, wynikające bezpośrednio z własności środków produkcji albo nadane przez organy reprezentujące właściciela środków prod. Polega na ustaleniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych.
Proces z. składa się z: planowania(organizowanie rozw gosp na podst spójnej i możliwie optymalnej struktury celów i odpowiadających im śr działania; zbiór czynności polegających na świadomym organizowaniu rozw ekonomicznego ekonomicznego skali całego kraju), organizowania(proces podporządkowania czegoś, łączenia w funkcjonującą całość; funkcja kierownicza podlegająca na koordynowaniu działań grupowych; projektowanie i tworzenie str organizacyjnych), motywowania(określenie sposobu kierowania podwładnymi doprowadzając do wykonania zad), kontrolowania(proces zapewniający skuteczny przebieg egzekwowania pracy)
Cechy organizacji- utworzona przez ludzi na podst decyzji organy założycielskiego; połączenie ludzi jako podst czynnika twórczego z materialno-tech lub rzeczowymi śr działania in. systemami społ-tech; celowe zorientowanie; ustruktalizowanie, posiadanie wew str, ukształtowaniej ze wzg na cele i zad, a także podział pracy, funkcji, ról organizacyjnych; posiadanie wspólnego członu kierowniczego, sys sterującego koordynującego współdziałanie składników poprzez podejmowanie czynności planistycznych, organiz, motyw i kontr dla zapewnienia sprawnej realizacji celów i maksymalizacji efektu organizacyjnego; rozmyślne zach się; zdolność do utrwalania wzorców działań i do powtarzalnej, a czasami ciągłej realizacji celów; współdziałanie z otoczeniem; zdolność do samoorganizacji, zwiększania swojej sprawności i stopnia uporządkowania
Podsystemy organizacji: 1) celów w organizacji(cel: wszystko co jest efektem działania; utrzymania się i rozw czemu służa cele podrzędne); 2) struktury organizacyjnej(stos w str organiz określamy mianem więzi organizacyjnych- służbowe: wiążą kierowników na różnych szczeblach szczeblach podwładnymi; technologiczne: wiążą stanowiska w procesie wytwarzania i realizująca poszczególne jego fazy; funkcjonalna: wiąże stan realizujące różne funk niezbędne do sprawnego działania organ; informacyjna: polega na przekazywaniu inf do realizacji zad i podejmowania decyzji); Struktura jednolita- zawiera więzi organ i żadna część tych str nie może istnieć bez pozostałych i nie może się usamodzielnić; Str typu M- zw wielu przedsiębiorstw, posiadający znaczną samodzielność; wiąże je ekonomia, jednolita polit centralna, inwestycje. Są to str dywizjonalne(koncerny-branżowe(poziome); technologiczne(pionowe); odmiany koncernu- konglomerat:mix k. poziomych i pionowych, holding:sp córki podlegające sp matce, jon ventues: organizacyjna współpraca sp które inwestują w nowe przeds i stają się jego udziałowcami, konsorcjum-łącznie kap przeds aby zainwestować w przedsięwzięcie przynoszące zysk; 3) społeczny: 3poziomy-jednostkowy(indywidualni uczestnicy organ), grupowy(gr. Zadaniowe i nieformalne), kulturowy(określający normy, wart, sp zach organ); rodz grup: formalne, nieformalne, kierowane, zadaniowe; 4) techniczny- tworzony przez ogólne i szczegółowe sposoby i tech służące realizacji zad; rodz technik: ogólne algorytmy(zas uniwersalne, określające ich postepowania w różnych syt); technologie(spos doch do określonych wyników); procedury(spos działania zapewniające wynikom ważność)
System zarządzania-kreowanie koncepcji działań rynkowych; świadome zinstytucjonalizowane systemy które służą w spos sformalizowany wspomaganiu zarzą na różnych poziomach i w różnych sferach zarządzania w przeds. Systemy te można traktować jako swoiste metody strukturalizowania i rozw problemów zarzą.
Fun zarządzania wg. H.Fayola to wszystkie czynności zw z życiem przeds.- techniczne, handlowe, finansowe, bezp., rachunkowości, administracyjne:przewidywania, organizowania, motywowania, koordynowania, kontrolowania
Otocznie organizacji: dalsze(to co determinuje spos zachowania przeds; tworzone ze sfer: ekon-czynniki wyznaczające kondycję gosp kraju; technologiczna; społ-trendy w życiu czł; demograficzna-starzenie się społ; polit i prawna; międzynarodowa:możliwość rozw kraju na rynkach międzynar); bliższe(bezpośrednia współpraca przedsiębiorstwa np. z bankami a także wew otoczenie przeds
Kierunek naukowe zarządzanie: powst ok. 80’XIXw, zw bezpośrednio z rozw gosp; gł przedstawiciel K.Taylor, który badał przyczyny powolnego postępu, tw że robotnicy są mało wydajni. Podst czynniki kształtujące wydajność robotników: wadliwy system wynagradzania; nieracjonalna metoda stos w przemyśle; brak zgodności pomiędzy cechami pracowników pracowników wymaganiami pracy; przekonanie pracowników, że wzrost produkcji prowadzi nieuchronnie do bezrobocia. Zwolennik skłaniania robot do wyższej wydajności poprzez bodźce materialne. Wiąże jakośc z ilością i wynagrodzeniem.
Naukowe organizowanie pracy wg Taylora: 1)pracę należy organizować metodami naukowymi, zwłaszcza należy je ściśle opracowywać i stosować; należy stosować normy wydajności pracy i formy płac akordowych; należy stos standaryzowane metody, narzędzia i war pracy; 2) istnieje tylko jedna najlepsza metoda wykonania danej pracy, której robotnicy zwykle nie znają i nie mają kwalifikacji by ją opracować; kierownicy są zobow do włączania opracowanych metod pracy, instrukcji stosowania tych metod szkolenia oraz szkolenia robotników; 3) war dużej wydaj pracy jest harmonijna współpraca między kier a robot; kier powinni ja organizować a nawet wymuszać; 4)zakwestionował liniowy sys zarządz, aprobuje s.funkcjonalny.
Frank i Lillian Gilberth-metody bad przebiegu pracy i czasu trwania ruchów roboczych.
Henryk Gatt- metody przebiegu pracy w porównaniu z pracą rzeczywistą; bonusowy sys płac:wysoka płaca za wykonanie ustalonej pracy, mała gdy poniżej normy
Henri lie Chaterlie cykl zorganizowanego działania/cykl organizacyjny, stos przez większość przeds; określa profil przy organizowaniu pracy, które w przeds się powtarzają; 5etapów cyklu:1)wybór celu który mamy osiągnąć;2)zbadanie śr i war które są potrzebne do osiągnięcia celów; 3)przygot śr i war uznanych za potrzebne;4)wykonanie stosowne do powziętego planu;5)kontrola otrzymanych wyników
Kierunek administracyjny: dot sfery amin, bardziej ogólnych zas działania; gł przedst. Henri Parol 1)podział pracy;2)autorytet musi być w przeds;3)dyscyplina w przeds;4)jedność rozkazodawstwa;5)jedność kierownictwa;6)podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu;7)wynagrodz sprawiedliwe i zadowalające; 8)centralizacja; 9)hierarchia;10)ład i porządek;11)ludzkie traktowanie pracowników; 12)stabilizacja personelu; 13)inicjatywa;14)zgranie personelu; Funkcje przedsiębiorstwa :techniczna; handlowa; finansowa; bezp .;rachunkowościowa; administracyjna; Fun kierownika:przewiduje, organizuje, rozkazuje, koordynuje,kontroluje; Uzdolnienia kier: techniczne, koncepcyjne;
Max Weber-rozw koncepcję biurokracji; 1)podział pracy a każde stanowisko zajęte przez eksperta; 2)ustalony spójny zestaw zasad działania;3) hierarchiczna str tworząca linię podporządkowania od góry do dołu; 4)biurokracja prowadzona bezosobowo przez menadżerów; 5)przyjmowanie i awansowanie jest oparte na technicznej wiedzy fachowej; Analiza władzy w przeds –typy władzy idealnej:charyzmatyczna, tradycyjna, racjonalna;
Kierunek Human Relations- Douglas McGregor, uznał koncepcję czł, teoria X i Y; twierdził że to jak motywujemy pracownika do pracy zależy tylko od czł; Teoria X-człowiek jest niechętny do pracy, można go motywować materialnie; Teoria Y-czł niestroniący od pracy a nawet widzący w niej potencjalnie sposób rozw; Każdy kierownik opiera swoje postępowanie z podwładnymi na teoretycznych założeniach często przyjętych nieświadomiw, których czerpie przeświadczenie że określone jego zachowanie wywoła ze str os podporządkowanej reakcję dającą się przewidzieć.
Elton Mayo- twórca kierunku; badał wpływ zmian w pracy.
Założenia Human relations:1)źrodłem podst pobudek organizacyjnego zachowania się pracownika są jego potrzeby społ szczególnie przynależności i uznania; 2)wynikające z nowej technologii rozdrobnienie w pracy zmniejsza możliwości zaspokojenia potrzeb społ pracownika, a także poszukuje on satysfakcji w ramach stos nieformalnych; 3)uczestnictwo czł w instytucji jest tym bardziej niezawodne i wydajne im wyższe jest jego morale, jest bardziej zadowolony z syt w pracy gdy zaspokaja potrzeby społ; 4)wys morale i wys poziom zadowolenia prac można osiągnąć przez stos określonych technik zarządz, wspólna cecha okazywanie życzliwego zainteresowania sprawami podwładnych.
Kierunek systemowy: koniec XXw; każde przeds jest systemem otwartym, zbiorem elem powiązanych ze sobą w taki spos, że tworzą one pełną całość o cechach innych niż cechy elem oraz wyróżniającą się z otocz. Optymalizacja jednego podsystemu nie prowadzi do optymalizacji całego syst. Oddziaływując na jeden elem w przyszłości może doprowadzić do oddźwięku innego elem.
Cechy przedsiębiorstw:wszystkie organizacje są jednocześnie system sztucznymi i naturalnymi; są syst otwartym ze wzg na prowadzoną ciągła wymianę; uporządkowane syst społ-techniczne; budowa hierarchiczną; wolność do doskonalenia się; starcie ze sobą dwóch tendencji:innowacyjnej i konserwatywnej; zdolność do osiągania podobnych wyników w różny sposób
Planowanie zasobów ludzkich służy zaspokojeniu przyszłych potrzeb kadrowych organizacji z uwzględnieniem czynników wew i zew. Cel:pozyskiwanie i utrzymanie poziomu, aby potrzeby mogłyby zaspokojone. Funkcje: redukcja kosztów personalnych i społecznych; optymalizacja organizacyjnego zasobu wiedzy, umiejętności i kompetencji poprzez identyfikację potrzeb i analizę i lepsze wykorzystanie istniejącego potencjału; określenie kompetencji ludzi niezbędnych do efektywnego funkcjonowania organiz teraz i w przyszłości; ciągłość uczestnictwa osiągana dzięki dostosowaniu pop na os o konkretnych kwalifikacjach do jej pod na rynku pracy; opracowanie i stosowanie odpowiednich kryterium oceny efektywności funkcji personalnej i narzędzi pomiaru; Podstawowe elementy: obsada, system ocen pracowników, wynagradzania personelu, kształcenie i doskonalenie personelu.
Rekrutacja- cel pozyskanie jak największej liczby kandydatów do pracy, tak aby umożliwić racjonalną selekcję. Typy: ogólna, segmentowa(przyciąganie kandydatów z konkretnego segmentu rynku pracy). Źródła rekrutacji: wew rynek pracy; zew rynek pracy. Alternatywy rekrutacji w firmie: praca w nadgodzinach, umowy zlecenia, personel dodatkowy, leasing pracowników;
Zbieranie inf o kandydatach na uczestników organiz i dokonywaniu wyboru najbardziej odpowiedniego kandydata na wakujące stanowisko. Proces selekcji: zapoznanie się z pisemnymi ofertami kandydatów; wstępna rozmowa kwalifikacyjna z kandydatem; test psychologiczny; weryfikacja inf podanych w ofertach; ostateczna rozmowa; podjęie decyzji i przyjęciu lub odrzuceniu; kierowanie na bad lekarskie; zatrudnienie;
Wprowadzenie do pracy ma na celu bezkonfliktowe włączenie pracownika w nową strukturę.
Szkolenie i doskonalenie prac. ma na celu podniesienie lub uzupełnienie wiedzy, doskonalenie umiejętności, kompetencji niezbędnych do prawidłowego wykonywania zad na obecnym lub przyszłym stanowisku. Diagnoza działu kadr- wywiady, analizy stanowiska pracy, specyfika pracy, odpowiedzialności.
System ocen- formalny sposób okresowej oceny pracy. Proces oceny: określenie celów oceny; analiza pracy(ustala kryteria określające zadowalające wyniki pracy); tworzenie procedur i narzędzi oceny(przedstawienie wytycznych, sposobu i czasu tej oceny); ocena wyników fin w odniesieniu do stanowiska pracy(koszty i funkcje Fin danego stanowiska); omówienie wyników oceny z każdym pracownikiem; formułowanie planów rozw personelu; podjęcie decyzji dot wynagrodzeń; Charakterystyka efektywnego systemu ocen prac w przedsiębiorstwie: kryteria oceny są zgodne ze strategią personalną i strategią firmy; oczekiwania i wymagania dot uczestnictwa, pracy i zachowań organiz są wszystkim znane, jasne, zrozumiałe; oceny standardowe i porównywalne; istneje dobra współpraca oceniających z ocenianymi i otwarta komunikacja między nimi; dostęp ocenianego do wyników oceny wpływa korzystnie na motywację; istnienie możliwości odwołania się od wyników lub przeprowadzenia oceny;
Typy wynagrodzeń: materialne; polityczne(możliwość wywierania wpływu na władzę, kontrola); techniczne(ściśle zw z pewną wiedzą techniczną); społ-psychologiczne(status społ); samorealizacja; Właściwa polit płacowa ma na celu: przyciąganie odpowiednich kandydatów na pracowników; utrzymanie w organiz dobrych pracowników; motywowanie uczestników przez sprawiedliwe wynagrodzenie; zgodność z prawem;
Planowanie kariery-podejścia: niewidzialnej ręki; poszukiwanie pereł; planowania karier; Źródła kariery: umiejętności menadżerskie, techniczne; potrzeba bezpieczeństwa; kreatywność; autonomia i niezależność;
Zarządzanie działalnością produkcyjną i usługową.
Działalność produkcyjna poprzedzona jest wydatkiem materiałowym. Zbyt produkcyjny określa asortyment, wielkość produkcji.
Gospodarka materiałowa- podstawa, która zapewnia efektywny proces w przedsiębiorstwie. Materiały to surowce(przeszły jeden proces technologiczny-odłączone od złoża) i materiały(elementy, które przeszły kilka faz w procesie technologicznym). Materiały stanowią 70-75% kosztów w str kosztów przedsiębiorstwa. Podział ekonomiczny materiałów: podstawowe(zużywają się w procesie produkcji, mogą wchodzić w skład prod got); pomocnicze(uzupełniają proces prod); paliwo; opakowania; części zapasowe. Niektóre materiały mogą być używanie wielokrotnie np. elementy rusztowań. Gosp materiałowa obejmuje elem: określenie potrzeb mat; nabycie mat i sur; dysponowanie mat; zagosp odpadów i sur wtórnych; ewidencja, sprawozdawczość i analiza zakresu gosp mat; Ustalanie norm zużycia to określenie poziomu zużycia mat do wytworzenia prod. Sposoby: analiza norm statystycznych; normy techniczne; normy średnie. Normy te są podst do racjowania i dozowania mat, ułatwienia kontroli, analizy zużycia i porównania stanu rzeczywistego rzeczywistego tym, co chcieliśmy osiągnąć.
Zapasy nadmierne i za niskie są szkodliwe. Znaczenie zapasu magazynowego: skompensowanie różnic w czasie i rytmie między dost a wydawaniem z magazynu mat do prod; ochrona przeds przed skutkami ewentualnych zakłóceń uzupełnianiu zapasów przez dost. Rodz zapasów: prawidłowe(wszelkiego rodz zapasy bieżące, zabezp przeds); nieprawidłowe(mogą być w przyszłości wykorzystane lub zbędnei nigdy nie zostaną zagospodarowane, mogą być sprzedane przez przeds). Just in time – uniknięcie problemów i kosztów związanych z zaopatrzeniem w przeds.
Produkcja- najważniejsza część przeds, uzależniona od czynników: śr techniczne; przedmioty pracy; energia w szer ujęciu; czynnik ludzki; informacja; kapitał. Działalność produkcyjna to proces prod lub wytwórczy, ciąg uporządkowanych działań w ramach, którego wykorzystuje się czynniki prod do przekształcenia materiałów i półfabrykatów półfabrykatów prod. Dzieli się na: proces prod wydobywczy i przetwórczy. Ze wzg na przedmiot i treść działalności przeds dzieli się na: 1)proces prod podst- wytwarzanie dóbr i usług w przeds, określa profil działalności przeds; 2)proces prod pomocniczy- konieczny do prawidłowego procesu prod podstawowego; 3)prod uboczna – zw z wykorzystaniem odpadów lub zdolności prod; Cykl produkcyjny w przeds to czas rozpoczęcia podst procesu prod do momentu jego zakończenia. Sposoby skracania cyklu prod: stosowanie wysokowydajnych maszyn; automatyzacja i komputeryzacja procesów prod; racjonalizacja procesów kontroli, transportu i składowania między operacyjnego; synchronizacja prod i minimalizacja przerw między operacyjnych; poprawa organiz prod. Warunkiem prawidłowego funkcjonowania organiz jest efektywna współpraca. Organizacja stanowisk roboczych w przeds: prod jednostkowa, prod seryjna, prod masowa; małoseryjna<20, średnioseryjna(5,20), wielkoseryjna<5; Podst formy organizacji procesu prod: stacjonarna forma organizacji prod(minimalne wyposażenie tech, pracownicy szer kwalifikacje); niepotokowa forma organizacji prod(podział zad na operacje lub części, z których każda wykonywana jest na całej partii wyrobów zanim rozpocznie się realizacja kolejnej operacji, koncentracja kwalifikacji pracowniczych); prod potokowa(ścisłe powiązania pomiędzy stan robot, obróbką przedmiotów bez przerwy, minimalizacja przestojów); grupy autonomiczne(każda gr jest zespołem pracowników działających samodzielnie lub grupowo, wytwarzają określoną rodzinę wyrobów, wyposażone powinny być w zespół maszyn i urządzeń wykorzystywanych indywidualnie lub zespołowo, rozmieszczone na przestrzeni zarezerwowanej wyłącznie dla danej gr autonomicznej, gr te powinny być ściśle określone pod wzg liczebności). Aby proces pord w przeds był efektywny wprowadza się system produkcyjny(zorganizowany, celowo zaprojektowany i wykonany układ materialny, energetyczny, informacyjny i eksploatowany przez czł służący do prod określonych dóbr mater, niemat i usł). Cele sys prod: podniesienie jakości wytworzonych wyr; wzrost produktywności w przeds; obniżka kosztów własnyh wytwarzania. Systemy prod: technologii grupowej(wyodrębnienie rodzin prod i ustanowienie celów ich wytwarzania odpowiednich komórek prod złożonych z maszym i urządzeń); elastyczny system prod(wprowadza się do sys technologii gr elementy automatyzacji i sterowania komputerowego
Zarządzanie międzynarodowe jest konsekwencją pojawienia się coraz większej liczby globalnych przemysłów. Przemysły globalne to takie których pozycja konkurencyjna firmy na rynku jednego kraju jest w poważnej mierze uzależniona od jej pozycji konkurencyjnej na rynkach wielu krajów. Globalizacja ma 2wymiary: obiektywny(pojawia się w procesach przepływu dóbr, wymiany handlowej, obiegu kapitałów i ludzi); subiektywny(z ptk widzenia inwestorów, konsumentów). Do podstawowych warunków wpływ na globalizację działalności gosp zaliczamy: rozw i liberalizację handlu międzynarodowego; rozpowszechnienie się wzorców gosp rynkowej; zagraniczne inwestycje pośrednie i portfelowe; wpływ organizacji międzynarodowych; ujednolicenie wzorców konsumpcji i technologii.
Międzynarodowa Organizacja Handlu (1995) obniżanie stawek celnych, ograniczanie subsydiów, ochrona wartości.
Podstawowe cechy gosp rynkowej: kontrola nad inflacją; stopniowe zmniejszanie udziału pracy w ogólnych kosztach wytwarzania; rosnąca produktywność użytkowania zasobów poprzez wdrażanie udogodnień technicznych; restrukturyzacja polegająca na wycofaniu się ze stagnacyjnych rynków i przemysłu o niskiej wart dodanej i rentowności na rzecz rynków szybko rosnących i przem o wys wart dodanej; prywatyzacja i degradacja, stopniowe wycofywanie się państwa ze sfery bezpośredniego wpływania na przeds.; skuteczna stabilizacja cen energii i surowców; stopniowe otwarcie na rynki światowe i organizacja handlu, eliminacja barier celnych;
Typy gosp rynkowej: 1)kapitalizm wolnokonkurencyjny-amerykański, antyamerykański; masowa konsumpcja i indywidualizm; 2) europejska społ gosp rynkowa oparta na solidaryzmie społ oraz godzeniu ze sobą sprzecznych interesów
Przyczyny zmian: 1)zmiany zachodzące pod wpływem sił zew: otoczenie bliższe i dalsze, mikro i makro otoczenie, inflacja, akty prawne, decyzje rządowe, otoczenie zadaniowe; 2)zmiany zach pod wpływem sił wew: elem osadzone w organizacji, a)zmiany planowe przygotowane i wprowadzone w sposób uporządkowany w zgodzie z harmonogramem, wyprzedza przyszłe wydarzenia; b)zmiana dostosowawcza reakcja na okoliczności w momencie, kiedy się pojawiają, zazwyczaj jest zmianą stopniową niż całościową, wprowadzana nagle.
Zarządzanie zmianami w organizacjach, powinno się do niego podchodzić w sposób logiczny i podporządkowany. Proces ten obejmuje: dostrzeżenie potrzeby zmiany; ustalenie celów zmiany; ustalenie co wywołało zmiany; wybór metody dokonania zmiany; zaplanowanie wprowadzenia zmiany; wprowadzenie zmiany zgodnie z planem; ocena uzyskanych wyników. Przyczyny oporu wobec zmian: niepewność; zagrożenie osobistych interesów; odmienność spostrzegania; uczucie straty. Sposoby przezwyciężenia oporu: uczestnictwo podwładnych podwładnych planowaniu i wprowadzaniu zmian; edukacja i komunikowanie się, uświadamianie pracownikom potrzeby i oczekiwanych wyników zmian; ułatwienie procedury; analiza pola sił. Obszary zmian w organiz: struktura organizacyjna; technika i operacje; zasoby ludzkie. Przeprojektowywanie organizacji- wszechstronny program zmian obejmujący wszystkie aspekty struktury i schematów organizacji, wykorzystywane w niej techniki, tworzących ją ludzi. Na celu ma kwestie finansowe, rozwój. Ptk wyjścia jest stworzenie nowej organizacji. Procedura przeprojektowywania: wyznacznie celów i opracowanie strategii; inicjowanie przeprojektowywania i kierowanie nim przez menagerów; wytworzenie poczucia pilności dokonania zmian; rozpoczęcie projektowania od zera; połączenie angażowania odgórnego i oddolnego oddolnego wprowadzeniu zmian. Problem doskonalenia organizacji: planowany wysiłek w skali całej organizacji i zarządzany z najwyższego szczebla, na rzecz wzrostu skuteczności i poprawy kondycji organizacji przez pionową ingerencję w proces organizacyjny, przy wykorzystaniu znajomości nauk behawiorystycznych. Doskonalenie organizacji: 1) działania diagnostyczne-analiza syt; określa się kwalifikacje, umiejętności i aspiracje pracowników. 2)tworzenie zespołów-poprawa skuteczności i zadowolenia osób pracujących w gupach. 3)sprzężenie zwrotne przez ankietę. 4)kształcenie. 5)działalność międzygrupowa. 6)postepowanie wzajemne za pomocą trzeciej osoby. 7)działania tech-strukturalne opierają się na decentralizacji organizacji. 8)konsultacja procesów. 9)planowanie życia i kariery. 10) szkolenie i doradztwo. 11)planowanie i ustalanie celów. Kierowany wysiłek organiz zmierzający do rozw nowych prod bądź usług albo do znalezienia nowych zastosowań dla prod lub usł już istniejących. Organizacyjny proces innowacji: 1)opracowywanie innowacji 2)zastosowanie innowacji 3)uruchomienie innowacji 4) wzrost pop>pod 5)faza dojrzałości 6)faza schyłku Formy innowacji: radykalne, stopniowe, techniczne, kierownicze. Innowacje dotyczą produktów i procesów. Powody niepowodzenia: niedostatek zasobów, niedostrzeganie okazji, opór wobec zmian. Wspieranie innowacji w organ: system nagradzania oparty o nagrody materialne i niemat; kultura organizacyjna; przedsiębiorczość wewnątrz organizacyjna