Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie umysłowe wg Kostrzewskiego to: „ istotnie niższy od przeciętnego, co najmniej o dwa odchylenia standardowe, poziom funkcjonowania intelektualnego o charakterze globalnym wraz z zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i przystosowania społecznego, spowodowane przez czynniki genetyczne i egzogeniczne na podłożu względnie trwałych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.”
Przyczyny, etymologia upośledzenia umysłowego:
a) biologiczne:
1) komórka rozrodcza
2) zarodek i płód
3) dziecko w chwili porodu
4) dziecko po urodzeniu ( patrz J. Wyczesany, Oligofrenopedagogika, str. 40)
- chromosopatie (zaburzenia parzystości i budowy chromosomów)
- zaburzenia przemiany materii
- uszkodzenie układu nerwowego w 3 okresach
b) społeczne:
- środowisko rodzinne
- szkoła
c) biopsychiczne:
- zły stan zdrowia dziecka
- niekorzystne właściwości psychiczne dziecka (słaba pamięć logiczna, duża męczliwość, mała zdolność koncentracji uwagi)
Przyczyny dzielimy na okresy: (str. 45)
- okres prenatalny – naświetlanie RTG, leki, alkohol, papierosy, narkotyki, zakażenia wirusowe, bakteryjne, czynnik immunologiczny
- okres perinatalny (okołoporodowy, porodowy) – szok dla dziecka gdy przychodzi na świat, nagle robi się mu zimno i otacza go dużo światła, może dojść do uszkodzenia mózgu w kanale rodowym, dużym ryzykiem jest wcześniactwo i późniejsze umieszczenie w inkubatorze (zbyt duże stężenie tlenu w inkubatorze), zamartwica, błędy lekarza
- okres postnatalny (po urodzeniu) – choroby zakaźne ich powikłania (np. po odrze i krztuśćcu), urazy, zatrucia (np. ołowicą), czynniki żywieniowe
Zapobieganie i profilaktyka:
- szczepienia
- wczesne leczenie
- zapobieganie niedożywieniu
- środowisko kulturowe i pedagogiczne

Wyróżniamy cztery stopnie upośledzenia umysłowego:
1) Lekki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 52-67, mieszczący się między dwoma i trzema odchyleniami standardowymi. Dziecko nie wyciąga wniosków, ma ubogą wyobraźnię twórczą, obserwuje się zubożenie uczucia emocjonalnego, zmniejszona uwaga i pamięć, impulsywność, agresywność, niepokój, zła samoocena, mniejsza odpowiedzialność i uspołecznienie, niższy ogólny poziom motoryczny, myślenie ma charakter konkretno – obrazowy. Zalety: troska o siebie i innych, zdobywają zawód, który w przyszłości wykonują, występuje u nich uwaga dowolna, świetna pamięć mechaniczna. Dorosła osoba upośledzona osiąga rozwój 12-letniego dziecka, a w dojrzałości społecznej poziom 17-latka.
2) Umiarkowany niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 36-51, mieszczący się między trzema i czterema odchyleniami standardowymi. Uszkodzenie centralnego układu nerwowego, towarzyszą uszkodzenia wzroku i słuchu, trudność w wyodrębnianiu cech przedmiotów i zjawisk, brak koncentracji, trudności w zapamiętywaniu, przechowywaniu i odtwarzaniu informacji, zachowanie: gwałtowne, antyspołeczne, buntownicze, dziecko zamyka się w sobie, nie panują nad popędami. Odczuwają potrzebę bezpieczeństwa, miłości i przynależności, radzą sobie z ubieraniem, ścieleniem łóżka, robią zakupy, umieją korzystać z telefonu i poruszać się po znanych miejscach w mieście, umieją przeczytać krótki tekst bądź napisać swoje imię i nazwisko.
3) Znaczny niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 20-35, mieszczący się między czterema i pięcioma odchyleniami standardowymi. Często występują równolegle wady wzroku, słuchu, niedowłady; braki uwagi dowolnej, proces spostrzegania przebiega bardzo wolno, potrzebują opieki drugiej osoby np. przy myciu czy kąpaniu; rozróżniają która figura jest mniejsza a która większa; duże różnice w osobowości, nadmierna pobudliwość ruchowa.
4) Głęboki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 0-19, mieszczący się między pięcioma i większą liczbą odchyleń standardowych. Dziecko głęboko upośledzone to dziecko z największymi deficytami rozwojowymi. Zaburzone są wszystkie sfery funkcjonowania. Czynności orientacyjno - poznawcze na niższym poziomie, często brak spostrzegania, uwagi mimowolnej do cząstkowego ich występowania. Wydają przeważnie nieartykułowane dźwięki, ale można nauczyć je proste pojedyncze wyrazy, zrozumienia prostych słów. Okazują proste emocje – zadowolenie i niezadowolenie, okazują też przywiązanie do osób. Występują częste wahania nastroju. Nie potrafią samodzielnie dbać o bezpieczeństwo, mogą nauczyć się prostych nawyków, wymagają stałej opieki.