Zapobieganie chorobom szkieletu
Szkielet jest stałą konstrukcją, która stanowi rusztowanie organizmu. Stanowi on segmenty dźwigni umożliwiającej ruchy ciała. Chroni organy wewnętrzne przed czynnikami zewnętrznymi. Jest ważnym składnikiem aparatu ruchu – daje punkty zaczepienia mięśni. Kości są żywą tkanką, wymagającą stałego odżywiania, zbudowaną z żywych komórek, naczyń krwionośnych i tkanki krwiotwórczej (szpiku kostnego). Zawierają wiele składników mineralnych, związków wapnia i fosforu, które organizm wykorzystuje w razie potrzeby. Kości w organiźmie są regenerowane i odnawiane. Organizm dorosłego człowieka składa się z 206 kości.
Istnieją schorzenia szkieletu, którym nie jesteśmy w stanie zapobiec.
Jedną z wrodzonych chorób kości jest ich łamliwość. Człowiek cierpiący na tą chorobę ma kości kruche, łatwo ulegające złamaniom. Takiej choroby nie da się wyleczyć, można jedynie ograniczać ją poprzez podawanie odpowiednich leków i wzmacnianie kości. Ludzie z wrodzoną łamliwością kośćca muszą uważać, nie narażać się na stłuczenia, nie obciążać nadmiernie szkieletu (nie dźwigać ciężkich przedmiotów, nie ćwiczyć nadmiernie, itd.).
Kolejna wrodzona choroba to rozszczepienie podniebienia. Jest to nieprawidłowa budowa podniebienia twardego, polegająca na występowaniu w nim szczeliny. Dzieci z takim schorzeniem leczy się operacyjnie.
Choroba Pageta (genetyczna) to nadmierny rozwój kości (przeważają procesy odbudowy nad procesami zanikania), kości stają się miękkie, wydłużają się i pogrubiają. Główny objaw to uczucie ciągłego bólu lub dyskomfortu. Różny jest przebieg choroby, u niektórych osób dotyczy większość kości, a u innych jedynie kilku - zwłaszcza miednicy i goleni. Postępowanie tej choroby można złagodzić i spowolnić kuracją farmakologiczną. Czasami potrzebna jest interwencja chirurgiczna.
Choroby, którym możemy zapobiegać to:
Krzywica kości – powoduje ją niedobór witaminy D3 w organiźmie. Polega na nieprawidłowym rozwoju kośćca, tworzeniu się deformacji, zniekształceń, skrzywień kości. Witamina D3 jest niezbędna do wchłaniania wapnia. Jeśli jej brakuje, to wapń, nawet dostarczany w pokarmie w dużych ilościach nie jest wchłaniany w jelitach, a przez to brakuje go w organiźmie. Aby uniknąć niedoboru witaminy D3, podaje się ją w pierwszych latach życia człowieka. Świetną profilaktyką jest również korzystanie ze słońca, przebywanie na świeżym powietrzu. Na krzywicę najbardziej narażone są dzieci.
U dorosłego człowieka rozwój kości jest właściwie zakończony, więc nie powstaną żadne zniekształcenia spowodowanie niedoborem wapnia, za to może dojść do odwapnienia kości (czyli osteoporozy), z powodu którego kości stają się kruche i łamliwe. Organizm cierpiący na niedobór wapnia, czerpie go z kości, beleczki kostne stają się coraz cieńsze, kość ulega zrzeszotnieniu.
Osteoporozę może powodować brak aktywności fizycznej, duży niedobór w diecie składników mineralnych lub zaburzenia hormonalne. Postępująca demineralizacja kości (utrata składników mineralnych potrzebnych do budowy jej masy) towarzyszy starzeniu się organizmu, dlatego też osteoporoza pojawia się głównie w podeszłym wieku. Druga grupa chorych to kobiety w czasie menopauzy. Wiąże się to z niedoborami hormonów, które wpływają m.in. na układ kostny.
Aby zapobiec osteoporozie należy zapewnić organizmowi aktywność ruchową. Wprowadzić odpowiednią dietę, bogatą w wapń. Lekarz przepisuje też leki mające zapobiegać odwapnieniu kości.
Poważnym i coraz bardziej powszechnym problemem są skrzywienia kręgosłupa:
Skolioza jest to boczne skrzywienie kręgosłupa, rozwija się przeważnie w wieku dziecięcym i młodzieńczym. Jedną z głównych przyczyn jest jednostronne obciążenie barku i zła postawa siedząca. Skoliozę cechują odstające łopatki, nierówno ustawione barki czy też nierówno ustawione biodra. Wszystkim tym objawom często towarzyszy krzywo przebiegający kręgosłup, przechylenie człowieka na jedną stronę, brak symetrii talii.
Lordoza polega na pojawieniu się nadmiernego wygięcia kręgosłupa do przodu w odcinku szyjnym i lędźwiowym (prawidłowy kręgosłup jest wygięty na tych odcinkach, jednak umiarkowanie). Osoby z lordozą powinny ćwiczyć pod opieką fizjoterapeuty.
Kifoza czyli nadmierne wygięcie kręgosłupa do tyłu na odcinku piersiowym. W przypadku kifozy stosuje się fizjoterapię, gimnastykę korekcyjną, pomocny bywa również gorset ortopedyczny.
Profilaktykę zdrowego szkieletu powinno się zacząć już u dzieci. Przyswojone w dzieciństwie nawyki prawidłowych pozycji przy codziennych czynnościach zaowocują w wieku dojrzałym sprawnością i bezbolesnością kręgosłupa.
Bardzo ważnym czynnikiem jest regularne uprawianie ćwiczeń fizycznych. W krajach rozwiniętych aktywność ruchowa obywateli zmniejsza się coraz bardziej. Plagami stały się nadwaga i otyłość. Jest to bardzo niekorzystne zjawisko, gdyż gatunek ludzki od początku swego istnienia cechował się dużą sprawnością fizyczną. Ruch jest więc naturalną czynnością potrzebną do tego, aby nasze ciało funkcjonowało dobrze. W ten sposób można poprawić funkcjonowanie nie tylko mięśni i stawów, ale także serca, płuc oraz mózgu. Każdy może uprawiać sport - aktywność ruchowa taka jak spacery, jazda na rowerze, wzmacniają mięśnie, zapobiegają zesztywnieniu stawów, sprawiają, że lepiej dotleniamy organizm. Pływanie mogą uprawiać nawet osoby z dużą nadwagą, gdyż nie obciąża stawów, wzmacnia mięśnie, wzmacnia kręgosłup. Joga i pilates to spokojne, nieinwazyjne ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie.
Uelastyczniają ciało, wzmacniają kręgosłup, pozwalają dotlenić organizm (specjalne ćwiczenia oddechowe). Ćwiczenia fizyczne wywołują także uwalnianie w organizmie endorfin, czyli psychicznie również nas wzmacniają.
Trzecim czynnikiem mającym duży wpływ na zdrowy szkielet jest zbilansowana dieta. Warto wykształcić już w dziecku zdrowe nawyki żywieniowe. Prawidłowa dieta równoważy udział białek, węglowodanów i tłuszczy, dostarczając organizmowi niezbędnych substancji, które są wykorzystywane do produkcji energii, wzrostu i naprawy zniszczonych komórek. Niezbędne jest by zawierała witaminy, sole mineralne i błonnik. Powinniśmy zachować równowagę: nie przejadać się, ani drastycznie nie odchudzać.
Zdrowe nawyki ruchowe i żywieniowe, uprawianie sportów i czerpanie przyjemności z tego, że robimy coś dobrego dla swojego organizmu daje szanse na lepsze, zdrowsze życie.
Materiały źródłowe:
Kempf H. D ; Szkoła pleców Sic Warszawa 1994
Sylwanowicz W., Michalik A., Romantowski W.; Anatomia i fizjologia człowieka PZWL Warszawa 1980;
Triaire A. Zdrowie na talerzu, Bauer-Weltbild Media 2009
www.zdrowie.med.pl