Fundusze strukturalne

I WSTĘP
Podstawą interwencji polityki strukturalnej Unii Europejskiej są zapisy w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską , zakładające m.in. wzmocnienie poziomu spójności ekonomicznej i społecznej w ramach tej organizacji, służące osiągnięciu podstawowych celów działania Wspólnot Europejskich. Cele te, obejmują:
- wysoki poziom ochrony i jakości środowiska naturalnego,
- gospodarczą i społeczną spójność między państwami członkowskimi
- wysoki poziom zatrudnienia,
- równość szans,
- zrównoważony i bezinflacyjny wzrost gospodarczy,
- wysoki poziom konkurencyjności gospodarek,
- podnoszenie poziomu życia,
- harmonijny i zrównoważony rozwój działalności gospodarczej
- gospodarczą i społeczną spójność i solidarność między państwami członkowskimi.
W latach programowania 2000-2006 normy prowadzenia polityki strukturalnej UE reguluje zarządzenie wprowadzające ogólne przepisy w sprawie funduszy strukturalnych.
II Gdzie działają fundusze strukturalne
Głównym celem polityki strukturalnej Unii Europejskiej jest dbanie o wszechstronny i harmonijny rozwoju całej Unii, a także zwiększenie stopnia spójności gospodarczej i społecznej. Ważne jest prowadzenie tej polityki na szczeblu wspólnot gdyż duże jest zróżnicowanie stopnia rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych krajów członkowskich a także dysproporcje rozwojowe pomiędzy regionami.
Dysproporcje te mają często charakter strukturalny, wynikający m.in. z peryferyjnego położenia regionu, niesprzyjających warunków klimatycznych i geograficznych, niekorzystnej struktury gospodarki , niskiego poziomu kwalifikacji zawodowych ludności.
Polityka strukturalna realizowana jest przez Unię Europejską wraz z rządami państw członkowskich. Nakłady na działania podejmowane w tym zakresie stanowią w 2000-2006 niemal 35% budżetu Unii Europejskiej.
III CELE
Rozdział środków z funduszy strukturalnych pomiędzy państwa członkowskie odbywa się w oparciu o trzy Cele.
■ Cel 1 – dotyczy wspierania rozwoju regionów opóźnionych w rozwoju (regionów, w których poziom PKB na jednego mieszkańca za ostatnie trzy lata, jest niższy od 75% średniej unijnej) oraz słabo zaludnionych regionów północnych tam gdzie gęstość zaludnienia nie przekracza 8 osób na km2.
Programy pomocowe realizowane w ramach Celu 1 są skoncentrowane na trzech rodzajach zadań. Są to:
- infrastruktura, (głównie transportu);
- zasoby ludzkie,
- interwencje na rzecz sektora produkcji.
Realizacja Celi1 finansowana jest ze środków wszystkich funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF), Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF), Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF) oraz Finansowego Instrumentu Sterowania Rybołówstwem (FIFG)


Cel 2
Cel 2 – dotyczy poprawy ekonomicznej i społecznej sytuacji regionów z trudnościami strukturalnymi i dokonujących przeobrażeń.
Cel 2 w swojej treści skupia się na 18% populacji UE. W ramach tego Celu w okresie 2000-2006 przeznaczono na wypłaty 11,5% globalnej kwoty będącej w dyspozycji wszystkich funduszy strukturalnych. Środki w ramach Celu 2 przeznaczone są obecnie dla wszystkich krajów UE, z wyjątkiem Grecji, Irlandii i Portugalii, które są objęte Celem 1.
kryteria przyznawania pomocy w ramach Celu 2.
■w miastach:
- średnia stopa bezrobocia w ciągu ostatnich trzech lat wyższa od średniej dla UE;
- udział zatrudnienia w przemyśle w zatrudnieniu ogółem równy lub wyższy od średniej dla UE, w jakimkolwiek roku po 1985 r.;
- spadek zatrudnienia w przemyśle, w porównaniu z wybranym rokiem w okresie po 1985 r.;
■na terenach wiejskich:
- gęstość zaludnienia mniejsza niż 100 osób na km2 lub procentowy udział zatrudnienia w rolnictwie w zatrudnieniu ogółem równy lub wyższy od dwukrotnej średniej w UE.
- średnia stopa bezrobocia wciągu ostatnich trzech lat wyższa od średniej dla UE lub zmniejszenie liczby mieszkańców po 1985 r.
Działania w ramach Celu 2 finansowane są ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego
Cel 3
Cel 3 – dotyczy pomocy na rzecz systemów oświaty, szkolenia zawodowego i zatrudnienia.
Celem tym jest objęty cały obszar UE, z wyjątkiem regionów otrzymujących środki w ramach Celu 1. Na Cel 3 wydawane jest 12,3% wszystkich środków funduszy strukturalnych.
Na lata 2004-2006 przygotowana jest szeroka gama interwencji, których zadaniem jest :
- promowanie walki z bezrobociem,
- promocja dostępności pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,
- wzmacnianie zdolności zatrudnienia poprzez systemy edukacji,
- promocja działań ułatwiających dostosowywanie się do zmian ekonomiczno-społecznych,
- promocja równouprawnienia mężczyzn i kobiet.
Działania w ramach Celu 3 finansowane są ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Wsparcie na rzecz rybołówstwa
W budżecie funduszy strukturalnych wydzielona jest część na rzecz rybołówstwa.
Celem polityki realizowanej przez fundusze strukturalne w tym sektorze jest: osiągnięcie równowagi pomiędzy zasobami morskimi i ich wykorzystaniem, zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw zajmujących się rybołustwem i przetwórstwem rybnym, poprawa ilości produktów rybnych na rynku, tworzenie małych jednostek rybołówstwa przybrzeżnego.





Inicjatywy wspólnotowe
Inicjatywy wspólnotowe uzupełniają w pewnym stopniu działania podejmowane przez fundusze strukturalne. Ich celem jest odnalezienie wspólnych rozwiązań dla problemów występujących na całym terytorium Europy. Inicjatywy wspólnotowe rozpoczynane są przez Komisję Europejską, jednak wdrażanie odbywa się na poziomie krajowym państwa członkowskiego. W okresie programowania 2000-2006 wdrażane są i będą cztery inicjatywy wspólnotowe: INTERREG III, URBAN II, LEADER + ,oraz EQUAL, na które przeznaczono 5,35% budżetu funduszy strukturalnych.
INTERREG III – promuje międzynarodowa, międzyregionalną, nadgraniczną współpracę, w postaci partnerstwa nad granicami. Środki na realizację programu pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
URBAN II – jest skoncentrowany na pomaganiu, wspieraniu nowym strategiom na rzecz ekonomicznej i społecznej odnowy obszarów miejskich za dotkniętych zjawiskami bezrobocia strukturalnego. Program ten jest finansowany z zasobów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
EQUAL – jego celem jest popieranie nowych sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i bezrobotnych. Inicjatywa ta jest finansowana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
LEADER + - jego celem jest wspieranie działań innowacyjnych na rzecz rozwoju stref wiejskich w ubogich regionach Unii Europejskiej. Działania są przeprowadzane przez „Lokalne Grupy Działania" , w których biorą udział partnerzy społeczni i ekonomiczni sektora. Program ten jest finansowany z zasobów Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej- Sekcji Orientacji.

1.1.1. Działania innowacyjne i pomoc techniczna

Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego finansowane są projekty promujące rozwój lokalnej gospodarki . Działania innowacyjne w dziedzinie zatrudnienia, edukacji i szkoleń finansowane są przez Europejski Fundusz Społeczny, a w sektorze rybołówstwa – z Finansowego Instrumentu Sterowania Rybołówstwa.
Zasady funkcjonowania funduszy strukturalnych
Efektywność oraz skuteczność działań Unii Europejskiej na rzecz spójności społeczno-gospodarczej zależy od realizowania zasad leżących u podstaw wspólnotowej polityki regionalnej. Zasady te zostały po raz pierwszy sformułowane w 1988 r. Są one wynikiem doświadczeń zdobytych przez Komisję Europejską.
Obejmują one: zasadę subsydiarności jako jedną z podstawowych zasad ustrojowych UE, a ponadto: zasadę koncentracji, wieloletniego programowania, partnerstwa i dodatkowości.
- Zasada subsydiarności
Polityka regionalna nie jest wyłączną koncepcją Wspólnot Europejskich. Stanowi typowy przykład realizacji zasady subsydiarności. Problemy rozwoju regionalnego pozostają zadaniem danego państwa członkowskiego, a organy wspólnotowe działają jedynie pomocniczo.
W nowym regulaminie funduszy strukturalnych na lata 2000-2006 zasada subsydiarności została wzmocniona poprzez zwiększenie roli Komisji Europejskiej.
-Zasada koncentracji
Zasada ta mówi o koncentracji środków finansowych pochodzących z zasobów europejskich funduszy strukturalnych na realizacji priorytetowych celów celów, mających podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej
-Zasada programowania wieloletniego
Zasada ta ma na celu opracowanie, wyznaczenie wieloletnich programów rozwoju, zgodnie z partnerskim procesem podejmowania decyzji. Komisja Europejska po tym jak zatwierdzi te programy, wdraża je pod kierunkiem państw beneficjentów .
System programowania funduszy strukturalnych zawiera wiele elementów, które każdy kraj członkowski, ubiegając się o wsparcie programów rozwoju regionalnego, powinien wziąć pod uwagę.
W okresie realizacji zatwierdzonych przez Komisję Europejską programów operacyjnych i uzupełnienia programu dochodzi do wyboru i zatwierdzenia przez odpowiednie władze poszczególnych projektów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych. Projekt jest dającą się logicznie wydzielić jednostką stanowiącą przedmiot pomocy.
- Zasada partnerstwa
Zasada ta rozumiana jest jako powinność uzgadniania wszystkich ustaleń w czasie przechodzenia poprzez kolejne etapy procedury programowania. Partnerami mogą być przedstawiciele wyższych uczelni, środowisk społeczno-gospodarczych, inwestorów.
-Zasada dodatkowości
Mówi, że dla osiągnięcia prawdziwego oddziaływania gospodarczego pomoc wspólnotowa ma być uzupełnieniem środków wydawanych przez państwa członkowskie. Oznacza, że pomoc Unii Europejskiej jedynie uzupełnia środki zgromadzone na dane działanie przez władze lokalne, regionalne lub krajowe.

Instrumenty polityki strukturalnej UE
Zasadniczymi instrumentami finansującymi działania strukturalne Unii Europejskiej są fundusze strukturalne.
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF)
- Europejski Fundusz Społeczny (ESF)
- Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji
i Gwarancji Rolnej (EAGGF)
- Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem (FIFG)
Ich zadaniem jest wsparcie procesów restrukturyzacji i modernizacji gospodarek państw UE poprzez nakłady w tych sektorach i regionach, które wymagają interwencji, aby sprostać globalnej konkurencji.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Zasoby Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego służą głównie współfinansowaniu :
- inicjatyw na rzecz rozwoju lokalnego oraz tworzenia i zabezpieczania trwałych miejsc pracy, jak też działalności średnich i małych przedsiębiorstw,
- inwestycji produkcyjnych umożliwiających tworzenie lub utrzymywanie trwałego zatrudnienia,
- infrastruktury,
- rozwoju turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury,
- ochrony i poprawy stanu środowiska,
- sfery badawczo – rozwojowej,
- rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
Za pomocą tego funduszu mogą być także finansowane tzw. duże projekty, których koszt przekracza 50 milionów euro i które obejmują ekonomicznie niepodzielną serię prac, spełniających ściśle określoną funkcję techniczną i posiadających jasno określone cele. Projekty te są bezpośrednio negocjowane z Komisją Europejską i podejmuje decyzję odnośnie poziomu pomocy wspólnotowej

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej składa się z dwóch sekcji: z sekcji Orientacji i z sekcji Gwarancji. W ramach polityki strukturalnej UE Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej wspiera długotrwały rozwój obszarów wiejskich oraz dostosowywanie struktury rolnej regionów opóźnionych w rozwoju. W ramach funduszu współfinansowane są:
- inwestycje w gospodarstwach rolnych,
- pomoc dla młodych rolników i szkolenia zawodowe,
- pomoc na rzecz wcześniejszego przechodzenia na emeryturę,
- pomoce kompensacyjne dla obszarów, które mają niekorzystne warunki gospodarowania lub dla obszarów objętych niekorzystnymi uwarunkowaniami środowiskowymi,
- środki rolno-środowiskowe,
- poprawa przetwórstwa i komercjalizacji gospodarstw rolnych,
- rozwój i przetwarzanie zasobów leśnych,
- ogólny rozwój obszarów wiejskich
Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem
Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem przyczynia się do zachowania równowagi zasobów morza i nakładu floty rybackiej. Ma także na celu wzmocnienie konkurencyjności tego sektora oraz rozwój uzależnionych od niego obszarów. Zasoby tego funduszu służą głównie współfinansowaniu działań na rzecz:
- uzyskania równowagi pomiędzy nakładem połowowym a dostępnymi i odtwarzalnymi zasobami ryb,
- modernizacji i odnowy floty rybackiej,
- poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa na statkach rybackich i w portach,
- poprawy jakości ryb i produktów rybnych oraz wzrostu wartości dodanej ryb i produktów rybnych,
- ożywienia obszarów zależnych od rybołówstwa oraz zależnych od chowu i hodowli ryb,
- rozwoju akwakultury,
- ochrony obszarów morskich,
- wyposażenia portów rybackich,
- promocji produktów rybnych i wzrostu spożycia ryb w Polsce.
Europejski Fundusz Społeczny
Europejski Fundusz Społeczny zajmuje się wsparciem przedsięwzięć, które przeciwdziałaja bezrobociu, działa na poparcie równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy, trwałego rozwoju oraz spójności gospodarczej i społecznej. Jest instrumentem, który wspiera działania podejmowane w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz rocznych Wytycznych w sprawie zatrudnienia.
Priorytety ESF realizowane są w ramach pięciu obszarów wsparcia, które określają zakres działań mogących otrzymać wsparcie ze strony ESF. Obejmują one:
- aktywną politykę rynku pracy,
- przeciwdziałanie wykluczeniu społecznym
- kształcenie ustawiczne,
- doskonalenie kadr gospodarki oraz rozwój przedsiębiorczości,
- zwiększenie dostępu i uczestnictwa kobiet w rynku pracy.
W ramach EFS wspiera się także kwestie dotyczące rozwoju lokalnego Ponadto, w ramach ESF wspierane są kwestie horyzontalne dotyczące rozwoju lokalnego, równości szans, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz zrównoważonego rozwoju.
Fundusz Spójności a fundusze strukturalne
Fundusz ten zajmuje się wzmocnieniem gospodarczej i społecznej spójności państw UE. Z Funduszu Spójności współfinansowane są wydatki o charakterze infrastrukturalnym w dziedzinie transportu oraz na rzecz ochrony środowiska naturalnego w krajach, w których PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej dla całej UE.
Na okres budżetowy 2000-2006 przeznaczono na Fundusz Spójności 18 mld euro. Ważne jest, że łączna wielkość pomocy otrzymywanej przez państwa członkowskie z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności nie może przekroczyć 4% PKB.
Zasady programowania i wdrażania Funduszu Spójności odbiegają od zasad programowania i wdrażania funduszy strukturalnych.
Środki finansowe na działania strukturalne 2000-2006

- Cele priorytetowe i fundusze
Cele Fundusze strukturalne Zasoby w %
Cel 1
Wspieranie rozwoju i dostosowywania strukturalnego regionów
ERDF, ESF, FIFG,
EAGGF-Sekcja Orientacji
69,7
Cel 2
Przyczynianie się do rekonwersji społeczno-ekonomicznej regionów dotkniętych zmianami strukturalnymi
ERDF, ESF
11,5
Cel 3
Wzmacnianie i rozwijanie zasobów ludzkich
ESF
12,3
Inicjatywy Wspólnoty, działania innowacyjne, pomoc techniczna oraz wsparcie dla rybołówstwa poza Celem 1.
ERDF, ESF, FIFG,
EAGGF-Sekcja Orientacji
0,5


Zasady wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce
Polska może korzystać ze środków przedakcesyjnych w ramach 3 programów pomocowych Unii Europejskiej: Phare, ISPA i SAPARD. Po włączeniu naszego kraju w struktury unijne, programy te zostaną zastąpione przez fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności. Praktycznie jednak działania w ramach programu Phare oraz SAPARD rozpoczęte przed akcesją będą kontynuowane do 2006 roku, a zobowiązania funduszu ISPA przejmie z dniem akcesji Fundusz Spójności. Tak więc w pierwszych latach naszego członkostwa w Unii Europejskiej działania finansowane z Phare, SAPARD oraz z funduszy strukturalnych realizowane będą równolegle.

Zobowiązania negocjacyjne

Obszar negocjacyjny dotyczył spraw z zakresu: wspierania rozwoju, działań prowadzących do wzmocnienia spójności ekonomicznej i społecznej oraz emilinowania różnic w poziomie rozwoju regionów oraz zmniejszania opóźnienia ekonomicznego najmniej uprzywilejowanych regionów łącznie z obszarami wiejskimi. Negocjacje Polski z UE w tym obszarze otwarto 6 kwietnia 2000 r., zamknięto w części instytucjonalnej 1 października 2002 r., a w części finansowej 13 grudnia 2002 r.
Negocjacje dotyczyły zarówno dostosowań instytucjonalnych, niezbędnych do tego, by Polska w dniu akcesji mogła korzystać z funduszy unijnych oraz podziału terytorium kraju na jednostki statystyczne NUTS, jak też kwestii finansowych, tzn. ogólnej puli środków na zobowiązania, jakie Polska uzyska w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2004-2006, a także indykatywnych alokacji w ramach poszczególnych funduszy oraz inicjatyw wspólnotowych dla Polski.
Polska w pełni zaakceptowała wdrożenie w całości dorobku wspólnotowego w tym obszarze , a także wyraziła wolę pełnego uczestnictwa w polityce spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej od momentu akcesji oraz korzystania z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na zasadach dostępnych dla innych krajów członkowskich.
Do pomocy w ramach Celu 1 funduszy strukturalnych zostały zakwalifikowane wszystkie regiony Polski. W wyniku rozmów ustalono ogólną pulę środków na zobowiązania, jakie Polska uzyska w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Polska w latach 2004-2006 uzyska 7.635,3 mln euro wyrażonych jako środki na zobowiązania w ramach funduszy strukturalnych oraz 3.733,3 mln euro wyrażonych jako środki na zobowiązania w ramach Funduszu Spójności.

Środki na zobowiązania Maksymalny pułap środków pomocowych, o które kraj członkowski UE może ubiegać się w danym okresie budżetowym w ramach polityki strukturalnej
Środki na płatności Efektywnie wypłacone w danym okresie budżetowym środki pomocowe na rzecz kraju członkowskiego UE, uwarunkowane spełnieniem przez ten kraj określonych wymagań prawnych, programowych, instytucjonalnych oraz finansowych

To czy Polska sprawnie i szybko pozyska, wykorzysta i rozplanuje środki zależy od kilku czynników, a mianowicie od:
● sprawnego systemu programowania i wdrażania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności,
●zapewnienia odpowiedniej zdolności administracyjnej na poziomie centralnym i regionalnym,
●zapewnienia możliwości współfinansowania krajowego na odpowiednim poziomie
●przygotowanie odpowiedniej ilości i jakości projektów.
●stworzenie i wdrożenie Systemu Informatycznego Monitoringu i Kontroli Finansowej Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności w Polsce.



FUNDUSZE STRUKTURALNE