Makroekonomia

1 Wolność gospodarcza.
Jest to część wolności człowieka czy społeczeństwa i jako taka niesie wartość samą w sobie.
Wpływa na możliwość działalności gospodarczej oraz na jej rezultaty; wpływa pozytywnie na wyniki gospodarowania. Można to zmierzyć i udowodnić.

2 Przedmiot zainteresowania makroekonomii.
Makroekonomia:
· Bada gospodarkę jako całość, koncentrując się szczególnie na problemie pomiaru i określania czynników mających wpływ na wzrost gospodarczy.
· Bada również problem zmiany aktywności gospodarczej w czasie, czyli określa przyczyny i skutek cyklu koniunkturalnego.
· Analizuje i postuluje zakres aktywności państwa jako uczestnika i regulatora procesów gospodarczych. Analizuje, buduje modele określające problem pieniądza w gospodarce w tym formułuje narzędzia polityki fiskalnej i pieniężnej.
· Analizuje zjawisko inflacji od strony przyczyn i skutków.
· Bada rynek pracy, określa przyczyny bezrobocia.
· Traktuje gospodarkę jako system otwarty oceniając i postulując zakres handlu zagranicznego i współpracy międzynarodowej.
Problemy makroskali pojawiają się w teoriach SMITHA i RICARDO., w pewnym zakresie są przedstawione przez KEYNESA.
Olbrzymi wkład w rozwój makroekonomii wniósł polski ekonomista MICHAŁ KALECKI. Jest on twórcom teorii wzrostu gospodarczego i cyklu koniunkturalnego.

3 Założenia metody Systemu Rachunków Narodowych:
Założenia:
· Każda praca płatna, społecznie użyteczna powinna być traktowana jako zwiększająca produkt krajowy
· Żródłem PKB jest powierzenie własności procesom gospodarczym np. oddanie gruntów w dzierżawę lub wynajem pomieszczeń
· Żródłem PKB jest korzyść osiągana z tytułu posiadanego kapitału (odsetki bankowe)
· Dochodotwórcze jest zachowanie przedsiębiorcy czyli osoby, która tworzy i prowadzi przedsiębiorstwo; wynikają z tego korzyści dla właściciela i dla samej firmy

4 Proces tworzenia wartości i produkcji finalnej i dodanej:
Produkt finalny- to taki składnik, o którym można powiedzieć, że w stosunku do niego nie będą już w danym czasie (rok) podejmowane czynności produkcyjne.
Pojęcie produktu fiskalnego można określić z punktu widzenia przedsiębiorstwa, branży, działu, lub całej gospodarki narodowej. W tym ostatnim ujęciu produkty finalne będą obrazowały nowo wytworzoną wartość w gospodarce czyli...............
wartość dodana - przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji

6 Podstawowe kategorie produktu i dochodu narodowego.
Dochód narodowy-produkt krajowy:
Można rozpatrzyć w 3 płaszczyznach:
I Pierwotny podział-dokonuje się w miejscu tworzenia nowej wartości. Jest to podział między pracownikiem, a pracodawcą.
II Wtórny podział - przebiega na rynku i poprzez budżet.
III Ostateczny podział - to nadanie nowej wartości określonej strukturze rzeczowej (konsumpcja i inwestycja)
Różnicuje się pojęcie dochód narodowy wytworzony, a dochód narodowy podzielony. Różnica wynika między innymi z salda w handlu zagranicznym, marnotrawstwa i klęsk żywiołowych.
Znając poziom dochodu narodowego osiąganego w danym roku i odnosząc ten poziom do roku poprzedniego można zbudować kategorię tempo wzrostu gospodarczego.
.................................
.................................
.................................
tempo wzrostu gospodarczego-........................................

III Równowaga gospodarcza:
8 Popyt zagregowany i zagregowana podaż.
Produkt krajowy netto wyznacza wielkość zagregowanego popytu.
Zagregowana krzywa popytu: krzywa o nachyleniu ujemnym, która przedstawia poziom realnej produkcji globalnej, na którą wystąpi popyt przy różnych poziomach cen obowiązujących w danej gospodarce.
Zagregowana podaż (AS) pokazuje zależność całkowitą między ilością produktów, czyli wielkością realnego produktu narodowego brutto, jaką wszyscy producenci chcą zaoferować na sprzedaż, a poziomem cen mierzonym deflatorem produktu narodowego brutto w danym okresie.

9 Nierównowaga podażowa i popytowa.
Stała nierównowaga podażowa na rynku pracy skłania pracowników do poszanowania miejsc pracy, wzrostu wydajności, elastycznego podejścia w przypadku negocjowania płac itp. Tendencja do ograniczania presji płacowej z jednej strony zmniejsza potencjalną konsumpcję, a tym samym realny popyt globalny, ale z drugiej strony zapobiega zastępowaniu pracy ludzkiej pracą uprzedmiotowioną (substytucyjność pracy i kapitału). W efekcie nie prowadzi to do wzrostu bezrobocia.

10 Spór między Keynesistami i neoklasykami o teorię równowagi ogólnej.
Głównie dotyczy kształtu krzywej podaży, odpowiedzi na pytanie, czy o poziomie dochodu narodowego decydują czynniki podażowe, czy też popytowe i czy równowaga ogólna jest możliwa tylko w punkcie pełnego wykorzystania wszystkich czynników produkcji, czy też przy różnym poziomie dochodu narodowego i różnym stopniu wykorzystania czynników produkcyjnych gospodarki narodowej.

12 Rozwój Ekonomiczno-społeczny.
Jeżeli obserwuje się długotrwały wzrost gospodarczy można określić, że w danym społeczeństwie i gospodarstwie wywołano rozwój społeczno-ekonomiczny.
Rozwój ekonomiczny odnosi się do produkcji i podziału dóbr i usług. Składowe elementy warunkujące proces gospodarczy doskonalą się:
· majątek
· struktura gospodarki narodowej
· jej funkcjonowanie
· dystrybucja dóbr i usług
· środowisko naturalne
Rozwój społeczny to zmiana stosunków społecznych; kształcenia w strukturze społecznej; zmiana preferencji społecznej, wzorców, zachowań, postaw i świadomości. Dla rozwoju konieczny jest wzrost, stąd próbuje się rozpoznać i opisać czynniki uruchamiające lub nasilające wzrost.

13 Istota wzrostu gospodarczego.
Wzrost gospodarczy-są to ilościowe zmiany zachodzące w poziomie gospodarczym
Mierniki syntetyczne:
- miernik dynamiki
- struktura tworzenia i podziału
Mierniki szczegółowe:
- dynamika nakładów inwestycyjnych
-struktura inwestycji
-poziom konstrukcji społeczno-finansowych z budżetu
-wskażniki demograficzne
Mierniki syndromatyczne:
-udział wymiany na świecie
-liczba laureatów

14 Inwestycje, konsumpcja i oszczędności.
-Inwestycje: są to nakłady przeznaczone na powiększenie, stworzenie od podstaw lub odtworzenie zużytych elementów majątku trwałego, składniki finansowe. To niematerialne i prawne (budowa nowego budynku, kupno maszyn i urządzeń, ich montaż, zakup akcji itp.)
Inwestycje netto- to te które powoli powiększają rozmiary majątku trwałego
Inwestycje odtworzone- polegają na odtworzeniu tych elementów majątku trwałego, które uległy zużyciu w wyniku eksploatacji.
Inwestycje brutto- to inwestycje netto + inwestycje odtworzone. Wielkość tych inwestycji wpływa na przyrost dochodu narodowego.

-Przez pojęcie konsumpcji rozumiemy wydatki gospodarstw domowych.
Obejmują one zakupy:
trwałego użytku,
nietrwałego użytku,
usług
Wyjątek stanowią wydatki na zakup nieruchomości, które są traktowane jako inwestycje w kapitał trwały.
W rachunkach GUS konsumpcja kryje się pod nazwą spożycie prywatne, do której zaliczono:
spożycie gospodarstw domowych – indywidualne,
spożycie w sektorze instytucji niekomercyjnych
-Oszczędności można określić jako część dochodów nie przeznaczoną na zakup dóbr i usług.
W gospodarce otwartej możemy wyróżnić:
oszczędności prywatne, składające się z oszczędności gospodarstw domowych i prywatnych przedsiębiorstw;
oszczędności państwa , czyli deficyt
oszczędności reszty świata
Różnica pomiędzy przychodami a wydatkami stanowi oszczędności danego działu gospodarki.
Możemy je wyrazić następująco:
Sp = (Y + V + F + N – T) – C;
Sg = (T – F – N) – G;
Sr = – ( E – M ) – V = – X – V;
Oszczędności stanowią część dochodów brutto przeznaczonych na akumulację tj.
nakłady brutto na środki trwałe,
przyrost rzeczowych środków obrotowych,
transfery kapitałowe,
lub zadłużenie netto

15 Determinanty wzrostu gospodarczego w krótkim i długim okresie.
Wzrost gospodarczy to inaczej wzrost produkcji w gospodarce narodowej. Można go określać w ujęciu krótko i długookresowym.
Wzrost krótkookresowy- występuje jeśli ma miejsce w gospodarce pełne zaangażowanie wolnych kapitałów przy zachowaniu niezmienności pozostałych czynników.
W ujęciu długookresowym- obserwuje się wzrost efektywności wykorzystania angażowanych czynników wytwórczych.
Wzrost gospodarczy skutkuje rozwojem społeczno-gospodarczym. Można go określić od strony rzeczowej czyli przez strukturę wywołanych nowych produktów, oraz w ujęciu wartościowym. Stosuje się więc ceny bieżące lub stałe. Wzrost gospodarczy w statystyce wyznacza się dla różnych okresów, najczęściej do roku.

16 Bezpośrednie, pośrednie, ekstensywne i intensywne czynniki wzrostu gospodarczego.
Czynniki bezpośrednie:
· zatrudnienie .......................................... -dochód narodowy
· wydajność ..................................................................................

........................................... -tempo wzrostu
Czynniki pośrednie:
· wielkość majątku produkcyjnego
· efektywność majątku produkcyjnego .........................................................................................................

.........................................................................................................

Czynniki ekstensywne-wzrostu ilościowego:
· zatrudnienie
· poziom majątku produkcyjnego
Czynniki intensywne:
· wydajność
· efektywność

17 Model wzrostu Michała Kaleckiego.
W modelu Michała KALECKIEGO uwzględnia się fakt, że niewszystkie oddane do eksploatacji obiekty osiągają faktycznie zaplanowane zdolności wytwórcze.
Uwzględnia się również starzenie się aparatu wytwórczego, czyli jego zużywanie się. W trakcie wykorzystywania obiektów dokonują się działania wprowadzające proces racjonalizacji, oszczędności.
Strata:
.............................................
.............................................
amortyzacja:
.............................................
usprawnienie:
.............................................
...........................................................................
iż-stopa przeszłych inwestycji
............................................................

18 Postęp techniczny. Postęp techniczny, proces zmian rozwojowych techniki wyrażający się przez wprowadzenie do procesu produkcji nowych, udoskonalonych maszyn, urządzeń, narzędzi i nowych technologii oraz przez wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów. Mieści się w nim również podejmowanie produkcji nowych wyrobów oraz doskonalenie wyrobów dotychczas wytwarzanych. Postęp techniczny może występować w dziedzinie środków pracy (tzw. technika ścisła) lub może dotyczyć metod produkcji (postęp technologiczny), przy zachowaniu wzajemnie ścisłych uwarunkowań. Środki pracy, część kapitału rzeczowego (realnego) uczestnicząca w procesie produkcji, obejmująca dobra materialne, przy pomocy których człowiek oddziałuje na przedmioty pracy w celu wytworzenia produktów zaspokajających jego potrzeby.

20 Pojęcie państwa.
Państwo jest to zbiór instytucji wśród których najistotniejsze to:
-administracja
-system ubezpieczeń społecznych
Prawnym odpowiednikiem państwa dla potrzeb obrotu publiczno-prawnego jest osoba prawna-skarb państwa.
Przyjmuje się, że skarb państwa odnosi się do fiskusa gromadzącego dochody i realizującego wydatki
Państwo gromadzi tzw. finanse publiczne co pozwala realizować takie funkcje jak:
-alokacyjna
-redystrybucyjna
Stosując różnego rodzaju instrumenty państwo doprowadza do określonej alokacji zasobów oraz wpływa na rozpiętość w poziomie życia ludności. Działa również stabilizująco na koniunkturę gospodarczą.

21 Nurt etatystyczny i neoliberalny.
Etatyzm – to pogląd w myśl, którego, gdy więcej czynności gospodarczych jest wyłącznie zastrzeżonych dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych, jest więcej czynności nakazanych to ustrój jest bardziej etatystyczny, a gospodarka bardziej zetatyzowana. Ustrój im bardziej liberalny, tym jest w niższym stopniu etatystyczny. Ustrój im bardziej etatystyczny, tym jest mniej liberalny.

23 Ekonomiczne funkcje państwa.
Funkcja alokacyjna: polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie rzecz biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej oraz wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego.
Alokacja –jest to podział i przeniesienie ograniczonych zasobów między różne dziedziny zastosowania. Odbywa się przy pomocy mechanizmu rynkowego.
Funkcja redystrybucyjna :polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami.
Państwo przejmuje część dochodów i poprzez transfery pieniężne przekazuje je tym osobom, które maja niskie dochody.
Głównymi instrumentami realizacji tej funkcji są:
· system podatkowy
· wydatki budżetowe
· składki na ubezpieczenia społeczne
· systemy różnego rodzaju opłat i cen
Funkcja stabilizacyjna: polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizacje głównie takich celów jak:
· osiąganie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
· ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia
· stabilizację rynku pieniężnego (aby stopa % kredytu nie była zbyt wysoka)
· możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji

25 Pojęcie i funkcje budżetu państwa.
Budżetem nazywamy zestawienie wszystkich dochodów i wydatków niezależnie od szczebla struktury polityczno-administracyjnej państwa.
Funkcje budżetu:
I fiskalna-gromadzone są określone dochody przeznaczone na wydatki niezbędne do prowadzenia polityki fiskalnej
II redystrybucyjna- ma zmniejszyć rozpiętość dochodów osiąganych przez różne grupy społeczne
instrumenty funkcji redystrybucyjnej:
· progresywne opodatkowanie dochodów (zyski, dochody wyższe)
· zróznicowanie stałe podatków pośrednich (VAT, akcyza) nakładanych na produkty
· transfery pieniężne
III stymulacyjna-polega na oddziaływaniu państwa za pomocą rozwiązań prawnych i strumieni pieniężnych na zachowanie różnych podmiotów. Państwo działa na procesy gospodarcze za pomocą następujących instrumentów:
· Dotacje-to bezzwrotna pomoc finansowa udzielona przedsiębiorstwom, instytucjom, organizacjom w celu popierania określonej działalności (osobom prywatnym raczej się nie przydaje
· Subwencje-to bezzwrotna pomoc finansowa udzielona najczęściej przez państwo instytucjom, organizacjom społecznym i osobom prywatnym w celu poparcia ich działalności.

27 Wpływy na wydatki budżetowe.
Główne wydatki budżetowe
Wydatki budżetowe odzwierciedlają kierunki zakres działalności państwa w obszarze, na którym zawodzi rynek. Pewne bowiem zadania może wykonać tylko i wyłącznie państwo (obronność, wymiar sprawiedliwości). Zauważalny jest również wzrost wydatków budżetowych mierzony udziałem państwa w produkcie społecznym. Przyczyn wzrostu wydatków budżetowych upatruje się m.in. w rosnącym dochodzie na jednego mieszkańca, przemianach technologicznych, zmianach demograficznych, w kosztach świadczeń budżetowych oraz urbanizacji.
Granice wydatków budżetowych – są trudne do określenia, gdyż zalezą od poglądów partii rządzących, sytuacji gospodarczo – społecznej kraju.
Wydatki budżetu państwa można rozmaicie klasyfikować m.in. na;
- Wydatki bezzwrotne (stypendia, wynagrodzenia, zasiłki dla bezrobotnych, dotacje dla przedsiębiorstw)
- Wydatki zwrotne – (np. spłata zadłużenia)
- Wydatki osobowe – (np. wynagrodzenia)
- Wydatki rzeczowe – (zakup wyposażenia dla szkoły czy szpitala)
- Wydatki nieprodukcyjne (sfinansowanie festiwalu muzycznego)
Wydatki można też klasyfikować według zadań państwa: socjalne, militarne, na kulturę na ochronę środowiska.

28 Budżet centralny i budżety terenowe.
Budżety przygotowuje się w randze ustawy w ujęciu rocznym, w systematyce wynikającej z podziału administracyjnego państwa. Tworzy się budżet centralny i terenowe-powiatu i gminy.
Budżet terenowy-od strony dochodów tworzy wpływy zwyczajne czyli podatki i opłaty lokalne, zwyczajne i nadzwyczajne- darowizny, zapisy.
Inaczej dochody obligatoryjne gmin to:
· Dochody podatkowe
· Dochody z majątku gminy
· Subwencja ogólna i cenowa
· Dotacje
Budżet centralny-plan finansowy zawierający dochody i wydatki rządowe związane z realizacją przyjętego programu polityki gospodarczej i społecznej. Budżet państwa jest sporządzony na okres jednego roku i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Budżet ten spełnia trzy najważniejsze funkcje: fiskalną, stymulacyjną, redystrybucyjną

29 Charakterystyka systemu podatkowego.
Dla tworzenia finansów publicznych zasadniczo wykorzystuje się podatek. Jest to przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne świadczenie pieniężne dla państwa, lub innych instytucji publiczno- prawnych.
Konstruując system podatkowy należy przestrzegać określonych zasad wśród, których najważniejsze to:
· Zasada równości podatków (każdy uczestniczy w systemie podatkowym)
· Pewność podatków (podatek winien być precyzyjnie określony, a nie dowolny)
· Dogodność podatków
· Taniość poborów
· Wydajność
Podatek powinien pełnić określone funkcje:
-fiskalną-powinien skutecznie gromadzić dochody
-regulacyjną-doprowadzać do odpowiedniej alokacji środków w gospodarce
-motywacyjną-pobudzać do określonych czynników

30 Krzywa Laffera. Dopóki wzrost stopy podatkowej wiąże się ze wzrostem produktu społecznego (państwo ma więcej pieniędzy na zapewnienie odpowiednich warunków do gospodarowania), przychody budżetowe rosną proporcjonalnie do obciążeń podatkowych. Po przekroczeniu przez stopę podatkową pewnego poziomu, (odpowiadającego maksymalnej wielkości wydatków państwa na poprawę warunków gospodarowania), przychody budżetowe będą maleć.








31 Fiskalizm wzrost gospodarczy.
Stopa fiskalizmu-relacja między wpływami typu podatkowego do budżetu, a osiąganym PKB. Im bardziej rozbudowany system podatkowy, im wyższe stopy podatkowe tym niższe tempo wzrostu PKB.

33 Deficyt budżetowy i sposoby jego finansowania. Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami
Sposoby finansowania:
Najprostszą metodą walki są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych, co jednak z kolei grozi recesją i wzrostem bezrobocia. W krótkim okresie czasu deficyt budżetowy można finansować pieniądzem znajdującym się w obiegu i ściągniętym przedsprzedaż obligacji skarbowych, bądż przez zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym.
Zaciąganie kredytu w bankach ma tę wadę, iż zmniejsza możliwości kredytowe dla sektora prywatnego i może spowodować podniesienie stopy oprocentowania kredytu. Poza tym kredyt zaciągany w bankach może okazać się niewystarczający do sfinansowania deficytu.

34 Pieniądz, jego cechy, funkcje i rodzaje.
Pieniądzem jest każdy towar posiadający cechy:
· Społeczna akceptacja
· Podzielność
· Łatwość przenoszenia
· Trwałość
· Rzadkość występowania
Funkcje pieniądza:
· Ma być miernikiem wartości
· Środek obiegu czyli cyrkulacji: towar- pieniądz- towar-pieniądz
· Środek płatniczy: pieniądz służy do zaciągania zobowiązań i ich regulowania w przyszłości; wykorzystuje się tu postać idealną i realną pieniądza
· Przechowywanie wartości
· Pieniądz światowy
Początkowo w powszechnych transakcjach występował pieniądz towarowy, póżniej szczególnie często zaczęto stosować kruszce. Tworzy się w ten sposób system pieniądza kruszcowego.
Panujący na danym terenie, dysponujący kruszcem bije monetę i oznacza swoim godłem. Zwiększa się liczba transakcji zawieranych w gospodarce. Przy ograniczoności kruszców niedobory zastępuje się pieniądzem papierowym. Przez długie lata jest wymieniany na kruszec. W latach 70-ych XX wieku ostatecznie zrywa się wymienialność pieniądza na kruszec.
Wydziela się również:
-Transferowy
-ekwiwalentny (cos za coś)
-kredytowy
- życiowy (kredytowy).

35 Pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy.
Wprowadzając nowe rodzaje pieniądza, nadając mu nową formę, szuka się go w takiej postaci, która minimalizuje koszty jego obiegu.
Sukcesywnie pieniądz gotówkowy jest wybierany przez formę monetarną.
Obecnie najczęstszą postacią pieniądza jest postać bezgotówkowa. Bezgotówkowy pieniądz jest wprost wynikiem działalności banków komercyjnych będących wtórnym kreatorem pieniądza na bazie pieniądza depozytowego w obszarze wyznaczonym przez bank centralny.

36 Rozwój systemu bankowego.
Na czele systemu stoi Bank Polski, który pełni funkcje:
· Jest bankiem dla banków operacyjnych, maja one otwarty rachunek depozytowy i mogą korzystać z kredytów i pożyczek NBP
· Jest bankiem emisyjnym
· Jest bankiem państwa-obsługuje finanse publiczne
Bank centralny jest pierwotnym kreatorem pieniądza. Decyduje on o wielkości bazy monetarnej i o skali czynności banków komercyjnych, w następstwie czego tworzy się pieniądz życiowy (kredytowy).
Zadania banku centralnego:
· Zachowanie wartości pieniądza krajowego (jego siły nabywczej)
· Ochrona stabilności systemu finansowego- bank ma być postrzegany jako instytucja zaufania publicznego
· Podnoszenie efektywności polityki pieniężnej państwa
Obok banku centralnego działają banki operacyjne, których czynności można podzielić na 3 grupy:
· Pasywne (bierne)-to przede wszystkim przyjmowanie depozytów
· Aktywne (dochodotwórcze)-to obrót papierami wartościowymi
· Usługowe (pośredniczące)-np. rozliczenia między podmiotami
Prawo bankowe jest kształtowane od 89 r. zgodnie z przyjętymi standardami unijnymi. Wprowadzono w życie nową ustawę Prawo Bankowe nowelizowane w 98 r. Wprowadzono również ustawę o Narodowym Banku Polskim.
Zgodnie z nowym prawem określono następujące funkcje systemu bankowego:
· Stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsiębiorstwa
· Dokonywanie płatności między podmiotami gospodarczymi
· Wprowadzenie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym
· Zapewnienie informacji cenowej jako podstawy dla procesów decyzyjnych podmiotów gospodarczych
· Kreowanie pieniądza jako ostatecznego środka zapłaty
· Pobudzanie oszczędności
· Zaspakajanie zapotrzebowania na pieniądz za pomocą kredytów
Dokonujące się zmiany w systemie bankowym wynikają z przekształceń w ustroju gospodarczym i społecznym, zwiększonego popytu na usługi bankowe oraz skłonności banku do inwestowania.

37 Bank centralny i jego funkcje.
Bank ten jest pierwotnym kreatorem pieniądza. Decyduje on o wielkości bazy monetarnej i o skali czynności banków komercyjnych, w następstwie czego tworzy się pieniądz życiowy (kredytowy).
Zadania banku centralnego:
· Zachowanie wartości pieniądza krajowego (jego siły nabywczej)
· Ochrona stabilności systemu finansowego- bank ma być postrzegany jako instytucja zaufania publicznego
· Podnoszenie efektywności polityki pieniężnej państwa
Bank centralny uruchamia szereg narzędzi przy pomocy, których wpływa na działalność banków komercyjnych.

38 Instrumenty kontroli podaży pieniądza. Kontrola przyrostu podaży pieniądza realizowana będzie poprzez kształtowanie na odpowiednim poziomie stóp procentowych NBP oraz oddziaływanie instrumentami polityki pieniężnej na poziom pieniądza rezerwowego. Proces kontroli podaży pieniądza będzie uwzględniał wysoki stopień współzależności między tymi kategoriami rynku pieniężnego. Wykorzystanie w 1998 r. stóp procentowych do realizacji celu inflacyjnego wynika z ich większej przejrzystości w porównaniu z agregatami pieniężnymi oraz ścisłego ich związku z ekspansją kredytów dla sektora niefinansowego, które wciąż stanowią podstawowe źródło kreacji pieniądza. Oddziaływanie na poziom pieniądza rezerwowego wynika zaś z jego bezpośredniego związku z podażą pieniądza ogółem, przy założeniu względnej stabilności poziomu mnożnika pieniężnego. Na swym posiedzeniu w dniu 25 lutego 1998 r. Rada Polityki Pieniężnej uznała, że referencyjną stopą procentową NBP będzie stopa procentowa operacji otwartego rynku o terminie 28 dni.

39 Banki komercyjne w nowym systemie podatkowym.
Bank komercyjny, bank handlowy, typ banku, który w oparciu o przyjęte depozyty oraz środki uzyskane z banku centralnego udziela kredytów, które przynajmniej w części stają się nowymi depozytami, kreującymi dodatkową podaż pieniądza.
Bank komercyjny prowadzi rachunki bieżące podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) i instytucji, przyjmuje depozyty terminowe, udziela kredytów. Ponadto wykonuje inne usługi bankowe na rzecz swoich klientów: m.in. finansuje ratalne zakupy dóbr trwałego użytku, prowadzi skup i sprzedaż walut, prowadzi biura maklerskie, wypożycza klientom sejfy do przechowywania kosztowności i papierów wartościowych. Banki komercyjne mogą być własnością publiczną, lecz najczęściej są spółkami akcyjnymi.

41 Rynek papierów wartościowych. Rynek papierów wartościowych, część rynku kapitałowego obejmująca wyłącznie transakcje długoterminowymi papierami wartościowymi, takimi jak: akcje, obligacje, opcje, jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych, a także innymi, specyficznymi dla danego kraju, dopuszczonymi przez właściwy organ (w Polsce - Komisję Papierów Wartościowych) do obrotu na tym rynku. Rynek papierów wartościowych składa się z dwóch powiązanych wzajemnie segmentów: rynku pierwotnego, na którym dokonuje się emisji papierów wartościowych, i rynku wtórnego, na którym dokonuje się transakcji kupna-sprzedaży papierów wcześniej wyemitowanych.

42 Charakterystyka papierów wartościowych.
Papier wartościowy, dokument uosabiający przysługujący jego posiadaczowi prawa majątkowe. Do najpopularniejszych papierów wartościowych zalicza się akcje, obligacje, bony skarbowe, bony oszczędnościowe, banknoty, czeki i weksle, a także jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (w Polsce także świadectwa udziałowe programu NFI) i losy loteryjne. -papiery wartościowe imienne - nazwisko (nazwa) właściciela umieszczona jest na papierze, a przeniesienie praw własności może odbyć się na drodze umowy notarialnej, często tylko za zgodą emitenta (wymaga też odnotowania w odpowiednim rejestrze) lub przez indos. -papiery wartościowe na okaziciela - przeniesienie praw własności odbywa się przez wręczenie ich innej osobie.
Papiery wartościowe mają cenę nominalną, wypisaną na nich i stanowiącą podstawę praw majątkowych, oraz cenę emisyjną, którą należy za nie zapłacić w momencie zakupu na pierwotnym rynku papierów wartościowych. Cena emisyjna jest zazwyczaj wyższa lub równa cenie nominalnej (zależy to od decyzji emitenta lub od wyniku ofert cenowych w subskrypcji), czasem jednak może być też niższa (w przypadku obligacji o kuponie zerowym lub przetargowej sprzedaży bonów skarbowych).

45 Działanie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Kapitał akcyjny spółki wynosi 6 mln złotych i jest podzielony na 60 tys. akcji imiennych. Jej akcjonariuszami mogą być wyłącznie banki, domy maklerskie oraz Skarb Państwa. W styczniu 1995 r. akcjonariuszami było 40 banków i domów maklerskich oraz Skarb Państwa. Podstawy prawne działania giełdy stanowią: -Kodeks Handlowy z 1934 r. -Ustawa ?Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych? z 22 marca 1991r. -Statut Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. -Regulamin Giełdy -Regulamin Funduszu Gwarancyjnego -Regulamin Sądu Giełdowego

46 Pojęcie cyklu koniunkturalnego i jego fazy.
Cykl koniunkturalny to okresowo dokonujące się zmiany w aktywności gospodarczej wokół określonego terenu.
Klasyczny, modelowy przebieg cyklu:
· Kryzys
· Depresja
· Ożywienie
· Rozkwit

Przyczyny zewnętrzne cyklu są różne w ujęciu teorii neoklasycznej i teorii Keynesa.
Klasycy uważają, że gospodarka sama się reguluje. Zakłócenie może wynikać z przyczyn zewnętrznych, będących w otoczeniu rynku np. ingerencja państwa.
W samym rynku można znależć przyczyny wewnętrzne , które powodują, że okresowo pojawia się nadwyżka lub niedobór. Wysoka stopa zysku i perspektywy jej dalszego wzrostu zachęcająca do określonej alokacji kapitału, rośnie popyt na środki produkcji, a płace, ceny, stopa zysku rosną.
Dla zwiększenia podaży wykorzystuje się istniejące rezerwy. Przedsiębiorstwa wchodzą po pewnym czasie w fazę wzrostów kosztów produkcji, co powoduje wzrost cen, które np. monopol może swobodnie ustalać. Możliwości nabywcze konsumenta ograniczają się, spada popyt na dobra konsumpcyjne, a w przyszłości na środki produkcji.
Obniżenie podaży zwykle jest głębsze niż ograniczenia popytu i występuje w dłuższym okresie. Obniżenie zatrudnienia, skłonności do inwestowania, stopy zysku jest charakterystyczne dla depresji. Po wyczerpaniu, razem producenci reagują najpierw minimalna, a potem rosnąca produkcją na zgłoszone potrzeby konsumentów. Zaczyna się ożywienie w gospodarce.
Keynsiści uważają, że należy ingerować w współczesny, zmodyfikowany rynek wprowadzając kwotę pieniądza będącą mnożnikiem inwestycyjnym, co w przyszłości skutkuje zwielokrotnionym wzrostem gospodarczym. Wydatki te powinno kontrolować państwo i w razie potrzeby uruchamiać niezbędny popyt. Państwo ma wpływać na monopolistów przez ustawy antymonopolowe, a przez instrumenty fiskalne i pieniądze wpływać na kierunki inwestowania tak aby unikać przegrzania niektórych obszarów przy daleko idącym niedorozwoju pozostałych. Ważna jest więc prawidłowa struktura gospodarcza.
Współcześnie występuje cykl 2-fazowy. Jest on o mniejszej amplitudzie wychyleń w stosunku do cyklu klasycznego. Jest pozbawiony depresji i rozkwitu.

47 Rodzaje wahań cyklicznych.
Koniunktura gospodarcza-to splot warunków i czynników wywierających wpływ na sytuację gospodarki kraju, regionu lub świata.
W gospodarce występują naruszenia równowagi, co powoduje wahania w gospodarce (wartość produktu społecznego PK, PN, DN). Jeżeli wahania rozwoju ekonomicznego danej gospodarki w postaci ekspansji i recesji maja charakter cykliczny wówczas nazywamy je cyklami koniunkturalnymi.
Cykl koniunkturalny polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół długookresowych trendów.
Rozróżniamy wahania:
· Sezonowe-pewne wielkości ulegają zmianom wedle pór roku
· Przypadkowe-wynikają z przyczyn losowych, wojny, klęsk żywiołowych
· Prezydenckie-USA co 4 lata
· Cykl świński-dotyczy wahań w poziomie produkcji mięsa wieprzowego

48 Teorie koniunktury.
Występują teorie tłumaczące cykliczność np. teoria plam na słońcu mówi, że aktywność w kosmosie wpływa na efektywność rolnictwa, co przyczynia się do ożywienia całej gospodarki.
Inna teoria „innowacji” tłumaczy , że przez zmiany techniczne i organizacyjne poprzez wprowadzanie nowości ożywia się gospodarka, upowszechnianie nowych rozwiązań sprowadza do spowolnienia wzrostu.
Trzecia teoria „cyklu politycznego” zakłada, że wprowadza się dla producentów ułatwienia, daje się obietnice rozwiązań dla nich przychylnych aby zachęcić do działalności gospodarczej. Po wygranych w wyborach z obietnic nie zostaje nic.

50 Zasoby pracy.
Pracujący plus bezrobotni, czyli aktywni zawodowo, tworzą zasób pracy.

51 Pojęcie i typy bezrobocia.
Bezrobocie-to brak równowagi na rynku pracy. Rynek nie jest w stanie przy pomocy swoich mechanizmów przywrócić równowagi tam, gdzie jest zachwiana. Do bezrobotnych zlicza się osoby w wieku produkcyjnym (kobiety 18-59 lat życia, dla mężczyzn 18-64 lat życia), które są zdolne do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy.
Bezrobocie związane z niedopasowanymi strukturami:
· Bezrobocie frykcyjne: powstaje w związku z powolnością przystosowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na rynku pracy. Jest to zjawisko gdzie liczba oferowanych miejsc pracy zmienia się nieustannie. Tworzą je osoby o ułomnościach fizycznych lub psychicznych w zasadzie uniemożliwiające podjęcie pracy zawodowej. W tej kategorii mieszczą się również osoby chwilowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu.
· Bezrobocie strukturalne: dotyczy takiego rodzaju bezrobocia, które powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji. U podstaw tych niedopasowań leżą procesy upadku lub rozwoju pewnych branż i gałęzi, związane z tendencjami postępu technologicznego i kierunkami międzynarodowego podziału pracy.
Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitą podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą:
· Bezrobocie keynesowskie (koninkturalne): wynika z niedostatku popytu- powstaje kiedy popyt globalny (konsumpcyjny i inwestycyjny) zmniejszył się, a płace i ceny nie zdążyły się dostosować, co przeszkodziło przywróceniu pełnego zatrudnienia.
· Bezrobocie klasyczne (neoklasyczne): pojawia się wtedy, gdy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży i popytu na nią przecinają się. Może to być spowodowane albo działalnością związków zawodowych, albo ustawodawstwem określającym wysokość płac minimalnych.
Inny podział bezrobocia:
· Dobrowolne: charakteryzuje się tym, że pracownik po utraceniu pracy nie decyduje się podjąć innego rodzaju pracy za mniejsze wynagrodzenie, lub nie godzi się na obniżenie płac do poziomu rentowności przy zachowaniu poprzedniego poziomu zatrudnienia i produkcji.
· Przymusowe: pracownik jest gotów zaakceptować przedłożoną mu ofertę pracy za obowiązującą na rynku płacę, a mimo to nie może znależć zatrudnienia.
Bezrobocie jawne: rejestrowane
Bezrobocie ukryte: nie rejestrowane

52 Przyczyny bezrobocia.
Przyczyny bezrobocia są bardzo zróżnicowane. Wspomnieć można o liberalizacji handlu zagranicznego, wdrażaniu nowych technologii praco-oszczędnych oraz nadmiernie opiekuńczych rozwiązaniach socjalnych w Europie Zachodniej. Główną przyczyną wysokiego bezrobocia są zmiany strukturalne polegające na tym, że pracochłonne dziedziny gospodarki przenosi się do krajów o taniej sile roboczej, a pozostawia te, które wymagają wysokiej techniki, kreatywności oraz wysokich kwalifikacji.
Rozmiary bezrobocia zależą od czynników:
· Współczynnika aktywności zawodowej
· Liczby ludności w wieku produkcyjnym
· Rozmiarów zatrudnienia

54 Pojęcie inflacji i jej pomiar
Inflacja-występujący w stosunkowo długim okresie wzrost cen obejmujących określony koszyk dóbr. Zmiana ceny nie jest uzasadniona nowymi jakościami produktu. Jest to zjawisko, które mierzy się ustalając przeciętną stopę wzrostu cen. Inflacja występuje jeśli obserwuje się stały wzrost cen rynkowych, przeciętnych towarów i usług nabywanych przez ludność.
Pomiar zjawiska inflacji (stopa inflacji):
Stopa inflacji-podaje procentową zmianę cen. Ujęcie poziomu cen w układzie dynamicznym.

55 Przyczyny inflacji i jej rodzaje.
Ekonomiczne przyczyny inflacji dzieli się na:
Zewnętrzne:
-Przepływ kapitału
-Przepływ pracy
-Przepływ produktów w układzie międzynarodowym
Wewnętrzne:
-Popytowe-nadmierna ilość pieniądza w obiegu, rozbudowane potrzeby ludzkie (wynika z braku równowagi-popyt wyższy od możliwości produkcyjnych)
-Podażowe- wzrost kosztów produkcji:
· Wzrost cen surowców i materiałów –kiedy zmniejsza się ich podaż
· Wzrost oprocentowania kredytów
· Wzrost cła
· Podatki
· Charakter polityczny-częste zmiany rządu, skłonność polityków do ulegania naciskom społecznym na wzrost wydatków
-do przyczyn wewnętrznych zaliczamy skutki realizowanej polityki fiskalnej (budżetowej) np. charakterystyka systemu podatkowego
Przyczyny psychologiczne inflacji:
-stan zagrożenia- kupujemy towar wywołany presją
Rodzaje inflacji:
· Jawna: wzrost ogólnego poziomu cen tzw. sytuacja , w której w danym kraju nie ma ograniczeń wzrostu cen (ceny wolne).
· Ukryta: rynek centralnie zarządzany (rozważanie między popytem, a podażą, wprowadzenie dużej ilości pieniądza w obieg), ceny zamrożone, administrowane, ceny ciągle na tym samym poziomie, rozbudowana została dotacja, budżet brał na to pieniądze przez zapożyczanie się (lata 70-te).
Nasilenie zjawiska inflacji w czasie:
· Inflacja pełzająca: nie rodząca zbyt negatywnych skutków (jednocyfrowa 3%-5%)
· Inflacja krocząca: wzrost cen sięga kilkunastu % w skali rocznej, taki ruch cen daje się przewidzieć i uwzględnić w podejmowanych decyzjach (10 %)
· Inflacja galopująca: wzrost cen od kilkudziesięciu do 100% w skali rocznej
· Hiperinflacja: wzrost cen o więcej niż o 50% w skali miesiąca, działa ona już destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizuje stosunki społeczno-polityczne, osłabia wiarygodność finansową u wierzycieli.

56 Społeczno ekonomiczne skutki inflacji.
-powoduje spadek wartości pieniądza
-powoduje przesunięcie dochodu narodowego na rzecz grup bogatszych kosztem ludzi biedniejszych
-zniechęca do oszczędzania
-obniża ciężar spłaconych kredytów
-niszczy rachunek ekonomiczny, powoduje duże zamieszanie w kalkulacji
-rodzi niepewność co do oczekiwanych zysków, przez co zniechęca do podejmowania ryzykownych inwestycji
-powoduje wzrost oprocentowania stopy kredytów na działalności inwestycyjne
-osłabia eksport- waluta krajowa stopniowo traci na wartości w stosunku do innych walut wymienialnych w krajach o niższej inflacji
-prowadzi do dewaluacji (spadek kursu walut) waluty krajowej, która wzmacnia pozycję eksporterów, ale osłabia import, co staje się przyczyną dalszego wzrostu cen
-wprowadza zamieszanie na rynku papierów wartościowych, przez co zakłóca system finansowy kraju
-pogłębia niepewność jutra i prowadzi do obniżenia realnych dochodów ludności

57 Inflacja, a bezrobocie-krzywa Philips’a.
Krzywa Philipsa pokazująca związek między inflacją, a bezrobociem: Zależność pomiędzy stopą bezrobocia, a inflacją określił empirycznie Philips. Udowodnił on, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to wymienność – możemy wybrać niższe bezrobocie za cenę wyższej inflacji lub odwrotnie.
Zależność ta dobrze wyjaśniała sytuację w gospodarce USA i krajów o gospodarce rynkowej w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, ale całkiem zawiodła w latach siedemdziesiątych.
Jedną z przyczyn załamania się krzywej Philips’a było błędne interpretowanie jej jako zbioru długookresowych wyborów dotyczących polityki gospodarczej.
Krzywa w rzeczywistości wskazuje, że zależność między inflacją a bezrobociem ma charakter przejściowy i pojawia się tylko w okresie dostosowywania się gospodarki do zmian popytu globalnego. Ani luka inflacyjna, ani recesyjna nie może utrzymać się w nieskończoność.







58 Korzyści z handlu międzynarodowego- teoria kosztów komparatywnych.
Teoria kosztów komparatywnych:
Dokonując wymiany realizuje się podział pracy i specjalizacji zgodnie z teorią komparatywną. Kraje wytwarzają i eksportują te dobra, których względne koszty produkcji są niższe niż w krajach pozostałych. Posiadając określony nakład czynników wytwórczych, osiągając przewagę w wydajności pracy, produkując dla siebie i innych odbiorców można uzyskać więcej dóbr niż gdyby każdy kraj chciał produkować wszystko tylko dla siebie.
PRZYKŁAD:
Przyjmując modelowo, że kraj A i B dysponują tym samym nakładem i produkcja dobra X i Y, przy czym jest różna wydajność pracy można stwierdzić, że mając 100 mil. jednostek nakładu kraj A dla produkcji dobra X zużywa 5 jednostek, a kraj B 10 jednostek. Dla produkcji dobra Y kraj A zużywa 0,4 jednostki, a kraj B 0,5 jednostek.
Można postawić pytanie , które dobro jaki kraj ma produkować.

59 Bilans handlowy, a płatniczy.
W handlu zagranicznym ustala się wynik konstruując bilans płatniczy i handlowy.
Bilans handlowy-jest to różnica między dochodami, a wydatkami, obejmuje export i import.
Bilans płatniczy - to zestawienie sporządzane za określony czas, wykazujące sytuację płatniczą kraju z tytułu kontaktów zagranicznych. Uwzględnia bilans obrotów niewidocznych (transport, kultura, stacjonowanie obcych wojsk), bilans obrotów kapitałami długoterminowymi, do którego zaliczamy: kredyty długoterminowe, dotacje państwowe, inwestycje zagraniczne, bilans obrotów kapitałami krutkoterminowymi

60 Kurs walutowy.
Kurs walutowy, cena waluty danego kraju za granicą. Kurs walutowy jest ogłaszany przez bank centralny i wyrażany w liczbie jednostek waluty własnej odpowiadającej jednostce waluty obcej. Ponadto osobno podawany jest kurs kupna i sprzedaży danej waluty. Jeżeli kurs walutowy jest ustalany administracyjnie przez władze danego kraju, mówimy o kursie walutowym sztywnym, który może jedynie ulegać niewielkim wahaniom w określonych granicach.

61 Międzynarodowe organizacje finansowe. Międzynarodowy Fundusz Walutowy - powstały w 1944r.
Głównym jego celem jest zapewnienie wymienialności walut państw członkowskich i utrzymanie stałego kursu wymiennego. Ma to znaczenie dla wymiany międzynarodowej, planowania długoterminowego, stabilizacji cen. Drugim zadaniem jest udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w celu zmniejszenia deficytu bilansu płatniczego i zapobieżeniu w ten sposób głębokiej dewaluacji waluty. Bank Światowy powstał mając na celu pomoc w odbudowie i odbudowie krajów europejskich po II wojnie światowej oraz udzielanie kredytów na finansowanie projektów (odbudowa dróg, elektrowni, środków transportu, itd.). Celem stało się stworzenie kapitałów dla tych gospodarek. Po latach 60-tych głównym celem stało się udzielanie pożyczek i pomocy krajom mniej zamożnym, przełamanie barier rozwoju gospodarczego. Od lat 80-tych udzielał pomocy krajom postkomunistycznym. Dążono do przechodzenia państw na gospodarkę rynkową.

62 Pojęcie gospodarki światowej.
Dzieli się na:
· Wg kryterium funkcjonalnego: historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, włączający je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany
· Wg kryterium instytucjonalnego: zbiorowość różnorodnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym, zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien system poprzez sieć międzynarodowych stosunków ekonomicznych
Podmioty gospodarki światowej:
-przedsiębiorstwa krajowe
- przedsiębiorstwa międzynarodowe
-gospodarka narodowa
-międzynarodowe ugrupowania integracyjne
-międzynarodowe organizacje gospodarcze

63 Globalizacja gospodarki międzynarodowej
Globalizacja gospodarki światowej jest procesem, w którym współzależność rynków i produkcji w różnych krajach zwiększa się na skutek dynamiki handlu dobrami i usługami oraz na skutek przepływu kapitału i technologii.

64 Międzynarodowe Organizacje gospodarcze.
Wywierają one wpływ na mechanizmy międzynarodowej współpracy gospodarczej oraz na strukturę i charakter stosunków między podmiotami gospodarki światowej; pełnia przede wszystkim funkcje regulacyjne i kontrolne (ustanowienie wzorców i norm postępowania).

Czynniki inwestycyjne i pozainwestycyjne wzrostu gospodarczego:
Analiza wzrostu gospodarczego może być prowadzona od strony przyrostu produkcyjnego majątku trwałego z uwzględnieniem zmian w stopniu jego wykorzystania oraz dokonującego się ubytku majątku. W danym okresie przyrost majątku produkcyjnego wynika z przeszłości nakładów inwestycyjnych co zaskutkowało oddaniem w danym roku nowych obiektów do eksploatacji.
Przyjmuje się, że w tej analizie inwestycje oddawane w danym roku, poszerzające majątek produkcyjny(.......) a nie operujemy poniesionymi w danym roku inwestycji.
Stopa inwestycji-........................ ..............................
Stopa konsumpcji-......................
k-współczynnik kapitałochłonności inwestycji, pokazuje ile trzeba zainwestować aby w przyszłości osiągnąć z nowych obiktów przyrost dochodu narodowego o 1 jednostkę.
........................................