Makroekonomia - wykłady 2005

MAKROEKONOMIA 26.09.05
1. Wprowadzenie do makroekonomii
2. Rola państwa w gospodarce
3. Kategorie PKB
4. Determinanty dochodu narodowego
5. Pieniądz i jego funkcje
6. System pieniężno – kredytowy
7. Budżet państwa
8. Bezrobocie
9. Inflacja
10. Czynniki wzrostu gospodarczego
11. Cykl koniunkturalny
12. Model IS-LM
13. Polityka potażowa
14. Założenia paradygmatu Keynesa
15. Główne szkoły współczesnej makroekonomii
16. Gospodarka otwarta
17. Handel międzynarodowy

Literatura:
Podstawowa
D. Belg – Makroekonomia
W. Balicki – Makroekonomia WSB P-ń
Uzupełniająca
Podstawy ekonomii – praca zbiorowa pod red. R. Mileckiego
Wybrane problemy ekonomii – praca zbiorowa pod red. Polszakiewicz
Makro i Mikro Ekonomia. Podstawowe problemy. S. Marciniak (p.z)
Makroekonomia – M. Noga
Makroekonomia – M. Szczepanie
1. Pojęcie ekonomii
EKONOMIA – jest to nauka o gospodarowaniu.
- mikroekonomia – badanie pojedynczych podmiotów gospodarczych: przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe; zachowania konsumenta; Funkcjonowanie przedsiębiorstw na rynkach; Teorie gier; Rynki czynników produkcji;
- makroekonomia – badanie procesów zachodzących w gospodarce narodowej; gospodarka jako całość
- mezoekonomia – np. procesy w branży metalurgicznej
- Ekonomia globalna – integracja gospodarcza
* pozytywna – przedstawia rzeczywistość gospodarczą taką, jaką jest w rzeczywistości
* normatywna – rzeczywistość gospodarcza taka, jaka wg badaczy powinna być

RZADKOŚĆ – istnieje przewaga zapotrzebowania na zasoby nad możliwościami dostarczenia czy wyprodukowania. Zasoby: ludzkie, naturalne, kapitałowe.

MODEL RUCHU OKRĘŻNEGO W GOSPODARCE

PROBLEM AGREGACJI
Proces sumowania wielkości mikroekonomicznych tak, aby powstały wielkości makroekonomiczne.

PKB – Produkt Krajowy Brutto – miara wartości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju.

PNB – Produkt Narodowy Brutto

PNB – Dochody netto z tyt. własności za granicą = PKB

DOCHODY NETTO Z TYTUŁU WŁASNOŚCI ZA GRANICĄ – różnica między dochodami obywateli za granicą minus dochody obcokrajowców uzyskiwane w Polsce.

USTROJE GOSPODARCZE I ICH KLASYFIKACJA (10.10.05)

Własność – zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień, praw własności, jakimi dysponuje dany podmiot w odniesieniu do określonego obiektu; prywatna (najbardziej efektywna), publiczna – państwowa, spółdzielcza.
Czynność gospodarcza – działanie podejmowane po to, aby nastąpiła zmiana sytuacji gospodarczej lub też po to, aby takiej zmianie zapobiec.
Prawo do posiadania – przysługuje temu, kto w sposób legalny może zostać jego właścicielem.
Ustrój gospodarczy – stanowi reguły prawne, które przesądzają o tym, komu i jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto może lub musi wykonywać czynności gospodarcze.

1. LIBERALNE – ETATYSTYCZNE
Liberalizm – pogląd w myśl, którego gospodarka funkcjonuje tym lepiej, im mniej czynności gospodarczych jest zastrzeżonych dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych oraz mniej czynności gospodarczych jest nakazanych lub zakazanych przez państwo.
Etatystyczny – wiele czynności gospodarczych jest zarezerwowanych dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych, wiele czynności jest nakazanych lub zakazanych przez państwo.
2. GOSPODARKA CENTRALNIE ZARZADZANA (PLANOWANA) – GOSPODARKA RYNKOWA
Gospodarka rynkowa – celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku, większość zasobów w rękach prywatnych a ich alokacje za pośrednictwem mechanizmu rynkowego.
Gospodarka centralnie planowana – (Rosja 1917) 1918 -1989 II formy:
I – funkcjonował jako socjalizm planowy - ZSRR, NRD, Rumunia – zasoby własnością państwa a ich alokacja odbywa się poprzez plan centralny;
II – jako socjalizm rynkowy – Polska, Węgry, była Jugosławia – zasoby własność publiczna, a także w dyspozycji samorządów lub innych podmiotów (prywatnych), alokacja zasobów za pośrednictwem mechanizmu rynkowego, rolnictwo, drobna wytwórczość, rzemiosło.
Instrumenty alokacji zasobów – dyrektywa gospodarcza (nakłada na jednostkę gospodarczą obowiązek produkowania dóbr lub świadczenia usług w z góry określonej przez władzę ilości i z góry określonych dziedzinach) i rozdzielnik (zezwolenie wydawane przez władzę na nabycie określonej ilości i jakości czynników produkcji).
3. STANOWY - BEZ STANOWY
Stanowy, – jeżeli część społeczeństwa nie z uwagi na to, czym się zajmuje, lecz z uwagi na pochodzenie objęta jest na mocy prawa większa ilością zakazów i nakazów prowadzenia działalności gospodarczej aniżeli pozostała część. Np. ustrój niewolniczy, polska szlachecka, gospodarka niemiecka III Rzesza.
Bez stanowy – całe społeczeństwo ma podobne prawa.
4. SOCJALIZM – KAPITALIZM
Dobro gospodarcze – jest to obiekt przy pomocy, którego można prowadzić działalność, której efektem jest uzyskanie nadwyżki ekonomicznej.
Uprawnienia:
I – możliwość sprzedaży lub przekazania dobra dowolnej osobie;
II – prawo do prowadzenia przy użyciu dobra działalności gospodarczej, której sensem jest uzyskanie nadwyżki ekonomicznej;
III – prawo do wykorzystywania dobra zgodnie z fizycznymi właściwościami.
Kapitalizm – jest to ustrój, w którym większość dóbr gospodarczych jest własnością prywatną, przy czym własność ta obejmuje I i II grupę uprawnień.
Socjalizm – dobra gospodarcze są własnością kolektywną a w przypadku dóbr prywatnych ograniczona jedynie do I grupy uprawnień.
5. DEMOKRATYCZNY – DYKTATORSKI
Całe społeczeństwo lub przynajmniej uprzywilejowany stan wyposażona jest w mechanizmy za pomocą, których może wpływać na charakter stanowionego prawa gospodarczego, na ilość zakazów i nakazów wykonywania czynności gospodarczych oraz na rozszerzanie lub zawężanie praw własności;
Dyktatorskie – pozbawione powyższych mechanizmów.


RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

wydatki na dobra finalne i na dobra pośrednie, które nie uległy przetworzeniu (wliczone do PKB) metoda sumowania;
Metoda sumowania dochodów – z pracy na własny rachunek, płace, czynsze;
Metoda wartości dodanej –
A  2000 C  5000
B  3600
C  5000
10600
WD – 2000 + 1600 +1400 = 5000
Metoda SNA – System rachunków narodowych
 Efekt każdej płatnej pracy;
 Zdarzenia związane z dzierżawą czynników produkcji;
 Transakcje związane ze złożeniem pieniędzy na koncie;
 Transakcje związane z wynajmem mieszkań (czynsze);
 Zyski przeznaczone przez właścicieli przedsiębiorstw na konsumpcje;
Co nie powinno być wliczone?
 Efekty nielegalnej działalności gospodarczej (trudne do oszacowania);
 Wartość dóbr używanych;
 Transakcje finansowe niezwiązane bezpośrednio z produkcją;
 Produkcja nierynkowa.
Nie każdy obywatel bierze udział w wytwarzaniu PKB, nie wszystkie kraje opierają się na metodzie SNA, kraje socjalistyczne używają systemu produktu materialnego PKB wytwarzają tylko przemysł, budownictwo i rolnictwo.

DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO

Wielkość produkcji potencjalnej – jest to wielkość produkcji, która mogłaby zostać wytworzona w gospodarce, gdyby wszystkie czynniki produkcji były w pełni wykorzystane.
Wielkość produkcji faktycznej – to produkcja rzeczywiście wytworzona w danej gospodarce w danym czasie.

Agregatowy popyt – jest to suma zapotrzebowania, jaką zgłaszają nabywcy na dobra i usługi w danej gospodarce. Czynniki, od których zależy: wielkość dochodów nabywców, poziom cen w gospodarce.

Agregatowa podaż – jest to łączna ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć i dostarczyć na rynek w danych warunkach. Czynniki: poziom cen w gospodarce, wielkość zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania, koszty produkcji ponoszone przy wytwarzaniu towarów.



Y – Dochód Narodowy
Yp – Potencjalny Dochód Narodowy
MODEL RÓWNOWAGI W GOSPODARCE

Y ≡ C + S  S ≡ Y – C gospodarstwa domowe
Y ≡ C + I  I ≡ Y – C przedsiębiorstwa

Sp ≡ Ip

C – konsumpcja
S – oszczędzanie
I – inwestycje

AD = Y
AD – popyt globalny
AD = wydatki na konsumpcje (C) i wydatki inwestycyjna (I)
AD = Ca + Ia

Ca, Ia – wielkości autonomiczne nie zależne od Y
C = Ca + ksk*Y

Ksk – konsumpcja indukowana – to konsumpcja zależna od rozmiarów dochodu narodowego
Y = C + S
Ksk =
Kso =
Ksk – krańcowa skłonność do konsumpcji
Kso – krańcowa skłonność do oszczędzania
Ksk + kso = 1
Ksk, kso = (0,1)
AD = Ca + ksk*Y + Ia
Krzywa konsumpcji







07.11.2005

AD = Y - popyt globalny
Jp = Sp - inwestycje = oszczędności
AD = Ca + Ia

Model równowagi

Równowaga w gospodarce osiągana jest rzadko, zazwyczaj osiągana się nierównowagę.

Rozbudowa modelu
C = Ca + ksk*Y
** AD = Ca + ksk * Y + Ia
*** AD = C + I + G
G – wydatki rządowe



wpływ budżetu na ksk * Y
C = ksk * Y
Na konsumpcje wpływ stopa podatku
C = ksk * (1-t) Y
t – stopa podatków

Y = 100 ksk = 0,6 C = 60
Y = 100 ksk = 0,6 t = 0,1 C’ = 0,6 * 0,9 * 100 = 54
AD = Ca + ksk (1-t)Y + Ia +Ga
Model rozszerzony


zmniejszenie nachylenia krzywej popytu globalnego

mnożnik zrównoważonego budżetu

Wzrost stopy opodatkowania wydatków rządowych
Powoduje zwiększanie Dochodu Narodowego w stanie równowagi



Y = C + S

Wzrost oszczędności, spadek dochodu narodowego  paradoks zapobiegliwości

S > I (LUKA DEFLACYJNA)

↑r  ↑s (wzrost stopy procentowej)
spadek konsumpcji wzrost zapasów ↓ produkcji
↓$$ ↓ AD
(spadek dochodów  spadek popytu globalnego
C = const.  ↓S
 zużycie majątku, które wywoła wzrost inwestycji
S = I
Równowaga przy niższym poziomie dochodu narodowego niż poprzednio

S < I (LUKA INFLACYJNA)
Pp I > Pd I Popyt na dobra inwestycyjne > Podaż dóbr inwestycyjnych
↑ wzrost produkcji
ożywienie gospodarcze
1) ↑ wzrost dochodów
 ksk = const. > ↑S  S=I
dochody przy ksk = const. > ↑S
2) Yp  Yrealny = const. (Yp - Dochód narodowy potencjalny)
Yniminalny ↑  ↑P  ↑S  S = I
P – wzrost cen S – wzrost oszczędności
Rola i funkcje państwa w gospodarce

PAŃSTWA
 to zróżnicowania wewnętrznie, złożona i wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium i dysponującego władzą wykonawczą, ustawodawczą
i sądowniczą;
 To organizacja polityczna społeczeństwa zamieszkującego terytorium o określonych granicach, dysponująca aparatem przymusu i dążąca do monopolu w jego stosowaniu;
 To centralne i lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno – gospodarczego.

Funkcje: ekonomiczne, polityczne, społeczne.

Funkcje ekonomiczne: alokacyjna, stabilizacyjna, redystrybucyjna.
Funkcja alokacyjna polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów w gospodarce.
Filary - własność prywatna
- sprawnie funkcjonujący mechanizm rynkowy.

Instrumenty:
- likwidacja (przeciwdziałanie) porozumień monopolistycznych
- likwidacja barier wejścia na rynek
- likwidacja niekorzystnych efektów zewnętrznych produkcji
- tworzenie sprawnego systemu obiegu informacji ekonomicznej
- określenie niezbędnego zakresu własności publicznej w gospodarce
- tworzenie rozwiązań instytucjonalno – prawnych sprzyjających nieustannej wymianie praw własności.

Interes jednostki nie zawsze jest zgodny z interesem gospodarki.

Funkcja stabilizacyjna – polega na podejmowaniu działań stabilizujących gospodarkę, przez osiąganie takich celów jak
 Doprowadzenie do wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
 Utrzymanie tego tempa wzrostu w długim okresie
 Eliminowanie – ograniczenie zjawisk takich jak bezrobocie, inflacja
 Zmniejszenie amplitudy wahań koniunkturalnych
 Możliwie najlepsze wykorzystanie czynników wytwórczych

Instrumenty polityki gospodarczej (makroekonomiczne)
Rodzaje: polityki gospodarczej
- fiskalna (budżetowa) – polega na manipulowaniu stopą opodatkowania
w gospodarce ( podatek dochodowy oraz kwotami wydatków budżetowych (rada ministrów – odpowiedzialna)
- monetarna (pieniężna) – polega na manipulowaniu stopą wzrostu podaży pieniądza w gospodarce (bank centralny – odpowiedzialny)
Instrumenty:
 bezpośrednie
- administracyjny nakaz ograniczenia produkcji
- administracyjny nakaz przeniesienia produkcji w inne miejsce
- norma zanieczyszczenia powietrza
- zakaz odprowadzania ścieków do danego zbiornika
- płaca minimalna
 pośrednie
- zmiana stopy opodatkowania dochodów
- zmiana stopy oprocentowania kredytów
- zmiany kursu walutowego

Funkcja redystrybucyjna
Polega na podejmowaniu działań zmierzających do niwelowania zbyt dużych nieakceptowanych społecznie różnic w dochodach i zapewnienie dostępu społeczeństwa do kultury, oświaty, służby zdrowia, szkolnictwa wyższego, zapewnienie opieki ludziom starym, upośledzonym.

W gospodarkach, w których są kłopoty w gospodarce  zbyt rozbudowana sfera społeczne społeczna  Szwecja

Instrumenty:
- system podatkowy
- system wydatków budżetowych
- składniki na ubezpieczenia społeczne

Formy pomocy państwa
- finansowa – pieniężna  transfery (emerytury, renty, zasiłki)
- niepieniężne – rzeczowa dostęp do służby zdrowia, kultury, oświaty

Dlaczego państwo powinno spełniać aktywną rolę w gospodarce??
- konieczność zabezpieczenia systemu społeczno – gospodarczego od strony instytucjonalno – prawnej;
- niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce istnienie barier wejścia na rynek
- istnienie dóbr publicznych policja, wojsko, drogi
- występowanie negatywnych efektów zewnętrznych np. zanieczyszczenie powietrza, hałas
- istnienie dóbr korzystnych lub niekorzystnych społecznie: używki, alkohol
- wahania aktywności gospodarczej bezrobocia lub inflacji
- istnienie pozbawionych bez opieki ludzi chorych, starych, niedołężnych, upośledzonych
- istnienie konieczności podejmowania kontaktów międzynarodowych
- istnienie procesów globalizacji gospodarki

PIENIĄDZ I JEGO ROLA W GOSPODARCE

Pieniądz – powszechnie akceptowany towar
Współcześnie pieniądz jest to powszechnie akceptowany ekwiwalent przy pomocy którego dokonuje się wymiana w obiegu gospodarki.
Najstarsze pieniądze VII w p. n. E. Azja Mniejsza
HISTORIA
Wymiana towarów – czasy zamierzchłe wymiana barterowa – towar za towar.
Wymiana w oparciu o ekwiwalent różne towary: bydło, skóry zwierząt futerkowych, muszle, bursztyn, sól – niejednorodność towarów, psuły się poszukiwano innych ekwiwalentów.
Kruszce: złoto i srebro – naturalne właściwości, łatwo podzielne, jednorodne, łatwo przemieszczać. Systemy monetarne bimetaliczne w obiegu dwa rodzaje monet: równocześnie na 1 towar dwie ceny w złocie i w srebrze.
Prawo Kopernika
Pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy.
Monety złote – gromadzono „skarby”, monety przetrzymywane – wycofywane z obiegu.
Systemy monometaliczne
Oparte na złocie – Anglia. Wada: potrzebna była ogromna liczba złota – parytet złota.


FUNKCJE
- pośredniczy w wymianie towarów – ekwiwalent za towary
powszechnie akceptowany, trudny do podrobienia, łatwo podzielny, łatwo przenośny
- cyrkulacji – powoduje cyrkulacje dóbr w gospodarce
- miernik wartości dóbr
- płatnicza – można regulować płatności i zobowiązania
- gromadzenia
tezauryzacja – gromadzenie skarbu dla samego gromadzenia – całkowite wyłączenie z obiegu pieniądza (poza systemem bankowym pieniądz traci wartość)
akumulacja – wyłączanie pieniądza z obiegu z późniejszym przeznaczeniem na inwestycje
oszczędności – powstrzymanie się od bieżącej konsumpcji aby konsumpcja w przyszłości była wyższa
- pieniądz międzynarodowy – obsługuje relacje ekonomiczne pomiędzy poszczególnymi krajami
- pieniądz elektroniczny – wirtualny (w postaci zapisu na cyfrowych nośnikach danych)

dolar amerykański
euro
frank szwajcarski
jen japoński

Ilość pieniądza w obiegu

Ip = s / o

S – suma cen towarów i usług w obiegu
O – szybkość obiegu pieniądza

Im szybciej krąży tym mniej go potrzeba. Ilość transakcji obsługiwanych w jednostce czasu.

Ip = (s – k) / O k – transakcje „na kredyt”

Ip = (s – k + z) / O z – zobowiązania regulowane przed terminem

Ip = (s – k + z – B) / O B – tranzakcje bezgotówkowe

Teoria pieniądza

BANKI I ICH ROLA W KREACJI PIENIĄDZA

Banki odpowiadają za podaż pieniądza.
Popyt – ilość pieniądza na jaką istnieje zapotrzebowanie.
Podaż – ilość pieniądza wprowadzanego do obiegu

Popyt – czynniki – wielkość transakcji, poziom cen

Motyw popyt na pieniądz
1. transakcyjny – związany z koniecznością obsługi bieżących transakcji
2. motyw przezornościowy np. związany z obsługą nieprzewidzianych transakcji
3. spekulacyjny – związany z chęcią uzyskania dodatkowych dochodów z transakcji spekulacyjnych
Rodzaje popytu – wynikają z motywów
Podaż
Bank centralny dysponuje instrumentami za pomocą, których oddziałuje na banki komercyjne
Banki – pierwsze we Włoszech

System bankowy – Dwu wymiarowy
Bank centralny i banki komercyjne

Funkcje banków komercyjnych
1. przyjmowanie depozytów w zamian za odsetki
2. udzielanie kredytów zarówno przedsiębiorstwom jak i osobom fizycznym
3. kreacja pieniądza
4. świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego
Kreacja pieniądza
Bank tworzy klientom możliwości uzyskania linii kredytowej lub debetu.
Kreuje pieniądz przez udzielenie kredytów.

BUDŻET PAŃSTWA
Plan finansowy zawierający zestawienie wydatków i sposobów ich finansowani. Uchwalany w postaci ustawy budżetowej dotyczy jednego roku który zwykle pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Funkcje:
1. Fiskalna – polega na gromadzeniu dochodów budżetowych
2. Alokacyjna – gromadzenie dochodów i wykorzystywanie wydatków na wpływ na strukturę wytworzonego w gospodarce produktu globalnego.
Polityka budżetowa określa podział czynników wytwórczych pomiędzy sektor prywatny i publiczny i kształtuje także dalszą alokację tych czynników w ramach określonego sektora.
3. Redystrybucyjna - umożliwia dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego np. podejmowania działań zmierzających do zmniejszenia dysproporcji rozwoju gospodarki w poszczególnych regionach
4. Stabilizacyjna – polega na oddziaływaniu za pomocą systemu podatkowego na życie gospodarcze w kraju. Polityka budżetowa może hamować lub aktywizować działalność gospodarki (przeciwdziałanie dużym wahaniom koniunkturalnym)

Wydatki > dochód – deficyt
Wydatki < dochód – nadwyżka

Zasady polityki budżetowej

1. Równowagi budżetowej – budżet powinien być zrównoważony – wydatki = wpływy
2. Zupełności – powinien obejmować wszystkie dochody i wydatki państwa
3. Jedności – powinien stanowić jedną całość. Wszystkie dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu
4. Jawność – zapisy budżetu powinny być podawany do publicznej wiadomości
5. Budżet powinien dotyczyć okresu jednego roku

Budżet UE w 2004 – ok. 4,5 % deficyt
3% PNB

Dochody państwa:
Podatki (głównie)
Cła
Dochody z prywatyzowanych przedsiębiorstw
Opłaty skarbowe
Dochody generowane przez przedsiębiorstwa państwowe

Polska – największe dochody podatki od towarów i usług oraz podatek akcyzowy

ZASADY PODATKOWE (A. Smith)
- podatki powinny być sprawiedliwe i nie powinny przekraczać możliwości podatnika
- wysokość podatków z góry ustalona (aby można było planować przedsięwzięcia inwestycyjne długookresowe)
- sposób i warunki płatności powinny być wygodne dla płatnika
- koszty poboru podatków powinny być niskie a wydatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność gospodarczą

Stawki opodatkowania – na świecie różne

Deficyt – na takim poziomi na jakim można go pokryć

Przyczyny deficytu:
1. Przerost (eskalacja) wydatków socjalnych (marginalizacja grup społecznych)
2. Obsługa długu publicznego
Deficyt budżetowy jako % PNB
Deficyt publiczny jako % PNB
Polska tendencja do zadłużenia – kiedyś zagraniczne teraz wewnętrzne.

WZROST GOSPODARCZY I ROZWÓJ GOSPODARCZY
Wzrost gospodarczy – dotyczy zmian PKB lub PNB
Jeżeli w roku tn nastąpił przyrost PKB w stosunku do roku bazowego np. t1 mówimy o dokonaniu się wzrostu gospodarczego. Podstawowa miara:
tempo wzrostu

Y = PKB
Yt1 – poziom PKB w okresie bazowym
Ytn – poziom PKB w okresie następnym
R – tempo wzrostu PKB
Tempo wzrostu wyrażone w % jest to stopa wzrostu.

Rozwój gospodarczy – szerszy niż wzrost gospodarczy, zawiera wiele istotnych elementów poza wzrostem gospodarczym.
Rozwój struktury gałęziowo – przemysłowej
Rozwój infrastruktury

Modele wzrostu gospodarczego
Próbują odpowiedzieć na pytanie: Jakie są przyczyny wzrostu gospodarczego?
(wg Halickiego – książka)

Jednoczynnikowy model wzrostu

- przyrost
Z – zatrudnienie – ma wpływ
W – wydajność pracy (produkt na zatrudnionego) – cecha tego czynnika – jego właściwość
Y – PKB lub PNB

Wzrost gospodarczy: nieznacznie maleje zatrudnienie i znacząco wzrasta wydajność pracy; znaczny wzrost zatrudnienia i nieznaczny spadek wydajności pracy.
Pozostałe przypadki nie powodują wzrostu gospodarczego.
Recesja: spadek zatrudnienia i wydajności pracy.
Stagnacja: stały poziom: wzrost zatrudnienia = spadkowi wydajności = 0 i odwrotnie.

Kategorie potencjalne i rzeczywiste

PRODUKT POTENCJALNY
- jest wielkością dynamiczną zmieniającą się z dnia na dzień
- dynamika uzależniona od czynników zewnętrznych niezależnych od człowieka (np. pogoda)
- kapitał trwały – nowoczesne maszyny zmieniają się w stosunku do produktu potencjalnego
- zmiany kwalifikacji pracowników – codziennie ktoś doświadczony przechodzi na emeryturę a na jego miejsce wchodzi młoda osoba bez doświadczenia – różna produktywność
- zmienna produktywność np. autostrada na różnych obszarach rolniczych (produkcja rolnictwa zmniejszy się, dzięki autostradzie zwiększy się produktywność innych branż, rozwinie się infrastruktura)

POZOSTAŁE MODELE:
2 czynnikowy


z – udział zatrudnienia w wytwarzanym PKB
k – udział kapitału trwałego w wytwarzaniu PKB

Wzrost gospodarczy: wzrost odsetka zasobu zaangażowanego w wytwarzanie PKB; wzrost zasobu wytwórczego kraju; wzrost zatrudnienia lub kapitału lub jednocześnie oba.

k + z = 1
- część PKB odpowiadająca amortyzacji kapitału trwałego

MODEL DOMARA I ROSTOWA – założenia
1. Wzrost gospodarczy jest funkcją jednego czynnika produkcji – kapitału
2. Inwestowanie wywiera dwojaki wpływ na gospodarkę: z jednej strony pojawia się tzw. efekt popytowy z drugiej potażowy – produkcyjny (potażowy polega na spadku zdolności produkcyjnej, popytowy jest skutkiem wzrostu inwestycji
3. Efekt popytowy jest natychmiastowy
4. W krótkim okresie inwestycje tworzą popyt w długim powiększają zdolności produkcyjne gospodarki (w takim układzie tworzą przesłanki dalszego wzrostu produkcji)
5. Gospodarka II sektora jest modelem gospodarki zamkniętej bez udziału państwa
6. W momencie wyjściowym gospodarka w pełni wykorzystuje istniejące czynniki produkcji – stan równowagi gospodarczej

Jakie jest niezbędne tempo inwestowania aby wzrost przebiegał w warunkach pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnej gospodarki. Przesłanką rozwiązania Domara jest teza:
Warunkiem równoważonego wzrostu jest równość tempa wzrostu popyty globalnego w gospodarce i tempa wzrostu zdolności produkcyjnej (wytwórczej) gospodarki. Ze względu na złożenie 6 gospodarka znajduje się w stanie równowagi to jednakowy przyrost zdolności wytwórczych i popytu globalnego pozwala na utrzymanie tego stanu równowagi.


I – inwestycje
e – współczynnik efektywności inwestowania
s – krańcowa skłonność do oszczędzania
ω – mnożnik inwestycyjny

MODEL ROSTOWA
Etapy rozwoju gospodarki
1. startu – gospodarka produkuje na potrzeby własnego społeczeństwa, nie występuje raczej handel zagraniczny, podstawowy dział gospodarki – rolnictwo (wymiana barterowa – nie ma czystego charakteru handlu). Etap ten nazywany jest społeczeństwem tradycyjnym.
2. przejściowy – specjalizacja produkcji co przyczynia się do generowania nadwyżek produkcji – które mogą być sprzedawane za granicą, wytwarzane głównie produkty podstawowe
3. gospodarka uprzemysłowiona – następuje uprzemysłowienie wzrostu gospodarczego, charakterystyczne procesy to emigracja pracowników z sektora rolniczego do przemysłu oraz koncentracja przemysłu w kilku regionach kraju
4. droga do dojrzałości – działalność gospodarcza rozszerza się na nowe obszary, także na te wymagające nowych technologii (nowoczesnych)
5. masowa konsumpcja , dominująca rola sektora usług

CYKL KONIUNKTURALNY
Są to powtarzające się zwyżkowe i zniżkowe ruchy w podstawowych wielkościach ekonomicznych; są to cykliczne wahania koniunktury wokół linii trendu.
Rdzeń: analiza wielkości produkcji poprzez wielkość PKB – od PKB zależy kondycja gospodarki.
Większa produkcja – wzrost PKB – więcej zarabiają, więcej zatrudniają, zwiększa się popyt globalny, zwiększa się konsumpcja i podatki.
Klasyczny cykl koniunkturalny

Cykle klasyczne przed II wojną światową
Wynika to z obserwacji czynników polityki makroekonomicznej rządów poszczególnych państw.
Przed II w. ś. – polityka nastawiona na niwelowanie skutków zdarzeń zachodzących w gospodarce – śmiałe podejście – nie sprawdziło się – wielki kryzys
Po II w. ś. – polityka anty cykliczna – przeciwdziałanie cyklom koniunkturalnym oraz wysokim wahaniom od linii trendu.
Różnice
AE – czas trwania jednego cyklu
Współczesny cykl
Faza spadkowa (recesja) łączy ona kryzys i depresje
Faza wzrostu (ekspansja) łączy ożywienie i rozkwit
W. C. Mitchell i A. F. Burns

DŁUGOŚĆ CYKLU
Klasyczny 8 – 10 lat
Współczesny trwa krócej 5 -6 lat
Cykl współczesny jest krótszy od klasycznego, jeśli chodzi o rozpiętość czyli o amplitudę wahań – odchylenia od trendu.

RODZAJE WAHAŃ CYKLICZNYCH
- krótkie – Kichin (ok. 3,5 roku) – oparł się w swoich badaniach na analizie niektórych wskaźników dotyczących pieniężnego sektora gospodarki (np. ceny hurtowe, stopy %) dla Wielkiej Brytanii i USA
- średnie – Juglar (8 – 10; 7 – 11) cykle o tej długości określa się również jako cykle klasyczne
- długi – Kondratiew (50 – 60 lat)
Wahania sezonowe – w obszarze zatrudnienia (warunki pogodowe)
Wahania przypadkowe – zdarzenia naturalne, tsunami, trzęsienia ziemi, konflikty zbrojne

TEORIE WAHAŃ CYKLICZNYCH

Teoria plam na słońcu – W. S. Jevons
Jedna z pierwszych teorii cyklu, związana z ówczesną wiedzą agrotechniczną, uważano, że periodyczne pojawienie się plam na słońcu powoduje okresy nieurodzaju, co z kolei wywołuje zmiany w produkcji przemysłowej.

Klasycy uważali, że rozwój dokonuje się w sposób stopniowy, a życie gospodarcze podlega automatycznie działającemu mechanizmowi szybkiego przywracania równowagi gospodarczej.

Wg J. Shumpetera rozwój jest nieciągłym procesem dynamicznym. Rozwój odbywa się skokowo. Przyczyny pojawienia się cykli widzi w falowym występowaniu innowacji organizacyjno – technicznych (teoria innowacji).
- występuje ciągły strumień możliwości innowacji
- pojawia się przedsiębiorca, który jako pierwszy zostaje innowatorem
- jego zyski skłaniają innych do podążania za pionierem
- rozpowszechnienie się innowacji – fala wzmożonych inwestycji i wzrost produkcji
- wzrostowi produkcji nie towarzyszy odpowiedni wzrost popytu a spadek cen i stopy zysku
- maleje popyt inwestycyjny i gospodarka przechodzi w fazę kryzysu
- coraz mniejsza stopa zysku zmniejsza chęć do poszukiwania innowacji

Teoria cyklu politycznego
Cykliczny rozwój gospodarki jest wynikiem zmian priorytetów ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających wybory w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekcji. Przez sprawną politykę fiskalną i pieniężną rząd może doprowadzić do ożywienia gospodarczego (spadek bezrobocia, spadek ceny kredytu, itp.) i do poprawy poparcia wyborców.

J. M. Keynes – zmniejszenie się produkcji a w jego następstwie spadek zatrudnienia, występuje wówczas, gdy inwestycje są mniejsze od oszczędności. Wyzwala to kumulacyjny, mnożnikowi ruch w dół, który kończy się, gdy dojdzie do stanu równowagi S = I. Keynes uważał, że gospodarkę kapitalistyczną cechuje skłonność do nadmiernego oszczędzania i niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych.
Keynes koncentrował się na wyjaśnieniu mechanizmu kumulacyjnego a pozostawił otwartą kwestię przyczyny bodźca, który wywołuje w gospodarce cykliczne oscylacje.

Michał Kalecki – decyzje inwestycyjne kształtują się pod wpływem trzech czynników
- rozmiarów bieżących oszczędności przedsiębiorstw
- tempa zmian globalnych zysków
- szybkość zmian zasobów kapitału trwałego
Siła oddziaływania tych trzech czynników sprawia, że w gospodarce występuje zjawisko regularnych wahań koniunkturalnych. Kalecki uważał, że cykl ma przebieg autonomiczny.

Cały cykl dzieli się na fazy:
1. Przewaga popytowych efektów działalności inwestycyjnej nad potażowymi, inwestycje dodatnie i stale rosną a wzrost zasobu kapitału trwałego, co prowadzi do coraz wolniejszego przyrostu inwestycji a następnie do przewagi potażowych skutków inwestycji nad popytowymi
2. Wielkość udziałów inwestycyjnych zaczyna się zmniejszać, są one jednak nadal dodatnie a zasób kapitału rośnie.
3. Malejące inwestycje zaczynają przybierać wartości ujemne i zmniejsza się zasób trwałych urządzeń produkcyjnych i ubytek mocy wytwórczych korzystnie wpływają na stopę rentowności i tym samym na decyzje inwestycyjne.
4. Wzrost nakładów inwestycyjnych, ale w przedziale wartości ujemnych, zasób kapitału maleje, zakończenie tej fazy i tym samym powrót do sytuacji charakteryzującej fazę 1 następuje wówczas, gdy nakłady inwestycyjne osiągną wartość dodatnią.

METODY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA PRZEBIEG CYKLU

Początkowo występował interwencjonizm antykryzysowy – podejmowano działanie, gdy pojawiał się kryzys. Działanie te miały łagodzić skutki kryzysu.

Obecnie stosuje się raczej interwencjonizm anty cykliczny stosowany w każdej fazie cyklu. Państwo pobudza gospodarkę w fazie kryzysu i depresji i „studzi” w fazach ożywienia i rozkwitu. W ten sposób zmniejsza amplitudy wahań.

Państwo może oddziaływać stabilizująco na gospodarkę za pomocą polityki fiskalnej (manipulacja stopą podatkową) i pieniężnej (stopa procentowa wpływa na liczbę zaciąganych kredytów).

BEZROBOCIE
To zjawisko społeczno – ekonomiczne, które polega na tym, że część osób, które są zdolne do podjęcia i chcące pracować na typowych warunkach nie może znaleźć pracy.
BEZROBOTNI – osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań pracy.

ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ (AKTYWNI ZAWODOWO)
Wszyscy ludzie, którzy jako pracownicy najemni wykonują jakiś zawód lub są zarejestrowani jako chcący i będący w stanie pracować.

Sr = Z +B

Sr – Siła robocza
Z – zatrudnieni
B – bezrobotni
Współczynnik aktywności zawodowej = Sr / Lp
Lp – liczba ludności produkcyjnej
Wskaźnik stopy bezrobocia = B / Sr * 100

RODZAJE BEZROBOCIA
- związane z niedopasowaniami strukturalnymi
bezrobocie frykcyjne i bezrobocie strukturalne
- związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem siłę roboczą (bezrobocie przymusowe)

KOSZTY BEZROBOCIA
1. Prywatny koszt bezrobocia – bieda, brak rozwoju rodziny (edukacja)
2. Społeczny koszt bezrobocia – dysproporcje między regionami, ubożenie całych regionów, budżet – zasiłki

RÓWNOWAGA NA RYNKU PRACY
- popyt na pracę – pracodawcy płacący wynagrodzenie
- podaż pracy – zgłaszający chęć do pracy w określonych warunkach

Równowaga: Popyt = Podaż
Wszystkie osoby chcące pracować w danych warunkach znajdują zatrudnienie. Wszyscy pracodawcy znajdują pracownika na oferowane miejsca pracy.

Bezrobocie dobrowolne, – gdy chcemy pracować, ale warunki nam nie odpowiadają
Przeważnie występuje nierównowaga głównie podaż > popyt – typ potażowy
Stawka płacy realnej na poziomie wyższym niż płaca równowagi.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA WG RÓŻNYCH PRZYCZYN TEORETYCZNYCH
UJĘCIE NEOKLASYCZNE

Brak konieczności ingerencji, automatyczna regulacja. Zjawisko bezrobocia tłumaczy się w teorii neoklasycznej ograniczeniami w swobodnym działaniu mechanizmu rynkowego na rynku pracy. Ograniczenia te związane są przede wszystkim z tendencjami do usztywniania płac, które są rezultatem postępowania związków zawodowych opierających się redukcji płac.

Aktywna ingerencja państwa w procesy gospodarcze nie jest potrzebna do zwalczania bezrobocia. Natomiast konieczna jest likwidacja ograniczeń swobodnego działania mechanizmu rynkowego. Chodzi o osłabienie pozycji związków zawodowych oraz o zwiększenie elastyczności płac.
UJĘCIE KEYNSOWSKIE

Keynsiści odrzucają twierdzenie neoklasyków, że obniżki płac realnych są w stanie zlikwidować bezrobocia. Po pierwsze, dlatego, że jest to nierealne z powodu istnienia silnych związków zawodowych. Po drugie, dlatego, iż ogólne obniżki płac nominalnych zmniejszały, by dochody pracowników, a tym samym ich wydatki konsumpcyjne.

INSIDER – OUTSIDER
A. Lindbeck i D. J. Snower
Insiderzy to doświadczeni pracownicy przedsiębiorstwa, posiadający ważne z jego punktu widzenia kwalifikacje i umiejętności zawodowe.
Outsiderzy to grupa obejmująca przede wszystkim bezrobotnych, a także tych pracujących, którzy posiadają niezbyt stabilne miejsca pracy.

Mają przeciwne kierunki działania: insider – blokuje dostęp do miejsca pracy outsiderom, dążąc do jak najdłuższego utrzymania miejsca pracy. Jednak outsiderzy posiadają zazwyczaj większe kwalifikacje.

KRZYWA BEVERIDGE’A

Ujemna zależność. Większa liczba bezrobotnych mniej miejsc pracy. W każdej sytuacji występują wolne miejsca pracy

MODEL UNIWERSALNY

OLR – zatrudnienie w stanie równowagi
Równowaga na rynku pracy Ppl = Pdl
Czy występuje bezrobocie?? Tak
RA – bezrobocie dobrowolne w stanie równowagi – różnica między Sr - Pdl

Pt1 > PR
Pt1 = OL1 – Zatrudnienie przy Pt1
BD – pozozostał zasób – bezrobocie przy stawce Pt1
BD = Sr – Z
CD – bezrobocie dobrowolne
CD = Sr – Pdl
BC – bezrobocie przymusowe – bezrobocie koniunkturalne lub keynsowskie (bo słaba koniunktura w gospodarce)
BC = Pdl – Z

BEZROBOCIE A DZIAŁALNOŚĆ PAŃSTWA

1. Aktywna polityka państwa składa się z polityki makroekonomicznej i mikroekonomicznej.
Polityka makroekonomiczna polega na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych (podatki i wydatki budżetowe) i pieniężnych (stopy procentowe, zmiana podaży pieniądza)
Na politykę mikroekonomiczną składają się:
- publiczne programy zatrudnienia
- subsydiowane zatrudnienia
- pożyczki dla przedsiębiorstw tworzących nowe miejsca pracy
- szkolenia zawodowe (poszerzanie wiedzy i zmiany kwalifikacji)
- usługi pośrednictwa pracy ( gromadzenie i udzielenie informacji)
2. Pasywna polityka państwa rynku pracy obejmuje różnorodne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych (głównie chodzi o zasiłku, jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy (np. odprawy dla górników) oraz dodatki związane z wcześniejszym przejściem na emeryturę).

BEZROBOCIE W GOSPODARCE CENTRALNIE PLANOWANEJ
W tym systemie mowa o 2 zjawiskach, a mianowicie o deficycie siły roboczej i ukrytym bezrobociu oraz o zniekształconej strukturze zatrudnienia.
Zjawisko deficytu siły roboczej polega na występowaniu nadwyżki agregatowego popytu na siłę roboczą nad podażą tej siły. Sprowadza się ono do przewagi wolnych miejsc pracy nad liczbą bezrobotnych.
Zjawisku bezrobocia ukrytego występuje w sytuacji, gdy zmniejszenie liczby pracowników w przedsiębiorstwie nie powoduje zmniejszenia rozmiarów produkcji. Z przeprowadzonych szacunkowych badań wynika, że w drugiej połowie lat osiemdziesiątych rozmiary ukrytego bezrobocia wynosiły w Polsce ok. 25 % ogólnego zatrudnienia.
Przyczyny:
- dotacje z budżetu państwa dla przedsiębiorstw w sytuacji, gdy ich wydatki przewyższały dochody
- „wąskie gardła” i niedobory w procesie produkcji, które sprawiały, że poziom produkcji był ograniczany przez rozmiary deficytowych czynników produkcji (np. materiałów)
- w gospodarce centralnie zarządzanej cena siły roboczej była utrzymywana na stosunkowo niskim poziomie, co skłaniało przedsiębiorstwo do nadmiernego zatrudnienia
- przedsiębiorstwa były zainteresowane od organów centralnych jak największego limitu zatrudnienia, gdyż wówczas łatwiej było wykonać powierzone im zadania produkcyjne

Niekorzystna struktura zatrudnienia
- dominowało zatrudnienie w sektorze państwowym. Jedynie w niektórych dziedzinach gospodarki udział zatrudnienia w sektorze prywatnym był znaczący (np. w handlu i rolnictwie), ale także nie we wszystkich krajach
- stosunkowo wysoki udział sektora rolnictwa i przemysłu, a niski udział usług
- sektor przemysłowy charakteryzował się wyraźną przewagą tradycyjnych gałęzi przemysłu (energio i materiałochłonnych – np. hutnictwo) oraz niedorozwojem gałęzi nowoczesnych
- w przemyśle i budownictwie zatrudnienie koncentrowało się w przedsiębiorstwach dużych ( np. kombinaty budowlane)

INFLACJA
Utrzymujący się dłuższy czas wzrost poziomu cen w gospodarce narodowej, w wyniku, którego obniża się siła nabywcza pieniądza.
Utrzymujący się dłuższy czas spadek poziomu cen – deflacja.
Mierzymy za pomocą WSKAŹNIKA CEN jest miarą procentowych zmian wydatków związanych z zakupem pewnego zestawu dóbr (koszyka) w jakimś okresie. Wskaźnik cen: konsumpcyjnych, hurtowych i detalicznych, wszystkich produktów i usług wchodzących w skład PKB (tzw. delator PKB).

Rodzaje inflacji:
- pełzająca
- krocząca (umiarkowana)
- galopująca
- hiperinflacja
- hiperinflacja katastrofalna

PRZYCZYNY INFLACJI
A. Popytowa
I. Przyczyny monetarne
1. Pochodzenia krajowego
a) inflacja kredytowa – w wyniku błędów Banku Centralnego
b) inflacja gotówkowa – spowodowana wzrostem szybkości krążenia pieniądza
2. Pochodzenia zewnętrznego związane z bilansem płatniczym (inflacja importowana)
a) stopa inflacji za granicą jest wyższa niż w kraju wówczas przy stałych kursach wymiany pojawiają się nadwyżki w bilansie płatniczym. Ich konsekwencją jest dopłaty w dewiz do banku centralnego i wzrost ilości pieniądza w obiegu
b) spadek stopy procentowej za granicą , nastąpi dopływ kapitału z zagranicy
II. Przyczyny nie monetarne
1. Przyczyny pochodzenia krajowego
a) inflacja pobudzana przez państwo, to źródło inflacji związane jest z realizowaniem przez państwo polityki pełnego zatrudnienia. Prowadzi ono do wzrostu wydatków budżetowych i częstych deficytów budżetowych, finansowanych kredytami bankowymi
b) wzrost skłonności do inwestowania w warunkach pełnego wykorzystania czynników wytwórczych
2. Przyczyny związane z handlem zagranicznym
a) odpływ eksportowanych dóbr z rynku krajowego
b) restrykcje eksportowe, które mogą pojawić się za granicą i spowodować braki niektórych ważnych surowców i materiałów w gospodarce danego kraju
B. Inflacja wywołana naciskiem kosztów
1. Przyczyny pochodzenia krajowego
a) nacisk podatków wliczony w koszty
b) wzrost kosztów socjalnych
c) socjalnych państwowe regulacje cenowe i państwowe ograniczenia importu
d) inflacja spowodowana walką o podział dochodów, związki zawodowe dążą do wzrostu udziału płac w dochodach ze sprzedaży przedsiębiorstwa natomiast przedsiębiorstwa bronią zysków, rekompensując wzrost płac poprzez wzrost cen produktów. Wzrost płac jest inflacyjny.
2. Przyczyny pochodzenia zewnętrznego
a) wzrost na rynkach światowych cen produktów z którymi nie konkurują dobra wytwarzane w kraju (np. ropa naftowa)
b) pogorszenie się terms of trade
TEORETYCZNE WYJAŚNIENIE INFLACJI
Keynesowska teoria inflacji
Główne miejsce w tych teoriach zajmuje dochodowo – wydatkowa koncepcja powstawania luki inflacyjnej i deflacyjnej.

Krzywa Philipsa

MONETARYZM
Wg Miliona Friedmana w gospodarka istnieje pewien poziom bezrobocia odpowiadający stanowi równowagi. Jest to bezrobocie wynikające z niedoskonałości funkcjonowania rynków, niepełnej informacji o rynkach pracy i niedopasowań popytu i podaży.
Długookresowa krzywa Phillipsa

Skutki inflacji
1. Niezwalczana inflacja wykazuje skłonność do samoprzyspieszania, grożąc hiperinflacją a tym samym koniecznością przeprowadzenia reformy walutowej
2. Inflacja powoduje niesprawiedliwą redystrybucję dochodów (tracą oszczędzający, wierzyciele, renciści, emeryci)
3. Inflacja redukuje sprawność mechanizmów konkurencji
4. Utrudnia wzrost gospodarczy
5. Wywołuje ucieczkę od pieniądza – polega na gwałtownym spadku popytu na pieniądz w ujęciu realnym, podyktowane jest to koniecznością minimalizacji strat chociażby przez lokaty bankowe

HANDEL MIĘDZYNARODOWY

Z handlem międzynarodowym mamy do czynienia, gdy rozpatrujemy przepływ między większą liczbą państw lub w skali całej gospodarki światowej.
Handel zagraniczny dotyczy tych samych zjawisk, ale branych pod uwagę z punktu widzenia jednego państwa, czyli gdy obiektem analiz jest gospodarka narodowa.

Podmioty handlu międzynarodowego
- kraj, rozumiany jako zamknięty granicami politycznymi zbiór ludności, zasobów naturalnych, majątku, systemów prawnych
- organizacje międzynarodowe
- gospodarstwa domowe

Teorie wymiany międzynarodowej
- teoria kosztów absolutnych – A. Smith – Jeśli dwa kraje podejmą dobrowolnie wymianę to musi być ona dla obu stron korzystna.
- D. Ricardo – teoria kosztów względnych (relatywnych) – Głosi ona możliwość specjalizacji i wymiany międzynarodowej. Wymiana jest korzystna także wtedy, gdy jeden kraj wytwarza wszystkie towary taniej niż drugi. Wystarczającą przesłanką jest stwierdzenie, że występują względne różnice w kosztach produkcji.
- teoria obfitości zasobów – Każdy kraj powinien koncentrować się na produkcji i eksporcie towarów, których wytwarzanie wymaga intensywniejszego zastosowania czynnika, którego posiada relatywnie dużo i jest on stosunkowo tani. Kraj ten powinien importować dobra, które są relatywnie rzadsze i droższe.

Integracja gospodarcza

1. Forma ekspansji rynkowej w warunkach wolnego handlu
2. Tworzenie instytucji i mechanizmów makroekonomicznych, które tą ekspansję stymulują

INTEGRACJA PONADNARODOWA
1. Strefy wolnego handlu – oznacza zniesienie ceł pomiędzy krajami będącymi członkami, czyli występuje swobodny przepływ towarów i usług w obszarze zintegrowanym
2. Unia celna – wprowadza ona dodatkowo dla krajów zintegrowanych jednolitą stawkę celną wobec krajów trzecich
3. Wspólny rynek – dochodzi tu przepływ kapitału, zasobów pracy w ramach zintegrowanego obszaru
4. Unia walutowa (monetarna) poza wyżej wymienionymi wspólnym rynkiem koordynuje politykę walutową prowadzoną przez kraje członkowskie, w tym zakresu wahań kursów walutowych, zasad tworzenia wspólnych rezerw walutowych oraz wprowadzenie wspólnej waluty międzynarodowej. Wpływa na zwiększenie efektywności gospodarowanie poprzez likwidacje kosztów
5. Unia gospodarcza obejmuje koordynacje polityki ekonomicznej. Pełna unia gospodarcza występuje, gdy na obszarze integrującym się państw władze ekonomiczną w najważniejszych dziedzinach funkcjonowania wspólnego rynku opartego na jednolitej walucie, sprawują organy ponadnarodowe.

GLOBALIZACJA
Wg M. E. Portera rynek globalny oznacza sytuację, w której pozycja konkurencyjna przedsiębiorstwa w jednym kraju jest uzależniona od jego pozycji konkurencyjnej w innych krajach.
Globalny rynek jest najbardziej skomplikowanym zjawiskiem na ziemi, a przeto całkowicie nieprzewidywalnym. F. von Hayek

Przyczyny globalizacji Trendy Warunki możliwości Cele
Postęp technologiczny Elastyczność produkcji Możliwości poszerzania kręgu potencjalnych klientów Wzrost sprzedaży
Różnicowanie odmian produktów Wzrost kosztów produktowi sferze B + R (badań i rozwoju)
Innowacje produktowi i technologiczne Konieczność szybkiego wprowadzania produktów na rynek
Skracanie cyklu życia produktu
Postęp tele komunikacyjny Łatwość dostępu do innowacji Poszerzenie kryteriów decyzji strategicznych Mobilność zasobów i kontrahentów
Poszerzanie zbioru informacji Przyspieszenie procesów decyzyjnych
Skrócenie czasu wymiany informacji Zmniejszenie znaczenia lokalizacji i źródeł zasobów
Skrócenie czasu i obniżenie kosztów transportu
Procesy integracji politycznej Redukcja barier międzynarodowej wymianie handlowej Zmniejszanie kosztów wymiany handlowej Poszerzenie terytorialnego obszaru działalności
Standaryzacja techniczna Jednolite standardy techniczne
Standaryzacja prawna Jednolite normy prawne regulujące działalność
Instytucje pozarządowe Możliwość uczestnictwa w realizacji ponadnarodowych projektów

PROCESY GLOBALIZACJI
Integracja regionalna jest namiastka procesów globalizacji w wymiarze ogólnoświatowym.
Globalizacja procesów gospodarczych oznacza, że procesy racjonalnych wyborów w gospodarce dokonuje się nie tylko poprzez międzynarodowe inwestycje, wymianę technologii i kooperację produkcji.
Globalizacja prowadzi do tego, iż przedsiębiorstwa mogą dokonywać swobodnego wyboru miejsca alokacji, czynników wytwórczych nie będąc zdanym tylko na obszar własnego kraju.
Zmniejsza się wpływ państwa na koszty działalności przedsiębiorstwa (np. kwestie podatkowe) oraz minimalizuje się jego funkcje kontrolne i regulacyjne w gospodarce.
Rosną wyzwania przedsiębiorstw wobec miejsc alokacji czynników wytwórczych.
Firmy zmuszane są do pogłębiania specjalizacji.

OBSZARY GLOBALIZACJI

Globalizacja towarowych rynków zbytu
Od pewnego czasu handel światowy rośnie szybciej niż produkcja przemysłowa świata.
Na światowym rynku towarowym istnieją segmenty, na których panuje absolutna homogeniczność (jednolitość) jednolitość wymiarze światowym. Nie chodzi tu tylko o sklepy na lotniskach, ale również o cały szereg produktów, które są podobne pod względem użyteczności, np. sprzęt elektroniczny i komputery.
Globalizacja produkcji
Rozwija się w ramach korporacji transnarodowych. Nowoczesna technika pozwala nie tylko wyodrębnić w procesach produkcji coraz drobniejsze ich elementy i fazy, ale również organizować ten sam proces produkcji w wielu krajach tworząc niejako globalna siatkę produkcji w skali światowej.
Rozszerzenie handlu wyrobami technologicznie intensywnymi powoduje, że przedmiotem handlu światowego stają się coraz częściej półprodukty do produktów finalnych. Czynnik technologiczny powoduje, że dominującą formułą handlu światowego staje się handel wewnątrz gałęziowy oparty na wąskiej specjalizacji, której towarzyszy przepływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Globalizacja rynków pracy
Praca jako czynnik produkcji jest mobilna jak pozostałe czynniki produkcji np. w Niemczech notują się ponad 2 mln pracowników pochodzenia zagranicznego i dodatkowo 1,6 mln zagranicznych pracowników w filiach pracodawców zagranicznych. Podobne zjawisko występuje w Szwajcarii, w krajach Zatoki Perskiej, Japonii i USA.
Globalizacja w sferze finansów
Zdominowała ona procesy alokacji czynników wytwórczych. Przez rynki świata przepływa w ciągu pięciu dni tyle kapitału, ile wynosi roczny eksport towarów i usług (ogółem). Transfer wielkich sum za granicę, co w przeszłości okupione było ogromnymi kosztami, wymaga dziś tylko naciśnięcia klawiatury komputera.