Makroekonomia - ściąga

 Czym zajmuje się ekonomia?
Celem ekonomii jest poznanie rzeczywistości gospodarczej, opisanie jej i wyjaśnienie przyczyn i natury zjawisk oraz procesów zachodzących w gospodarce rynkowej, w których podmiotem jest człowiek.
Za podstawowy problem badawczy uważa się pytanie o sposób dokonywania wyborów ekonomicznych przez uczestników życia gospodarczego oraz o ich skutki w skali gospodarki.
 Czym zajmuje się mikroekonomia, a czym makroekonomia?
Mikroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki, obserwowanych i wyjaśnianych z punktu widzenia działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów gospodarczych: nabywców, konsumentów, sprzedawców i producentów.
Makroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce.

Ekonomia Stworzył ją Arystoteles. Pochodzi ze złożenia dwóch greckich słów: oikos (gospodarstwo domowe) i nomos (prawo). Ozn, że ekonomia jest wiedzą o działalności w oikosie, dającą się ująć w postaci praw naukowych.
Co to jest proces gospodarowania i na czym polega?
Produkcja to wytwarzanie dóbr i usług – w celu konsumpcji
Podział zajmuje się rozdysponowaniem tych dóbr rzadkich między producentów i konsumentów.
Konsumpcja zaś polega na zaspokajaniu ludzkich przy pomocy dóbr i usług.
Bez produkcji nie ma podziału, bez podziału nie ma konsumpcji, a konsumpcja napędza produkcję.
Nieograniczanie ludzkich potrzeb do danych środków . Cechy ludzkich potrzeb:
- nieograniczone co do potrzeb
- ograniczone co do pojemności
- odnawialne (komplementarne) i
- substytucyjne ( zastępcze)
Czym są środki produkcji? Jakie są ich rodzaje?
Czynniki prod to dobra pierwotne i ekon oraz praca stosowane w prod do wytwarzania dóbr i usług. Dzielą się na:a)ziemię - dobra pierwotne, np. surowce mineralne, lasy, wody itp.b)pracę - ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami c)kapitał - ekonomiczne dobra produkcyjne (maszyny, urządzenia, budynki, surowce itp.). dzielimy na pieniężny (zasób pieniądza , strumień dochodów) i rzeczowy ( towar i siła robocza)
 Środki produkcji dzielimy na : to wszystko czym oddział. w procesie prod. na przedm. pracy ( maszyny , urz).
przedmiot pracy ( na co skierowane jest dział człowieka w proc. prod.
 Formy gospodarowania :
- naturalna – typ gosp. , w której prod. wytwarzają prod. w celu zaspokojenia swoich potrzeb- nie istnieje rynek, wymiana. Obecnie są to gosp. rolne , zakł.rzem.
- towarowa – to typ gosp. , w której producent wytw.produkty z przezn.ich wymiany , czyli na sprzedaż
1. prosta ( celem jest wymiana czyli zysk , niewielka skala , proste środ. prod.) praca własna lub rodziny
2. kapitałowa (rozwinięta , bazuje na najem sile roboczej i dużej skali )

Gospodarka rynkowa
Gosp. natur, producent wytwarzał produkty wyłącznie na własne potrzeby i najbliższej rodziny, nie występowała wówczas tzw. nadwyżka, która mogła by być przeznaczona na wymianę. Gosp rynk występowała w formacji społeczno-ekonomicznej zwaną pierwotną. Wraz z dosk środ prod wzrastała wydaj prod, Mamy do czynienia z nadwyżką, którą producent zaczął przeznaczać na wymianę.-mamy do czynienia z powstaniem gosp tow. Rozwinęła się w okresie niewolnictwa. Szczyt gosp tow przypada na okres formacji kapital, którą jest gosp rynk z dominującym udziałem własności prywatnej i charakterze zdecentralizowanym. Występuje kilka przesłanek powstania gospodarki rynkowej. Po pierwsze jest to powstanie społecznego podziału pracy oraz powstanie specjalizacji i kooperacji. Specj polega na wyk przez poszczególnych wytwórców tylko określonych czynności. Natomiast kooperacja polega na współdziałaniu wytwórców w celu produkcji dobra finalnego. Z kolei kolejną przesłanką jest powstanie indywidualnego charakteru konsumpcji dóbr i usług przez nabywców.Rynek rozumiemy proces w wyniku którego dochodzi do transakcji kupna sprzedaży. Natomiast w potocznym znaczeniu jest to miejsce na którym dokonuje się akt kupna i sprzedaży.
Wyróżniamy różnego rodzaju rynki:
a. rynek dóbr i usług konsumpcyjnych,
b. rynek różnych czynników produkcji takich jak praca, ziemia, kapitał rzeczowy i pieniężny,
Ze względu na kryterium geograficzne wyróżniamy:
rynki lokalne, regionalne, krajowe, międzynarodowy, światowy.
Teoria i funkcja pieniądza
pewien towar , powszechnie akceptowany .Za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra i wywiąz, z zobowiązań. jt. środek wymiany lub handlu wyrażający wartość wszystkich towarów i bezpośrednio na nie wymienialny . Ma zdolność nabywczą i moc środka płatniczego .
Systemy pieniądza: a) towarowy 2) kruszcowy są trwałe , rzadkie więc cenne 3) papierowy
 funkcja miernika wartości- pozwala porównywać wartość towarów do określonej skali cen wyrażonej w pieniądzu krajowym, do wyrażenia wartości produktu lub dobra wystarczy wyobrażenie wartości pieniądza
 funkcja środka cyrkulacji- w tej funkcji oddziela akt kupna od aktu sprzedaży i występuje w transakcjach ,w których za określ.dobro (towar-produkt) bezpośrednio płacimy pieniądzem - szybkość obiegu pieniądza określa ile razy w ciągu danego okresu , pieniądz przechodzi przez poszczeg. fazy okrężnego ruchu kapitału.
 środkiem nagromadzenia lub tzw. tezauryzacji gdy czasowo jest wycofany z obiegu i gromadzony jest w formie oszczędności lub przy większych kwotach w postaci kapitału,
 funkcja środka płatniczego- reguluje się nim zobowiązania np.: wobec dostawców lub zaciągniętych kredytów bankowych,
 funkcja pieniądza światowego- gdy jest pieniądzem wymienialnym i powszechnie akceptowanym w rozliczeniach międzynar. Po II wojnie świat pienią światowym był dolar amerykański i funt szterling (Anglia) potem są to marka niemiecka, jen japoński i waluty wielu krajów Europy zachodniej.
Pieniądz elektro. SDR – wartość jest tworzona w oparciu o koszyk walut (5 walut) i miało na celu : zmniejszenie wahaniom walut , gdyż dla gosp. są szkodliwe , jt pieniądz ważony ECU - koszyk 12 walut , od 1.01.1999 EURO
Wymiana barterowa T-T – uciążliwa i czasochłonna ; pośrednik w wymianie towarów – pieniądz – spełnił rolę powszechnego ekwiwalentu ze wzg. na właść. fiz. i ekon. (najpierw tymi ekwiwalentami były towary np. sól , zboże , skóry potem metale np. brąz miedź , srebro, złoto w zależności od upowszch.Pieniądz towarowy , pieniądz symbol.(tj.papierowy , bilon) oraz pieniądz bezgotówkowy.



Wartość użytkowa polega na zdolności zaspokojenia potrzeb konsumentów wynika ona z naturalnych właściwości rzeczy.
Użyteczność jt. subiektywna ocena przydatności danego dobra dla konsumenta.
. Wartość wymienna jest stosunkiem w jakim dokonuje się wymiana jednego towaru na drugi.
Wartość towaru wyrażona w pieniądzu jest jego ceną.
Cena spełnia funkcje:
-informacyjną- podaje w jakim stopniu zasoby są ograniczone,
-agregacyjna- każda cena powinna obejmować wszystkie koszty wytworzenia towaru i usługi plus określony % zysku dla producenta.
Istnieją różne formy kształtowania się cen.
1. Formuła podażowo-popytowa, która powoduje ustalanie ceny równowagi rynkowej przy czym cena ta jest określana jako cena umowna. między kup a sprzed.
2. Formuła kosztowa- cena obejmuje koszty produkcji plus % zysku dla producenta. Takie ceny nazywa się cenami producentów lub dostawców.
3. Formuła preferencji społ- ceny urzęd, ustalane są przez organy administracji rządowej np. ceny urzędowe lekarstw. Ceny urzęd ustalane ze wzg na cele polityki gospod np. aby ograniczyć inflacje często ustala się ceny na nośniki energii. W warunkach gosp rynk ilość cen urzęd maleje.

Popyt, czyli zapotrzebowanie na towary i usługi- relacja pomiędzy ceną towaru , a jego ilością , jaką konsum. Chcą i mogą nabyć w określonym czasie , przy niezmnienności innych elem.charakteryzujących syt.rynkową (c.p.)
Wielk.popytu lub rozmiar –ilość zakup.w danym czasie po danej cenie.
Popyt może on być:
 efektywny - popart siłą kupna , poparty dochodem
 potencjalny - chęć nabycia określonych towarów i usług , na ile pozwalają dochody
Determinanty popytu : rynkowe : cena , ilość konsumentów na rynku , dochód , cena innych dóbr (dobra substytucyjne , i komplementarne) oraz pozarynkowe : gusty , moda pory roku
Między ceną i popytem istnieje współzależność tzn. przy wzroście ceny z reguły popyt maleje i odwrotnie, gdy spada cena popyt na dany towar czy usługę rośnie.
Wyjątek od tego prawa stanowia paradoksy :
 paradoks Giffena, kiedy mimo wzrostu ceny również rośnie popyt. Dotyczy to dóbr o szczególnych właściwościach oraz dóbr pierwszej potrzeby nabywanych przez konsumentów o niskich dochodach, którzy są skłonni zrezygnować z dóbr relatywnie droższych kupując większą ilość dóbr relatywnie tańszych, mimo wzrostu ich ceny.
 paradoks snobizmu , gdy konsumenci nabywają dobra drogie lub dające im duży prestiż zakupu
 paradoks Veblena – popyt na bogactwa (im wyższa kwota , tym większy popyt
 efekt „owczego pędu” – nie cena zniechęca do popytu , lecz chęć upodobnienia się do reszty społeczeństwa
Relację zachodzącą między zmianą popytu i ceny określa tzw. CenElasty Popytu. dot dóbr bardzo luksusowych i popyt spada w większym stopniu niż cena. Istnieje szereg czynników decydujących o CEP-ie, są to czynniki przyrodniczo - klimatyczne, oraz czynniki socjologiczne: zwyczaje , tradycja ,poziom kultury ,tempo zmian mody
Wyróżniamy elastyczności popytu :
 elast. cenowa , elast. dochodowa , elast. krzyżowa (mieszana)
Popyt zależy też od dochodów - mówimy o elastyczności dochodów popytu, które obrazuje skalę wzrostu popytu, przy określonym wzroście dochodów.
Dochody konsumentów mogą wpływać na popyt dwukierunkowo :
 w przyp. dóbr norm. wzrost doch powoduje wzrost popytu na nie
 w przyp. dóbr podrzęd wzrost dochodów powoduje spadek popytu
Prawo Engla, a więc przy wzroście dochodów wzrasta do pewnego pułapu udział konsumpcji, żywności ogólnej, jednak po osiągnięciu pewnego progu dalszy wzrost dochodu powoduje stopniowy spadek udziału wydatków przeznaczonych na żywność.
Wszystkie elast. są zawarte w wartościach od 0 do ∞ i mówi z jaką siłą zmiana ceny wpływa na zmianę popytu :
-elast. cenowa popytu= 0 – popyt sztywny , do ∞ .wielka zmiana ceny , nie wpływa na zmianę popytu (np. dobra nie mające substytutu np. sól)
-elast. 0-1 – mało elast. procentowa zmiana ceny , o wiele słabszą reakcją popytu(dobra podstawowe)
-elast. =1 popyt proporcjonalny cena zmieni się tyle co popyt
-elast. od 1 do ∞ m większa elast. tym popyt tzw. doskonale -elast. , niewielka zmiana ceny- silną reakcję popytu (dobra o wielu substytutach)
Elast. dochodowa popytu jest miarą siły , z jaką popyt reaguje na zmianę dochodów. Jeżeli cena rośnie , a dochód nie , siła pieniądza konsumenta maleje , i tak w przyp. dóbr norm. – elast. doch. przyjmuje+ , w przyp.dóbr podrzędnych jest –
Elast. mieszana (krzyżowa) określa z jaką siłą zmiana ceny dobra A wpływa na zmianę popytu na dobro B, w przyp. dóbr substyt. elast. +, w przyp. dóbr kompl. –

Podaż – relacja pomiędzy ilością dobra jaką producenci mogą zaoferować do sprzedaży w określ. czasie , a ceną przy niezmienności innych zjawisk rynkowych (c.p.) czyli oferowanie towarów i usług po określonej cenie Podaż wzrasta wraz ze wzrostem ceny.
Czynniki wpływające na podaż:
 cena (im większa , podaż rośnie) ; koszt prod.
 udoskonalanie prod.
 pojawianie się konkurencji , polit. państwa , import , eksport
 czynn klimate decydujące o podaży (prod artykułów rolnych)
elast.cenowa podaży – siła z jaką cena wpływa na zmianę wielkości podaży. Tzw. pkt równowagi rynkowej ozn. ,że każdy prod. zostanie sprzedany i każdy popyt zostanie zaspokojony przy cenie równowagi rynkowej.
Ustalane przez państwao : cena min. – chroni prod. , cena max – chroni konsumenta
Równowaga rynkowa - jt pkt przecięcia krzywej popyty z krzywą podaży – dochodzi do zrównania wielkości pod. z pop.
Równowaga kons. – stan stabilności zwyczajów nabywczych kons. , przy których osiąga on max.satys.


Gospodarstwo domowe
reprezentowane przez osobę lub kilka osób.w celu zaspokajaniu potrzeb wszystkich członków.
Do podstawowych funkcji gospodarstwa domowego zaliczamy:
funkcja społeczna- w większości przedstawiciel gospodarstwa domowego musi się nim zajmować,
funkcja produkcyjna, to jest wytwarzanie towarów i świadczenie usług np działalnością w rolnictwo, rzemiosło
funkcja konsumpcyjna- czyli nabywanie towarów i usług,
Zas. racjonalnego gospodarowania:
 zas. max efektu przy danym nakładzie
 zas. min. nakładów w celu osiągnięcia określ. efektu
Celem g.d. jest zaspokajanie potrzeb jak również max. satysfakcji . Satysfakcję konsumenta mierzymy użytecznością::
- uż. krańcowa – jt. przyrost satysfakcji spowod. konsumpcją dodatkowej jedn. dobra
- uż. całkowita – jt. suma uż. krańcowych (ogólny poziom zadowolenia konsumenta wynikający z konsumpcji określ. dóbr)
Ograniczenie dochodowe – jt dochód jaki konsument ma w swojej dyspozycji . Na wykresie nazywają się ścieżką cen . Ścieżka cen odzwierciedla wszystkie czynniki kombinacyjne , ilości dwóch dóbr , które konsument może mieć ze swojego dochodu. Krzywa oboj. –pokonuje różne komb. (możliwość wyboru ) z dobra , które dają kons. taką samą użyteczność .Konsument osiąga równowagę tzn. wydaje wszystkie swoje dochody max. jednocześnie użyteczność. Zmiana dochodu wywołuje zmianę równowagi konsumenta .
Prawo Engla - w miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny nie tylko rośnie popyt ogólny, ale zmienia się również jego struktura. Zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność i inne dobra niższego rzędu, a rośnie na dobra wyższego rzędu.
Linia obojętności : kombinacja dwóch dóbr konsumowanych przez g.d. charakteryzujące się jednakowym poziomem satysfakcji , czyli jednakową użytecznością.


Przedsiębiorstwo
Jt. podmiot gosp. , w którym zostały zorganizowane :nakłady rzeczowe, ,kapitałowe i osobowe. Zorganiz. prawnie i ekonomicznie , posiada samodzielność , w realnej sferze gospodarki , a jego celem jest zysk.
Wyrózniamy przeds. : małe ,średnie , duże. ( ze wzgl. na ilość zatrudnionych i wielkość obrotu (przychodu).
Ze wzgl. na kryterium własności przeds. dzielimy :
1. Przeds. prywatne
 spółki osobowe
 spółki kapitałowe
 spółki prawa handlowego i cywilnego
2.Przeds. państwowe – to przeds., których funkcjonowanie jest :
- strategiczne w odniesieniu do całego państwa ( ropa , energia atom)
- deficytowe , ale też strategiczne ( kolej , elektrownia)
- kapitałochłonne –przeds. nowoczesnej infrastruktury gosp. , społecz. ( badania naukowe, laboratoria)
3.Przeds. komunalne – jt własność grupowa , lokalna , gminna , potrzeba rozłożenia określonej działalności na wszystkich członków tej społeczności .Zakres własności zależy od zasobności określonej społeczności.
4. Przeds. spółdzielcze –członkowie spółdz. oprócz obow. wniesienia aportu rzeczowego albo finansowego mają obowiązek świadczenia pracy na rzecz spółdz. ( rolnicze , banki, handlowe)

W przypadku własności prywatnej występują przeds. w postaci różnych spółek kapitałowych, osobowych i prawa handlowego i cywilnego.
Wśród spółek wyróżniamy:
 spółka osobowa -. Możemy tu wyróżnić spółki o charakterze
- jawnym gdy wspólnicy się ujawniają. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania zarówno do wysokości wniesionego kapitału jak i własnym majątkiem.
- spółka komandytowa, występuje w niej komandytariusz – odp. całym swoim majątkiem . i komplementariusz – odp. tylko do wniesionego aportu.
 spółka z.o.o- , w której wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych aktywów. Wypuszcza akcje imienne i muszą uzyskać zgodę wspólników na zbycie własnych udziałów.
 spółki akcyjne- to forma organizacji przemysłowej będącej własnością wielu pojedynczych posiadaczy akcji. Ma ona osobowość prawną, może we własnym imieniu i na własny rachunek sprzedawać, kupować, produkować, produkować dobra i świadczyć usługi oraz zawierać kontakty.
Organy korporacji – walne zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd, rada nadzorcza i komisja rewizyjna jako organy nadzoru.
Źródła zwiększenia kapitału korporacji:
Wewnętrzne (amortyzacja, zyski pozostałe po wypłacie dywidendy)
Zewnętrzne (kredyt bankowy, pożyczki hipoteczne, fuzje, emisja akcji i obligacji)
Akcjonariusze kupujący akcje są uprawnieni do dywidendy, która jest częścią zysków netto wypracowanego przez spółkę. Spółka emituje akcje zwykłe dostępne dla większości akcjonariuszy, czasem także emituje akcje uprzywilejowane, które dają pierwszeństwo przy wypłacie dywidendy, podziału spółki, akcje takie także uprawniają do większej ilości głosów na walnym zgromadzeniu. W niektórych przypadkach akcjonariusze mogą blokować pewne decyzje. Wyróżniamy akcje: na okaziciel oraz imienne. Każda akcja spółki ma swoją cenę zw. Kursem akcji. Kurs zależy od wyniku finansowego spółki, jej udziału i reputacji na rynku, jej perspektyw rozwojowych także posiadanego portfela zamówień. Wszystkie te czynniki kształtują popyt na akcje spółki a więc na ich cenę.






Koszty przedsiębiorstwa.

kosztami prod– jt ogół wydatków pieniężnych ,które ponosi przeds. do wyprod.odpow.ilości dóbr- stanowią część kosztów własnych :
- koszty osobowe (wynagrodz.)
- koszty mater.(surowce,energia,paliwa)
- amortyz.śr.trw.(maszyny ,urz,bud)
Kalkulacyjny układ kosztów:
koszty bezpośrednie - materiały i robocizna,
koszty pośrednie- koszty amort, admini, utrzymanie infrastruktury.
Wreszcie wyróżniamy funkcjonalny układ kosztów, w którym koszty dzielimy na koszty: zaopatrzenia, produkcji, magazynowania oraz zbytu czy też koszty opakowania towaru, jego reklamy.
Ze wzg. na rozmiar prod.:
 koszty stałe- to głównie koszty amortyzacji, koszty administracyjne, najmu,płace kier. i admin. Podatki ,najmu
 koszty zmienne- ulegają zmianie w miarę wzrostu lub zmniej.produkcji. Są to koszty zużytych bezpośr materiałów, energii , robocizny itd. Przy czym koszty zmienne rosną nieco wolniej niż następuje wzrost produkcji
koszty stałe + koszty zmienne = koszt całkowity
koszty przeciętne(jednostkowe)= koszty całkowite / rozmiar produkcji
Wyróżniamy też koszty końcowe to koszt wytworzenia ostatniego wyprodukowanego produktu. Znajomość kosztu końcowego pozwala ocenić jaka występuje tendencja w przypadku zwiększania produkcji. Jeżeli koszt końcowy zbliża się do oferowanej ceny to znaczy że proces produkcji należy doskonalić w kierunku obniżenia kosztów produkcji. O ile koszt końcowy permanentnie utrzymuje się w okolicy ceny sprzedaży lub ją przekracza przedsiębiorstwo powinno wycofać się z produkcji. Bo nie daje ona zysku a czasami daje straty. Taka tendencja wiąże się z prawem malejących przychodów. W działal określenie optimum technologicznego przedsiębiorstwa - ustalenie takiej wielkości produkcji, przy której uzyskuje się minimalne koszty wytwarzania. Ważna jest produkcja ale także zbyt - trzeba ustalić optimum handlowe - taki rozmiar produkcji, który można zbyć na rynku. W przypadku niemożności sprzedaży na rynku lokalnym producent powinien szukać nowych rynków. W działalności najkorzystniejszym rozwiązaniem jest było by gdyby optimum produkcji odpowiadało optimum handlowemu, wtedy przedsiębiorstwo mogło by uzyskać największe zyski.
Koszty przeciętne - zmienne lub całkowite wynikają z podzielenia Kz lub Kc przez ogólne rozmiary produkcji Q.
Koszty końcowe –czyli marginalne – wzrost k.całk. spowodowane zwiększeniem rozmiaru prod - określone są przyrostem kosztów całkowitych w stosunku do przyrostu produkcji.
Koszty całkowite - składają się więc z kosztów stałych i zmiennych. Jeżeli koszty całkowite podzielimy przez ilość produkcji otrzymamy koszt jednostkowy.

Rynek pracy i płacy
Czynnikami niematerialnymi produkcji, czynnikami wytwórcze są praca (siła robocza) i wiedza .
Występują dwie zależności :
-im większy popyt na dobra i usługi , tym większy popyt na pracę służącą do ich wyprodukowania
-im większy popyt na określoną pracę , zakładając ceteris paribus , tym większe płace.
Firmy będą zwiększać zatrudnienie do momentu , kiedy krańcowa produkcyjność pracy zrówna się z płacą.
W długim okresie czynnikiem określającym popyt na pracę jest relacja pomiędzy płacą a ceną kapitału. Praca i kapitał w pewnym zakresie zastępują się w procesie produkcji - relatywne podrożenie pracy (np. wzrost płac przy niezmiennych cenach kapitału) może skłonić przedsiębiorcę do zastosowania nowej technologii oszczędzającej pracę, co spowoduje zmniejszenie jego popytu na pracę.
Podaż pracy uzależniona jest od zasobów siły roboczej oraz od relacji pomiędzy ukształtowaną na rynku płacą a "ceną" wolnego czasu. Zmiany popytu na pracę i podaży pracy prowadzą do zmian poziomu płacy równowagi.
Równowaga na rynku pracy,
Najważniejsze czynniki wpływające na podaż pracy to :
- wielkość populacji
- sposób spędzania czasu przez społeczeństwo.
Motywującym pracowników do sprawnego funkcjonowania są płace.
Spełniają one szereg funkcji przede wszystkim:
funkcja dochodowa-płace- zasadniczy dochód prac najemnych.
funkcja kosztowa-płace istotną cz kosztów w dział przeds
funkcja bodźcowa- płace również dodatki np. premie.
funkcja społeczna- zróżnicowanie poziomu płac co ma związek z posiadanymi kwalifikacjami, stanowiskiem, odpowiedzialnością, uciążliwością pracy i jej warunkami.
W zakresie płac wyróżniamy wg rodzaju:
płace nominalną- suma pieniędzy z tyt pracy
płaca realna- jest to ilość dóbr i usług które można nabyć za płace nominalną. Ulega zmianie :poz. cen , poz. dochodu
Wyróżniamy dwa systemy płacowe:
za czas pracy- płaca za czas pracy może być też uzupełniana różnymi dodatkami np.: premie, prowizje od obrotu
system akordowy- gdy efekty pracy można zmierzyć.:
- akord prosty (płaca od ilości )
- system normowania czasu (wykonanie ilości w danym czasie)
- system Taylora (powyżej normy dod.płaca lub odwrotnie – obniżanie)
- system Hasleya( min. czasu na max ilości – gratyfikacja)
- system Bedaux(min.czas , max wykon. ruchów, min. wypoczynku)
Ważnym elementem płac jest tzw. płaca minimalna. jt płaca poniżej której pracownik nie może wypłacać świadczeń. Jej zasadniczym celem jest utrzymanie minimalnego spożycia dóbr i usług, które pozwoliły by zregenerować siłę roboczą pracowników. Chociaż w teorii ekonomi są również teoretycy przeciwni stosowania płacy minimalnej co według nich pozwoliło by ograniczyć bezrobocie.









Modele ryku - konkurencja
Rynek – konkurencję można też podzielić na :
- konkurencję doskonałą
- konkurencja oligopolu
- monopol
- konkurencję monopolistyczną.
 Monopol jt sytuacja , w którym na rynku występuje jedno przeds. Jest ono cenotwórcze . Wyróżnia się monopol naturalny ( wynikający z cech natury oraz monopol prawny (1)patent i licencje i 2)ustawowo narzucony przez państwo na prowadzenie dóbr i usług) . W monopolu cenotwórcą jest przeds. , lecz nie ma pełnej swobody : I bariera – elast. popytu – substytuty , a II bariera tzw. ustalenie ceny niedopuszczenia konkurencji
 Rynek doskonały występuje na nim tzw. przejrzystość
- panuje swoboda wejścia i wyjścia z rynku
- duża liczba prod. i nabyw.
- jednorodny towar
- cena kształt.pod wpływem pop. i pod.producent nie ma wpływu
- brak konk.niecenowej(brak reklamy ,promocji)
- doskonała informacja
 Konkurencja monopolistyczna (prod.obuwia h.detal. meble)
- wzg.duzo liczba niezależ.przeds.
- łatwe wejście , trudne wyjście na rynek
- ogran kontrola nad ceną
- intesyfik.reklam ,promocji
Walczą za pomocą marki i znaku (np. Adidas i adidasy)
 Oligopolu forma konkur. niedosk.czyli kilkanaście przedsiębiorstwo ma pozycje monopolistyczną na rynku. Najwcześniej zaistniał oligopol nieustabilizowany – przeds. o różnej wielkości i konkurujące ze sobą na rynku głównie ceną . W miarę procesów koncentracji (pozyskiwanie kapitały) i centralizacji (łączenie kapitału należącego do różnych właścicieli w celu prowadzenia wspólnej działalności ) kapitału ( poprzez fuzje przeds., spółki akcyjne , kapitał bankowy) – rynek stabilizował się i stworzył się oligopol ustabilizowany - decydującymi czynnikami są tutaj: reklama, promocja , marka , marketing ,nowe wyroby itd. , a nie konkurencja cenowa ( brak walki cenowej)
Oligopol ustabilizowany może przyjąć formę :
- asymetryczny tzw. price leader – lider cenowy dane przeds. ustala cenę na rynku – a inne milcząco akceptują
- symetryczny – każde przeds. przyjmuje cenę na własne ryzyko
Formy porozumień oligopolistycznych:
a. ciche umowy - konwencja, ring,
b. kartel - gdy przedsiębiorstwa są samodzielne a umowy dotyczą: wielkości produkcji, monopolizacji cen produktu, rynki zbytu.
c. syndykat - przedsiębiorstwa są samodzielne lecz tracą samodzielność handlową, tworzą wspólne biura handlowe (zapotrzebowanie i zbyt)
d. trust - przedsiębiorstwa łączą się, wytwarzające podobne produkty a poszczególni właściciele stają się udziałowcami dużego przedsiębiorstwa.
e. koncern - duże przedsiębiorstwo o zróżnicowanej strukturze działania np. produkcja, bankowość, handel, ubezpieczenia.
f. konglomerat - to połączenie przedsiębiorstwa z poza monopolu z istniejącym monopolem (fuzje)
g. konsorcjum - łączenie dużych przedsiębiorstw lub banków w celu finansowania dużych przedsięwzięć (inwestycji)