Socjologia kultury A. Barska

Socjologia kultury – Wykłady
Tematy:
Socjologiczne ujęcie kultury.
Procesy nabywania kultury.
Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne, - wzory osobowe, systemy aksjonormatywne (wartości i normy).
Uczestnictwo w kulturze.
Kultura masowa i popularna.

Literatura:
Filipiak Marian „Socjologia kultury” zarys zagadnień, UMCS Lublin 1996.
Golka Marian „Socjologia kultury” wyd. naukowe SCOLAR w-wa 2007 r.
Kłoskowska Antonina „Socjologia kultury” PWN W-wa 1981 r.
Uzupełniająca:
Berstein „Odtwarzanie kultury” PIW W-wa 1990
Bokszański Zbigniew „Tożsamości zbiorowe” W- wa 2005
Byczewski Leon „Kultura polska w procesie przemian” KUL Lublin 1993
Geertz Klaiford „Interpretacja kultur. Wybrane eseje” Wyd. UJ Kraków 2005r.
Giddens Antony „Nowoczesność i tożsamość „ja” i społeczeństwo w epoce…” PWN W-wa 2001
Godzic Wiesłąw „Telewizja jako kultura” Rabid K-ów 1999
Kujzinga J „Homoludens. Zabawa jako źródło kultury” Czytelnik 1967
Kłoskowska Antonina „Kultura masowa. Krytyka i obrona” PIW W-wa 1980
Postman Neil „Technopol. Triumf techniki nad kulturą” PIW W-wa 1996
Stienatti Dawid „wprowadzenie do kultury popularnej” ZYSKiSka Poznań 1998

I Socjologiczne ujęcie kultury wykład 27.02.2010r.
Powstanie i rozwój socjologicznej refleksji nad kulturą.
Kultura jest pojęciem, które sięga do głębokiej przeszłości, należy łączyć ten termin z rozprawami tuskuriańskimi; kultura – „uprawa roli”

SOCJOLOGICZNE POJMOWANIE KULTURY

Od niedawna datuje się zainteresowanie człowieka kulturą ale ona jako taka istniała od początków istnienia człowieka.
Początek to starożytna Grecja (zasady estetyczne demokracja architektura, pyt o czł.- dobro piękno prawda) Rozróżnienie natury i Kultury bez definicji tych pojęć, wypracowali to Sofiści (physei przyroda ; thesei to co zależy od człowieka)
Pojęcie kultura pojawia się u Rzymian i jest odnoszone do uprawy ziemi. Metaforyzacja tego słowa zaczyna przenosić swe znaczenie na inne dziedziny życia CYCERO dokonał tego z cultura mentis kultura umysłu, ogłada, uszlachetnianie. Pierwotnie termin cultura wiązał się z uprawą roli i oznaczał przekształcenie poprzez ludzką pracę naturalnego stanu zjawisk przyrody w stan inny, bardziej pożądany i użyteczny dla człowieka. Cyceron ( 106-43 p.n.e. ) użył słowa cultura , na określenie filozofii .Uprawa umysłu – to kultura dla Cycerona. Poznawanie inności pojawiło się w starożytnej Grecji.
W średniowieczu słowa Kultura używa się inaczej, klasztory jako ośrodki tworzenia Kultury .
w średniowieczu nie ma potrzeby używania pojęcia Kultura wraca się do Kultury w znaczeniu uprawy roli bo niewyobrażalne jest by człowiek był stworzycielem czegokolwiek - za wszystko był odpowiedzialny Bóg, człowiek to tylko narzędzie.

Czasy nowożytne 1510
Słowo „kultura” pojawiło się prawdopodobnie w 1510 r. W tym sensie oznacza wszelki rozmyślny wysiłek zmierzający do rozwinięcia jakości jakiegoś przedmiotu. Możemy, więc mówić o „kulturze pszenicy” albo o „kulturze rzemiosł”, nie możemy mówić o „kulturze jako takiej”.
W XVII w. Voltaire-używa słowa „kultura” jako rezultat kształcenia i doskonalenia umysłu. Wkrótce określano taki poziom osiągnięty przez wykształcenie jednostki-dobre maniery, znajomość sztuki i nauk.
W XVIII w. Werder określa „kulturę” jako doskonalenie się jednostki albo kwalifikacji, techniki i umiejętności, których jednostka nabiera w toku doskonalenia się, z tym wszakże, że do osiągnięć tych włącza się zarówno technikę jak i intelektualną stronę życia.
1688 Niemiec Pufendorf Kultura animi Kultura ducha jest to kształtowanie rozumu moralności wynalazki i rozwój organizacji społecznej. Teoria Pufendorfa reprezentuje nurt racjonalistycznych rozważań nad stanem i prawem natury, charakteryzuje się empiryczną orientacją i realizmem. Włączał do kultury wszystkie wynalazki i urządzenia zastosowane w ludzkim życiu a więc ubranie, język, obyczaje, różnorodne sztuki a zwłaszcza całą organizację społeczeństw obywatelskich.
Kultura ducha stanowiąca moralne zobowiązanie człowieka, polega na tym, aby decyzje dotyczące jego obowiązków były podejmowane na właściwej drodze, aby sądy i opinie w sprawach budzących zwykle jego pożądanie były właściwie kształtowane i aby popędy jego ducha były regulowane i rządzone zasadą sprawiedliwego rozumu.


Oświecenie
Joachim Herder - Kultura oznacza doskonalenie się jednostki techniki umiejętności, nabywanych
w aspekcie wykonawczym i intelektualnym.. świadomie używa tego pojęcia, analizował narody, jaką mają kulturę. Duża rola języka i procesów komunikowania się - jest to pierwszorzędne w kulturze
Herder posługuje się pojęciem kultury o wiele bardziej świadomie i refleksyjnie aniżeli Pufendorf. Pojawienie się kultury ujmuje jako etap ewolucyjnego procesu bytu związany z powstaniem gatunku ludzkiego.
Kant zajmował się różnicami między naturą i kulturą 19 wiek.
W połowie XIX w. – Klemm („ojciec nauki antropologicznej”) uważa kulturę za - obyczaje, rzemiosła i umiejętności, życie domowe i publiczne w czasie pokoju lub wojny, religię, naukę i sztukę.
Kultura to wszystkie aspekty życia społecznego danej społeczności czyli jej obyczaje, rzemiosła i umiejętności. Życie domowe i publiczne w czasie pokoju i wojny, religia nauka i sztuka.
Edward Burnett Taylor w swojej definicji z 1871 roku napisał,, kultura, czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa”.
Jedne z tych faktów odznaczają się materialnością (sztuka), inne wiążemy z władzami poznawczymi – intelektem, z psychiką i wyobrażeniami, z wytworzonymi z biegiem lat wzorami i normami, które wprowadzają jakiś porządek w życie społeczności (np. wiedza, prawa, obyczaje, religia).
- złożona całość, nic przypadkowego, skomplikowana budowa, system
- wszystkie inne nawyki mi zdolności, kultura to nawyki zachowań, jest to proces wytwarzania nawyków
- zdolności - jest zależna od natury
- sprawy nabyte jako członka społ. wszystko to co nabywamy od innych.
Rozwój przemieszczanie się powoduje dostrzeganie że są inne narody i ludy różniące się między sobą. Określenie Kultury jest najlepsze do określenia tych cech.
Zgodnie z definicją Adelunga z 1774 roku kultura jest to ,,uszlachetnienie lub wysubtelnienie wszystkich duchowych i fizycznych sił człowieka albo całego ludu, tak, że słowo to oznacza zarówno oświecenie i uszlachetnienie rozumu przez wyzwolenie z przesądów, jak też ogładę, uszlachetnienie i wysubtelnienie obyczajów”.
XX wiek
Ralph Linton - Kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów zachowań których elementy składowe są wspólne członkom danego społeczeństwa i przekazywane w jego obrębie.
Philip Bagby 1958 Kultura to sposób myślenia i odczuwania i zachowania a więc główne rodzaje aktywności i jej wytwory których geneza nie jest dziedziczna a które powstają w społeczeństwie
Zachowanie a działanie zachowanie to też powstrzymanie się od działania.
Stefan Czarnowski 1938 Kultura to całokształt zobiektywizowanych elementem dorobku społecznego wspólnych szeregowi grup z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się w przestrzeni.
Antonina Kłoskowska 1963 r. formułuje takie określenie: ,,kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.
J. Szczepański uważa że:,, kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom”.

SOCJOLOGIA KULTURY JEST TO NAUKA ZAJMUJĄCA SIĘ BADANIEM ZWIĄZKÓW POMIĘDZY ŻYCIEM SPOŁECZNYM, A KULTURĄ ICH WZAJEMNYCH UWARUNKOWAŃ ORAZ ZMIAN JAKIM PODLEGAJĄ, A TAKŻE BADANIEM JEDNOSTEK LUDZKICH POD KĄTEM TEGO JAK SĄ BADANE PRZEZ KULTURĘ I JAK W NIEJ FUNKCJONUJĄ.
Rozróżnienia kultury
Szerokie i wąskie (symboliczne i aksjologiczne rozumienie kultury) ujmowanie Kultury

Szeroka - do kultury wchodzi wszystko np polityka gospodarka komunikacja transport rolnictwo, jest to ujęcie antropologiczne, wszystkie dziedziny ludzkiego życia ale tylko wówczas gdy mają one rodowód społeczny czyli nie są dziedziczone biologicznie, są przyjęte przez jakieś zbiorowości, w jakimś stopniu obowiązują i są przekazywane.

Wąska kultura to względnie zintegrowany system czynności i wytworów którego podstawowym aspektem jest obecność intersubiektywnie rozumianych znaków mających społeczną wartość i akceptację. (podkreśla się sferę symbolicznego komunikowania, niezależnie od form, sposobów i przekazów).
wąskie - to tylko aspekty symboliczne symboliczne komunikowanie się ludzi (sztuka język wierzenia obyczaje)
znak - jest to takie coś co zawiera sieć cech (symbolicznych , umowność , intencjonalność jest znakiem czegoś od kogoś nadawanie znaku dla kogoś)
oznaka - to co jest reakcją naturalną, nie posiada nadbudowy
funkcjoznaki – ubranie, meble, są to rzeczy funkcjonalne i znaczeniowe


Kultura atrybutywna i dystrybutywna
Kultura atrybutywna - kultura jest cechą stałą, czyli właśnie atrybutem ludzkości jako gatunku, Kultura ta jest w całości, to co wspólne. Mówi się o kulturze jako o cesze stałej, czyli atrybucie życia ludzkiego. Kultura jest znamieniem ludzkości jako całości lub człowieka jako przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W sensie atrybutywnym termin „kultura” może występować tylko i wyłącznie w liczbie pojedynczej, można mówić o kulturze, lecz nigdy o kulturach.

Kultura dystrybutywna - zbiór cech kultury określonej zbiorowości, jest to kultura konkretnych grup np. polska, łowicka, ujmuje to co szczególne.
Natomiast kultura w ujęciu dystrybutywnym rozumiana jest jako zbiór cech i zjawisk występujących w określonej zbiorowości. W znaczeniu tym termin „kultura” może być używany zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. Używając w tym znaczeniu terminu „kultura” należy uściślić o czyją kulturę chodzi. Można ją także ujmować typologicznie, tzn. mówić o kulturze związanej ze zbiorowością określonego typu, np. kultura robotnicza, szlachecka, arystokratyczna, pasterska. Zgodnie z tym rozróżnieniem możemy mówić o konkretnym i typologicznym sposobie ujęcia kultury w sensie dystrybutywnym. W ujęciu konkretnym mówimy o kulturach mających własny wymiar czasoprzestrzenny, kultury te są bowiem wytworem zbiorowości zajmujących określone miejsce w przestrzeni i mających własna historię. Tego rodzaju zbiorowości rozwijają się, rozrastają, a także giną, podobnie jak ich kultury. Wyrażając to jeszcze inaczej: w jakimś miejscu i czasie pojawia się, trwa i ginie określone zróżnicowanie kulturowe ludzkości.
Kultury w sensie dystrybutywnym pojęte typologicznie także mogą mieć wymiar czasoprzestrzenny, ale tylko dlatego, że określone typy zbiorowości i w związku z tym określone typy kultur mają swoje ograniczenia w czasie i w przestrzeni. Nie wiadomo jednak dokładnie, gdzie i kiedy pojawiają się zbiorowości i kultury określonego typu .

Kultura a cywilizacja

Civis – obywatel. Cyvilis – obywatelstwo. Do połowy XVIII w. treść pojęcia „cywilizacja” wyrażano terminem polityla, kurtuazja, moralność, etyka. W języku francuskim przymiotnik cywilizowany i określenie Poli – (ogładzony)- oznaczało dobre obyczaje. Cywilizacja – obyczaje, Kultura – Europa.
Możemy przyjąć, że Cywilizację charakteryzuje stopień opanowania i podporządkowania natury przez człowieka oraz wykorzystania jej do zaspokojenia potrzeb materialnych.

Kultura – jest pojęciem szerszym. Dotyczy bowiem wszystkiego, co zostało stworzone przez człowieka, zarówno w sferze materialnej jak i duchowej.

Różnice i wzajemne relacje kultury i cywilizacji.

traktowanie kultury i cywilizacji jako synonimów - to pojęcia tożsame i takie stanowisko reprezentują Taylor, Kłoskowska, Barman.
kultura jako sfera duchowa a cywilizacja jako sfera materialna ( dwa odmienne porządki) - Ewa Nowicka, Jan szczepański, Alfred weber.
kultura jako sfera intelektualna i estetyczna a cywilizacja jako sfera obyczajowa – immanuel Cant.
traktowanie cywilizacji jako zaawansowanego lub najwyższego stadium rozwoju kultury – L. Morgan
traktowanie cywilizacji jako schyłkowej fazy rozwoju kultury – Oswald Swendler, Postman, Ortega, Gaset.
Cywilizacja – zaprzeczenie kultury a wręcz zagrożenie (technologicznej)

Podsumowując- należy przyjąć przekowanie wg Golki, że cywilizacja jest kulturą specyficzną, albowiem występuje na dużych obszarach geograficznych, obejmuje duże populacje ludzi, cechuje się „długim trwaniem”

Cywilizacja (Samuel…) – to swoisty supeł kultury. Kultur było i jest bez liku.

Nośniki cywilizacji:

odpowiednie środki komunikowania czyli pismo
miasto
silna władza polityczna
religia

Cechy socjologiczne ujęcia kultury:

KULTURA– pojecie nader abstrakcyjne, składa się z wzorów zachowań, idei, wartości, zasad, samych zachowań i wytworów zachowań. Kultura nie jest naturą ale ją wykorzystuje i jest na niej zbudowana. Jest nabywana od innych ludzi w procesie wychowania i współdziałania. Opiera się na społecznym dziedziczeniu. Obowiązuje w danej zbiorowości, posiada zdolność trwania w czasie, jest względnie zintegrowana. Konkludując, możemy stwierdzić, że kulturą jest skald wzorów, zachowań, samych zachowań i ich wytworów, które SA tworzone, nabywane, stosowane i przekształcane w procesie życia społecznego (wg M.Golki).


Procesy nabywania kultury
NABYWANIE KULTURY
1. w aspekcie filogenetycznym - przez gatunek ludzki
wyprostowanie ciała , uwolnienie rąk szersze widzenie
człowiek neandertalski(nie mówił)
homo sapiens - rozwinięta krtań , rozwinięta strefa broki w mózgu (mowa i koordynacja ruchów)
podział pracy - wzajemne uzupełnianie baby i chłopa
stałość popędu sex - zatrzymanie baby przy chłopie

Kultura jest środkiem przetrwania człowieka - jest walką o byt i pochodną inteligencji
Koncepcja Johana Huizinga "homo ludens" - zabawa jako źródło kultury. Koncepcja wg której kultura była zabawą. Wg niego zabawa jest to aktywność posiadająca dwie istotne cechy:
powód do życia
zachowania oparte o normy
Homo ludens - koncepcja J. Huizinga, którego zdaniem u źródeł wszelkich działań ludzkich oraz powstania i rozwoju całokształtu kultury ( w tym wojen, nauki, sztuki, filozofii) leży zabawa, gra, współzawodnictwo. Człowiek jest zatem homo ludens - człowiekiem bawiącym się.
Zygmunt Freud - dwa popędy
- miłości
- zniszczenia ;
nieopanowanie tych popędów prowadziło do chaosu ; Kult to kaganiec na popędy , ma ona doprowadzić do wysublimowania tych popędów;; człowiek zamienił możliwość szczęścia na poczucie bezpieczeństwa , uleganie popędom to poczucie zadowolenia i szczęście przy rezygnacji z tego człowiek dostaje poczucie bezpieczeństwa. ; K od kilkudziesięciu lat daje upust wyzwolenie tych popędów (kultura masowa)
JJ Russeau K. Powstała w skutek wad człowieka , ułomności (popisywanie się , próżność ukrywanie ułomności , maskowanie swoich niedostatków) ; J powstała dzięki 2 potrzebom
- poznawania
- ekspresji – tworzenia
2. w aspekcie ontogenetycznym - nabywana przez jednostkę

Pier Bourdieu - K to gwałt symboliczny (brak możliwości protestu przeciw wpływowi K). ;proces przekazu K nie jest jednak bez oporu , opór ten wynika z tego że wszystkie wzory K są ambiwalentne , dlatego taki a nie inny wzór jest mu wpajany(bo tak się robi.); nabywanie K wymaga wyparcia popędów i to boli (wymaga wysiłku)
typowe kręgi wychowawcze
a) rodzina : zależność biologiczna ; dominuje do 7-8 roku życia
b) rówieśnicy ; rywalizują z rodzicami ; selekcja wartości
c) sąsiedzi - kontrola społeczna
d) instytucje wychowawcze - dziś szkoła nie wychowuje
e) kultura (powieści piosenki obrazy) - przekazują normy wzory pragnienia ; środki przekazu ; to my jesteśmy wychowankami samych siebie (oglądalność decyduje o tym co jest pokazywane)
Koncepcja habitusu sformułowana przez P. Bourdieu
HABITUS - "społecznie ustanowiona natura" tj system wzajemnie ze sobą powiązanych psychicznych oraz biologicznych nastawień (dyspozycji) wraz n nieświadomymi schematami działania.
AMBIWALENCJA KULTUROWA - stan konfliktu emocjonalnego polegający na odczuwaniu przez jednostkę zarówno pozytywnych jak i negatywnych uczuć w stosunku do tych samych wartości czy wzorów wychowania mogący występować w obliczu konfliktu kulturowego lub konfliktu ról społecznych

PODSUMOWANIE:
Proces nabywania K jest:
1) wyłącznie przejawem życia społecznego gatunku ludzkiego
2) przebiega i towarzyszy biologicznemu rozwojowi jednostki
3) jest warunkiem przystosowania się człowieka. do życia w społeczeństwie
4) jest mechanizmem przekazywania K i jej utrwalenia
5) jest to proces selektywny, przekazuje się treści K wybiórczo w zależności od kategorii
społecznych ludzi i ich ról społ.
6) jest to proces po części uświadamiany i nie uświadamiany
7) Dzięki niemu jednostka wrasta w K danego społ. i nabywa odpowiednią kompetencję kulturową.
8) Dzięki niemu współtworzy się osobowość jednostki.

















KULTURA A CYWILIZACJA
I W niektórych krajach używano zamiennie terminy K i C
Potoczne rozróżnienie K jako coś duchowego, wzniosłego. C jako coś materialnego, technicznego, użytkowego
II Za C uważa się ten etap K, który cechuje się większym postępem L.H. MORGAN
III C uważa się za kres K O. SPENGLER
IV C to taka K, która spełnia następujące warunki:
- długi okres trwania
- funkcjonowanie na bardzo dużym obszarze geograficznym
- musi wytworzyć jakieś nośniki, główny nośnik to pismo
- istnienie miast
- silna władza państwowa
- religia - w coś się w określony sposób wierzy
K były wcześniejsze od C, jest ona zawsze bliższa człowiekowi niż C. K powstaje w sposób spontaniczny, żywiołowy. C można narzucić, lub świadomie przejąć.
PODSUMOWANIE:
1. K to jednocześnie wzory zachowań, idee i wartości.
2. K nie jest naturą, lecz jest zbudowana na naturze, K cechuje się oderwaniem od bezpośredniego wynalazcy i przejęciem przez inne społeczności.
3. K cechuje się zdolnością trwania choć niejednoznaczne są kryteria uznania tego co trwałe.
4. K cechuje się zdolnością przekazywania w czasie.
5. K jest sferą otaczającą człowieka ze wszystkich stron, z czego zazwyczaj nie daje sobie sprawy.
6. K jest wyuczona, ludzie nabywają ją od innych począwszy od wczesnych etapów wychowania.
7. K ma z istoty charakter społeczny. Jest wspólna pewnej dziedzinie ludzi tworzących pewne zbiorowości.
8. K ulega zmianom przystosowawczym, zmienia się tak jak zmienia się sytuacja, tak jak zmieniają się indywidualne i grupowe potrzeby.


OSOBOWOŚĆ A CZYNNIKI SPOŁECZNO-KULTUROWE
Osobowość - kiedyś dusza , psyche
Osobowość jest tylko naszą własnością , my tworzymy osobowość i osobowość tworzy nas.
OSOBOWOŚĆ jest to układ stosunkowo trwałych cech i mechanizmów wewnętrznych które są zdeterminowane biologicznie indywidualnie i poprzez czynniki społeczno -kulturowe. , które wpływają na zachowanie się człowieka w aspekcie emocjonalnym i intelektualnym i wolicjonalnym (wola) i behawioralnym (zachowania postrzegane na zewnątrz)
Układ stosunkowo stałych cech pewne cechy, które stają się naszym stałym wyposażeniem, stają się nasze poprzez fakt powtarzalności
Zdeterminowane biologicznie mamy na myśli wpływ genów, które decydują o wielu cechach naszej osobowości
Zdeterminowane indywidualnie jesteśmy sami reżyserami naszego życia
Składniki osobowości
- potrzeby
- zainteresowania
- wartości
- obraz siebie i świata
- temperament
- charakter (nasza zdolność do reagowania na drogiego czlowieka) i towarzysząc emu dobro
i zło
- inteligencja
- zdolności
- wzory ról społecznych
- postawy (predyspozycje do zachowania się i reagowania na przedmiot postawy)
powstawanie osobowości
- nie jest nam dana od samego początku
- przez czynniki genetyczne mamy tylko predyspozycje do danej postawy
- kontakt z innymi tworzy postawę
- nie potrafimy o sobie sądzić w izolacji od innych.
- Znaczący inni - jaźń odzwierciedlona
ZNACZĄCY INNI - osoby, które w procesie rozwoju jednostki wywierają lub wywierały szczególny wpływ na kształtowanie się jej zachowań, poglądów, uczuć, postaw. Jednostka związana silną emocjonalną więzią ze "znaczącymi innymi" uwewnętrznia przekazywane przez nich normy, wartości, wzory, postawy społeczne oraz interpretacje i oceny szerszego środowiska, stając się ich odbiorcą.
TYPOLOGIA OSOBOWOŚCI
1, cechy uniwersalistyczne osobowości
2, cechy cywilizacyjne , religijne , narodowe
3, cechy kategorii społ. , kręgów społ.
4, cechy indywidualne osobowości (niepowtarzalne)

typologie osobowości - KONCEPCJE
Carla Yunga
1. introwertyk - nastawienia na własną osobę, osoby nie interesujące się światem zewnętrznym, zamknięte w sobie
2. ekstrawertyk - nastawienie na świat zewnętrzny, osoby odczuwające silną potrzebę kontaktu ze światem zewnętrznym
Pawłow
1. artyści - przyjmują rzeczywistość przez obserwację świata
2. myśliciele - przez znaki, myśli, lekturę,
Aliskal
1. dystynicy - refleksyjni i poczuwanie się do winy , smutek skłonność do natręctw poświęcenie się , samooskarżanie się , niezdolność przeżywania przyjemności, brak wykorzystania wolnego czasu , poświęcenie się pracy która wymaga wyrzeczeń
i skrupulatności , powodzenie w życiu zawodowym a niepowodzenie w prywatnym trudność ze znalezieniem innych ludzi , pragną całkowitego oddania
2. hipertynicy - optymizm fantazjowanie pewność siebie chełpliwość sztuczność serdeczność gadatliwość wylewność wścipstwo rozrzutność brak hamulców


Klein
1. doznający przyjemności "w polowaniu" w pracy w zabiegach o coś
2. doznają przyjemności w konsumpcji (ucztowanie)
McKannel
1. zdobywcy - zaspakajają własne ambicje i cele , czerpią przyjemność z życia
2. cierpiętnicy - osiągają cele ale tracą przyjemność życia
3. aspiranci - nie osiągają własnych celów , ale potrafią żyć przyjemnie
4. frustranci - ani oni spełniają celów ani przyjemności
Gurdzijew
* perfekcjonista
* dawca
* wykonawca
* tragiczny romantyk
* obserwator
* adwokat diabła
* epikurejczyk
* szef
* mediator
UKŁADY KULTURY
Kłoskowska - UK - powstałe z badań empirycznych
1. pierwotny układ K - jest to układ najstarszy , od zawsze
- mała wspólnota ludzi którzy dobrze się znają
- swoistość - swojskość
- bezpośredni kontakt poszczególnych osób
- przechodniość ról nadawcy i odbiorcy
- role te są mało uregulowane
- jest to podstawowy typ kontaktów międzyludzkich
- istnieje on w reliktach kultury ludowej (darcie pierza)
2. zinstytucjonalizowany UK
- początek to tworzenie się instytucji państwa
- rola kościoła - wpływy cywilizacyjne
- pełny rozwój to renesans - muzea teatry
- szczyt to wiek 19
2 zakresy instytucji
- instytucja w szerokim znaczeniu to przystosowywanie człowieka do funkcjonowania
- w danym społ. Np wychowanie
- instyt w wąskim znaczeniu to zespól ludzi z określonymi środkami (lokal kasa ) mający realizować określone zadania w oparciu o określone normy
Cechy tego UK :
- charakter formalny
- nadawca i odbiorca występują w rolach sformalizowanych
- rola nadawcy nie jest przypadkowa (incydentalna) lecz jest to rola trwała sprofesjonalizowana.
- Odbiorca jest przejściowo w tej roli (nigdy nie bywa nadawcą)
- Role są regulowane przez normy społ.
Instytucje kultury tworzy się przez:
* Instytucje kultury bywają: przekształcane z pierwotnego UK (z prywatnych galerii powstają publiczne);
* tworzenie instytucji przez inne instytucje np ministerstwa;


Proces instytucjonalizacji polega na :
1) uznaniu pewnych działań za działania mające doniosłość publiczną. ;
2) wyodrębnienie pewnych działań od innych działań publicznych;
3) powierzenie tych działań osobom mającym odpowiednie kwalifikacje;
4) uregulowanie i usankcjonowanie tych działań.
Pozytywne aspekty Instytucji kulturalnych:
-ciągłość działania ;
- demokratyzacja dostępu
Negatywne cechy -
-ociężałość działania
-prymat środków działania nad celami ;
- biurokratyzacja
3. Układ środków masowego przekazu
Nowoczesny system masowego komunikowania zapoczątkowany wraz z rozwojem druku a radykalnie rozbudowany dzięki elektronicznym środkom.
4. Układ nie ma nazwy to wycieczkowanie do ośrodków K poza miejsce zamieszkania
UCZESTNICTWO W KULTURZE w ramach tych układów
Uczestnictwo w K wg Andrzeja Tyszki jest to indywidualny udział w zjawiskach K czyli przyswajanie jaj treści ,używanie jej dóbr , podleganie obowiązującym w niej normom i wzorom, ale także tworzenie nowych jej wartości oraz odtwarzanie i przetwarzanie już istniejących
L. Simon uczestnik K to jej twórca wytwór nosiciel i manipulator
Uczestnictwo w kulturze:
- to akt świadomy
- wynika z umiejętności , predyspozycji , jest efektem wychowania
- odbywa się stopniowo (nowe role społ)
- forma interakcji społecznej (pogłębia osobowość)
Uwarunkowania uczestnictwa w kulturze wg Tyszki
1. wewnętrzne : aspiracje, potrzeby
2. zewnętrzne - wykształcenie, zawód ,czas , wiek, miejsce zamieszkania ,tradycja
postawy wg Tyszki
* perfekcjonistyczna
* konsumpcyjno rozrywkowa
* konserwatywna - świadome izolowanie się od kontaktów
3. czas
4. pieniądze
5. wiek
6. położenie przestrzenne
7. tradycja
Wskaźniki charakteryzujące poziom uczestnictwa w kulturze:
A. Tyszka
1) częstotliwość i intensywność kontaktów ,
2) wielokierunkowość zainteresowań
3) wielość form i układów
4) planowość i systematyczność
5) umiejętność selekcji ,
6) pokonywanie trudności w dążeniu do realizacji,
7) stopień autonomii ,
8) stopień samodzielności i naśladownictwa
9) codzienność i odświętność
A. Przecławska:
1)ilość i rodzaj kontaktów ;
2)częstotliwość kontaktów
3) motywy kontaktów
4) efekty kontaktów
Typologia uczestnictwa w kulturze wg Tyszki :
1. uczestnictwo aktywne i wszechstronne (wielość i różnorodność kontaktów ; świadome aspiracje planowość systematyczność; selekcja i jej umiejętność ; werbalizowanie gustów - uzasadnianie wyborów)
2. uczestnictwo ograniczone i kompensacyjne (mniejsza różnorodność aktywności regularności , relaksowość brak zaangażowania i selektywności)
3. uczestnictwo sporadyczne i przypadkowe (minimalizacja kontaktów ; kontakt tylko z masową ;
4. całkowity brak kontaktów (starzy ubodzy i margines społ.)
typologia Aleskandra
1. uczestnictwo wielokierunkowe , systematyczne dogłebne
2. uczestnictwo wielokierunkowe ,doraźne, powierzchowne
3. uczestnictwo jednokierunkowe, doraźne, powierzchowne (pasja)
4. uczestnictwo jednokierunkowe powierzchowne sporadyczne.

KULTURA MASOWA
Pierwszy raz użył tego pojęcia Max Horkheimer 1941 (szkoła frankfurcka) określenie to nie przyjęło się potem używa go Mc Donald
W latach 40 pojawia się nowa sytuacja w kulturze (radio tv )
Pierwsze przejawy KM to pojawienie się prasy masowej
Cechy masy : wg Blumera
- Duża liczba członków
- Heterogeniczność składu (różnorodność)
- Anonimowość członków
- Brak wewnętrznych powiązań (amorfizm)
- Brak wewnętrznych zdolności do działania - to odróżnia masę od tłumu
Definicje:
1. Friedmann - KM to ogół kulturowych dóbr konsumpcyjnych oddanych do dyspozycji publiczności w najszerszym rozumieniu tego słowa. Za pomocą masowego komunikowania w ramach cywilizacji technicznej.
2. Morin - KM to K wytwarzana zgodnie z uwzględniającymi masą towarową normami produkcji przemysłowej rozprzestrzeniana przy pomocy technik przekazu masowego , zwracająca się do mas społecznych tzn do wielkiego zbiorowiska jednostek ludzkich.
3. Kłoskowska - KM to zjawisko współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł.
4. Toeplitz - istotą KM jest to że powiela ona pozornie banalne wręcz identyczne wzory przekazywane za pomocą prasy radia TV a najczęściej przy użyciu wszystkich na raz
i w sposób nie postrzeżony ale nie mniej skuteczny kształtuje postawy i opinie społeczne


zestaw cech KM
* urzeczowienie przekazu
* standaryzacja treści (te same treści dla różnych ludzi)
* homogenizacja - to wymieszanie treści kulturowych różnego charakteru i przekazanie w postaci papki jest to zniesienie dystansu między tym co ważne i nieważne wyższe i niższe, święte
i świeckie; KM się tym nie przejmuje.
Typy homogenizacji
> H upraszczająca - występuje niekiedy w formie plagiatu albo trawestycji. Częsty motyw oskarżania homogenizacji upraszczającej stanowi zarzut fałszerstwa
> H immanentna - rozumiemy przez to włączenie do dzieła kultury wyższego poziomu elementów zdolnych przyciągnąć szeroką i popularną publiczność dokonane przez samego autora. Chodzi tu o dzieła tego rodzaju, które zgodnie z instytucjonalnym kryterium należą bez wątpienia do wyższego poziomu, ale z uwagi na pewne właściwości treści lub formy są predystynowane niejako do masowej recepcji.
> H mechaniczna - od h upraszczającej różni się tym, że nie polega na wprowadzeniu jakichkolwiek zmian, w zawartości wewnętrznej dzieła wyższego poziomu lecz na przeniesieniu w nienaruszonej postaci do masowych środków komunikowania
to zestawienie obok siebie różnych treści o różnym poziomie (czasopisma ilustrowane)
Homogenizacja sprawia że KM nie można przeciwstawić kulturze wyższej
* Rozrywkowość - (syndrom Heisel - stadion) nawet przemoc jest rozrywką.
* Ilość odbiorców - KM rządzi się zasadą największej oglądalności
* Kosmopolityzm - nieuwzględnianie różnic narodowych
* Km nakłada się na K etniczne religijne i zaczyna je wykorzystywać.
* Proces twórczy KM
* Nie tworzą jej intelektualiści i artyści ale oni są zatrudniani przez nadawcę
* W KM trudno stwierdzić kto jest właściwym twórcą - jest to proces zbiorowy
* Gra pomiędzy konwencją a inwencją , wykorzystywana jest tylko ta część talentu która godzi się z istniejącym trendem inwencja to uatrakcyjnienie konwencji.
* jest źródłem mitów : wolności szczęśliwości sukcesu znalezienie sensu życia w KM zawsze jest Happy End (brak dramatów tragedii)
* gra pomiędzy konwencją a inwencją (wykorzystywana jest tylko ta część talentu, która daje się pogodzić z istniejącą konwencją, to co może zostać zaakceptowane. Inwencja jest po to aby konwencje istniejące w kulturze stały się bardziej atrakcyjne)
* KM jest to kompensacyjny świat marzeń (kreowanie i wykorzystywanie gwiazd - są to niedoścignione ideały do naśladowania (mityczni półbogowie)
* Obecność supermena (nadludzka siła odwaga intelekt) - leczenie słabości widzów ; - zaspokojenie potrzeby sprawiedliwości.
* Rewolwer i dziewczyna to symbole agresji i przemocy oraz seksu i erotyki (popędy Freuda)
* Erotyzowanie towaru
* Nieokreślony związek z rzeczywistością.

Warunki powstania KM
(a) jest to produkt cywilizacji przemysłowej w sensie technicznym i społecznym (urbanizacja, zanik wspólnoty a powstanie społecz, zmiany w charakterze pracy - typ fabryczny a nie rolniczy uniezależnienie się od pór roku , na roli było urozmaicenie a nw fabryce jest monotonia . KM to odreagowanie - pojawienie się czasu wolnego)
(b) demokratyzacja życia - Km jest ofertą najbardziej popularną , bez podzialu na elity i resztę , ale jest też narzędziem polityki, jest to uspokajanie mas
(c) KM jest reakcją na anonimowość ludzi - ludzie więcej wiedzą o bohaterach seriali niż o sąsiadach KM jest produktem nowoczesności wraz ze zmianami w świecie zmienia się Km
Krytyka KM
źródła :
* nostalgia za przeszłością (konserwatyzm u krytyków KM)
* krytyka to pogarda cywilizacji przemysłowej.
* Pogarda wobec mas
krytyka :
* KM jest czynnikiem manipulacji ekonomicznej , pobudza popyt; wytwarza sztuczne potrzeby
* Jest elementem manipulacji politycznej - aby zamach stanu był udany trzeba zdobyć tv ; polityka musi mieć osobowość medialną.
* Władza koncernów medialnych.
* Bierność odbioru - bezrefleksyjność (powoduje to bierny stosunek do życia )
* Nadmiar idei (powoduje brak wiary w cokolwiek)
* Stępienie wrażliwości (oswojenie z cierpieniem - złem ; zniekształcenie rzeczywistości ; frustracja z powodu oglądania wyższych sfer)
* zanik życia wewnętrznego (zaniechanie myślenia ; filmy odpowiadają mentalności 12 lattka )
* zerwanie z korzeniami (wyobcowanie)
* rozkład życia rodzinnego
* złe efekty wychowania dzieci ; - brzk pasji i entuzjazmu ; nuda apatia; konsumpcjonizm; brak dziwienia się ; oczekiwanie natychmiastowego zaspokajania potrzeb.
* Rozhermetyzowanie kultur lokalnych
* zniszczenie kultury która budzi w ludziach niepokój co do świata
* brak reprezentowania dobra publicznego
Obrona KM
* popularność
* jakość KM zależy nie od jej masowości , ale od tego jakie wartości proponuje
* upowszechnienie kultury wyższej
* działania dydaktyczne
* wypełnianie luki po kulturze ludowej
* pomost między klasami społecznymi
* gusty odbiorców są ambiwalentne.
ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE A ZRÓŻNICOWANIE KULTUROWE
Dotyczy to dwóch sfer współistniejących ale o nie zbadanych relacjach między nimi.
Cech zróżnicowania społecznego:
- demograficzne (płeć wiek )
- cechy społeczno zawodowe (wykształcenie zawód)
- cechy pozycji społecznej
Cechy zróżnicowania kulturowego
- system wartości
- zainteresowania, gust
- estetyka - sposób manifestowania się.
- język
Wzajemne przenikania się obu sfer
Są różne teorie o wzajemnych zależnościach tych zróżnicowań.
1. zróżnicowanie społeczne wpływa na zróżnicowanie kulturowe - cechy usytuowania społecznego ludzi wpływają na ich cechy kulturowe.
2. przeciwna - cechy kulturowe wpływają na cechy społeczne - na ich miejsce zajmowanie
w strukturze społecznej
3. istnieje współzależność cechy społeczne i kulturowe wzajemnie się warunkują.
Każda z tych teorii jest do odnalezienia w świecie.
Im społeczeństwo bardziej zamknięte (np stanowe czy kastowe) tym tym bardziej wyraźne są związki między strukturą społ - miejscem tam a cechami kulturowymi jednostki.
W miarę zbliżania się do współczesności następuje rozróżnienie między zróżnicowaniem społeczne
a zróżnicowanie kulturowe
Zróżnicowanie strukturalne społeczeństw nie jest czytelne
Przez to jaki kto ma zawód i miejsce we władzy wykształcenie nie jesteśmy w stanie powiedzieć jakie ma cechy kulturowe, jakie zainteresowania estetyczne i odwrotnie
cechy kult nie odzwierciedlają pozycji społecznej.
Można stwierdzić że kult jako zespół cech zachowań i ich wytworów narzucana człowiekowi od dzieciństwa przestaje być czymś obowiązującym . kultura traci swą restrykcyjność, moc obowiązującą dla jej nosicieli
Charakterystyka współczesnych ludzi opiera się na innych kategoriach takich w których zawarta jest większa porcja wolności jednostki./ są to :
I. STYL ŻYCIA . wpływa na niego
sposób życia (najszerszy zakres przedmiotowy)jest to całość zewnętrznych obserwowalnych cech
i zachowań dowolnie socjologicznie wyodrębnionej całości lub jednostki bez względu na charakter tych cech i bez względu na ich uwarunkowania.
Poziom życia to możliwości ekonomiczne grup lub jednostek , to możliwości uzyskania określonych dóbr i usług , są to materialne środki jakimi dysponuje całość społeczna w zaspokajaniu potrzeb.
Jest kategorię najbardziej mierzalną. , jest jednym z najważniejszych czynników określonego stylu życia. Przedstawia on potrzeby i ich charakter.
Jakość życia. Nie można go sprowadzić tylko do wymiaru ekonomicznego.
(d) są to możliwości pełnego jednostronnego rozwoju jednostki , możliwość ujawniania rozwijania i wykorzystywania własnego potencjału intelektualnego uczuciowego
i twórczego.
(e) Jest to zadowolenie z życia danej jednostki z realizacji samego siebie ; odczuwanie szczęścia (dodatni bilans dobrych i złych doznań )lub dobrostan psychiczny
Styl życia definicja A. Sicińskiego - to zakres i formy codziennych zachowań jednostek lub grup specyficznych dla ich usytuowania społecznego, manifestujących położenie społeczne oraz postrzeganie jako charakterystyczne dla tego położenia W tak rozumianym stylu życia podkreślane są cechy i zachowania a znaczące czyli wysyłane do innych z intencją zamanifestowania własnej przynależności społ.. W tym ujęciu styl życia jest synonimem kultury danej jednostki
Definicja G. Kaczmarka - styl życia są to zachowania względnie niezależne w mniejszym lub większym stopniu wewnętrznie motywowane. Stanowiąca wynik pewnego wyboru z szerszego repertuaru możliwych sytuacji zachowań. Jest przejawem aktywności i względnej niezależności jej czynnej roli w kształtowaniu własnego życia i jego obrazu. Akcent położony jest na wolność
i niezależność jednostki.
Na możliwości kreowania stylu wpływa
- wykształcenie
- dochody
- charakter pracy
- pochodzenie społeczne
- wiek
składniki stylu życia to
* poziom i charakter konsumpcji
* życie rodzinne
* charakter kontaktów społecznych
* uczestnictwo w kulturze
* rodzaj mieszkania i wyposażenia
* ruchliwość społeczna i przestrzenna
* rekreacja i ochrona zdrowia
* sposób ubierania się
są to cechy i zachowania codzienne
II PODKULTURY
sposoby rozumienia
1. jako grupy kultur dewiacyjnych lub sprzyjających dewiacji są to ludzie dążący do nielegalnego zaspokajania potrzeb. - przestępczość traktowana instrumentalnie (jest to zbyt wąskie rozumowanie)
2. ludzie dążący do nielegalnego rozładowania napięcia i osiągający zadowolenie nielegalnymi środkami. - traktowanie ich jako odrębnych grup etnicznych wyznaniowych itp. w tym ujęciu nie akcentuje się dewiacyjność tylko podkreśla się odrębność od szerszego społeczeństwa. , zakłada się istnienie tła społecznego na którym można przedstawić podklasę.
3. dotyczy ludzi który doznają ciągłych niepowodzeń w osiąganiu celów życiowych legalnymi drogami (narkomani kloszardzi) podklasy są tu rozumiane jako równorzędne elementy składowe społeczeństwa uwaga na tym że społeczeństwo w całości składa się z podkultur , cech podkultury to wygląd język muzyka. W podkulturach człowiek się nie rodzi lecz sam je sobie wybiera z nich się też wyrasta. Widoczne jest dziś rozhermetyzowanie podkultur przez kulturę masową.
III NEOTRYBALIZMY
Pojęcie to wprowadził Maffesoli.
Są to nowoplemiona które choć nie powstają przez wspólnotę urodzenia i wychowania zapewniają jednak głęboką i silną identyfikację. Poczucie odrębności poprzez możliwości choćby dorywczego realizowania własnych specyficznych upodobań, np niedzielni harlejowcy
IV SEKTY Zeświecczenie życia wywołuje u niektórych ludzi potrzebę głębokiej wiary Anonimowość życia a w sektach wielka więź rozczarowanie życiem codziennym powoduje ucieczkę do sekt, .instytucjonalizacja życia kościołów to też powód popularności sekt
Kryzys wartości - sekty dają wrażenie prawd absolutnych.
Nastroje apokaliptyczne
Sekty udają że są religią bo podnosi to ich prestiż
Religie i kościoły utrzymują porządek społeczny a sekty to wyraz sprzeciwu.

WYZNANIA
SEKTY
- podtrzymują porządek
- konserwatyzm
- duża liczebność
- instytucjonalizacja
- wierni wchodzą przez urodzenie
-wyraz sprzeciwu przeciwko rzeczywistości
-radykalizm
- mała liczebność
- charyzmatyczny przywódca
- nabór odbywa się przez rekrutacje
- silna ortodoksja

SEKTA - grupa wyznaniowa o stosunkowo malej liczbie członków, powstała przez wyodrębnienie
z macierzystego kościoła lub/i jako efekt protestu religijnego wobec istniejącej już doktryny i kultu
Główne cechy to:
- silna izolacja od środowiska zewnętrznego
- odrębność aksjologiczno-światopoglądowa i normatywna
- autorytarne przywództwo
- fanatyzm członków
- silny konformizm
DYNAMIKA KULTURY
Ludzie zaczynają się zastanawiać co w życiu przeważa: stałość czy zmienność. Świat się zmienia, zmieniamy się my, ale jednocześnie mamy poczucie własnej tożsamości
W życiu społeczno-kulturowym następują zmiany przeobrażenia - składu funkcji wzajemnych relacji.
Autor, który pierwszy zwrócił uwagę na dynamikę w kulturze to H. Spencer . Ewolucja to zmiana idąca od nieokreślonej niespójnej jednorodności do określonej spójnej różnorodności. Ewolucja jest tym bardziej zaawansowana im bardziej skomplikowana jest struktura danego systemu i im więcej funkcji ulega w nim wyodrębnieniu.
Neoewolucjoniści XXw. Do tych założeń dodali stwierdzenie, że o poziomie zaawansowania ewolucji świadczy złożoność kultury i wyspecjalizowanie funkcji ale i zdolność do integrowania danego systemu.
Z ewolucjonizmu wyrosła Teoria konwergencji
Teoria konwergencji - Adolf Bastian - zakłada ona że w podobnych warunkach podobne formy kulturowe mogą powstać niezależnie od siebie tzn. wynika to z tego że istnieje zasadnicze podobieństwo natury ludzkiej, które wszędzie może doprowadzić do takich samych rezultatów.
Droga postępowania wszystkich grup ludzkich jest w kulturze w zasadzie jednakowa.
Przechodzą w zasadzie te same stadia rozwojowe tylko w różnym tempie. Z etapu na którym znajduje się dana kultura można ocenić na jakim jest poziomie rozwoju.
Teoria dyfuzji (wzajemne przenikanie)- Taylor - wzajemne przenikanie elementów kulturowych
Z jednego społeczeństwa do drugiego
Dzięki temu możliwy jest szybki rozwój społeczeństw jako całości kulturowej. Jest to proces złożony i twórczy.
Etapy dyfuzji
1) przedstawienie nowego elementu
2) przyjęcie go przez społeczeństwo
3) zespolenie z własną kulturą
Warunki przyjęcia:
1) użyteczność
2) zgodność z kulturą istniejącą
3) prestiż społeczeństwa przekazującego
4) prestiż jednostek pośredniczących
W procesie dyfuzji łatwo przekazywane są techniki życia codziennego, nie przekazywane są skojarzenia i reakcje podświadome
W wyniku nadmiernej dyfuzji może dojść do akulturacji - zniszczenie rodzimej kultury
Obie teorie mają odzwierciedlenie w polityce ; konserwatyzm i liberalizm.
DYFUZJA KULTUROWA - rozprzestrzenianie się i przenikanie elementów jednej kultury do drugiej, najczęściej na drodze zapożyczenia, czasem następuje równolegle z migracją. Wyróżnia się m.in.:
- d.k. bezpośrednią i d.k. pośrednią ( za pośrednictwem mass mediów lub przedstawicieli jeszcze innej kultury)
- d.k. zamierzoną (planowe zapożyczenie pewnych treści przez kulturę przejmującą lub narzucenie jej dyfuzji przez kulturę przekazującą i niezamierzoną opartą na spontanicznych kontaktach przedstawicieli różnych kultur)
KONWERGENCJA KULTUROWA - proces polegający na tworzeniu się w odizolowanych od siebie kulturach podobnych cech i elementów kulturowych nie dzięki kontaktom czy akulturacji, lecz za sprawą zbieżnych warunków środowiskowych i wewnętrznych praw rozwoju
AKULTURACJA - proces oraz rezultaty ciągłych i głównie bezpośrednich kontaktów między różnymi kulturami. Z czasem w mniejszym lub większym stopniu dochodzi do upodabniania się kultur wchodzących ze sobą w kontakt.

UWAGA!!!
(zakres pytań z egzaminu studentów studiów dziennych)
1. Definicje kultury
Trudności określenia s.k. wynikają przede wszystkim z wieloznaczności samego
pojęcia kultury, z jego szerokiego i niejednolitego zakresu, ze szczególnego nasilenia postaw wartościujących odnoszących się do zjawisk objętych tym pojęciem
oraz z różnorodności tych postaw. Wieloznaczność jest cechą pojęcia
kultury niemal od samych początków jego wprowadzenia do języka
humanistyki. Już HERDER napisał:" Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura". CYCERON użył wyrażenia cultura animi
Teoria G. PUFENDORFA reprezentuje nurt racjonalistycznych rozważań nad
stanem i prawem natury, charakteryzuje się empiryczną orientacją i realizmem.
Stan natury, objawiający się najwyraźniej w obrazie odnajdywanych niekiedy dzieci
ludzkich wychowanych poza wpływami ludzkiego społeczeństwa, określał
Pufendorf przez przeciwstawne kulturze. Włączał zaś do niej wszystkie wynalazki
i urządzenia zastosowane w ludzkim życiu, a więc ubranie, język, obyczaje,
różnorodne sztuki, a zwłaszcza cała organizację społeczeństw obywatelskich.
Pufendorf wprowadza Cyceroniański termin cultura animi, który odnosi się
do uniwersalnego w obrębie ludzkości moralnego postulatu o racjonalistycznym
charakterze kultury. Kultura ducha , stanowiąca moralne zobowiązanie
człowieka, polega na tym, aby "decyzje dotyczące jego obowiązków
były podejmowane na właściwej drodze, aby sądy i opinie w sprawach budzących
zwykle jego pożądanie były właściwie kształtowane i aby popędy jego ducha były regulowane i rządzone zasadą sprawiedliwego rozumu".
W uwagach Pufendorfa na temat kultury występuje wyodrębnienie dziedzin kultury,
wśród których wyraźnie uwypuklona jest sfera organizacji społecznej i moralnej powinności o racjonalistycznym zabarwieniu.
J.G. HERDER posługuje się pojęciem kultury o wiele bardziej świadomie i refleksyjnie aniżeli Pufendorf. Pojawienie się kultury ujmuje jako etap ewolucyjnego procesu bytu związany z powstaniem gatunku ludzkiego. Szerokie i ważne z socjologicznego punktu widzenia rozważania Herdera o kulturze
można podsumować w następujący sposób:
1. Kultura stanowi uniwersalną gatunkową właściwość ludzką.
2. Do jej osiągnięcia zbliżają się już najbliższe człowiekowi gatunki zwierzęce,
ale dopiero czysto ludzkie cechy biologiczne tworzą całkowicie wystarczającą podstawę kultury.
3. Kultura rozpatrywana w genetycznym aspekcie realizuje się na drodze tradycji
przekazywaniu dorobku między jednostkami i pokoleniami.
4. W ujęciu organicznym tradycji odpowiada zdolność recepcji -przejmowania dziedziczonych elementów.
5.Kultura stanowi swoiście ludzki aparat przystosowania do środowiska, dzięki któremu człowiek góruje nad otaczającym go światem zwierzęcym, a przystosowanie to realizuje się w walce, w ciągłym sporze przeciwstawnych interesów i samozachowawczych dążeń gatunków.
6. Szczególną rolę w całości kultury odgrywa język.
G. KLEMM Kultura to wszystkie aspekty życia społecznego danej społeczności czyli jej obyczaje, rzemiosła i umiejętności. Życie domowe i publiczne w czasie pokoju
i wojny, religia nauka i sztuka.
określając kulturę jako ogół zjawisk przejawiający się w obyczajach, wierzeniach
i formach ustrojowych i przedstawiając szczegółowy wykaz dziedzin życia
społeczeństw kwalifikowanych do badania w poszczególnych epokach historycznych
stworzył prototyp szerokich, opisowych definicji kultury.
EDWARD TAYLOR Kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę,
wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.
RALF LINTON Kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów zachowań, których elementy składowe są wspólne członkom danego społeczeństwa i przekazywane w jego obrębie.
FILIP BAGBY K to sposób myślenia i odczuwania i zachowania a więc główne rodzaje aktywności i jej wytwory których geneza nie jest dziedziczna a które powstają w społeczeństwie
STEFAN CZARNOWSKI Kultura to całokształt zoobiektywizowanych elementów dorobku społecznego , wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie. Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń.
ANTONINA KŁOSKOWSKA Kultura to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi i przebiegająca wg wspólnych dla zbiorowości wzorów wykształconych i przyswojonych w toku interakcji i zawierająca wytwory takich zachowań
2.Kultura w wąskim i szerokim znaczeniu:
SZEROKIE - zaliczamy wszystko sztukę, religię, politykę, gospodarkę, komunikację.
Jest to ujęcie antropologiczne
WĄSKIE - Kultura to względnie zintegrowany system czynności i wytworów, których podstawowym aspektem jest obecność intersubiektywnie rozumianych znaków posiadających społeczną wartość i akceptację.
Zwraca się uwagę tylko na aspekty symboliczne kultury, związane jest z komunikowaniem się ludzi. Należą tu język, obyczaje, sztuka i wierzenia
3 .Kultura w aspekcie atrybutywnym i dystrybutywnym
W znaczeniu atrybutywnym kultura jest cechą stałą, czyli właśnie atrybutem ludzkości jako całości (ujęcie globalne) lub poszczególnego człowieka jako przedstawiciela gatunku ludzkiego (ujęcie jednostkowe).W sensie atrybutywnym można mówić o kulturze nigdy
o kulturach.
W znaczeniu dystrybutywnym kultura jest rozumiana jako zbiór cech kultury określonej zbiorowości. W tym znaczeniu termin kultura może być używany zarówno w liczbie mnogiej jak i w pojedynczej, ale w każdym przypadku należy uściślić o jaką kulturę chodzi.
4. Dyfuzja kulturowa to proces bezpośredniego lub pośredniego przenikania
elementów jednej kultury do drugiej. Zjawisko dyfuzji należy do kategorii procesów zmiany kulturowej dokonującej się dzięki możliwości komunikowania się i uczenia międzykulturowego.
W procesie dyfuzji zawsze zaangażowane są co najmniej dwie kultury, które można określić jako "kulturę dającą" (kulturę dawców) i "kulturę odbierającą", "przyjmującą"
(kulturę odbiorców).
Proces dyfuzji ma w zasadzie charakter spontaniczny, zazwyczaj nie jest świadomy ani celowy.
RODZAJE DYFUZJI:
* dyfuzja bezpośrednia - dyfuzja pośrednia Pierwsza zachodzi wtedy, gdy element kultury dawców jest bezpośrednio przekazywany kulturze biorców.
Dyfuzja pośrednia odbywa się za pośrednictwem, poprzez czy z udziałem reprezentantów kultury trzeciej.
* dyfuzja nie zamierzona - dyfuzja zamierzona Pierwsza stanowi efekt motywacji żywiołowych, druga to wynik presji kultury przekazującej
* dyfuzja prosta - dyfuzja złożona W pierwszym wypadku zostaje przekazany wyrwany, traktowany samodzielnie element kulturowy, a w drugim cały kompleks
kulturowy.
* dyfuzja połączona - dyfuzja bodźcowa Przejęty zostaje kompleks zjawisk kulturowych funkcjonalnie powiązanych, luźno bądź niefunkcjonalnie połączony zbiór elementów lub tylko ogólna idea innowacji.
ETAPY DYFUZJI:
1. przedstawienie nowego elementu kulturowego
2. przyjęcie go przez społeczeństwo
3. zespolenie z dotychczas istniejącą
WARUNKI PRZYJĘCIA:
1) użyteczność
2) zgodność z kulturą istniejącą
3) prestiż przekazujących
4) prestiż jednostek pośredniczących
W wyniku nadmiernej dyfuzji może dojść do akulturacji (proces oraz rezultaty ciągłych
i głównie bezpośrednich kontaktów między różnymi kulturami. W rezultacie dochodzi
w mniejszym lub większym stopniu do upadabniania się kultur wchodzących ze sobą
w kontakt.
5.Kultura masowa
Pierwszy raz użył tego pojęcia Max Horkheimer 1941 (szkoła frankfurcka) określenie to nie przyjęło się potem używa go Mc Donald
W latach 40 pojawia się nowa sytuacja w kulturze (radio tv )
Pierwsze przejawy KM to pojawienie się prasy masowej
Cechy masy : wg Blumera
- Duża liczba członków
- Heterogeniczność składu (różnorodność)
- Anonimowość członków
- Brak wewnętrznych powiązań (amorfizm)
- Brak wewnętrznych zdolności do działania - to odróżnia masę od tłumu
Definicje:
5. Friedmann - KM to ogół kulturowych dóbr konsumpcyjnych oddanych do dyspozycji publiczności w najszerszym rozumieniu tego słowa. Za pomocą masowego komunikowania w ramach cywilizacji technicznej.
6. Morin - KM to K wytwarzana zgodnie z uwzględniającymi masą towarową normami produkcji przemysłowej rozprzestrzeniana przy pomocy technik przekazu masowego , zwracająca się do mas społecznych tzn do wielkiego zbiorowiska jednostek ludzkich.
7. Kłoskowska - KM to zjawisko współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł.
8. Toeplitz - istotą KM jest to że powiela ona pozornie banalne wręcz identyczne wzory przekazywane za pomocą prasy radia TV a najczęściej przy użyciu wszystkich na raz
i w sposób nie postrzeżony ale nie mniej skuteczny kształtuje postawy i opinie społeczne
zestaw cech KM
* urzeczowienie przekazu
* standaryzacja treści (te same treści dla różnych ludzi)
* homogenizacja - to wymieszanie treści kulturowych różnego charakteru i przekazanie w postaci papki jest to zniesienie dystansu między tym co ważne i nieważne wyższe i niższe, święte
i świeckie; KM się tym nie przejmuje.
Typy homogenizacji
> H upraszczająca - występuje niekiedy w formie plagiatu albo trawestycji. Częsty motyw oskarżania homogenizacji upraszczającej stanowi zarzut fałszerstwa
> H immanentna - rozumiemy przez to włączenie do dzieła kultury wyższego poziomu elementów zdolnych przyciągnąć szeroką i popularną publiczność dokonane przez samego autora. Chodzi tu o dzieła tego rodzaju, które zgodnie z instytucjonalnym kryterium należą bez wątpienia do wyższego poziomu, ale z uwagi na pewne właściwości treści lub formy są predystynowane niejako do masowej recepcji.
> H mechaniczna - od h upraszczającej różni się tym, że nie polega na wprowadzeniu jakichkolwiek zmian, w zawartości wewnętrznej dzieła wyższego poziomu lecz na przeniesieniu w nienaruszonej postaci do masowych środków komunikowania
to zestawienie obok siebie różnych treści o różnym poziomie (czasopisma ilustrowane)
Homogenizacja sprawia że KM nie można przeciwstawić kulturze wyższej
* Rozrywkowość - (syndrom Heisel - stadion) nawet przemoc jest rozrywką.
* Ilość odbiorców - KM rządzi się zasadą największej oglądalności
* Kosmopolityzm - nieuwzględnianie różnic narodowych
* Km nakłada się na K etniczne religijne i zaczyna je wykorzystywać.
* Proces twórczy KM
* Nie tworzą jej intelektualiści i artyści ale oni są zatrudniani przez nadawcę
* W KM trudno stwierdzić kto jest właściwym twórcą - jest to proces zbiorowy
* Gra pomiędzy konwencją a inwencją , wykorzystywana jest tylko ta część talentu która godzi się z istniejącym trendem inwencja to uatrakcyjnienie konwencji.
* jest źródłem mitów : wolności szczęśliwości sukcesu znalezienie sensu życia w KM zawsze jest Happy End (brak dramatów tragedii)
* gra pomiędzy konwencją a inwencją (wykorzystywana jest tylko ta część talentu, która daje się pogodzić z istniejącą konwencją, to co może zostać zaakceptowane. Inwencja jest po to aby konwencje istniejące w kulturze stały się bardziej atrakcyjne)
* KM jest to kompensacyjny świat marzeń (kreowanie i wykorzystywanie gwiazd - są to niedoścignione ideały do naśladowania (mityczni półbogowie)
* Obecność supermena (nadludzka siła odwaga intelekt) - leczenie słabości widzów ; - zaspokojenie potrzeby sprawiedliwości.
* Rewolwer i dziewczyna to symbole agresji i przemocy oraz seksu i erotyki (popędy Freuda)
* Erotyzowanie towaru
* Nieokreślony związek z rzeczywistością.

Warunki powstania KM
1. jest to produkt cywilizacji przemysłowej w sensie technicznym i społecznym (urbanizacja, zanik wspólnoty a powstanie społecz, zmiany w charakterze pracy - typ fabryczny a nie rolniczy uniezależnienie się od pór roku , na roli było urozmaicenie a nw fabryce jest monotonia . KM to odreagowanie - pojawienie się czasu wolnego)
2. demokratyzacja życia - Km jest ofertą najbardziej popularną , bez podzialu na elity i resztę , ale jest też narzędziem polityki, jest to uspokajanie mas
3.KM jest reakcją na anonimowość ludzi - ludzie więcej wiedzą o bohaterach seriali niż o sąsiadach KM jest produktem nowoczesności wraz ze zmianami w świecie zmienia się KM
4. KM jest produktem nowoczesności
Krytyka KM
źródła :
* nostalgia za przeszłością (konserwatyzm u krytyków KM)
* krytyka to pogarda cywilizacji przemysłowej.
* Pogarda wobec mas
krytyka :
* KM jest czynnikiem manipulacji ekonomicznej , pobudza popyt;
* wytwarza sztuczne potrzeby
* Jest elementem manipulacji politycznej - aby zamach stanu był udany trzeba zdobyć tv ; polityka musi mieć osobowość medialną.
* Władza koncernów medialnych.
* Bierność odbioru - bezrefleksyjność (powoduje to bierny stosunek do życia )
* Nadmiar idei (powoduje brak wiary w cokolwiek)
* Stępienie wrażliwości (oswojenie z cierpieniem - złem ; zniekształcenie rzeczywistości ; frustracja z powodu oglądania wyższych sfer)
* zanik życia wewnętrznego (zaniechanie myślenia ; filmy odpowiadają mentalności 12 -latka )
* zerwanie z korzeniami (wyobcowanie)
* rozkład życia rodzinnego
* złe efekty wychowania dzieci ; - brak pasji i entuzjazmu ; nuda apatia; konsumpcjonizm; brak dziwienia się ; oczekiwanie natychmiastowego zaspokajania potrzeb.
* Rozhermetyzowanie kultur lokalnych
* zniszczenie kultury która budzi w ludziach niepokój co do świata
* brak reprezentowania dobra publicznego
Obrona KM
* popularność
* jakość KM zależy nie od jej masowości , ale od tego jakie wartości proponuje
* upowszechnienie kultury wyższej
* działania dydaktyczne
* wypełnianie luki po kulturze ludowej
* pomost między klasami społecznymi
gusty odbiorców są ambiwalentne