Prawa i obowiązki małżonków

Polski Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy już na początku działu II, dotyczącego praw i obowiązków małżonków, mówi o ich równouprawnieniu. Postulat równouprawnienia odnosi się do jednakowych praw i obowiązków obojga małżonków nie tylko względem siebie, lecz również względem nowo założonej rodziny. Zasada równości znalazła swój wyraz
między innymi w postanowieniu, iż małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny, a w przypadku braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie . Przez pojęcie istotnych spraw rodziny należy rozumieć nie tylko sprawy osobiste, czy też majątkowe, lecz również takie, które dotyczą samej organizacji życia rodzinnego na przykład podjęcia pracy zawodowej lub zmiany mieszkania. Małżonkowie są bowiem obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy, wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny.
Z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami powstają trzy silne więzi: fizyczna, duchowa i gospodarcza. Więź fizyczna wynika z realizacji funkcji seksualnej i prokreacyjnej rodziny, a więź duchowa wynika z uczucia miłości, przywiązania, a co za tym idzie z więzi psychicznej małżonków. To z kolei skutkuje w dalszym pożyciu szacunkiem, lojalnością i wiernością. Więź gospodarcza dotyczy wspólnego gospodarstwa,
w którym małżonkowie zaspokajają swoje potrzeby bytowe. We wspólnym pożyciu chodzi o łączenie trzech więzi, przy czym ustanie którejkolwiek z nich stanowi zazwyczaj przejaw rozkładu pożycia.
Wzajemna pomoc obejmuje zarówno wspieranie psychiczne, moralne, jak i branie udziału w życiu rodzinnym, przyczynianie się do zaspokajania potrzeb materialnych, zapewniających obojgu małżonkom równą stopę życiową. Małżonkowie powinni okazywać sobie pomoc w nawet najtrudniejszych chwilach, np. śmierci bliskiej osoby. Inny rodzaj pomocy polega na ułatwieniu pracy zawodowej współmałżonkowi np. mąż ułatwia żonie kontynuację pracy zawodowej mimo urodzenia dziecka, bądź ułatwia jej uzyskiwanie kwalifikacji zawodowych, jak również pomaga jej w gospodarstwie domowym.
Obowiązek wierności obejmuje nie tylko same stosunki fizyczne z osobami trzecimi, ale także inne przejawy więzi erotyczno-emocjonalnej z nimi. Samo nawet tworzenie pozorów niedochowania obowiązku wierności jest jego naruszeniem.
Jeśli chodzi o nazwisko noszone przez każdego małżonków po zawarciu związku małżeńskiego, muszą oni złożyć oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko, będące nazwiskiem dotychczasowym jednego z nich, mogą też zachować własne nazwisko lub dołączyć do niego nazwisko współmałżonka. Jednak łączone nazwisko nie może składać się z więcej niż dwóch członów.
W wyniku zawarcia związku małżeńskiego powstaje powinowactwo z krewnymi współmałżonka i trwa ono mimo ustania małżeństwa.
Małżonkowie mają obowiązek przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą założyli, według swoich sił i możliwości oczywiście. Dotyczy to również osobistych starań o wychowanie dzieci i pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Jeśli jeden z małżonków nie spełnia tego ważnego obowiązku jakim jest zaspokajanie potrzeb rodziny, sąd może nakazać, aby wynagrodzenie za pracę czy inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane drugiemu.
Prawo do mieszkania przysługujące jednemu z małżonków uprawnia do korzystania z tego mieszkania drugiego, w celu zaspokajania potrzeb rodziny.
Jeden małżonek może w przypadku przemijającej przeszkody, dotyczącej drugiego z małżonków, dokonywać czynności zwykłego zarządu. Może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba, że małżonek którego przeszkoda dotyczy się temu sprzeciwia.
Ważną sprawą w małżeństwie jest również solidarna odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków w sprawach dotyczących zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Jednak w ważnych sprawach, sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął.
Małżonkowie mają również uprawnienie domagania się, a zarazem obowiązek realizowania wartości duchowej i cielesnej jedności małżeńskiej, pożycia intymnego, trwałości i nierozerwalności małżeństwa, pomocy współmałżonkowi, rozwijania dojrzałej osobowości i świętości; mają niezbywalne prawo rodzenia dzieci, ochrony ich życia i zdrowia, a także wychowywania ich zgodnie ze swoimi przekonaniami. Mają uprawnienie i obowiązek domagania się od władz, aby ich dzieci także w szkole otrzymywały edukację i wychowanie zgodne z przekonaniami rodziców. Szczególnym obowiązkiem rodziców jest troska o wszechstronne wychowanie swoich dzieci, a więc o ich wychowanie fizyczne, społeczne, kulturalne, a także - a może przede wszystkim - moralne i religijne. Prawa służące rodzicom służą najczęściej także małżonkom, gdyż większość małżonków jest rodzicami.
W tym, co dotyczy życia małżeńskiego, obojgu małżonkom przysługują jednakowe uprawnienia i obowiązki.
Warto więc znać swoje prawa i obowiązki wywodzące się ze związku małżeńskiego, aby trwać w szczęśliwym małżeństwie tworzącym podstawową komórkę społeczną jaką jest rodzina.