Przyrodnicze koncepcje bytu społecznego

Społeczeństwo jest częścią przyrody, a zatem warunki przyrodnicze wywierają wpływ na jego życie. Chcąc bardziej uściślić zakres mojej pracy będę używała terminu „byt społeczny” dla określenia tego, co istnieje. Jednak zanim przejdę do głównego tematu mojej pracy muszę omówić podstawy życia społecznego, które pomogą nam w sprecyzowaniu czym jest „to, co istnieje”. Takie zjawiska, jak konkurencja i walka o przetrwanie, opieka nad potomstwem, hierarchia i dominacja jednego osobnika nad innymi, porozumiewanie się i zorganizowana współpraca, oraz wiele innych występujących w życiu społecznym ludzi, spotykamy już u zwierząt, a niektóre nawet u roślin. Wszystkie ludzkie zachowania prowadzą do urzeczywistnienia ich celów, do których z wielkim trudem dążą. Chęć zdobycia dóbr materialnych niekiedy jest obsesją ludzi, bądź też staje się przyczyną waśni między jednostkami. Musimy pamiętać, że bytem społecznym są nie tylko przedmioty lub przywileje wynikające z ich posiadania, ale jako byt możemy rozumieć zachowania ludzi, ich stosunek do przedmiotów oraz droga jaką muszą przebyć aby uzyskać to czego pragną. Jednym zdaniem wszystko co istnieje wokół nas i jest dla nas coś warte jest bytem.
Istnieje kilka koncepcji dzięki, którym ludzie łączą się ze sobą i poszukują nowych zainteresowań oraz wyznaczają sobie nowe cele. Pierwszą z nich są biologiczne podstawy życia społecznego. Do nich zalicza się cechy budowy organizmu, cechy zachodzących w nim procesów fizjologicznych, mechanizm dziedziczenia cech, popędy, odruchy, skłonności i potrzeby. Jako socjolog nie mogę prowadzić badań fizjologicznych jednak pewna wiedza z tej dziedziny jest konieczna aby wyjaśnić zjawiska społeczne i kulturowe wywołane przyczynami biologicznymi. Do cech dziedzicznych organizmu ludzkiego, wpływających na życie społeczne i kulturalne człowieka należą: a) wyprostowana postawa, b) chwytliwe ręce z ruchomymi palcami, c) wzrok skierowany naprzód, d) wielki mózg, e) złożony mechanizm głosowy, budowa warg i krtani pozwalający na rozwój mowy, f) długa zależność dziecka od rodziców, g) trwałość popędu seksualnego, h) brak stałych instynktów. Wszystko powoduje rozwijanie się w społeczeństwie zróżnicowanych wzorów postępowania dla zaspokajania tych samych potrzeb. Dzięki tym cechom kontakt między ludźmi jest możliwy. Łatwiej jest ludziom żyć ze sobą jeżeli są do siebie podobni. Istnieją jednak zróżnicowania rasowe, które są łatwo dostrzegalne. Ludy należące do różnych ras żyły w różnych kulturach i osiągały różny poziom rozwoju. Stąd łatwo było wyciągnąć wnioski, że różnice w budowie i cechach organizmu prowadzą do różnic w zdolnościach. W XIX i XX wieku istniały w socjologii teorie, podejmujące poglądy rozwijane przez filozofów już od starożytności, stwierdzające, że różnice cech rasowych są podstawowym czynnikiem wyjaśniającym różnice w poziomie rozwoju społecznego i cywilizacyjnego, że niektóre rasy są „wyższe”, tzn. bardziej uzdolnione i wartościowe. Te teorie głosiły prymat cech i czynników biologicznych jako zasadniczego wyznacznika procesów społecznych. W nauce teorie rasowe zostały obalone przez badania empiryczne, wykazujące, że cechy rasowe nie wpływają bezpośrednio na cechy psychiczne, to znaczy że, ludzie różnych ras wychowani w podobnych warunkach rozwijają się tak samo. Jednak pomimo obalenia teorii o nierówności rasowej konflikty tego typu pozostały.
Drugą koncepcją są geograficzne warunki życia społecznego. Człowiek jest zależny od środowiska. Żyje na powierzchni globu, a zatem ukształtowanie geograficzne, klimat, rodzaj roślinności, rodzaj gleby, nawodnienie, rzeki, bogactwa mineralne, świat zwierząt wywierają poważny wpływ na jego życie społeczne, zaspokajanie potrzeb, stosunki z innymi ludźmi. Wszystkie powyższe czynniki są bytami, które istnieją aby ułatwić nam życie. Wystarczy przejrzeć dowolny podręcznik geografii, aby się przekonać, że mieszkania, ubrania, żywność, budowa osiedli, domów są przystosowane do warunków geograficznych, do rodzaju surowców, gleby oraz szaty roślinnej oraz zwierzęcej. Z tego, co człowiek znajdzie w swoim otoczeniu musi wytwarzać środki dla zaspokajania swoich potrzeb. Warunki geograficzne wpływają nie tylko na zaspokajanie potrzeb ale również na rozmieszczenie ludności na powierzchni globu. Rodzaj klimatu wpływa na samopoczucie i zdrowie, natomiast ukształtowanie terenu ma związek z występowaniem pokarmu. Zjawiska i procesy zachodzące w przyrodzie, takie jak promieniowania, opady, temperatura powietrza, skład chemiczny wody, właściwości roślin i zwierząt mogą wpływać na zachowania ludzi. Człowiek posiada zdolności twórcze pozwalające mu na przetwarzanie zastanego środowiska zgodnie ze swoimi potrzebami, częściowo lub zupełnie niezależnie od warunków naturalnych. Na podstawie takich stwierdzeń niektórzy teoretycy wysnuwali wnioski daleko idące i formułowali tak zwaną teorię determinizmu geograficznego, czyli teorię orzekającą, że istnieje jednoznaczna i jednokierunkowa zależność między cechami środowiska naturalnego a cechami psychicznymi ludzi w nich żyjących oraz procesami społecznego współżycia i twórczości kulturowej. Inną teorią jest posybilizm geograficzny orzekająca, że przyroda i jej warunki stwarzają różne możliwości, które człowiek może wybierać i użytkować w zależności od swojej woli, umiejętności technicznych itp. Przeciwieństwem tej teorii jest nihilizm geograficzny mówiący o tym, że przyroda nie ma żadnego wpływu na jej użytkowanie, wszystko zależy od człowieka i jego metod gospodarowania nią.
Kolejną koncepcją jest kultura. Istnieje kilka definicji tego pojęcia a każda z nich odnosi się do innego czynnika, na przykład tradycji, wierzeń, tańców, legend, budowli, zachowań międzyludzkich a nawet sposobów witania się. Kulturą jest przestrzeganie przepisów, taktowne zachowanie, uprzejmość, obycie w towarzystwie. Jest nią również to wszystko co zostało stworzone przez człowieka i jego pracę, to do czego człowiek przywiązuje znaczenie, to co stanowi jego kulturę czyli muzyka, sztuka, nauka, religia. Według nauk społecznych kulturą są wszystkie wytwory działalności człowieka. Starożytni filozofowie, a dokładniej Platon zapoczątkowali podział kultury na materialną i duchową. Wartościami duchowymi jest, dążenie do ideałów piękna, dobra, prawdy, które zostały ustalone, natomiast wartościami materialnymi są, budynki, stroje, narzędzia, naczynia, instrumenty, które mają wartości artystyczne. To wszystko tworzy dziedzictwo kulturowe, które jest przekazywane ludziom z pokolenia na pokolenie. Kultura sama w sobie ma ogromny wpływ na życie społeczne. Socjalizuje czyli uczy człowieka dostosować się do kultury. Ustanawia kryteria wartości po przez mechanizm działania kultury na społeczeństwo oraz uczy reakcji na określone sytuacje na podstawie mechanizmu wpływu kultury na społeczeństwo. Mechanizm ustalania pewnych modeli tworzy ideały, do których człowiek dąży. Moim zdaniem to właśnie kultura jest najbardziej rozpowszechnianym bytem społecznym, ponieważ napotkać go możemy na każdym kroku. Prawdę mówiąc to człowiek ją stworzył i to on ją modernizuje, więc dlatego jest dla niego taka ważna.
Wszystkie powyższe koncepcje miały na celu przedstawić moje spojrzenie na opracowywany przeze mnie temat. Jeżeli z filozoficznego punktu widzenia byt społeczny określa świadomość społeczności ludzi, to rzeczywiście wszystko co jest wokół nas jest bytem. Nie ma rzeczy, które nie byłyby stworzone, używane, czy też przetwarzane przez ludzi. Wszystko co powstało wymagało obecności człowieka i jego pracy. Przecież to dzięki ludzkim potrzebom powstał byt. Gdyby człowiek nie pragnął mieć czegoś na własność - nie tworzył by. Z czymkolwiek mamy do czynienia, choć czasami tylko przez pewien czas, jest naszą własnością. Wielu ludzi przebywając w tym samym miejscu, wykonując tą samą czynność, używając tych samych przedmiotów, czy też myślących o tym samym tworzy świadomość społeczną, która również jest bytem. W obecnych czasach łatwo jest nam określić co jest bytem społecznym, lecz musimy też wiedzieć skąd to się wzięło. Trzeba sięgnąć do źródła wiedzy a następnie twierdzić. Pisząc tą pracę pokazałam mój własny pogląd na temat przyrodniczych koncepcji bytu społecznego, jednak trzeba pamiętać, że każdy z nas ma swoje własne zdanie i pogląd na świat.