Dydaktyka - wyklady dr Zając

Teoria wychowania ? wykłady

Ogólna struktura przedmiotu
Rzeczywistość (to co realnie istnieje): społeczna, kulturowa, techniczna, ekonomiczna, przyrodnicza, globalna
Poznanie: naukowe, potoczne
Nauka: struktura
Teoria naukowa
Teoria wychowania
Geneza i rozwój
Miejsce w strukturze nauk o wychowaniu
Różnorodność koncepcji: metadyskurs, metateoria
Dyscyplina naukowa: kryteria wyodrębniania
Orientacje badawcze
WYCHOWANIE JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE
Różnorodność ujęć:
-tradycyjne
-alternatywne
-nieprawidłowości i antynomie wychowania
-wychowanie w paradygmacie podmiotowości
- wychowanie w perspektywie: globalizacji, demokracji, wspólnotowości, wielokulturowości
KU CZEMU ZMIERZAMY W WYCHOWANIU?
Cel wychowania ? ideały wychowawcze ? wzory osobowe ? rozwój jako cel
istota
źródła stanowienie / sposoby uzasadniania
taksonomia i operacjonalizacja
ideały ? wzory osobowe ? autorytety - idolatria
JAK ORGANIZOWAĆ WYCHOWANIE?
Proces wychowania ? sytuacje wychowawcze ? interakcje wychowawcze
płaszczyzny analizy procesu wychowania
istota procesu
istota sytuacji wychowawczej
obiektywny i subiektywny wymiar sytuacji
KTO WYCHOWUJE?
Nauczyciel ? wychowawca ? uczeń ? wychowanek ? rodzice ? inne podmioty
typy relacji ? partnerstwo czy pozorna styczność?
zakłócenia w relacjach wychowawczych
strategie przetrwania
popełniane błędy i próby ich eliminacji
współpraca podmiotów ? koncepcja homo cooperativus
powinności i odpowiedzialność wychowawcza
JAKIE STOSOWAĆ SPOSOBY ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH?

Strategia wychowania ? metody wychowania ? techniki wychowania ? style wychowania

-kształtująca -indywidualne werbalne autokratyczny
-poszukująca -grupowe niewerbalne demokratyczny
-otwarta -bezpośrednie liberalny
-pośrednie
-wychowanie bez porażek

JAKIE MOGĄ BYĆ SKUTKI WYCHOWANIA?
istota skutku wychowania
przedmiot pomiaru
stosowane zmiany
czynniki warunkujące skuteczność wychowania

WSPÓŁCZESNE PROBLEMY ROZWOJU I WYCHOWANIA
przemoc i agresja w wychowaniu
problem uzależnień dzieci i młodzieży
przeobrażenia rodziny i ich skutki wychowawcze
pluralizm doświadczanych światów
relatywizm moralny

T: Rzeczywistość społeczna i proces jej poznawania

1. Co oznaczają terminy rzeczywistość , rzeczywistość społeczna, jakie są koncepcje rzeczywistości społecznej i jak w tym kontekście określić można rzeczywistość wychowawczą?

Zgodnie z zapisem w Słowniku Polskim rzeczywistość, to co rzeczywiście istnieje w sposób obiektywny, prawdziwy; przeciwstawia się fikcji, jest zgodne z faktami, obiektywne, prawdziwe, nie zmyślone, nie sfałszowane, posiada określone właściwości w przestrzeni tu i teraz, określonymi w miejscu i czasie, niezależnie od nas (choć nie do końca), może być przedmiotem sądu, jest poznawalna, odnosimy ją do narodu, państwa, człowieka, przyrody.

Rzeczywistość, to realnie istniejący (czasowo i przestrzennie usytuowany) układ idei, obiektów, ludzi, a także relacji między nimi, dostępny i możliwy do ogarnięcia przez ludzki rozum będący w znacznej mierze jego wytworem.

Rzeczywistość społeczna, to część dostępnej człowiekowi rzeczywistości obejmującej swym zakresem znaczenia zjawisk, procesów, idei, sytuacji, przedmiotów, przy czym znaczenia te powstały dzięki nadaniu im cech nabytych w trakcie wzajemnych oddziaływań (obustronnych wpływów) jednostek i grup społecznych. (Słownik socjologiczny, 1998)

KONCEPCJE RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJ:

Przyrodnicze koncepcje bytu społecznego
(fizykalna, biologiczna, psychologiczna)

uważają rzeczywistość społeczną za kontynuację procesów przyrodniczych i nie odróżniają zjawisk, procesów i faktów społecznych od zjawisk przyrodniczych

Indywidualizm i liberalizm

Człowiek jest zdany na siebie i powinien przede wszystkim troszczyć się o siebie (to jego prawo a zarazem obowiązek)

?Społeczeństwo ludzkie nie jest (...) tworem naturalnym lecz zostało stworzone przez ludzi i nie może ono powstać inaczej jak tylko w wyniku ugody.?
(J.Locke i J.Roussou)
Umowa społeczna nie może naruszać pierwotnej suwerenności osobowej człowieka, nie jest zrzeczeniem się wszystkich jej uprawnień i powinna zagwarantować każdej jednostce bezwzględną wolność.
Liberalizm głosi hasła mówiące, że wolność jest naturalnym atrybutem, istotną cechą jednostki, bowiem to właśnie ona konstytuuje człowieka, bez niej nie mógłby on istnieć.

Socjologizm

społeczeństwo jako rzeczywistość składa się z faktów społecznych. Fakty, (...) polegają one na sposobach działania, myślenia i odczuwania, zewnętrznych wobec jednostki, a zawdzięczających swoje istnienie potędze przymusu, za której pomocą jednostce się narzucają. Nie można ich wtedy mieszać ani ze zjawiskami organicznymi, gdyż polegają na wyobrażeniach i działaniach, ani ze zjawiskami psychicznymi, które istnieją wyłącznie w świadomości intelektualnej i dzięki niej.?
F. E. Durkheim (1858-1917)

fakty społeczne zewnętrzne, a więc niezależne od świadomości jednostki oraz obiektywne i powszechne, a także samoistne;
więź społeczna to szczególny rodzaj integracji różnych grup społecznych, od których zależą działania i zachowania jednostek.

Koncepcja materializmu historycznego

społeczeństwo jest produktem ewolucji materii, stanem jej wyższej organizacji, która znajduje się w ciągłym ruchu, zmianie i rozwoju powodowanymi czynnikami materialnymi, które należy traktować jako ostateczne;
zasadnicza teza materializmu historycznego?
? nie świadomość określa byt społeczny ludzi, lecz przeciwnie, ich byt społeczny określa ich świadomość.? (Marks) Byt społeczny, to materialne warunki życia społeczeństwa;
człowiek, czyli jednostka ludzka, jest rezultatem układów społecznych, ?całokształtu stosunków społecznych?, które go kształtują, a nawet istotnie tworzą;
?człowiek sam tworzy swoją historię i do tego tworzenia konieczne jest świadome i celowe oddziaływanie ludzi? (J. Majka)

Humanistyczna koncepcja społeczeństwa

rzeczywistość społeczna jest sensownym działaniem człowieka posiadającym określoną intencję. Rezultatem działań są stosunki społeczne i wytwory społeczne. Stosunki społeczne, to zachowania których treść znaczeniowa wskazuje na relacje międzyosobowe, zaś wytwory społeczne, to instytucje typu kościół, państwo, małżeństwo, itp. (M. Weber);
rzeczywistość społeczna, to postawy i działania ludzi zmierzające do realizacji określonych wartości kulturowych mających jakieś dla nich znaczenie. Rzeczywistość społeczna jest wytworzona przez człowieka, jako podmiot działający. Ma ona charakter aksjologiczny a zarazem moralny. ( F. F. Znaniecki)
warunkiem koniecznym społeczeństwa jest komunikacja międzyludzka

RZECZYWISTOŚĆ WYCHOWAWCZA ? to część rzeczywistości społecznej, którą współtworzą układy idei, obiektów, ludzi i relacji między nimi a której wyróżnikiem są intencjonalne działania lub (i) samodziałania współprzyczyniające się do rozwoju człowieka.

2. Co to znaczy poznawać rzeczywistość i po co to czynić?

Poznawanie rzeczywistości to proces gromadzenia informacji o rzeczywistości.
Poznawanie ? jest to proces zdobywania szeroko rozumianej wiedzy o jakimś wyodrębnionym obiekcie, bądź też fragmencie rzeczywistości wraz z rezultatem tego procesu w postaci systemów zdań, uzasadnionych twierdzeń, hipotez, praw, teorii naukowych oraz wiedza zdroworozsądkowa.
Poznajemy rzeczywistość po to, aby się w niej orientować: w tym co słuszne, inne, własne.

3.Jakie może być poznawanie rzeczywistości?

Typy poznawania rzeczywistości:
przednaukowe ? związane z poznaniem zmysłowym, rezultatem jest wiedza potoczna, zdroworozsądkowa
naukowe- zwane myślowym lub teoretycznym

4.Czym charakteryzuje się poznawanie przednaukowe i czemu ono służy?

Poznanie przednaukowe-każdy się z nim styka:
jego celem jest uzyskanie wiedzy ocenianej wg kryterium skuteczności
wiedza ta ma służyć realizacji konkretnych, określonych działań praktycznych
jest ono (jak i jego rezultaty) obciążone subiektywizmem
uczestnictwo w tym poznaniu nie wymaga specjalnego przygotowania i kompetencji
nie stosuje się tu jednoznacznej terminologii
nie wymaga krytycznego myślenia
nie ma charakteru twórczego a raczej odtwórczy, zdeterminowany doświadczeniami wcześniejszych pokoleń
Wiedza zdroworozsądkowa jest to wiedza którą uzyskujemy w ramach tzw. habitusu pierwotnego, czyli wyposażenia pierwotnego wynoszonego z pierwszych naturalnych środowisk socjalizacycjnych, społecznych.
Habitus wtórny ? bazuje na pierwotnym, czasem go uzupełnia
Habitus ? ogół właściwości człowieka składających się na jego wygląd zewnętrzny, postawy, działanie, świadczący ?o byciu? na danym etapie rozwoju.
Poznawanie przednaukowe służy budowaniu symbolicznego uniwersum (pewny obraz świata tworzony przez każdego z nas).
Symboliczne uniwersum:
porządkuje doświadczenia
wspomaga integracje znaczeń (usuwa wszelkie niespójności)
porządkuje poszczególne sekwencje jednostki od dzieciństwa po starość czyniąc zrozumiałym fazy rozwoju
uprawomocnia tożsamość, czyli porządkuje podstawy na których tworzy się obraz siebie
zabezpiecza i uzasadnia porządek instytucji
spaja procesy instytucjonalne w przestrzeni społecznej
wprowadza ład w zdarzenia i fakty historyczne
chroni przed zachwianiem ładu społecznego i chaosem

5.Co jest wyróżnikiem poznawania naukowego i jakie są jego efekty?

Na proces poznawania naukowego składają się:
czynności badacza, które powinny być:
1.zgodne z metodami naukowymi,
2.stosowany język powinien pozwalać na ścisłe jednoznaczne formułowanie wyników poznania,
3.stosowane twierdzenia powinny być dostatecznie uzasadnione, wewnętrznie niesprzeczne oraz uporządkowane w logiczny system.
4.efekt tych czynności powinien mieć charakter twórczy ale jednocześnie otwarty, po to aby poddawać go ustawicznej weryfikacji, krytyce, rozbudowie.
5.rezultaty poznania naukowego powinny być możliwe do praktycznego wdrożenia
właściwości osoby poznającej (postawa intelektualna badacza):
Intelektualna dociekliwość oraz sztuka wyszukiwania owocnych tematów
Śmiałość i inwencyjność myślenia
Krytycyzm i ostrożność (Kartezjusz: nie należy przyjmować żadnych sądów prócz tych których prawdziwość jest tak oczywista, wyraźna, że nie można w nie wątpić)
Systematyczność, ścisłość, precyzja (Kotarbiński: jasność myśli i oszczędność czasu)
Bezstronność i wszechstronność (wszechstronna analiza przedmiotu poznania i bezstronna ocena wyniku, jeśli nawet nie jest on zgodny z uznanymi prawidłowościami a tym bardziej oczekiwaniami; Hegel: jeśli przyroda przeczy teorii tym gorzej dla przyrody)
Rozległa wiedza o przedmiocie badań (Kotarbiński: cokolwiek czynisz, staraj się nie czynić tego po raz pierwszy).
Rezultatem poznania naukowego jest nauka.

T: Teoria jako narzędzie poznawania rzeczywistości

1.Czym jest nauka i w jakich aspektach można ją rozpatrywać?

Naukę można analizować w aspekcie dydaktycznym (nauczanie, uczenie się), instytucjonalnym, treściowym (nauka to kompletny system uzasadnionych twierdzeń i hipotez odzwierciedlający jakiś fragment rzeczywistości wraz ze sposobami poznawania tej rzeczywistości i jej przekształcania), socjologiczno-historycznym (nauka jako dziedzina działalności ludzkiej wraz z jej wytworami), funkcjonalnym (nauka jako ogół czynności postępowania badawczego).
Dominuje aspekt treściowy.

2.Jakie są funkcje nauki?

Funkcje nauki: deskryptywna (opisowa), wyjaśniająca, prognostyczna, instrumentalna, kształtowania świadomości społecznej.

3.Jaka jest struktura nauki?

Na wiedzę naukową składa się:
prawa nauki ?to dostatecznie uzasadnione i sprawdzone twierdzenia dotyczące jakiegoś fragmentu rzeczywistości mające postać zdania ogólnego lub w przybliżeniu ogólnego.
prawidłowości ? określane są jako obiektywne, stale powtarzające się związki lub relacje cech i zdarzeń występujące w jakimś obszarze rzeczywistości
teorie naukowe - suma praw i prawidłowości oraz wszystkich innych twierdzeń dotyczących jakiegoś fragmentu rzeczywistości.

4.Czym jest teoria naukowa, jakie są kryteria jej poprawności i funkcje?

Teoria (z grec. theoria- oglądanie, badanie) może oznaczać pewną refleksję, która ma postać prawidłowości lub pojedynczego ale trudnego do sprawdzenia faktu.

Piotr Sztompka ? teoria naukowa to taki i tylko taki rezultat poznania, który ma moc wyjaśniającą
Stefan Nowak ? teoriami nazywać będziemy zespoły praw i prawidłowości uporządkowane wg pewnych kryteriów poprawności.


Kryteria poprawności naukowej:
uporządkowanie
wewnętrzna niesprzeczność
obiektywizm (dowiedzione empirycznie)
intersubiektywna komunikatywność (wysoka informacyjna zawartość)
weryfikowalność (wskazuje na pewną otwartość teorii)

Funkcje teorii wychowania:
generalizująca ? związana z uporządkowaniem twierdzeń
deskryptywna- opisowa
komunikatywa ? związana z podaniem informacji w języku precyzyjnym
praktyczna ? powinna być użyteczna dla praktyki
heurystyczna ? formułowanie nowych problemów i hipotez
prognostyczna ? przewidywania dotyczące faktów i zjawisk wychowawczych
ewaluatywna ? wartościowanie badanych zjawisk i faktów
3 układy wiedzy ze względu na spełniane kryteria naukowości:
teorie ?wypełnia wszystkie kryteria
koncepcje ? wypełnia w części
refleksja - wypełnia w mniejszej części
5.Jakie mogą być typy teorii?

Typy teorii:
ogólnego zasięgu- opierają się na refleksji filozoficznej, poziom twierdzeń jest wysoce ogólny, np. wielkie systemy filozoficzne
średniego zasięgu ? są to teorie z ograniczonością czasowo-przestrzenną , np. teoria metod wychowania, postaw
szczegółowe (prakseologiczne) ? ich zamysłem jest skuteczność ludzkiego działania, np. teoria nagrody i kary, teoria wychowania bez porażek

T: Teoria wychowania na tle innych teorii naukowych

1.Czym jest teoria wychowania?

Teoria wychowania jest: dyscypliną lub subdyscypliną naukową, przedmiotem studiów, zbiorem teorii naukowych.

Wielość znaczeń teorii wychowania:
synonim pedagogiki szczególnie pedagogiki ogólnej (K. Sośnicki)
część pedagogiki (K. Konarzewski)
usystematyzowany zbiór twierdzeń dotyczących wychowania konstruowany poza pedagogiką (m.in. A. Gurycka, F. Znaniecki)
zbiór aksjonormatywnych założeń postulujących pewien wzorzec praktyki wychowawczej
samodzielna dyscyplina/subdyscyplina
narzędzie poznawania rzeczywistości wychowawczej
Najczęściej mówi się że jest to dyscyplina lub subdyscyplina naukowa.

2.Co oznacza teoria wychowania jako dyscyplina, subdyscyplina naukowa?

Kryteria aby dyscyplina była naukowa:
ma swój przedmiot badań
ma swoją terminologię (system pojęciowy)
ma swoją metodologię (czyli metody badawcze za pomocą których bada rzeczywistość)
ma swoją reprezentację instytucjonalną i osobową
ma swoją płaszczyznę wymiany doświadczeń i przetwarzania informacji naukowej
Teoria wychowania:
ma przedmiot badań ? jest nim wychowanie (trudne do określenia)
podstawowe pojęcie to wychowanie, osobowość, socjalizacja, edukacja
metody badawcze (sondaż diagnostyczny, obserwacja, socjometria, ankieta, eksperyment); charakterystyczne nie tylko dla niej
uczelnie z katedrami teorii wychowania
konferencje, seminaria, sympozja naukowe, artykuły w czasopismach
Część kryteriów jest spełnionych a część budzi wątpliwości dlatego część twierdzi że teoria wychowania jest samodzielną dyscypliną inni że jest subdyscypliną.

3.Jaka jest geneza tej dyscypliny, subdyscypliny?

U Herbarta w XIX w. Odnajdujemy początki teorii wychowania, jednak początki teorii wychowania możemy przypisać I. Kantowi, bo właśnie on mówił że człowiek powinien podlegać procesom wychowania i teoria wychowania jest istotną wiedzą jak tego człowieka dyscyplinować, kultywować, moralizować i cywilizować. Kant wyróżnił z teorii wychowania:
teorie dyscyplinowania
teorie kultywowania
teorie moralizowania
teorie cywilizowania
Po Herbarcie :
1831 r. Hoene Wroński ?Filozofia pedagogiki? (nazwa teoria wychowania rozumiana jako pedagogika)
1842 Trentowski czasopismo Howanna (pierwszy raz zadania teorii wychowania, formułowanie celów wychowania oraz gromadzenie wiedzy na temat warunków realizacji tych celów)
1879 A. Bain wydał książkę Nauka wychowania, w której pojawiła się teoria wychowania jako część pedagogiki badająca umysły i uczucia tzw. psychologiczna teoria wychowania
1931-32 J. Mirski wprowadził teorię wychowania do ówczesnej klasyfikacji nauk. Wyodrębnił: naukę o wychowaniu (badająca istotę wychowania), sztukę wychowania (potem jako technologia wychowania), teorię wychowania (miała badać wychowanie jako działalność, jako akt wychowawczy i być podstawą dla sztuki wychowania).
1957 B. Suchodolski książka U podstaw materialistycznej teorii wychowania
1973 teoria wychowania została wpisana w klasyfikację Polskiej Akademii Nauk
1.pedagogika ogólna
2.dydaktyka
3.historia wychowania
4.teoria wychowania

4.Jakie były etapy rozwoju naukowej wiedzy o wychowaniu?

Etapy w rozwoju naukowej myśli o wychowaniu:
1.M. Łobocki
2.H. Muszyński
3.A. De Tchorzewski
Łobocki wyodrębnił 3 etapy:
1945-48 ? najbardziej charakterystyczna była krytyka pajdocentryzmu
1949-56 ? silna ideologizacja myśli o wychowaniu (etap manipulacji ideologicznej), odwoływanie się do pedagogiki radzieckiej
1957-89 ? częściowe wyzwolenie od uprawiania ogólnikowych i spekulatywnych poglądów na temat wychowania. Podjęto szereg interesujących badań empirycznych wzbogaconych studiami teoretycznymi na temat wychowania moralnego, estetycznego itp. Podjęto badania na temat skuteczności różnych form wychowania w różnych środowiskach. Zaczęto nawiązywać do dorobku pedagogów z okresu minionego m.in. Korczak, Freinet Zaczęto otwierać się na dorobek innych krajów, na teorię edukacji krajów zachodnich. Eksperymentowanie w obszarze praktyki wychowawczej
Po 1989 rozwój myśli humanistycznej:
krytyczne otwarcie na wielość poglądów
otwarcie na założenia współczesnych nauk humanistyczno-społecznych
weryfikacja poglądów na istotę wychowania, jego cele, metody
elastyczne podejście do zagadnień wychowania a przede wszystkim rezygnacja z twierdzeń , które mają charakter powinności czyli rezygnacja tym samym z wynoszenia naukowości nad realne możliwości.

5.Jaka teoria wychowania współcześnie?

Współcześnie teoria wychowania zorientowana humanistycznie.
Wyróżniki teorii zorientowanej humanistycznie (Łobocki):
uwolnienie od ideologii
zwiększenie jej wiarygodności metodologicznej i naukowej
otwarcie się na dorobek innych nauk
ustosunkowanie się do wartości.

6.Czy współcześnie mamy jedną teorię czy wiele toerii?

Mamy wiele teorii wychowania.
Wielość kryteriów wyodrębniania teorii wychowania:
rozumienie istoty wychowania (np. J. Filek, S. Rucinski, A. De Tchorzewski)
kategoria wartości (prawda, dobro, piękno, zdrowie, miłość, wolność, pokój itp.)
dziedziny działalności ludzkiej (wychowanie przez pracę, sztukę sport itp.)
poziomy struktur rzeczywistości społecznej (zasada emergencji pokazuje związki przechodzenia przez poziomy struktur społecznych) np. rodzina, grupa rówieśnicza, klasa szkolna, środowisko lokalne
problemy współczesnego człowieka i świata np. teoria wychowania dla przyszłości, demokracji, ekologia, globalizacja

7.Jak postępować w sytuacji wielości?

1.można analizować pluralistyczną mozaikę teorii i sprowadzać ją do twierdzenia; tak oto jest
2.można odwoływać się do źródeł historycznych, ale zdania na ten temat są podzielone
3.szukanie podobieństw i różnic między teoriami, by na tej podstawie wykazać, że każda z tych teorii wzbogaca naszą wiedzę
4.szukanie tylko różnic i na tej podstawie ustalanie kryteriów wyboru teorii lepszych, bardziej trafnych (wybór teorii np. bardziej udowodnionej empirycznie)
5.alternatywa dogmatyzmu (ta i tylko ta teoria, a dlaczego?-dlaczego nie) ? eklektyzmu (2 znaczenia ? wybieranie z różnych teorii interesujących nas fragmentów i tworzenie z nich swojej, własnej teorii lub ustosunkowanie się do teorii ale nie ocenia i nie tworzy własnej)
6.poszukiwanie nowego paradygmatu, czyli próba poznania obszaru ?zdefiniowanej ignorancji? (wskazanie w teorii tego, czego żadna z teorii nie wyjaśnia a co powinno być wyjaśnione, aby poznać określony fragment rzeczywistości
7.orientacja na metateorię i orientacja na metadyskurs

T: Metateoria, metadyskurs we współczesnej teorii wychowania

1.Co to jest metateoria i co obejmuje jej krytyka?

Metateoria ? jest to teoria, która wg Turnerów przedstawia wysiłek w zakresie uporządkowania wielości teorii poprzez:
ich analizę
określenie założeń epistemologicznych i ontologicznych
próbę utworzenia ogólnego zbioru przesłanek dla wszelkiej teorii.
Próbę wypracowania metateorii teorii wychowania podjął Stanisław Palka. Wg niego ta metateoria teorii wychowania powinna:
poddać analizie istniejące teorie wychowania
odkryć i usystematyzować prawidłowości dotyczące wychowania nie tylko w wymiarze krajowym ale też ogólnoludzkim
powinna analizować i porządkować dorobek teoretyków wychowania zorientowanych praktycznie
projektować kierunki głównych badań nad wychowaniem
wyrażać stanowisko teoretyków (pedagogów) wychowania w ważnych kwestiach społecznych
być niezależna od doraźnych sytuacji światopoglądowych, ideologicznych, kulturowych.
W krytyce metateorii warto zauważyć, że:
każda teoria wychowania opiera się na innych przesłankach ontologicznych i nie dysponujemy dziś taką teorią, do której te różne przesłanki dałyby się sprowadzić
każdą z teorii wychowania można odnieść do rzeczywistości i nie dysponujemy dziś kryterium oceny, która z nich pełniej tę rzeczywistość wyjaśnia i której sposób wyjaśnienia wartoby przyjąć
nie ma teorii w ogóle tzn. bo każda teoria jest uwikłana czasowo, przestrzennie czyli kontekstualnie
każda teoria dysponuje swoistą terminologią a zatem stworzenie teorii, w której dałoby się pogodzić te wszystkie pojęcia jest niemożliwe.

2.Co to jest metadyskurs i jakie są modele podejścia badawczego w jego obszarze?

Metadyskurs to otwarcie na wielość teorii na zdecentrowany ich świat (nie ma w centrum żadnej teorii wszystkie są równoważne), to nie odrzucanie żadnej teorii dziś, bowiem jutro może stanowić ona przełom w dziejach ludzkości.
3 modele podejścia badawczego:
rekonstrukcja pozytywna ?niczego nie odrzucać , niczego nie negować , starać się zrozumieć, nie pozbawia nas krytycznego myślenia. To otwieranie się na nowe teorie, na nowe znaczenia, na nowe sposoby doświadczania świata i przyjmowanie założenia, że nie ma konieczności wykluczania żadnej z nich.
rekonstrukcja hermeneutyczna - w której chodzi nie tylko o reprodukcję danej teorii wychowania, ale chodzi tu przede wszystkim o rekonstrukcję. Badacz streszcza daną teorię, opisuje ją, opisuje język danej teorii, wzbogacając daną teorię o własną podmiotowość. Badacz stara się zrozumieć teorię.
badania porównawcze ? w których dokonuje się porównania różnych teorii, koncepcji, refleksji dotyczących wychowania i podejmuje się próbę ich uporządkowania wg wyraźnie określonych kryteriów (do porównania nadają się tylko te teorie które mają jakąś wspólną płaszczyznę)

T: Orientacje badawcze w teoriach wychowania

1.Jakie orientacje badawcze można wyodrębnić w teoriach wychowania ? kto je reprezentuje, na czym się koncentrują, jakie są zadania teorii wychowania w ich perspektywie, jakie są pojęcia podstawowe którymi się posługują, jak rozumieją istotę wychowania?

Są 4 orientacje:
1.orientacja socjologiczna:
reprezentanci: Znaniecki, Mysłakowski, Miller
koncentracja na teorii społeczeństwa wychowującego
zadania teorii wych. w ich perspektywie: badanie przebiegu i warunków procesu wychowania oraz jego wyników a także gromadzenie i uogólnianie wiedzy o tym procesie
podstawowe pojęcia: wychowanie, środowisko wychowawcze, stosunek wychowawczy, samowychowanie, proces wychowania
wychowanie to działalność społeczna o funkcji adaptacyjnej, uwikłana w społeczne warunki życia jednostki, w bieg historii, kultury; wychowanie to interwencja w dialektyczny stosunek człowieka i świata
2.orientacja psychologiczna:
reprezentanci: Zaborowski, Łobocki, Konarzewski
koncentracja na psychologicznych koncepcjach człowieka, jego osobowości, zachowaniach, charakterze
zadania teorii wych. w ich perspektywie: opis i klasyfikacja zjawisk wychowawczych oraz formułowanie dyrektyw praktycznych dotyczących przebiegu wychowania; konfrontowanie różnych teorii i formułowanie nowych problemów badawczych
podstawowe pojęcia: wychowanie, osobowość wychowanka, sytuacja wychowawcza, metody wychowania, skuteczność wychowania
wychowanie to proces kształtujący osobowości dziecka, jego rozwoju ze względu na określone cele i wartości; to celowa działalność w której jeden człowiek stara się zmienić zachowanie innego przebiegająca we wspólnej sytuacji symbolicznej
3.orientacje normatywne:
orientacja normatywno-ideologiczna:
reprezentanci: Krawczyk, Muszyński
koncentracja na ideologii socjalistycznej i jej normatywnych założeniach
zadania teorii wych. w ich perspektywie: określanie ideału i celu wychowania oraz dostarczanie wiedzy na temat sposobów ich realizacji; badanie procesów wychowawczych i stawianie diagnoz
podstawowe pojęcia: wychowanie, samowychowanie, ideał wychowania, proces wychowania, skuteczność wychowania
wychowanie to świadoma działalność jednych osób zmierzająca do wywołania poprzez interakcje społeczne trwałych zmian w osobowości innych osób
orientacja normatywno-filozoficzna:
reprezentanci: Kunowski, Cichoń, Kotłowski
koncentracja na filozoficznych założeniach wychowania (antropologia filozoficzna i aksjologia)
zadania teorii wych. w ich perspektywie: formułowanie norm dla działalności wychowawczej i modeli osobowościowych; ustalanie sposobów ich osiągania i diagnozowanie stanu działalności wychowawczej
podstawowe pojęcia: wychowanie, proces wychowania, sytuacja wychowawcza, samowychowanie, akt pedagogiczny, oddziaływanie wychowawcze
wychowanie to działalność która ma na celu rozwój osobowości dziecka poprzez włączenie w służbę uznanych przez społeczeństwo wartości
4.orientacja eklektyczna:
reprezentanci: Górniewicz, Petrykowski, Kukołowicz, Kubiak-Szymborska, Zając, Kopiec, de Tchorzewski
koncentracja na różnych źródłach wiedzy o wychowaniu bez ich wartościowania oraz wskazywanie różnorodności dorobku na temat wychowania
zadania teorii wych. w ich perspektywie: pobudzanie refleksji metateoretycznej i dyskursywnego myślenia o wychowaniu; ukazywanie stanu debaty (diagnoze) nad teorią wychowania i wychowaniem
podstawowe pojęcia: wychowanie podmiotowe, metateoria, metadyskurs, podmiotowość, dewiacyjność , rozumiejący wgląd w wychowanie
wychowanie to wspieranie, wspomaganie, wprowadzanie w życie wartościowe, pomoc w gromadzeniu społecznego doświadczenia, relacja dwupodmiotowa

T: Kontrowersje wokół wychowania jako zjawiska społecznego

1.Co oznacza wychowanie jako zjawisko społeczne i jakie są jego właściwości?

Wychowanie jako zjawisko społeczne ? jego właściwości:
występuje tylko w zbiorowości ludzkiej (jeżeli wychowanie jest działalnością świadomą)
wychowanie jest funkcją życia społecznego bo bez względu na stan i poziom świadomości wychowawczej ludzi i bez względu na stan praktyki społecznej przenika codzienne życie każdego z nas
jest zjawiskiem społecznym, którego cechą konstytutywną jest relacja międzyludzka
jest faktem społecznym i tak jak każdy inny fakt jest niepowtarzalne zarówno w sensie podejmowanych działań jak i wytworów tych działań
podlega sytuacjom konfliktowym i kryzysowym
jest procesem współdziałania, współpracy, partnerstwa ale także gry, rywalizacji i niejednokrotnie walki
rozgrywa się przede wszystkim w sferze psychiki jednostek ale skutki tych procesów obserwujemy w strukturach społecznych
zmienia miejsce jednostek w strukturach społecznych w wymiarze wertykalnym (pionowym) lub (i) horyzontalnym
ma tak jak i inne zjawiska i procesy społeczne swojego nosiciela i kogoś kogo dotyczy
towarzyszy człowiekowi w całym jego życiu
zmienia organizację zbiorowości (buduje nowy system orientacji, dążeń życiowych).

2.Czego dotyczą kontrowersje w rozważaniach o wychowaniu jako zjawisku społecznym?

Kontrowersje dotyczą 4 obszarów:
powstawania i istnienia wychowania jako zjawiska
Czy wychowanie jest zjawiskiem autonomicznym czy też fakty i zjawiska wychowawcze mają charakter wzbudzony (wtórny)?
Wychowanie rodzi się na podłożu potrzeb i dążeń życiowych ludzi oraz na podłożu zmian o charakterze ekonomicznym, politycznym, kulturowym.
struktury wychowania
Czy struktura wychowania sprowadza się do relacji między 2 podmiotami czy też jest wielopodmiotowa?
Czy wychowanie jest jedno czy wielo systemowe?
Czy wychowanie jest jedno czy wielo procesowe?
Wychowanie jest wielopodmiotowe i nie jest zjawiskiem jednoprocesowym (jest wieloprocesowe)
przebiegu wychowania
Czy przebieg wychowania jest tylko prawidłowy czy też zawiera w sobie nieprawidłowości?
Wychowanie przebiega prawidłowo ale też nieprawidłowo (dewiacyjność wychowania)
Nieprawidłowości wychowania (pseudowychowanie czyli co udaje wychowanie a w gruncie rzeczy nim nie jest i do tego próbuje wykazać że stanowi działalność wychowawczą ? faryzeusze wychowania albo umniejszacze wychowania). W pseudowychowaniu: wychowanie fikcyjne, nieadekwatne, wyobcowane, zawładające (Jacek Filek)
Alienacja wychowania, totalizm wychowawczy, schizoidalność wychowawcza (dwulicowość wych.), wychowanie przestępcze, wychowanie toksyczne.
zmiany społecznej jako skutku wychowania
Czy wychowanie jest bezpośrednim czy pośrednim sprawcą zmiany społecznej?
Rys. wychowanie a zmiana społeczna

3.Czy jest możliwa płaszczyzna porozumienia w poglądach o wychowaniu i co obejmuje subobszar zgodności?

Płaszczyzna porozumienia jest możliwa.
Autorzy są zgodni w kwestiach następujących:
poszukiwanie inspiracji w podobnych obszarach teorii, koncepcji i refleksji
umiejscowienie wychowania w przestrzeni rzeczywistości społecznej
uznanie potrzeby/konieczności wychowania, ale zachowują różnorodność argumentacji
uzasadnianie potrzeby wychowania troską o człowieka, jego rozwój i przyszłość w powiązaniu z troską o ?świat życia? człowieka
podejmowanie prób określenia (zdefiniowania, wyjaśnienia) istoty wychowania przy równoczesnym artykułowaniu ?skazania? tych prób na niepowodzenie
uznanie wychowania jako faktu/bytu/działalności ludzkiej
podejmowanie prób pogodzenia w ujęciu istoty wychowania trzech wymiarów:
a)ingerencji zewnętrznej jednego człowieka w rozwój, życie i działania drugiego człowieka
b)prawa człowieka do autonomii
c)z istnieniem przymusu enkulturacyjnego
?dookreślanie? istoty wychowania przez wskazywanie jego przeciwieństw

4.Czy jest możliwy konstruktywny spór (dialog) wokół wychowania i co mógłby on obejmować?

Dialog (konstruktywny spór) ? to pewna formuła myślenia o wychowaniu, któremu to myśleniu towarzyszy świadomość różnorodności sposobów i perspektyw ujmowania wychowania, poszanowanie dla tej różnorodności wraz z otwartością na odkrywanie, poznawanie i rozumienie zarówno tego, co wspólne i podzielane przez innych jak i odmiennych racji oraz stanowisk.
Subobszar różnic:
1.źródło inspiracji:
nurty filozoficzne np. postmodernizm
nurty psychologiczne np. psychologia humanistyczna, behawioralna
nurty socjologiczne np. symboliczny interakcjonizm Blumera i Maeda
ideologie społeczne/edukacyjne/wychowania np. weoliberalizm, ideologia romantyzmu, pragmatyzmu
2.koncepcje bytu społecznego ? wychowanie jest czynnikiem i narzędziem ewolucji i pomocą w harmonizowaniu rozwoju jednostki
indywidualizm i liberalizm ? trzeba wyrzec się w wychowaniu kierowania i narzucania na rzecz wspomagania swobodnego, wszechstronnego rozwoju dziecka
socjologizm ? wychowanie to uspołecznianie młodego pokolenia
materializm historyczny ? wychowanie to zmienianie człowieka poprzez intencjonalne oddziaływania
humanistyczne koncepcje rzeczywistości ? wychowanie to interakcyjny przekaz międzygeneracyjny
3.jedni bezwarunkowo stwierdzają tak
drudzy wychowanie jest konieczne ale np. tylko jako bycie z wychowankiem
zorientowani pragmatycznie (wychowanie mimo wszystko jako sposób radzenia sobie w sytuacji narastających zjawisk patologii społecznej obejmujących coraz to młodsze osoby), przekazywanie teraźniejszej generacji tych zasad wiedzy, wartości, norm, które zostały zebrane w przeszłości ? transmisji kulturowych
4.typy racjonalności np. adaptacja (wychowanie kształtuje wychowanków wg pożądanych wzorów aby doskonalić świat); emancypacyjna (jest czynnikiem sprawczym zmiany człowieka i świata poprzez uwalnianie od istniejących ram i ograniczeń
5.wyzwania współczesności: informacyjnej, globalizacyjnej, ekologicznej (wychowanie jest konieczne, ponieważ dzięki niemu możemy przedłużyć przyszłość człowieka na ziemi, rozpoznawać przyszłość i nauczyć go szanować to, co inne i tego kto inny)
6. różnorodność argumentacji:
antroposocjogeocentryczna (zorientowana na ?dobro człowieka?, ?interes społeczny? oraz ?dobro świata życia człowieka?, np. wychowanie jako istotny czynnik przyspieszający rozwój-brak wychowania jest zaprzepaszczeniem szans życiowych
współczesne ideologie wychowania np. ideologia romantyczna
7.przyczyny trudności w zdefiniowaniu wychowania np. Sobczak (?wychowanie jest służbą którą człowiek pełni wobec człowieka?)
8.alternatywne koncepcje wychowania

T: Wychowanie alternatywne

1.Jakie są właściwości rozwiązań alternatywnych?

Właściwości alternatywnych rozwiązań:
opozycja w stosunku do rozwiązań istniejących
posiadanie własnego systemu krytyki
bazowanie na pluralizmie, tolerancji i otwartości na nowości a przede wszystkim na demokracji
niezależna od różnych uwarunkowań geneza
pozostawanie rozwiązywaniem śladowym, marginalnym a nie powszechnym
odwoływanie się w nich do bezinteresowności, dialogu, prawa do samorealizacji, wolności i wyobraźni
radykalność oferowanych przemian
występowanie w obronie osób naznaczonych społecznie

2.Jak jest określane wychowanie alternatywne?

To rodzaj wychowania odwołującego się do przesłanek, zasad, form czy treści odmiennych od tych do których odwołuje się wychowanie obyczajowo lub instytucjonalnie uprawomocnione w danym społeczeństwie.

3.Jakie są przykładowe alternatywne (koncepcje, orientacje, sposoby myślenia) w wychowaniu?

Koncepcje alternatywne:
1.wychowanie jako pomoc ? nie powinno mieć charakteru zewnętrznej ingerencji lecz jako pomoc w przekazie społecznego doświadczenia
2.orientacja naturalistyczna (wychowanie to ?bycie z wychowankiem? w jego problemach i wysiłkach, dostrzeganie w nim osoby niepowtarzalnej, która ma prawo do swobody i wolności ale równocześnie potrzebuje wsparcia, troski i opieki);
3.koncepcja legitymistyczna ? czynności wychowawcze nie są w pełni uprawnione bowiem jako zewnętrzne ingerencje wkraczają w sferę praw i wolności jednostki ale ich zniesienie byłoby nie respektowaniem prawa do opieki, troski, wsparcia; ta orientacja upomina się o prawa człowieka do edukacji i w edukacji
4.orientacja wychowania w perspektywie komuniriańskiej ? pryzmat wspólnoty nad jednostką, przyjmuje się w wychowaniu tezę iż to wspólnota tworzy jednostkę umożliwiając jej zaistnienie i samookreślenie się w obrębie tradycji a także ujawnienie się na forum publicznym i wychowanie ma jednostce umożliwić wprowadzenie w tę tradycję w celu ?jej rozjaśnienia i odnawiania?
5.orientacja emancypacyjna
Emancypacja to wyzwolenie od despotyzmu, nieuzasadnionych stosunków władzy, od przymusu i przemocy, od irracjonalizmu i głupoty oraz walka o samostanowienie, równouprawnienie, współdecydowanie, samorządność, racjonalizm i mądrość.
Pomysłodawca pedagogiki emancypacyjnej to Brazylijczyk P. Freire- ?pedagogika uciśnionych?
Na czym buduje opozycję ped. emancypacyjna? ? na kwestionowaniu społecznych funkcji wychowania (emancypacja ma być czymś co oznacza wyzwolenie i walkę o ...)
Jak jest rozumiane wychowanie w duchu emancypacji? ? wychowanie wolne od przemocy i przymusu, wzmacniające siłę własnego ?ja?; wychowanie to podkreślanie wolności ku doświadczaniu samego siebie, wspieraniu, samoregulacji.
Podstawą wychowania emancypacyjnego powinny być:
postawa autentycznej miłości wobec ludzi
zniesienie społecznego dystansu w relacjach wychowawczych, co umożliwi podejmowanie dialogu
wzajemna wymiana ról wychowawczych i obustronne dążenie do humanizacji wzajemnych interakcji
doświadczanie świata a nie uczenie się o nim i racjonalne rozpoznawanie barier samodzielnego działania
Na gruncie polskim pedagogika emancypacyjna Maria Czerepaniak-Walczak ? ?Miedzy dostosowaniem a zmianą...? rok 1995
3 płaszczyzny związków między wychowaniem a emancypacją:
emancypacja wychowania, czyli uwalnianie wychowania od nacisków ekonomicznych, politycznych, ideologicznych a także stworzenie wychowankowi możliwości formułowania krytycznych twierdzeń, odwoływać się do nowych procedur, poszukiwania nowych paradygmatów
wychowanie do emancypacji, czyli tworzenie warunków do tworzenia u ludzi takich dyspozycji osobowościowych (godność, odwaga) i takich kompetencji umiejętnościowo-sprawnościowych, które czynią ich zdolnymi do uwalniania się od zależności i ograniczeń
emancypacja poprzez wychowanie, emancypacja to specyficzny cel który wyznacza treści i formy wychowania; wychowanie staje się środkiem uczenia się człowieka ?bycia wolnym?, uświadamianiem sobie zakresu ryzyka związanego z ?byciem wolnym?
Co krytykuje się w orientacji emancypacyjnej?:
utopijno-ideologiczny optymizm, tzn. że przedstawiciele wierzą że człowieka można od czegoś uwolnić raz na zawsze
upolitycznienie wychowania
krytykuje się za brak kryteriów i granic emancypacji człowieka
myślenie życzeniowe np. autentyczna miłość
hermetyczny język i niezrozumiałe treści
nadmierna koncentracja na spontanicznym działaniu i pozostawianie wychowankowi nadmiernej swobody
eliminowanie z doświadczeń wychowanków rywalizacji i motywacji do sukcesów grozi to redukowaniem szans na sukces
lęk przed stosowaniem metod dyscyplinujących w wychowaniu może spowodować wyeliminowanie jakiejkolwiek interwencji wychowawczej


T: Teoria wychowania w perspektywie paradygmatu podmiotowości

1.Co oznacza kategoria podmiotowości w ujęciu różnych dyscyplin naukowych?

W perspektywie filozoficznej:
podmiotowość to przeciwieństwo reifikacji, czyli urzeczowienia
podmiotowość to sprzeciw wobec determinizmu i fatalizmu
podmiotowość to idea albo postulat
podmiotowość to wartość
podmiotowość to wiara w moc poznawczą i sprawczą rozumu ludzkiego
W perspektywie socjologicznej:
podmiotowość to aktywny wpływ jednostek na kształt i strukturę grup społecznych
podmiotowość to podatność struktur społecznych na tego rodzaju wpływy
jednostka ? grupa społeczna
podmiotowość jednostkowa ? podmiotowość integratywna lub kolektywna
(osoba, rodzina, naród) (musi być równowaga między tymi podmiotowościami)
W perspektywie psychologicznej:
podmiotowość oznacza cechę, właściwość która utożsamiana jest z takimi właściwościami jak odrębność, niepowtarzalność, indywidualność, subiektywność
(?stanie ? na ? przeciw ?świata?) ? świadomość swojej indywidualności
(?bycie ?w-świecie?) - świadomość odnalezienia swego miejsca w świecie
W perspektywie pedagogicznej:
podmiotowość jako typ relacji wychowawczej lub typ interakcji wychowawczej
podmiotowość jako typ wychowania (wychowanie podmiotowe)
podmiotowość oznacza wartość edukacyjną
podmiotowość oznacza cel wychowania i ofertę rozwojową
podmiotowość oznacza czynnik i warunek rozwoju
podmiotowość oznacza efekt oddziaływań edukacyjnych czy wychowawczych

2.Kto to jest podmiot i co różni podmiotowy standard waluacji od przedmiotowego?

W ujęciu filozofii:
skrajni determiniści ? żaden człowiek w żadnym wymiarze nie jest podmiotem ponieważ jest zdeterminowany przez inne różne byty
każdy człowiek w każdym wymiarze jest podmiotem a jego podmiotowość jest symbolizowana wolną wolą (indeterminiści)
umiarkowani determiniści ? człowiek może być podmiotem pod warunkiem że na własnym indywidualnym bycie ludzkim nadbuduje status podmiotowości
W ujęciu socjologii ? podmiot to ktoś kto:
pełni określoną rolę społeczną
kieruje swoimi stanami psychicznymi i swoją aktywnością
ma wpływ na zdarzenia
pozostaje w stałym procesie samodoskonalenia
stale rozszerza zakres swojej podmiotowości
umożliwia bycie podmiotem drugiemu człowiekowi
W ujęciu psychologii ? każdy z nas musi być podmiotem (Obuchowski)

Status przedmiotowy
Status podmiotowy


1.człowiek spostrzega siebie jako jednostkę spełniającą kryteria przypisanej jej roli
2.człowiek spostrzega cele własne jako zgodne ze swoimi zobowiązaniami
3.człowiek spostrzega świat wokół jako obszar w którym czyni to co do niego należy



1.człowiek spostrzega siebie jako źródło swojego postępowania
2.człowiek spostrzega cele własne jako zgodne ze swoimi intencjami
3.człowiek spostrzega świat wokół jako szansę swoich możliwości

W ujęciu pedagogiki ? podmiotem jest ktoś kto na indywidualnym bycie ludzkim nadbudował status podmiotowy (umiarkowany determinizm) .
Założenia:
podmiotowość nie jest stanem przyrodzonym i koniecznym do bycia człowiekiem indywidualnym, z nią się człowiek nie rodzi w gotowej postaci ale nabywa ją , utrzymuje lecz także i traci
status podmiotowości jest przez jednostkę nadbudowywany na jej indywidualnym bycie ludzkim, jest to zawsze związane z rozwojem samodzielności, niezależności i autonomii bytowej
autonomia bytowa oznacza że człowiek czy jednostka wykształciła w swym wnętrzu ośrodek dyspozycji wyboru i decyzji (sfera świadomości) oraz uruchamia bariery ochronne przed zewnętrznymi zakłóceniami działania tego ośrodka
odkrywanie podmiotowości wzrasta wprost proporcjonalnie do realnych możliwości oddziaływania na rzeczywistość. Te zaś rozszerzają się w miarę rozbudowywania doświadczeń

3.Czym jest status podmiotowy człowieka i jaka jest jego struktura?

Status podmiotowy ? jest to status bytowy możliwy do uzyskania przez człowieka w toku jego rozwoju, który współtworzą :
własne preferencje w rozumieniu posiadania wartości uświadamianych przez jednostkę w oparciu o które tworzy ona cele, wizje przyszłości i programy działania
aktywność sprawcza czyli działania człowieka zgodne z własnymi preferencjami i uwzględniające dobro nie tylko własne ale też i innych
gotowość do ponoszenia konsekwencji własnego sprawstwa połączona z faktyczną odpowiedzialnością za dokonywane wybory, podejmowane decyzje i czyny
przeświadczenie o sobie jako świadomym, odpowiedzialnym sprawcy czynów, o własnym sprawstwie i własnych zdolnościach kreowania siebie, świata i wzajemnych relacji (ja ? świat)

4.Czym charakteryzuje się status nie ? podmiotowy?

Status nie ? podmiotowy gdy:
1.w wymiarze własnych preferencji pojawia się ukierunkowanie na cudze preferencje np.:
wskutek trudności z określeniem tego co własne
wskutek przymuszania mającego związek z psychologicznym prawem jedności umysłowej tłumów opisanym przez Le Bona
oczekiwania na gratyfikacje
uruchamiania mechanizmu pseudosamorealizacyjnego towarzyszącego czasami podporządkowaniu się jednostki jakiemuś autorytetowi (Sartre)
działania autorytetu deontycznego ? przełożony ? podwładny (deontologia to nauka o powinnościach)
2.w wymiarze aktywności sprawczej pojawia się aktywność niesprawcza wskutek:
postrzegania siebie w kategorii sprawca- pionek-de Charms ? teoria sprawca ?pionek ?jako pionek nie mający wpływu na to co się dzieje, zdeterminowany zewnętrznie
ograniczenia swobody wyboru działań lub pozbawienie człowieka tej swobody
iluzji kontroli
niedostatków w zakresie kompetencji do działania
3.w wymiarze gotowości do ponoszenia konsekwencji własnego sprawstwa ? brak tej gotowości spowodowany:
niedojrzałością moralną do podejmowania umów z ludźmi ? Kwieciński, Michalik
niedorastaniem do ról i sytuacji
zafałszowanym obrazem siebie jako kogoś doskonałego
brakiem jasno sprecyzowanych kryteriów i reguł postępowania
nadmiarem wolności i nieumiejętnością jej zagospodarowania
4.w układzie subiektywnych przeświadczeń obserwujemy nieadekwatność przeświadczeń do realnych przejawów własnego sprawstwa i gotowości do ponoszenia konsekwencji czyli rozbieżność pomiędzy ?ja? realnym i ?ja? idealnym

5.Co jest istotą wychowania podmiotowego/ku podmiotowości i czego dotyczy krytyka tegoż wychowania?

Wychowanie podmiotowe (wg Gurycka):
tworzenie warunków do takiej aktywności wychowanka, która jest motywowana wewnętrznie i podejmowana zgodnie ze standardami, celami i wartościami własnymi. Wychowanie podmiotowe to inaczej relacja dwupodmiotowa, którą charakteryzują:
1.bezwarunkowość akceptacji wychowanka przez wychowawcę
2.obdarzanie go szacunkiem i zaufaniem
3.równoprawność i równowartość podmiotów
4.partnerstwo
5.możliwość wyboru przez wychowanka w danej sytuacji aktywności która jest zgodna z jego wartościami, standardami, celami
6.gotowość do podejmowania zadań przez wychowanka związanych z jego rozwojem

Celem tak rozumianego wychowania podmiotowego jest rozwijanie orientacji podmiotowej i poczucia podmiotowości wychowanków.

Wychowanie ku podmiotowości ? jest to relacja zachodząca między ludźmi, którzy obdarzają się nawzajem szacunkiem i zaufaniem i którzy otwierają się na siebie, pobudzają do aktywności, która z kolei jest podstawą budowania podmiotowości czyli budowania orientacji podmiotowej, poczucia podmiotowego i budowania podmiotowej tożsamości.

Krytyka wychowania podmiotowego (wg Witkowskiego):
podmiotowość oznacza relację o dużym ładunku emocjonalnym co może zakłócić rzeczową ocenę osoby i jej wyników
w wychowaniu podmiotowym nadmierna koncentracja i gloryfikacja idei autentyczności, ekspresji i spontaniczności pozostaje w jawnej sprzeczności z występującymi w relacjach międzyludzkich: przymusem, nakazem, koniecznością, władzą, podporządkowaniem
podmiotowość zakłada bycie dobrym wychowankiem a rzeczywistość jest inna tzn. pojawia się tendencja do minimalizacji wysiłku, kultywowanie własnej przeciętności, wrastanie w grupę i nie wychylanie się
to nie rozumienie iż młodzież uznaje świat dorosłych za ?wstrętny, odpychający, pełen głupoty i dwulicowości, zasługujący na dystans i pogardę?
to nie rozumienie iż młodzież uporczywie trzyma się prawa do nieodpowiedzialności, że chce dorastać sama, szukać, błądzić, popełniać błędy
to nie rozumienie że dla młodzieży jest charakterystyczny paradoks metabolizmu czyli aktywność i pasywność równocześnie
lansowanie postawy aktywnej, ekspansywnej, zawłaszczającej świat pozostaje w sprzeczności z rzeczywistym uwikłaniem jednostek lokalnie i epizodycznie
odrzucanie autorytetów (?) jako blokady rozwojowej jest z natury rzeczy błędne gdyż człowiek młody chce wybierać i czerpać z doświadczeń innych.

6.Jakie są cele wychowania ku podmiotowości?

Cele wychowania (oferta rozwojowa) wychowania ku podmiotowości:
1.orientacja podmiotowa
orientacja to zdolność odczytywania sygnałów z otoczenia i właściwego nań reagowania np. orientacja w terenie
orientacja podmiotowa jest to nastawienie na aktywność sprawczą którego elementami składowymi są: generatywność (to zdolność człowieka do wychodzenia poza pewne schematy myślenia i działania inaczej twórczość, kreatywność, innowacyjność), optymizm (nastawienie na zdarzenia pozytywne), zaufanie do siebie (wiara we własne siły), selektywność (zdolność człowieka do dokonywania wyborów w świecie informacji, zdarzeń, ludzi w oparciu o czytelne kryteria), przyczynowość ( to zdolność człowieka do określania związków przyczynowo-skutkowych między zjawiskami, faktami a zwłaszcza między własną aktywnością a jej następstwami)
2.rozwijanie poczucia podmiotowości
poczucie podmiotowości to subiektywne przekonanie albo przeświadczenie o tym że:
mamy moc sprawczą czyli jesteśmy przyczyną bądź współprzyczyną
że nasze decyzje i nasze czyny są zgodne z naszymi własnymi preferencjami
że jesteśmy gotowi za te czyny, decyzje ponieść odpowiedzialność
3.rozwijanie podmiotowej tożsamości
podmiotowa tożsamość:
tożsamość naturalna = świadomość nieidentyczności swego ciała i otoczenia, przy równoczesnym braku umiejętności rozpoznawania różnic między środowiskiem społecznym i naturalnym
tożsamość roli (konwencjonalna) ?związana ze stopniowym wrastaniem w otoczenie społeczne i pełnieniem w nim określonych ról
tożsamość ?ja?, (ego), (?prawdziwa tożsamość?) ?struktura świadomości moralnej uzyskuje autonomię i niezależność wobec dotychczas uznawanych norm, koncentrując się na ich indywidualnych wyborach ale także wyborach wartości
Podmiotowa tożsamość ? względnie trwały konstrukt odniesień i nastawień człowieka do siebie samego jako aktywnego, odpowiedzialnego sprawcy własnych czynów, kreującego siebie i otaczającą rzeczywistość na poziomie wyższym od dotychczasowego. 3 jej warstwy:
warstwa aktywności poznawczej
warstwa aktywności aksjologicznej
warstwa aktywności sprawczej