Papiery wartościowe
Papiery wartościowe są to dokumenty, które stwierdzają istnienie określonego prawa majątkowego, którego realizacja możliwa jest jedynie poprzez okazanie tych dokumentów bądź ich zwrot. Maja one przede wszystkim charakter finansowy, lecz występują również papiery o charakterze handlowym. Papiery wartościowe, które należą do grupy instrumentów finansowych, potwierdzają jedną z trzech sytuacji: a) nabycia prawa do współwłasności firmy; b) udzielenia kredytu rządowi, firmie lub innej instytucji; c) uzyskania prawa do otrzymania w przyszłości określonej sumy pieniężnej. Papiery wartościowe są ważnym instrumentem akumulacji wolnych środków pieniężnych i wprowadzania ich do obrotu gospodarczego. Umożliwia to lepsze ich wykorzystywanie i wzrost gospodarczy. Papiery wartościowe są źródłem gromadzenia małych kwot pieniężnych przez zwykłych ludzi, które następnie przekształcane są w duże kapitały, co stwarza warunki ich posiadaczom do szansy osiągania z lokat pieniężnych dodatkowych dochodów, wyższych niż uzyskaliby z lokat bankowych. Większość lokacyjnych papierów wartościowych jest dopuszczana do obrotu publicznego. Swobodnie są sprzedawane i kupowane na giełdzie, umożliwiając przypływy kapitałów z jednego działu gospodarki do drugiego, bardziej efektywnego. Dokumenty te również pozwalają na prywatyzację oraz na tworzenie mieszanych kapitałów, sprzyjając w sposób korzystny przemianom własnościowym. Papiery wartościowe stały się w gospodarce rynkowej jednym z podstawowych kanałów przemieszczania kapitałów w sferze gospodarczej i pozagospodarczej oraz kredytowania przedsięwzięć ekonomicznych.
Do najczęściej spotykanych papierów wartościowych należą: Akcje, Obligacje,
Weksel - rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej (weksel trasowany), albo sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla. Przy wekslu własnym wystawca jest głównym dłużnikiem odbiorcy weksla - odwrotnie niż przy wekslu trasowanym, gdzie dłużnikiem głównym jest trasat, który przyjął weksel (jako akceptant), a dłużnikiem ubocznym wystawca, który odpowiada w razie niewypłacalności dłużnika głównego.
Charakterystyczną cechą weksla, z którą związana jest jego przydatność dla obrotu jest abstrakcyjność stosunku wekslowego (brak wpływu tzw. causy - przyczyny, podstawy na ważność zobowiązania z weksla), która wyraża się w określeniu "bezwarunkowe zobowiązanie" co oznacza że sam dokument weksla nie jest związany z jakimikolwiek innymi czynnościami prawnymi (np. umową) a więc zapłata sumy wekslowej nie może być uzależniona od jakichkolwiek innych okoliczności czy warunków.Weksel trasowany staje się pełnowartościowym papierem w obrocie z chwilą jego przyjęcia (dokonania tzw. akceptu weksla) przez trasata, który przyjmuje na siebie zobowiązanie zawarte w treści weksla.
Czek– pisemne zlecenie bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydane bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Wystawcą czeku może być każda osoba fizyczna lub prawna posiadająca rachunek bankowy (trasant). Trasatem czeku jest bank, który prowadzi rachunek trasanta. Remitentem czeku jest osoba fizyczna lub prawna, na którą czek wystawiono. Czek można wystawić na określoną osobę (czek imienny) lub na okaziciela. Prawa z czeku mogą być przenoszone przez indos. Istnieje również forma czeku wystawionego na określonego remitenta, bez prawa przenoszenia uprawnień na inną osobę (czek rekta). Czek zawsze jest płatny za okazaniem.
Skarbowy papier wartościowy - (SPW) dokument, w którym Skarb Państwa stwierdza, iż jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia świadczenia pieniężnego lub niepieniężnego. Skarb Państwa odpowiada za zobowiązania wynikające z wyemitowanych SPW całym swoim majątkiem.
Rodzaje skarbowych papierów wartościowych:
bon skarbowy – krótkoterminowe papiery wartościowe oferowane do sprzedaży w kraju z dyskontem wykupywanym wg wartości nominalnej po okresie, na jaki został wyemitowany – zawsze krótszy niż 1 rok.
obligacja skarbowa – długoterminowe papiery wartościowe oferowane do sprzedaży w kraju lub za granica, oprocentowane w postaci dyskonta lub odsetek.
Skarbowe papiery oszczędnościowe – papiery wartościowe oferowane wyłącznie dla krajowych osób fizycznych. Nabywcami(SPO) mogą być również stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe oraz fundacje wpisane do rejestru sądowego, a w przypadku nie rezydentów również wpisane do innego rejestru urzędowego, o ile warunki emitowania tak stanowią. SPO mogą być wyłączone z obrotu wtórnego, albo mogą być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy krajowymi osobami fizycznymi na rynku wtórnym.
Listy zastawne - są to dłużne papiery wartościowe, do emitowania ich uprawnione są tylko banki hipoteczne, obrót nimi reguluje ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych.
Listy zastawne dzielimy na: hipoteczne listy zastawne, publiczne listy zastawne.
Certyfikat inwestycyjny to papier wartościowy emitowany przez zamknięty fundusz inwestycyjny. Jest on papierem wartościowym na okaziciela, dlatego może być notowany na giełdzie. Jest niepodzielny, reprezentuje równe prawa majątkowe. Fundusz inwestycyjny jest zobowiązany do przygotowania prospektu emisyjnego i uzyskania zgody Komisji Nadzoru Finansowego na wprowadzenie do publicznego obrotu, która jest równoznaczna z dopuszczeniem pierwszej emisji certyfikatów inwestycyjnych do obrotu publicznego.
Konosament, morski list przewozowy, świadectwo ładunkowe potwierdzające odbiór określonego ładunku na statek i zobowiązujące przewoźnika do wydania ładunku w porcie przeznaczenia posiadaczowi konosamentu. Jest dokumentem wystawionym przez przewoźnika albo w jego imieniu przez kapitana statku lub inną osobę.
Przy spełnieniu pewnych kryteriów jest rodzajem towarowego papieru wartościowego, który może podlegać obrotowi.
Do papierów wartościowych zaliczamy również banknot zwany również pieniądzem papierowym , który na mocy władzy państwowej ma charakter prawnego środka płatniczego, stanowiący powszechny ekwiwalent. Banknoty emitowane są zazwyczaj przez bank centralny. Ich nominały dostosowane są do skali cen. Druk jak również papier banknotów muszą odpowiadać szczególnym warunkom technicznym, które zabezpieczają przed fałszerstwem.
Bibliografia:
„Finanse”, R. Doll, M. Pietraszewski, B. Stawicki – wyd. eMPi2, Poznań 1997
„Kompendium wiedzy o gospodarce”, Cyrson E., Poznań 1997
http://pl.wikipedia.org/wiki/Papier_wartościowy
www.skarbiec.biz/wartosciowe.htm