Kształt Polski Ludowej

KSZTAŁT POLSKI LUDOWEJ

1. Zmiany terytorialne:
Po II wojnie światowej Polska powróciła na mapę Europy. Nowe państwo od 1952 nosiło nazwę Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL). Państwo to różniło się od II RP. Połowa terytorium zajęta przez ZSRR. Na południu jedynym sąsiadem stała się Czechosłowacja. Utratę ziem wschodnich miały zrekompensować Ziemie Odzyskane – poniemieckie tereny leżące na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej. Zatwierdzenie granicy polsko – niemieckiej odłożono na konferencję pokojową. Z powodu zimnej wojny nie doszła ona do skutku. Granicę polsko – niemiecką uznała NRD.

2. Skutki zmian terytorialnych:
Krótsze granice oparte o naturalne bariery geograficzne. Przesunięcie na zachód i utrata Wilna i Lwowa, Podola i Wołynia. Przejmując Ziemie Odzyskane Polska odzyskała wyżej rozwinięte cywilizacyjne obszary poniemieckie. Tak czy tak zmiany dokonane przez Stalina była dla Polski korzystne.

3. Wysiedlenia i migracje z Polski:
Przesunięciom granic towarzyszyły przemieszczenie ludności. Ludzie uciekali przed wrogiem inne migracje były zorganizowane przez władze komunistyczne który dążyły do stworzenia obszarów jednolitych narodowo. Największe przesiedlenia ludności niemieckiej deportowanej z Ziem Odzyskanych. Uciekali przed Armią Czerwoną. O losie pozostałych zadecydowała konferencja w Poczdamie „wielkiej trójki” która zadecydowała o ich wysiedleniu do Niemiec. W ramach „akcji Wisła” mającej na celu zniszczenie ukraińskiej partyzantki władze wysiedliły Ukraińców i Łemków. Zostali wywiezieni na Ziemie Odzyskane. Po wojnie Żydzi wyjechali bo nie chcieli żyć na cmentarzysku swojego narodu, albo nie mieli dokąd wrócić. O tym wyborze decydowały też nastroje antysemickie. W warunkach anarchii i bandytyzmu doszło do antyżydowskich ekscesów. Najtragiczniejszy pogrom kielecki – zginęło 41 osób. Spadła liczba mniejszości narodowych w Polsce.

4. Migracje ludności polskiej:
Mieszkańcy przeludnionych obszarów szli na emigrację w celu poszukiwania lepszych warunków życia – Ziemie Odzyskane. Tam też przybyli Polacy z ZSRR. Byli to przede wszystkim repatrianci. Aby przenieść się do Polski musieli udowodnić że mają obywatelstwo II Rzeczpospolitej. Administracja radzicka wprowadziła limit na ilość dobytku który można przewieźć do Polski. Do Polski przybywali uchodźcy polityczni, żołnierze, więźniowie,

5. Okres odbudowy kraju:
Oblicze Polski zmienił ustrój realnego socjalizmu. Po wojnie komunistom zależało na poparciu społecznym, tolerowali różne formy własności. Po uchwaleniu reformy rolnej przeważały gospodarstwa chłopskie. Ustawa o nacjonalizacji przemysłu nie objęła znacznej części mniejszych przedsiębiorstw. Władza zezwalała na rozwój spółdzielni, warsztatów, punktów handlowych i usługowych. . odbudowę kraju przyspieszył plan trzyletni – wkupiono się na uruchamianiu przedsiębiorstw zdewastowanych podczas wojny. Wzrósł poziom życia społeczeństwa.

6. Program uprzemysłowienia:
Po wybuchu zimnej wojny komuniści przystąpili do budowy systemu gospodarczego wzorowanego na sowieckim. Wstępem była „bitwa o handel” w której państwo przejęło kontrolę nad obrotem towarów. Zaczęto zmuszać przedsiębiorców itp. Do przystąpienia do spółdzielni lub zaprzestania działalności. Najważniejszym krokiem miała być gwałtowna rozbudowa przemysłu ciężkiego. Przygotowując się do industrializacji, scentralizowano zarządzanie, planowanie i finanse powstał system nakazowo – rozdzielczy. Przystąpiono do realizacji planu sześcioletniego – celem miała być „budowa podstaw socjalizmu”. W praktyce polegała na wielkich inwestycjach w zakłady przemysłowe wytwarzające środki produkcji. Produkcja przemysłowa wzrosła dwukrotnie. Po stalinizmie zmniejszono tempo industrializacji.

7. Koszty uprzemysłowienia:
Dobre wyniki przemysłu osiągnięto kosztem dewastacji środowiska oraz zaniżania poziomu życia ludności. Nowe przedsiębiorstwa wybierano bez uzgodnienia skutków. Aby zdobyć środki na inwestycje władze drenowały kieszenie obywateli. Zamożniejszym polakom odebrano ziemia, domy, oszczędności. Polacy mieli niewielkie możliwości wzbogacenia się dzięki uczciwej pracy. Nie mogli nawet kupić podstawowych towarów bo ich brakowało na rynku. Przez pożyczki zagraniczne spowodowano zadłużenie państwa. Wartość pensji obniżała inflacja. Władze podnosiły ceny ograniczały wynagrodzenia.

8. Polityka wobec rolnictwa:
Przez to że władze miały na uwadze rozwój przemysłu ciężkiego zaniedbały rolnictwo. Podczas realizacji planu sześcioletniego podjęto próbę przymusowej kolektywizacji wsi. Chłopów obciążono wysokimi podatkami, poddano szykanom. 10% zostało skolektywizowanych 13% weszło w skład PGR. Rolnictwo zostało zaniedbaną i nie doinwestowaną dziedziną gospodarki. Pegeery przynosiły straty. Gospodarstwa indywidualne miały małą wydajność. Ceny skupu były zaniżane więc rolnikom nie opłacało się produkować więcej.

9. Przemiany społeczne:
Przez straty wojenne i wprowadzenie nowego ustroju ludzie znaleźli się na emigracji lub padli ofiarą komunistycznych represji, stracili pozycje zawodowe z powodu niewłaściwego pochodzenia. Ziemiaństwo przestało istnieć. Burżuazji została zniszczona. Drobnomieszczaństwo przetrwało ledwo tolerowane. Wśród chłopów spadła liczna bezrobotnych właścicieli małych gospodarstw. Wzrósł odsetek małorolnych. Gwałtowna rozbudowa przemysłu spowodowała migracje ludności ze wsi do miast. Problem przeludnienia wsi zniknął. Zapoczątkował się proces starzenia się ludności wiejskiej bo młodzież opuszczała gospodarstwa. Migracje do dużych ośrodków przyczyniły się do upadku małych miasteczek. W miastach rozrastały się dzielnice robotnicze. Chłoporobotnicy – mieszkające na wsi pracujący w przedsiębiorstwach przemysłowych. Przybywało pracowników umysłowych. W społeczeństwie Polski Ludowej zniknęło rozwarstwienie majątkowe. Większość Polaków żyła na podobnym poziomie. Lepszą sytuację mieli „prywaciarze”. Nieźle sytuowani: partyjni aparatczykowi, lokalna nomenklatura a na szczycie elita dygnitarzy posiadająca dostęp do luksusowych towarów.

10. Awans cywilizacyjny i społeczny:
Wg inteligencji realny socjalizm oznaczał barbarzyńskie pogwałcenie prawa własności. Robotnikom i chłopom ustrój ten przyniósł awans cywilizacyjny. Państwo gwarantowało wszystkim pracę. Przeprowadzka do miast stanowił poprawę warunków. Chłopi zyskali na reformie rolnej. Ustrój zapewniał robotnikom dostęp do ochrony zdrowia i oświaty itp. Usługi wiązały obywateli z systemem. Był ściślejszy ludziom którzy dostali przez niego pracę. Wielu Polakom realny socjalizm umożliwił szybką karierę. System zyskiwał oparcie społeczne.


DATY:

1945 - 1947 masowe wysiedlania Niemców z Ziem Odzyskanych
16. 08. 1945 zawarcie umów z ZSRR ustalających granicę wschodnią Polski i przewidujących sprzedaż ogromnej ilości węgla do ZSRR
03. 01. 1946 uchwalenie ustawy o nacjonalizacji części przemysłu
04. 07. 1946 pogrom kielecki
1947 - 1949 realizacja planu trzyletniego – centralizacja gospodarki
04- 07. 1947 akcja „Wisła”
06. 1947 początek „bitwy o handel”
1949 powstanie Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR)
1950 - 1955 realizacja panu sześcioletniego
1950 początek budowy huty im. Lenina pod Krakowem
28. 10. 1950 wymiana pieniędzy, ustalenie sztucznego kursu złotego
1957 - 1958 okres odwilży w gospodarce
1967 początek produkcji polskich fiatów
1970 uznanie przez RFN granicy polsko - niemieckiej
1971 - 1980 otwarcie na Zachód
1971 - 1974 zwiększenie nakładów na rolnictwo, okres intensywnego rozwoju wsi
1976 - 1980 załamanie się produkcji w pegeerach
1978 - 1980 załamanie się polityki wielkich inwestycji

POJĘCIA:

AKCJA „WISŁA” – 28.06-30.07.1947 akcja przesiedlania ludności ukraińskiej i łemkowskiej z terenów płd. - wsch. Polski na Ziemie Odzyskane. Osiedlali ich w niewielkich skupiskach. Celem: zniszczenie partyzantki UPA, stanowiła też część planu realizacji państwa jednolitego narodowo.

PAŃSTWOWE GOSPODARSTWO ROLNE (PGR) – utworzone przez komunistów w 1949r. przedsiębiorstwo rolne. Pegeery dzieliły się na kierowane centralnie gospodarstwa. Pegeery przynosiły straty głównie z powodu nieudolnego zarządzania i złej organizacji pracy. W większości zbankrutowały.

PLAN SZEŚCIOLETNI – (Sześcioletni Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu) realizowany w latach 1950-1955 przygotowany przez władze komunistyczne. Cel: szybka industrializacja kraju na wzór sowiecki kosztem innych dziedzin gospodarki i poziomu życia ludności. Plan służył: przekształceniu państwa i społeczeństwa: centralizacji władzy, rozbudowie nomenklatury, zwiększeniu liczebności klasy robotniczej, w ramach realizacji planu wybudowano lub rozbudowano zakłady przemysłowe. Plan sześcioletni ni został wykonany.

PLAN TRZYLETNI –(Plan Odbudowy Gospodarczej) zrealizowany w latach 1947-1949 plan gospodarczy. Przygotowany przez ekonomistów związanych z PPS. Cele: podniesieni poziomu konsumpcji, scalenie gospodarcze ziem polskich, usunięcie szkód wojennych. Plan zakładał utrzymanie gospodarki trójsektorowej. Przyczynił się do odbudowy kraju. Poprawiła się sytuacja na rynku.

POGROM KIELECKI – 04.07.1946 w Kielcach zbiorowy mord na Żydach. Sprawcami byli Polacy. Przyczyna: plotka o rzekomo podjętej przez Żydów próbie rytualnego mordu na polskim chłopcu. Zginęło 39 Żydów i 2 Polaków. O inspirację pogromu podejrzewa się UB i NKWD. Teza ta nie została udowodniona.

ZIEMIE ODZYSKANE – propagandowa nazwa terenów należących przez wojną do Niemiec włączonych do Polski w 1945 r. Ich skład: Ziemie Zachodnie i Ziemie Północne. Przynależność Ziem Odzyskanych do Polski potwierdziły m.in. układy z RFN.