Buddyzm

BUDDYZM,

jedna z wielkich religii światowych, która rozwinęła się z systemu etyczno-soteriologicznego,

stworzonego przez Buddę w V w. p.n.e. i głoszonego przezeń na obszarze północnych Indii.

Idee buddyzmu wyrosły z rodzimych pojęć i wierzeń, wspólnych religiom indyjskiego

subkontynentu. Buddyzm pierwotny, pochodzący bezpośrednio od Buddy, jest trudny do

odtworzenia z powodu braku pism samego twórcy (naukę spisywali uczniowie). W późniejszym

okresie nauka Buddy uległa znacznym przeobrażeniom pod wpływem miejscowych wierzeń

ludności, która ją przyjmowała. Kilkakrotnie zwoływane synody nie zapobiegły wyodrębnieniu

się 2 podstawowych kierunków: hinajany i mahajany, na początku n.e., oraz trzeciego, tzw.

mantrajany, ok. V w.; główny zrąb nauki pozostał jednak nie zmieniony we wszystkich

kierunkach buddyzmu do czasów współczesnych.

Kanon religijny buddyzmu.

Spisany przez członków kierunku hinajany w języku pali w I w. n.e., zachował się w Sri Lance,

a jego część w sanskrycie w Indiach; poza tym istnieje znaczna liczba dzieł religijnych,

komentarzy, legend itp., a także wersje tybetańskie i chińskie ksiąg kanonicznych buddyzmu.

Buddyzm jest w założeniu systemem ateistycznym; bogowie nie mają żadnego znaczenia

wobec samodzielnej drogi jednostki do doskonalenia się i wyzwolenia. Punktem centralnym

jest problem cierpienia, ujęty w tzw. 4 szlachetne prawdy, które Budda objawił w swym

pierwszym kazaniu w Benares (Waranasi). Celem życia jest wyzwolenie z cierpienia

(tj. kręgu wcieleń) i osiągnięcie całkowitego spokoju, wygaśnięcie wszelkich pragnień

w nirwanie. Kolejne byty łączące tzw. osobowość ludzką zmieniają się pod wpływem dharm,

podległych prawu przyczynowości, które konsekwentnie wymierza zapłatę za czyny dobre i złe;

etyczna wartość uczynków, karman, wpływa na rodzaj następnego wcielenia.

Samodoskonalenie duchowe sprzyja osiąganiu coraz wyższego bytu; najłatwiej je osiągnąć

w izolacji od świata, w obrębie gminy zakonnej. Klasztory są jedynymi zorganizowanymi

instytucjami buddyzmu; pierwsze gminy zakonne (sangha) męskie, potem także żeńskie,

powstawały za życia Buddy. Dyscyplina zakonna obejmuje ćwiczenie się w 3 podstawowych

cnotach buddyjskich: majtri - uczuciu przyjaźni do wszystkich stworzeń, ahinsie - nieszkodzeniu

nikomu, i karunie - miłosierdziu, oraz w technikach medytacyjnych; poza tym obowiązuje

opanowanie zmysłów i abstynencja seksualna. Klasztory odegrały w ciągu dziejów znaczną rolę

jako ośrodek życia religijnego, naukowego i artystycznego. Na ich terenie tworzono wielkie

uczelnie, jak np. indyjskie Nalanda czy Wikramaśila, kształcące po kilkanaście tysięcy studentów

z całej Azji. Buddyzm różni się od innych religii tym, że nie ma do niego żadnego formalnego

przyjęcia, nie istnieją też żadne ograniczenia kastowe czy rasowe: buddystą jest ten, kto żyje wg

zasad buddyzmu. Obecnie buddyzm dominuje w Sri Lance, Birmie, Tajlandii, Laosie, Kambodży,

Nepalu, Bhutanie; wielu buddystów jest w Chinach, Korei Południowej, Japonii, Wietnamie,

Mongolii, Indonezji, Malezji, Rosji, Indiach; ogólną liczbę wyznawców buddyzmu szacuje się

na ok. 300 mln.