Cechy gospodarki światowej - Globalizacja
Globalizacja gospodarki, tworzenie gospodarki światowej, w której istnieje swoboda możliwości przepływu dóbr, usług oraz czynników wytwórczych. Gospodarcza zależność między krajami widoczna była już w czasie krachu giełdowego w 1929 roku na Wall Street, kiedy nastąpiło powszechne załamanie. Obecnie struktura ekonomiczna świata jest jeszcze bardziej skomplikowana, a wielkość i siła więzi stanowi o konieczności wspólnego rozwiązywania problemów.
Od lat 90-tych, w związku z likwidacją odrębnego systemu państw socjalistycznego i reformami gospodarczymi w Chinach można mówić o upowszechnianiu się wspólnego modelu gospodarczego, co przyspiesza proces globalizacji. Jego podstawowymi czynnikami są: światowy system walutowy, rozwój struktur integracji gospodarczej, rozrost transportowy korporacji, międzynarodowych firm, tworzenie i umacnianie organizacji współtworzących ład gospodarczy w skali światowej.
Globalizacja gospodarki może z jednej strony dawać szanse związane z większą otwartością gospodarek, wyrównaniem różnic rozwojowych,poczuciem wspólnoty interesów, z drugiej zaś czyni narodowe gospodarki wrażliwymi na każde załamanie na rynkach światowych, jak krach finansowy, recesja, kryzysy strukturalne, wzrost bezrobocia itp.
W istocie rzeczy współczesna globalizacja to nic innego, jak coraz większy zakres swobodnego działania mechanizmu wolnego rynku, ale w skali świata, a nie jak jeszcze do niedawna, głównie w granic państw narodowych. Było to możliwe dzięki:
· Postępowi technicznemu, a zwłaszcza technologiom informatycznym i komunikacyjnym, pozwalającym na sprawny transfer dóbr, usług, kapitału i informacji oraz działaniu na odległość będącym istotą globalizacji:
· Standaryzacji procesów wytwarzania i wzrostowi jednostkowej wydajności pracy;
· Liberalizacji handlu i inwestowania;
· Umiędzynarodowieniu rynków finansowych;
· Integracji regionalnej, która stanowi swoiste laboratorium ekonomicznego działania w skali ponadnarodowej.
Cechy
1.Cechy ogólne
Zgodnie z tezą OECD czeka nas długa koniunktura ekonomiczna, trzecia po tej na przełomie XIX/XX wieku i w latach 1950-1975.
Powiększa się dystans pomiędzy światem bogactwa i nędzy. Bogactwo 200 najbogatszych ludzi na świecie jest równe 2 miliardów ludzi najbiedniejszych. Z 500 największych firm na świecie około 440 przypada na USA, Japonię, Europę.
W najbliższym dwudziestoleciu znacznie wzrośnie rola firm chińskich.
Rozwój globalizacji następuje spontanicznie, szczególnie w dziedzinie technologii i finansów.
2.Firma
Strategia rozwoju firmy powinna wynikać ze stopnia globalizacji branży, w której firma działa. Stopień globalizacji branży mierzymy:
· Poziomem wymiany międzynarodowej w branży do produkcji w branży.
· Poziomem inwestycji międzynarodowej do wartości inwestycji w branży.
Firmy globalne są zdecydowanie bardziej rentowne od narodowych. Rentowność następuje jednak po kilkuletnim szoku związanym z wejściem w proces globalizacji.
Nie ma prostych dróg rozwoju na rynku silnej konkurencji. Istota polega na zamianie słabych punktów na mocne. Sprowadza się do nabywania nowych kompetencji szybko i tanio. Dobrze jest, gdy szybkość działania szokuje konkurencję.
Podstawą sukcesu jest jednak nadal:
· Być blisko klienta i rozumieć jego potrzeby.
· Umieć korzystać z rozwoju technologii.
3.Integracja Ekonomiczna Państw – UE
W obronie przed globalizacją główne regiony ekonomiczne świata, Unia Europejska, Kraje Ameryki Północnej oraz Japonia z krajami Południowo-Wschodnimi Azji, wzmacniają swoje szeregi interesując się gospodarczo. Integracja Polski z UE ułatwi nam wejście w nurt i wykorzystanie dobrych stron globalizacji.
4.Państwo
Wzrasta i rozszerza się wpływ rynku, szczególnie kapitałowego. Globalizacja upodabnia i osłabia wpływ administracji państwowych w różnych krajach kapitalistycznych. Maleje wpływ instytucji i programów rządowych kreujących politykę gospodarczą państwa. W coraz większym stopniu jakość funkcjonowania administracji zależ od morale
i kwalifikacji polityków i urzędników.
Międzynarodowe rynki kapitałowe maja ogromny wpływ na politykę państw. Rządy państw są po części od nich zależne, bo z ich pomocą finansują własne długi. Kapitał międzynarodowy doskonale weryfikuje prace rządów poprzez ceny, jakie płaci za obligacje danego państwa. Ponad to rynki finansowe zaczynają mieć coraz większy wpływ na zmiany kurów wymiany walut, ceny akcji i pośrednio wysokość stóp procentowych. Szczególnie kursy walut są narażone na działanie, błyskawicznie przemieszczającego się, międzynarodowego kapitału spekulacyjnego. Oznacza to, że specjaliści finansowi w poszczególnych krajach powinni odznaczać się doskonałymi kwalifikacjami.
Rząd polski powinien przeanalizować dotychczasową aktywność polskich firm w nurcie globalizacji (polskie firmy międzynarodowe, R&D, polskie inwestycje zagraniczne) i stworzyć stosowne instrumenty wsparcia. Należy ocenić wpływ globalizacji na bezrobocie w Polsce (oddzielnie wymiana handlowa i pracownicy zagraniczni w Polsce i polscy za granicą).
5.Produkt
W trzech wielkich regionach ekonomicznych obserwuje się podobieństwo zachowań klientów, zatem standaryzacje produktów. Ryzyko wejścia w proces globalizacji maleje, gdy firma koncentruje się na wybranej grupie produktów.
6.Rynki
Rynek, mający coraz większy wpływ na funkcjonowanie państwa, jest coraz bardziej nieprzewidywalny. Te warunki zewnętrzne zmuszają urzędników państwowych i menadżerów do podejmowania ryzykownych decyzji. By uchwycić różnorodne i zmieniające się otoczenie politycy i menadżerowie powinni posługiwać się instrumentami myślenia
i planowania strategicznego.
Podstawowe cechy rynku globalnego:
· Klienci wymagają wyższej jakości za mniejszą cenę.
· Ewolucja technologiczna ułatwia penetrację rynków.
· Pojawia się nowa generacja bardzo agresywnej konkurencji.
· Państwa prowadzą politykę obniżanie barier wejścia na rynki.
Wchodząc na nowy rynek firma musi określić:
· Stopień oparcia działalności na imporcie względem produkcji lokalnej. Im większy potencjał rynku, większe bariery taryfowe, większe koszty transportu, większa konieczność przystosowania produktu do potrzeb lokalnych, większa skłonność do produkcji lokalnej.
· Stopień własności, a tym samym kontroli nad firmą realizującą działalność lokalną. Alianse są rekomendowane w przypadkach: braku funduszy, dużej odległości od centrum produkcji, dużych różnic kulturowych, gdy partnerzy są na tym samym poziomie „wiedzy zawodowej”, przepisy lokalne wymagają udziału w firmie kapitału lokalnego.
· Szybkość działania.
W pierwszej fazie globalizacji firma powinna koncentrować się na rynkach:
· O dużym potencjale sprzedaży i wzrostu.
· O wymagających klientach: rynek taki zmusza firmę do innowacji i korzystania z nowych technologii.
7.Samotność
Firmy polskie, w szczególności te, które nie mają strategicznych partnerów zagranicznych są bardzo osamotnione. Praktycznie są zdane na siebie. Lecz firmy zagraniczne, w większości rozwijały się w warunkach rynku bardziej zamkniętego, przy silnym wsparciu i ukierunkowaniu instytucji rządowych, lepszej koniunkturze i nie tak drapieżnej konkurencji.
8.Wyzwania
By sprostać globalnej rzeczywistości państwa muszą stawiać na konkurencyjność
i innowacyjność podmiotów gospodarczych, czyli na gospodarkę opartą na wiedzy (źródłem przewagi konkurencyjnej firm jest innowacyjność, czyli wiedza). Firmy zmuszone są inwestować w R&D.
W bliskiej przyszłości sukces polskiej firmy będzie oparty na menadżerach patrzących na działanie firmy w sposób globalny. Takie spojrzenie uwzględnia dużą ilość możliwych strategii, kierowanie się logiką globalną i wykorzystanie możliwości rynku globalnego.
9.Autostrady
Autostrady buduje się zwykle z pieniędzy podatników, pod pretekstem wzmacniania rozwoju, służącemu całemu społeczeństwu. W rzeczywistości służą one dużym korporacją do przejmowania rynków. Korporacje, mogąc transportować towar na duże odległości, osiągają olbrzymią skalę produkcji, pozwalającą na znaczną redukcję kosztów jednostkowych. Korporacje te płacą za budowę autostrad, zniszczenie środowiska, leczenie ofiar wypadków, chorób cywilizacyjnych. Przerzucają te koszty na społeczeństwo. Dzięki temu korporacje eliminują z rynku firmy lokalne. Zwykle dochodzi do tego, że cały światowy rynek danej branży zostaje podzielony między kilka firm. Umożliwia to później porozumienie w sprawie cen. Możliwość takiego rozwoju mają jedynie firmy z odpowiednim kapitałem początkowym, zgodnie z zasadą, że bogaci stają się coraz bogatsi, a biedni coraz biedniejsi.
10.Rolnictwo
Tradycyjny model rolnictwa, gdzie lokalny, niezależny rolnik, sprzedaje swoje produkty bezpośrednio konsumentowi, dla korporacji oznacza duże pieniądze, bezproduktywnie leżące na „ulicy” – rynek, który można przejąć. Olbrzymie farmy, duża skala produkcji, przemysłowe technologie hodowli, intensywne wykorzystanie chemii, transport po całym kontynencie, pozwalają wyeliminować tradycyjnych rolników. Odbywa się to nie tylko kosztem olbrzymiej redukcji zatrudnienia, ale także żywności (chemia), zdrowia i zniszczenia środowiska (transport, pestycydy). Tu również sprawdza się zasada o bogaceniu się bogatych i ubożeniu biednych.
11.Zwolnienia podatkowe
Wzrastające z powodu globalizacji bezrobocie powoduje ciągłą potrzebę nowych inwestycji we wszystkich krajach. Konkurencja między państwami o zagraniczne inwestycje prowadzi do sytuacji, w której kraj na inwestycji zyskuje coraz mniej, na przykład Polska stworzyła Specjalne Strefy Ekonomiczne, w których inwestor przez pierwsze 10 lat nie płaci podatku dochodowego a, przez następne 10 lat tylko połowę. Warunkiem jest odpowiedni rozmiar inwestycji – zgodnie z zasadą bogacenia się tylko bogatych.
12.Polityka
Wyraża się w dążeniu do politycznego ujednolicenia świata i integracji poszczególnych społeczności narodowych oraz gospodarek narodowych w jeden globalny system polityczny i ekonomiczny, a także próbach zastępowania władzy publicznej przez firmy globalne w kierowaniu gospodarką narodową i kontrolowaniu jej.
Z globalizacją związane są cztery wielki ogólnoświatowe procesy, które symulują integrację gospodarek narodowych, a zarazem są jej następstwem:
· Mobilność czynników produkcji, a zwłaszcza kapitału, kwalifikowanych kadr oraz innowacji.
· Równoczesność, polegająca na niemal jednoczesnym pojawianiu się w wielu, nawet bardzo odległych miejscach globu ziemskiego, produktów, usług, innowacji oraz informacji; w tym samym czasie czyta się w gazetach o tych samych wydarzeniach, ogląda się te same filmy, słucha tej samej muzyki, ma identyczne smutki, radości, lęki i nadzieje.
· Równoległości, sprawiające, że dzięki rosnącej liczbie technologicznych możliwości innowacje mogą omijać istniejące struktury i przyczyniać się do rozwoju zupełnie nowych, niezależnych form działalności gospodarczej w nowych miejscach i w nowych strukturach.
· Pluralizmu, przejawiającego się w powstawaniu oraz istnieniu różnych ośrodków produkcji, dyspozycji i tworzenia innowacji.
Procesy te zwiększają możliwości wyboru i pozwalają podmiotom gospodarczym na ujawnianie oraz rozwój ich przedsiębiorczości. Są one następstwem globalizacji, tworząc z nią wzmacniające się wzajemnie pętle sprzężeń zwrotnych. Sprzężenia te są określane mianem kaskady globalizacyjnej, a ich działanie wzmaga proces globalizacji i podnosi jego jakość.
Skutki globalizacji
W związku z procesami globalizacji rozwijają się i zyskują na znaczeniu ośrodki, w których skupione są centra dyspozycji globalnej gospodarki i stanowiące jej infrastrukturę instytucje usługowe. Ośrodki te zyskują nazwę miast globalnych. Przykładem takich ośrodków są: Nowy Jork, Londyn, Tokio, Frankfurt nad Menem, Hongkong, Amsterdam. Miasta globalne stanowią:
· Ośrodki dyspozycji globalnej gospodarki, ponieważ znajdują się w nich siedziby zarządów transnarodowych korporacji.
· Miejsce lokalizacji najważniejszych banków, instytucji finansowych oraz firm usługowych pracujących na rzecz globalnej gospodarki.
· Centra tworzenia innowacji dla wiodących dziedzin przemysłu i usług wykazujących znaczny stopień globalizacji.
· Wiodące rynki dla wytwarzania innowacji.
Miasta globalne stały się miejscem koncentracji rynków finansowych i funkcji kontrolnych w stosunku do gospodarki globalnej. Cechą globalizacji jest bowiem daleko posunięta dekoncentracja wytwarzania i sprzedaży i silna koncentracja zarządzania strategicznego.