Idealizm obiektywny filozofii Platona.

Wstęp
Jednym z największych myślicieli IV wieku przed Chrystusem jest Platon, grecki filozof, matematyk, interesował się fizyką i astronomią. Duży wpływ na Platona, jeśli chodzi o pojmowanie rzeczywistości miał Heraklit, pitagorejczycy, eleaci i Anaksagoras . ?Głównym poprzednikiem Platona był Sokrates: on natchnął logikę i etykę Platona. Drugi zaś, prawie równie ważny motyw jego filozofii pochodził od uczonych pitagorejskich, których wpływ objawił się zwłaszcza w filozofii przyrody. Oba motywy łącznie doprowadziły Platona do idealizmu? . Istota filozofii platońskiej to m.in.: teoria idei, nauka o duszy, nauka o przyrodzie, teoria poznania, kosmologia, teoria człowieka, teoria idealnego państwa. Najważniejsze zagadnienie, jakim się Platon zajmował to wzajemny stosunek świata - który możemy poznać zmysłami - do świata idei.

TEORIA IDEI
? Podstawą filozofii Platona jest nauka o ideach, na której dopiero opiera się jego fizyka, antropologia, etyka i polityka. Platon przyjmie za przedmiot filozofii nie to, co jednostkowe, ale to, co ogólne, co wspólne każdej jednostce w danym gatunku i co tym samym należy do jego istoty. Otóż to coś ogólne, niezmienne i wspólne nazywa Platon ideą? . Uważa, że ?rzeczy piękne są przedmiotem nie pojęć, lecz spostrzeżeń, przedmiotem zaś pojęcia jest - albo, jak Platon niekiedy mówił: . I podobnie rzecz ma się z wszystkimi innymi pojęciami: muszą one mieć swój przedmiot, przedmiotem tym zaś nie mogą być rzeczy, lecz musi nim być jakiś byt inny, którego cechą jest niezmienność...Ten odkryty przez się byt nazwał ? .Rozwiązanie sporów toczonych przez poprzedników Platona o zmienność, czy niezmienność bytu, o przynależność bytu do świata materialnego było dualistyczne. Platon uważał, że istnieją dwa rodzaje bytu: byt, który można poznać zmysłami i byt, który możemy poznać przez pojęcia. Rozważając to ściślej Platon doszedł do wniosku, że rzeczy nie są bytem, ponieważ bytem jest to, co musi być i nie może przestać być i wreszcie stwierdził, że jest tylko jeden byt ? idea. Idee są wzorem dla rzeczy. ?Wszystko, co postrzegamy zmysłami, jest mniej lub więcej nieudolną kopią (projekcją) tych idei, które w sposób ponadczasowy istnieją same w sobie i same dla siebie, w bezwzględnej czystości i bezruchu? .

NAUKA O DUSZY
Platon tak samo jak stworzył nowe teorie dotyczące idei stworzył też nowe dualistyczne teorie dotyczące duszy, wprowadził: spirytualizm, mechaniczną teorię połączenia duszy z ciałem i teorię nieśmiertelności duszy. Według Platona dusza jest: niematerialna, niezależna od ciała, niezłożona, doskonalsza od ciała, ciało jest jej więzieniem, jest nieśmiertelna, nie ma początku ani końca, posiada wiedzę wrodzoną, zdobytą przed urodzeniem. Dusza według Platona istniała na początku bez ciała, zaciążył na niej grzech aby go odkupić musiała zostać z ciałem złączona. Po odkupieniu winy znowu będzie wolna, co będzie dla niej niezmąconym szczęściem. Dusza poprzez ciało i zmysły, które są dla niej narzędziem poznaje barwy, dźwięki, zapachy, różnorodność, podobieństwo i inne własności, czyli dusza zawierała czynności zmysłowe, albo też sama była rozumem. Platon wskazywał w duszy trzy części : rozumną zmysłową i impulsywną, uważał, że tylko część rozumna może być samą duszą, a pozostałe dwie części zostało zaliczone są do czynności ciała. Tylko dusza rozumna może poznać ideę, a potem upodobnić się do niej, przez to jest wzorem wszystkiego co dobre ?...ilekroć rozpatruje coś sama w sobie, natenczas leci tam, w dziedzinę tego, co czyste i wiecznotrwałe, i nieśmiertelne, i zawsze jednakie; ona tego krewna, zawsze się do tego zbliża, ilekroć sama z sobą zostanie, o ile jej to wolno; przestaje się wtedy błąkać i obcując z tym zawsze się jednako do tego samego odnosi, bo się takich rzeczy tknęła. A ten stan jej nazywają rozumem? .Dzięki duszy rozumnej możliwe jest poznanie. Dusze są pierwotnym składnikiem świata. Znajdują się nie tylko w ciałach organicznych, według niego planety posiadają dusze.

NAUKA O PRZYRODZIE, KOSMOLOGIA
Platon uważał, że przyroda jest złożona z części ułożonych celowo i rozumnie. Cel, dla którego powstała był jej najważniejszą podstawą wyjaśnienia, właśnie z tego powodu ? celowości, ładu i porządku ? platon wierzył w istnienie bóstwa, które ten świat zbudowało. W związku z tym podstawą poglądu Platona na przyrodę jest religijna forma stworzenia świata. Według niego ? ? czyli boski budowniczy świata, zbudował go powodowany dobrocią....wziął za wzór idee. ...Stwórca uczynił świat żywym, uduchowionym i rozumnym,...jedynym jednolitym i części jego zespolił tak ściśle jak w żywym organizmie. Dał mu kształt najdoskonalszy ze wszystkich: kształt kulisty; dał mu ruch najdoskonalszy: ruch okrężny? .W dalszych rozważaniach Platon dochodzi do wniosku, że Demiurg stworzył świat z materii, która była wcześniej niż świat, a więc okazuje się, że świat nie był stworzony ale zbudowany z istniejącej wcześniej materii. Materia z której zbudowany został świat ?jest z natury jest bezkształtna, nieograniczona i nieokreślona, może natomiast przyjmować wszelkie kształty. Jest miejscem, gdzie realizują się kształty: to jedyne, co można o niej orzec,....jest pierwiastkiem nieboskim, przeto z niej jest wszystko, co jest we wszechświecie niedoskonałością i złem. Za jej sprawą świat niecałkowicie jest celowy i zgodny z rozumem?. Platon zupełnie inaczej pojmował sposób rozwoju świata, niż jego poprzednicy. Biorąc pod uwagę dotychczasowe przemyślenia doszedł do wniosku, że świat na początku był doskonały, a potem z biegiem czasu stał się niedoskonały, tak samo niedoskonałe ciało, które jest narzędziem stworzonej wcześniej doskonałej duszy. Planety posiadają dusze. Dowodem na to jest sam ruch planet, którego źródłem jest dusza, ponieważ nic innego z zewnątrz nie działa na nie. Według Platona ?Świat realny, kosmos, nie jest wieczny....jest czymś , jest połączeniem idealnych wzorów i materii, a więc doskonałości i niedoskonałości, celowości i konieczności?.
Platon uważał, że świat jest kulą, w środku jest Ziemia, gwiazdy obracają się wokół niej, ?snuł przypuszczenia, że gdy ciała niebieskie przyjmą kiedyś dokładnie tę samą konfigurację, w jakiej już się kiedyś znajdowały, cykl Wszechświata zamknie się i wszystko zacznie dziać się jeszcze raz. Niekończące się powtarzanie zdarzeń jest szczytem podobieństwa do wieczności, jaki świat może osiągnąć ?, ponieważ idee działają w wieczności a Demiurg tworząc świat wzorował się na nich. Według Platona cykl Wszechświata trwa 10000 lat, a ciała niebieskie tak jak Ziemia są żyjącymi istotami ? bogami.

TEORIA POZNANIA
Platon podzielił poznanie na: rozumowe, wrodzone i naukowe. Poznanie rozumowe polega na tym, że idee można poznać myślą, natomiast rzeczy poznajemy poprzez zmysły połączone z myślą, która pomoże dostrzec te własności rzeczy, których nie można poznać samymi zmysłami. Według Platona poznanie jest wrodzone, ?postrzeżenie....jest okazją do uświadomienia sobie pojęć, ale nie jest materiałem ani podstawą do ich wytwarzania. Nie wywołuje pojęć, lecz jedynie je przypomina..... Obok tedy wiedzy opartej na postrzeganiu istnieje inna wiedza, która postrzeganie wyprzedza ....... przyjmował, że umysł nasz oglądał idee w poprzednim życiu i zachował o nich pamięć; to tłumaczy, że zna je od urodzenia...Dlatego to w życiu obecnym nie potrzebujemy już zdobywać wiedzy o ideach; wystarcza, że ją sobie przypominamy; wiedza wrodzona jest ? . Poznanie według Platona wiedzie poprzez wiedzę rozumową i zmysłową. W ten sposób powstała nauka o stopniach poznania. Dodatkowo Platon podzielił myśl na: dyskursywną, która przez rozumowanie osiąga prawdę, oraz intuicyjną, czyli poznanie bezpośrednie przez umysł. Intuicja była według Platona najwyższym stopniem poznania. Poznanie naukowe według Platona powinno być poprzez dialektykę. Wcześniej uważano, że metody naukowe to badania empiryczne, czyli obserwacje, doświadczenia, ale stwierdzono, że empirycznie można stwierdzić tylko fakty, a nauka ma na celu poznanie prawd ogólnych. Według Platona obserwacje nie były badaniami naukowymi. Matematyka natomiast - najbliższa poznaniu naukowemu, nawiązywała też do obserwacji i opierała się na założeniach, których nie umiała udowodnić. Z tego też powodu Platon wybrał dialektykę, która ?operuje czystym, bezobrazowym myśleniem, szuka prawdy na drodze samego tylko zestawienia pojęć i twierdzeń, ich analizy i syntezy...bada własne założenia i szuka dla nich racji, aż znajdzie dostateczną...służy przede wszystkim do badania idej, ale także i do wyjaśnienia zjawisk....dialektyka zwróciła uwagę na stosunki panujące między twierdzeniami i doprowadziła do sformułowania zasad dedukcji. Dała początek logice? .

TEORIA CZŁOWIEKA
?Człowiek według Platona jest najważniejszą istotą w świecie zewnętrznym. Złożony z ciała i z duszy, zamyka w sobie zarówno świat zewnętrzny, jak i coś ze świata idealnego. Podstawowym składnikiem jego bytu jest dusza. W swej istocie należy ona do świata idealnego, ciało zaś do świata zewnętrznego. Dusza jest wieczna, ciało przemija z czasem? . Dusza jest czynnikiem życia, człowiek żyje dopóki ma duszę, gdy ją straci to umiera. Według Platona człowiek to inaczej dusza, która włada ciałem. Według Platona dusza składa się z trzech części : jeśli jest umiejscowiona: w głowie ? to jest to dusza rozumna, w piersiach ? dusza popędliwa, w brzuchu ? dusza pożądliwa. Najważniejsza z nich jest panująca nad pozostałymi i nieśmiertelna dusza rozumna. Pozostałe giną wraz z człowiekiem. Według Platona uważał, że człowiek doskonały to filozof, który odrzuca wszystko co zmysłowe, nietrwałe, a skupia się na myśleniu i filozofii zapewniającej mu wiedzę mądrość i oczyszczenie. Platon porównywał znikomość wiedzy ludzkiej i mizernych perspektyw w poznaniu do ludzie, którzy są ?podobni do jeńców, uwięzionych w jaskini, i zwróconych twarzami do jej wnętrza, którzy z tego, co się dzieje na zewnątrz jaskini, mogą widzieć jedynie cienie. Znamy bowiem bezpośrednio tylko rzeczy, te zaś są cieniami idej? .

TEORIA IDEALNEGO PAŃSTWA
W najwcześniejszych poglądach Platon głosił, że idealne państwo jest stworzone na podstawie idei dobra i sprawiedliwości. Platon uważał, że państwo powinno kierować się ogólnymi zasadami, nie przewidywał on różnorodnych warunków i charakterów ludzkich, ci co nie mogą się przystosować, albo mają zmienny charakter powinni być wydaleni. Wszyscy obywatele powinni się kierować jednym celem - celem państwa. Ustrój państwa jest klasowo ? arystokratyczno - komunistyczny. Państwo jest podzielone na trzy klasy, tak jak dusza, która jest podzielona na trzy części. Klasę najwyższą stanowią filozofowie, ludzie mądrzy, których celem i zadaniem jest rządzenie. Drugą klasę stanowią strażnicy państwa, czyli wojsko, którzy są odważni, mający za zadanie obronę państwa. I na ostatnią klasę składają się rzemieślnicy, którzy są żywicielami społeczeństwa. Klasa pracowników może posiadać własność prywatną, majątki, zakładać rodziny. Dwie pozostałe klasy przeznacza do życia publicznego pozbawiając je życia prywatnego. Kobiety z tych klas mają te same obowiązki, co mężczyźni. Dzieci wychowuje państwo na koszt publiczny uwzględniając uzdolnienia poszczególnych jednostek, mając jako cel nadrzędny wiedzę i modrość. Dzieci upośledzone i słabe należy usunąć. Swoje poglądy na państwo Platon łagodzi w ?Prawach?, jednym z ostatnich jego pism. W utworze pisał, że ustrój państwa powinien być pośredni pomiędzy demokracją a monarchią, na czele państwa mają stać ?stróże prawa?, wychowanie ma na celu praktyczne przygotowanie człowieka do życia w państwie, polegające na nauczaniu religii i matematyki, uznanie własności prywatnej lecz pod kontrolą państwa, akceptacja małżeństwa z jednoczesną ingerencją państwa w zakresie przyrostu naturalnego. Platona państwo idealne ?jest ascetyczne, dąży bowiem do idealnego celu, którego osiągnięcie nie zapewnia obywatelom bezpośrednich korzyści ani rozkoszy, ani dóbr doczesnych. Przeciwnie, wymaga wyrzeczenia się dóbr doczesnych....utopia Platońska oparta była na pięknej zasadzie: na podporządkowaniu jednostek państwu, a państwa celom czysto moralnym, idealnym, powszechnym i stałym? .

ZAKOŃCZENIE
Idealizm Platona polegał na tym, że uważał on iż obok rzeczy istniejących realnie były także idee, które dodatkowo są także odwzorowane w rzeczach, tak jak w spirytualizmie ? oprócz rzeczy materialnych są też dusze, które dodatkowo stanowią część materialnej przyrody. Filozofia stworzona przez Platona nosi miano idealizmu obiektywnego. Idee i pojęcia ogólne istnieją według niego realnie. Platon wprowadza skrajny dualizm między światem materialnym a duchowym, między poznaniem zmysłowym a umysłowym, między materią i duchem, między ciałem i duszą, między jednostką a społeczeństwem. Jego teorie stanowiły podwaliny poglądów i myśli pod nowe teorie filozoficzne, w szczególności na teologię, politykę, etykę, metafizykę i logikę.


Literatura
1. Jan Legowicz: ?Zarys historii filozofii . Elementy doksografii? Warszawa 1991r.
2. Platon dialogi: ?Uczta?, ?Eutyfron?, ?Obrona Sokratesa?, ?Kriton?, ?Fedon? PWN Warszawa 1982r.
3. Platon: ?Państwo? Warszawa 1958r.
4. Władysław Tatarkiewicz: ?Historia filozofii? tom I, Warszawa 1978r.
5. Józef Bocheński: ?Zarys historii filozofii? Kraków 1993r.
6. Michał Heller: ?Filozofia przyrody. Zarys historyczny? Kraków 2004r.