Powoływanie senatora

Spis treści:
1.Zasady ogólne.
2.Zgłaszanie kandydatów na senatorów.
3. Okręgi wyborcze.
4.Kampania wyborcza.
5.Wybór senatora- ustalenie wyników.
6.Niepołączalność mandatu.
7.Wygaśnięcie mandatu senatora

1. Zasady ogólne.
Pierwsze wybory do Senatu III Rzeczypospolitej odbyły się 4 czerwca 1989 r., drugie miały miejsce 27 października 1991 r., trzecie - 19 września 1993 r., czwarte - 21 września 1997 r., a ostatnie - 23 września 2001 r. Kolejność wyborów pozwala, więc mówić o Senacie I, II, III, IV lub V kadencji. Procedurę wyboru senatorów określa konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z 2 kwietnia 1997 r. i ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z 12 kwietnia 2001 r. Senatorowie wybierani są na okres kadencji, tzn. na 4 lata, chyba że prezydent lub Sejm podejmie, w ustawowo określonych warunkach, decyzję o skróceniu kadencji. W myśl tych przepisów senatorowie wybierani są w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Powszechność wyborów do Senatu ma dwa aspekty. Czynne prawo wyborcze ma każdy obywatel polski, który ukończył 18 lat, bez względu na płeć, przynależność narodową
i rasową, wyznanie czy czas zamieszkiwania w Polsce. Bierne prawo wyborcze, czyli prawo zostania wybranym ma zaś każdy obywatel polski, który ma czynne prawo wyborcze
i ukończył 30 lat. Zasada bezpośredniości wyborów dotyczy sposobu wybierania senatora. Oznacza ona, że obywatele sami, bez udziału pośredników dokonują ostatecznego wyboru senatorów. Stąd tez ten rodzaj wyborów określany jest również mianem jednostopniowych. Zasada tajności dotyczy tylko samego aktu głosowania. Gwarantuje ona wyborcy swobodę podjęcia decyzji o głosowaniu na konkretnego kandydata. Wyborca w sposób nieskrępowany oddaje swój głos, wiedząc, że nie spotkają go konsekwencje związane z jego decyzją. Do Senatu wybiera się 100 senatorów, według zasady większości. Okręg wyborczy obejmuje obszar województwa lub jego części. W okręgu wyborczym wybiera się od 2 do 4 senatorów. Za wybranych do Senatu w danym okręgu wyborczym uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali kolejno najwięcej oddanych ważnych głosów. Wybory zarządzane są przez Prezydenta RP nie później niż na 90 dni przed upływem czterech lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy i przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu
i Senatu. Wybory do Senatu odbywają się w tym samym dniu co wybory do Sejmu. Głowa państwa swoją decyzję podaje do publicznej wiadomości, ogłaszając ją w „Dzienniku Ustaw”. Prezydent jednocześnie oznacza dni, w których mają być dokonane określone czynności związane z organizacją wyborów. Ten harmonogram działań koniecznych do przeprowadzenia wyborów nazywamy kalendarzem wyborczym.
2. Zgłaszanie kandydatów na senatorów.
Prawo zgłaszania kandydatów na senatorów przysługuje komitetom wyborczym działającym w imieniu partii politycznych lub wyborców. Każda kandydatura musi być poparta podpisami co najmniej 3000 wyborców. Wyborca może udzielić poparcia więcej niż jednemu kandydatowi na senatora. Wycofanie udzielonego poparcia nie rodzi skutków prawnych. Wyborca udzielający poparcia zgłoszeniu kandydata na senatora składa podpis obok czytelnie wpisanego swojego nazwiska i imienia, adresu zamieszkania i numeru ewidencyjnego PESEL. Wykaz podpisów musi zawierać na każdej stronie nazwę komitetu wyborczego zgłaszającego kandydata, numer okręgu wyborczego, w którym kandydat jest zgłaszany, oraz adnotację:
"Udzielam poparcia kandydatowi na senatora............................................ (nazwisko, imię - imiona) zgłaszanemu przez ........................................................ (nazwa komitetu wyborczego) w okręgu wyborczym ............................ (numer okręgu) w wyborach do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na .......................... (dzień, miesiąc, rok).".
Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym. Nie można równocześnie kandydować do Sejmu i Senatu. O ważności wyborów do Senatu decyduje Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy rozstrzyga również o ważności wyboru tych senatorów, wobec których wyboru zgłoszono protesty. Wyborów tych nie przeprowadza się, jeśli do zakończenia kadencji izby zostało mniej niż 9 miesięcy. Poparcia dla zgłoszenia kandydata na senatora może udzielić wyłącznie wyborca stale zamieszkały w danym okręgu wyborczym. Zbieranie podpisów osób popierających zgłoszenie kandydata na senatora może być dokonywane tylko w miejscu, czasie i w sposób, które wykluczają groźbę, podstęp lub stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do uzyskania podpisów. Zabrania się zbierania podpisów osób popierających zgłoszenie kandydata na senatora na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej oraz oddziałów obrony cywilnej, a także skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Zabrania się udzielania wynagrodzenia pieniężnego w zamian za zbieranie lub złożenie podpisu pod zgłoszeniem kandydata na senatora. Zgłoszenia każdego kandydata na senatora dokonuje się odrębnie. Jeżeli komitet wyborczy dokonuje zgłoszenia więcej niż jednego kandydata na senatora, to zgłoszenie każdego z kandydatów musi być poparte odrębnie podpisami wyborców w sposób, o którym mowa w art. 196 ust. 3 i 4.
3. Okręgi wyborcze.
W celu przeprowadzenia wyborów do Senatu tworzy się na obszarze poszczególnych województw okręgi wyborcze. W okręgu wyborczym wybiera się od 2 do 4 senatorów. Okręg wyborczy obejmuje obszar województwa lub jego części. Granice okręgu wyborczego nie mogą naruszać granic okręgów wyborczych utworzonych dla wyborów do Sejmu. W poszczególnych województwach wybiera się: - w województwie dolnośląskim - 8 senatorów, - w województwie kujawsko-pomorskim - 5 senatorów, - w województwie lubelskim - 6 senatorów, - w województwie lubuskim - 3 senatorów, - w województwie łódzkim - 7 senatorów, - w województwie małopolskim - 8 senatorów, - w województwie mazowieckim - 13 senatorów, - w województwie opolskim - 3 senatorów, - w województwie podkarpackim - 5 senatorów, - w województwie podlaskim - 3 senatorów, - w województwie pomorskim - 6 senatorów, - w województwie śląskim - 13 senatorów, - w województwie świętokrzyskim - 3 senatorów, - w województwie warmińsko-mazurskim - 4 senatorów, - w województwie wielkopolskim - 9 senatorów, - w województwie zachodnio-pomorskim - 4 senatorów. Jeśli województwo nie jest jednym okręgiem wyborczym do Sejmu, to liczbę sen
a torów wybieranych w okręgu wyborczym ustala się, uwzględniając jednolitą wojewódzką normę przedstawicielstwa. Jednolitą wojewódzką normę przedstawicielstwa, o której mowa w ust. 2, określa się, dzieląc liczbę mieszkańców województwa przez liczbę senatorów wybieranych w danym województwie. Liczbę senatorów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych, ich numery
i granice, a także siedziby okręgowych komisji wyborczych określa załącznik nr 2 do ustawy. Informację o okręgu wyborczym podaje się do wiadomości wyborcom danego okręgu wyborczego w formie obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej najpóźniej w 52 dniu przed dniem wyborów. Druk i rozplakatowanie obwieszczeń zapewnia Krajowe Biuro Wyborcze..
4. Kampania Wyborcza
Komitet wyborczy ma prawo do rozpowszechniania nieodpłatnie audycji wyborczych w programach Telewizji Polskiej i Polskiego Radia: - ogólnokrajowych - jeżeli zarejestrował kandydatów na senatorów co najmniej w połowie okręgów wyborczych, - regionalnych - jeżeli zarejestrował co najmniej jednego kandydata na senatora. Łączny czas rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi: - w ogólnokrajowych programach - 5 godzin w Telewizji Polskiej i 10 godzin w Polskim Radiu, - w odpowiednim programie regionalnym - 3 godziny w Telewizji Polskiej i 6 godzin
w Polskim Radiu.
Czas rozpowszechniania audycji wyborczych w programach ogólnokrajowych dzieli się równo między wszystkie uprawnione komitety wyborcze. Czas rozpowszechniania audycji wyborczych w odpowiednim programie regionalnym jest dzielony między uprawnione komitety wyborcze proporcjonalnie do liczby kandydatów na senatorów zarejestrowanych przez nie w okręgach wyborczych objętych zasięgiem danego programu. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, określi, w drodze rozporządzenia, zasady i sposób łącznego prowadzenia kampanii wyborczej w programach radiowych i telewizyjnych przez komitety wyborcze uprawnione do rozpowszechniania audycji wyborczych w wyborach do Sejmu i do Senatu. W wyborach uzupełniających przepis art. 216 ust. 1 pkt 1 nie ma zastosowania,
a łączny czas rozpowszechniania nieodpłatnie audycji wyborczych w odpowiednich programach regionalnych wynosi 2 godziny w Telewizji Polskiej i 4 godziny w Polskim Radiu. Czas, o którym mowa w ust. 1, w każdym programie regionalnym dzieli się równo między wszystkie uprawnione komitety wyborcze.
5. Wybór senatora (senatorów)- ustalenie wyników.
Wybory do Senatu przeprowadzają: - Państwowa Komisja Wyborcza, - okręgowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do Sejmu, - obwodowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do Sejmu. Funkcje okręgowej komisji wyborczej, o której mowa w ust. 1 pkt 2, dla okręgów wyborczych w danym województwie może spełniać wskazana przez Państwową Komisję Wyborczą okręgowa komisja wyborcza powołana dla wyborów do Sejmu. W wypadku wyborów uzupełniających, o których mowa w art. 215, powołuje się okręgową komisję wyborczą i obwodowe komisje wyborcze w trybie i na zasadach określonych w ustawie. Ustalając wyniki głosowania w obwodzie, obwodowa komisja wyborcza oblicza: - liczbę wyborców uprawnionych do głosowania, - liczbę wyborców, którym wydano karty do głosowania, - liczbę kart wyjętych z urny, w tym liczbę kart nieważnych, których mowa w art. 72, i liczbę kart ważnych, w tym: a) liczbę kart ważnych z głosami nieważnymi, o których mowa w art. 202, b) liczbę kart ważnych z głosami ważnymi, - liczbę głosów ważnych z kart ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów na senatorów. Okręgowa komisja wyborcza po zarejestrowaniu kandydatów na senatorów zarządza wydrukowanie kart do głosowania i zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą. Na karcie do głosowania umieszcza się w porządku alfabetycznym nazwiska i imiona zarejestrowanych kandydatów na senatorów, z podaniem nazwy lub skrótu nazwy komitetu wyborczego. Wyborca głosuje na określonych kandydatów, stawiając znak "x" w kratce
z lewej strony obok nazwisk najwyżej tylu kandydatów, ilu senatorów jest wybieranych
w okręgu wyborczym. Wyborca może głosować na mniejszą liczbę kandydatów, aniżeli wynosi liczba senatorów wybieranych w danym okręgu wyborczym. Jeżeli na karcie do głosowania nie postawiono znaku "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska któregokolwiek z kandydatów, to taką kartę uznaje się za kartę ważną z głosami nieważnymi. Jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwisk większej liczby kandydatów niż wynosi liczba wybieranych senatorów, to taką kartę uznaje się za kartę ważną z głosami nieważnymi. Jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata, którego nazwisko zostało skreślone, to taką kartę uznaje się za kartę ważną z głosami nieważnymi. Niezwłocznie po otrzymaniu protokołu głosowania w obwodzie okręgowa komisja wyborcza dokonuje sprawdzenia prawidłowości ustanawiania wyników głosowania w obwodzie. W razie stwierdzenia nieprawidłowości
w ustaleniu wyników głosowania komisja zarządza ponowne ich ustalenie przez obwodową komisję wyborczą i powiadamia
o tym Państwową Komisję Wyborczą. Okręgowa komisja wyborcza na podstawie protokołów, o których mowa w art. 204, ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów oraz sporządza w dwóch egzemplarzach protokół wyników głosowania i wyników wyborów senatorów w okręgu wyborczym. Jeżeli właściwa okręgowa komisja wyborcza nie uzyska wyników głosowania w obwodach głosowania za granicą albo na polskich statkach morskich w ciągu 24 godzin od zakończenia głosowania,
o którym mowa w art. 59 ust. 2, głosowanie w tych obwodach uważa się za niebyłe. Fakt ten odnotowuje się w protokole wyników głosowania w okręgu wyborczym, z wymienieniem obwodów głosowania oraz ewentualnych przyczyn nieuzyskania z tych obwodów wyników głosowania. W protokole wymienia się sumy liczb, o których mowa w art. 203 ust. 1, oraz nazwiska i imiona wybranych senatorów, z podaniem nazwy lub skrótu nazwy komitetu wyborczego. Protokół podpisują wszystkie osoby wchodzące w skład okręgowej komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji. Przy ustalaniu wyników głosowania i sporządzaniu protokołu mogą być obecne osoby zgłaszające listę, którym przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przewodniczący okręgowej komisji wyborczej przekazuje niezwłocznie dane
z protokołu, dotyczące liczby kart ważnych oraz głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów, do Państwowej Komisji Wyborczej, w sposób przez nią ustalony, za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego lub elektronicznego przesyłania danych. Mężowie zaufania mają prawo uczestniczyć przy przekazywaniu danych z protokołu. Za wybranych na senatorów w danym okręgu wyborczym uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali kolejno najwięcej oddanych głosów ważnych. Jeżeli dwóch lub więcej kandydatów otrzymało równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu i kandydatów tych jest więcej niż mandatów do uzyskania,
o pierwszeństwie rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden
z kandydatów uzyskał więcej głosów, a jeżeli liczba tych obwodów byłaby równa,
o pierwszeństwie rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego okręgowej komisji wyborczej w obecności członków komisji oraz zainteresowanych osób zgłaszających listy; nieobecność osoby zgłaszającej listę nie wstrzymuje losowania. Przebieg losowania uwzględnia się w protokole wyników wyborów. Tryb przeprowadzania losowania, o którym mowa w ust. 2, określi Państwowa Komisja Wyborcza. Okręgowa komisja wyborcza niezwłocznie podaje do wiadomości publicznej wyniki głosowania i wyniki wyborów w okręgu wyborczym, z uwzględnieniem danych, o których mowa w art. 205 ust. 3. Protokół wyników głosowania i wyników wyborów senatorów w okręgu wyborczym przewodniczący okręgowej komisji wyborczej przesyła niezwłocznie w zapieczętowanej kopercie do Państwowej Komisji Wyborczej, w trybie przez nią ustalonym. Pozostałe dokumenty z wyborów przechowuje dyrektor delegatury Krajowego Biura Wyborczego właściwej dla siedziby komisji. Po otrzymaniu protokołów, o których mowa w ust. 1, Państwowa Komisja Wyborcza dokonuje sprawdzenia prawidłowości ustalenia wyników wyborów w okręgach wyborczych. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w ustaleniu wyników wyborów Państwowa Komisja Wyborcza zarządza ponowne ustalenie tych wyników.
6.Niepołączalność mandatu.
Ustrój naszego kraju, podobnie jak wielu innych współczesnych demokracji, oparty jest na zasadzie rozdziału i wzajemnego kontrolowania się trzech władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Jednocześnie zmierza się do tego, aby sprawowanie czasochłonnej funkcji parlamentarzysty nie było łączone z innymi zajęciami, które także stanowią istotne obciążenie albo, które mogłyby negatywnie wpływać na niezależność deputowanego. Mechanizmem, który zapewnia osiągnięcie tych celów, jest tzw. niepołączalność mandatu senatora z określonymi funkcjami lub z określonym zatrudnieniem. Mandatu senatorskiego nie można więc łączyć m. in. z: - funkcją Prezesa NBP, Prezesa NIK, ambasadora, sędziego, prokuratora, radnego gminnego, powiatowego lub wojewódzkiego, członkostwem w zarządzie jednostki samorządu terytorialnego - osoba pełniąca taką funkcję musi się jej zrzec po wyborze na senatora pod rygorem wygaśnięcia uzyskanego mandatu parlamentarnego; - zatrudnieniem w administracji rządowej - tutaj wymagane jest rozwiązanie stosunku pracy w organie administracji; zakaz ten nie dotyczy jednak członków rządu i ich zastępców
w randze sekretarza stanu; - zatrudnieniem w administracji samorządu terytorialnego - w tym przypadku osoba wybrana na senatora z urzędu uzyskuje bezpłatny urlop w miejscu pracy."
7. Wygaśnięcie mandatu senatora.
Wygaśnięcie mandatu senatora następuje wskutek: - utraty prawa wybieralności, - pozbawienia mandatu prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu, - zrzeczenia się mandatu, - śmierci senatora, - zajmowania w dniu wyborów stanowiska lub funkcji, których, stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw, nie można łączyć z mandatem senatora, z zastrzeżeniem przepisu ust. 3, - powołania w toku kadencji na stanowisko lub powierzenia funkcji, których, stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw, nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu senatora, - wyboru w toku kadencji na posła do Parlamentu Europejskiego, - sprawowania przez senatora albo powołania go na stanowisko lub funkcję: a) radnego rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa, b) w zarządzie powiatu, zarządzie województwa lub zarządzie związku komunalnego, c) w zarządzie lub w radzie regionalnej albo branżowej kasy chorych. d) wójta lub burmistrza (prezydenta miasta). - złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia, o którym mowa w art. 144 ust. 5 pkt 3
w związku z art. 190. Odmowa złożenia ślubowania senatorskiego oznacza zrzeczenie się mandatu. Stwierdzenie wygaśnięcia mandatu senatora zajmującego w dniu wyborów stanowisko lub funkcję, o których mowa w ust. 1 pkt 5 i 7, następuje, jeżeli nie złoży on Marszałkowi Senatu, w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia przez Państwową Komisję Wyborczą wyników wyborów do Senatu, oświadczenia o złożeniu rezygnacji z zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji. Wygaśnięcie mandatu senatora powołanego lub wybranego w czasie kadencji na stanowisko lub funkcję, o których mowa w ust. 1 pkt 6-7, następuje z dniem powołania lub wybrania. Wygaśnięcie mandatu senatora stwierdza Marszałek Senatu, w drodze postanowienia. Postanowienie. Takie postanowienie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" i niezwłocznie doręcza się Prezydentowi Rzeczypospolitej
i Państwowej Komisji Wyborczej. W razie wygaśnięcia mandatu senatora Prezydent Rzeczypospolitej zarządza wybory uzupełniające do Senatu. Wybory uzupełniające zarządza się i przeprowadza się w terminie
3 miesięcy od dnia stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora. Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się w okresie 6 miesięcy przed dniem, w którym upływa termin zarządzenia wyborów do Sejmu. W sprawach zarządzenia wyborów, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 9 ust. 2, z tym że postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej
o wyborach uzupełniających Państwowa Komisja Wyborcza podaje niezwłocznie do wiadomości publicznej, w formie obwieszczenia, na obszarze okręgu wyborczego, w którym wybory mają być przeprowadzone. Druk i rozplakatowanie obwieszczenia zapewnia Krajowe Biuro Wyborcze. Głosowanie w wyborach uzupełniających przeprowadza się tylko na terytorium kraju. Przepisy art. 23 w sprawie zaświadczeń o prawie do głosowania mają zastosowanie tylko do wyborców zamieszkałych na obszarze okręgu wyborczego, w którym przeprowadza się wybory uzupełniające.


Bibliografia:
1.Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. z dnia 16 lipca1997r.)
2. Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora ( Dz. U. z 2004r. Nr.116, poz.1202, Nr210, poz.2135)
3. Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. (Dz. U. 2003r. Nr 221, poz. 2199
Dz. U. 2004 r. Nr 116, poz. 1202, Nr210, poz. 2135)
4. Uchwała Senatu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 1990 r. Regulamin Senatu Opracowano na podstawie: Monitor Polski z 2002 r. Nr 54, poz. 741 oraz z 2004 r. Nr 15, poz. 232 i Nr 18, poz. 302.