Prawo administracyjne - zagadnienia

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

I. Wprowadzenie

Formy działania a.p.:
- akty administracyjne;
- akty normatywne;
- formy działań faktycznych;
- umowy.

II. Akty administracyjne.

akt administracyjny- sformalizowany (podjęty w wyniku postępowania) objaw woli organu administrującego podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji, skierowany do zindualizowanego adresata, w konkretnej sprawie, wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa.

Podział aktów administracyjnych:

Ze względu na sposób kształtowania stosunków prawnych:
- akty konstytutywne tworzą, zmieniają, lub uchylają skutki prawne, przy czym zmiana konkretnej sytuacji prawnej następuje tu nie z mocy samej ustawy, ale z mocy tego właśnie aktu administracyjnego; ponieważ tworzą nową sytuację prawną mają charakter twórczy, obowiązują zatem ex nunc np. decyzja o zmianie nazwiska, wydanie paszportu;
- akty deklaratoryjne potwierdzają (deklarują) prawa i obowiązki, które dla adresatów wynikają z ustawy, same zaś ich nie tworzą (ex tunc); dopiero od chwili wydania takiego aktu adresat może się skutecznie powoływać na swoje prawo; np. stwierdzenie nabycia obywatelstwa, dyplom uniwersytecki, decyzje stwierdzające wygaśnięcie lub nabycie określonych uprawnień z mocy prawa.

Z.w. na charakter stosunku organu administracyjnego wydającego akt do adresata:
- akty zewnętrzne adresowane są do odrębnych podmiotów prawnych, np. obywatela , sp zoo, zakładu administracyjnego i innych instytucji nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt;
- akty wewnętrzne adresowane są do instytucji, organów, pracowników podległych służbowo organowi wydającemu akt;

Z.w. na zakres prawnej regulacji warunków wydania aktu:
- związane- takie, których warunki podjęcia zostały wyraźnie określone normami prawa;
- swobodne- takie, których warunki wydania nie są przez prawo w ogóle określone, albo w sposób niewyczerpujący; wypełnienie dokonuje się w obrębie samodzielnosci (swobody) prawnej jaką organ administracyjny otrzymuje od ustawodawcy, który zrezygnował z dokładnego uregulowania.

Z punktu widzenia wyrażenia woli ich adresata, gdy jest ono warunkiem podjęcia aktu lub też takiego warunku stanowić nie musi:
- akty, które dochodzą do skutku za zgodą adresata;
- bez jego zgody.
Zgoda ta jest wyrażana najczęściej przedwstępnie, np. w podaniach o przyjęcie na studia. Czasem akty te nazywa się dwustronne i jednostronne co jednak jest mylące.
Z p.w. wywoływania skutków prawnych w sferze pr. cywilnego:
- akty rodzące bezpośrednie skutki cywilnoprawne (np. ostateczna decyzja o wywłaszczeniu stanowi z mocy prawa podstawę do dokonania odpowiednich wpisów w księdze wieczystej);
- akty wywołujące pośrednio skutki cywilnoprawne (np. decyzja o przydziale lokalu mieszkalnego rodzi obowiązek zawarcia umowy najmu przez adresata decyzji).

Uznanie administracyjne- jest to samodzielność której organowi administracji publ. udziela norma prawna blankietowa; organ administracyjny w warunkach określonych w hipotezie ma wybór mdzy różnymi sposobami zachowania się; organ ma jednak obowiązek wydać decyzję.

Warunki jakim powinien odpowiadać prawidłowy akt administracyjny:
- musi być wydany zgodnie z prawem materialnym (forma);
- z prawem ustrojowym (kompetencja);
- z prawem procesowym (tryb);
- z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej przyznanej organowi przez normy pr. mat, usr i pro.

III. Wadliwe akty administracyjne.

Akty niespełniające tych kryteriów są aktami wadliwymi, są to więc akty, które:
- zostały wydane przez organy rzeczowo lub miejscowo niewłaściwie;
- zawierają oczywistą wadę procesową (np. wydane bez podstawy prawnej lub w sprawie już rostrzygniętej innym aktem, lub skierowane do niewłaściwego adresata);
- są skierowane do osiągnięcia efektu prawniczo lub faktycznie niemożliwego do osiągnięcia.
Traktuje się jako akty, które nigdy nie wywarły zamierzonych skutków prawnych i które nie mogą być wykonane. Istnieją do czasu ich unieważnienia tylko pozornie i organ administracyjny winien z urzędu stwierdzić nieważność. Stwierdzenie takie ma charakter deklaratoryjny (ex tunc) co oznacza że nigdy nie istniał.

Nieakty – czynności podejmowane:
- przez organy oczywiście niewłaściwe;
- z pominięciem wszelkiej procedury.
Nie leżą w sferze prawa, np. wydanie prawa jazdy przez kumpla, przydział lokalu przez kierownika budowy.

Akty zaskarżalne (wzruszalne)- naruszające normy pr. mat lub pro ale w tak wysokim stopniu by prowadzić do stwierdzenia nieważności. Są skuteczne dopóki nie zostaną zmienione lub uchylone przez właściwy organ. Z takim żądaniem wystąpić może też adresat aktu, np. dcyzje administracyjne wydane w wyniku przestępstwa lub przez pracownika administracji lub organ, którzy podlegają wyłączeniu z mocy prawa.

W doktrynie przyjęto zasadę ważności aktu administracyjnego (akt nawet wadliwy uznawany jest za obowiązujący dopóki nie zostanie zmieniony lub uchylony). Nie jest to domniemanie prawidłowości wydanych aktów lecz że do czasu udowodnienia sytuacji przeciwnej akt taki obowiązuje prawnie jako całkowicie poprawny.

IV. Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

1. Decyzja
Decyzja- akt stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publiczne o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego; decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce; np. decyzja o zmianie nazwiska małoletniego dziecka (starosta), uchwała rady wydziału szkoły wyższej o nadaniu stopnia naukowego.

2. Decyzje o szczególnej nazwie

A. Zezwolenie
Zezwolenie- jest formą aktu administracyjnego ustalającego uprawnienia w sferze prawa adm. lub wyrażającego zgode na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa adm.; nnp zezwolenie na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca; na utworzenie uczelni niepaństwowej. Niekiedy ustawodawca przyjmuje dla tej formy aktu inne określenia, np. pozwolenie, zgoda, karta.
Zezwolenia wydawane są na czas oznaczony lub nieoznaczony. Zezwolenia na działalność dla której określono szczególne warunki jej wykonywania mogą być cofnięte gdy nie są przestrzegane.

B. Koncesja
Koncesja- akt który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej. Katalog dzidzin koncesjonowanych nie jest zamknięty, czas i cofnięcie – j.w.

C. Licencja
Licencja- akt ustalający uprawnienia do wykonywania określonej działalności lub pracy zawodowej gdy wykonywanie takiej działalności jest związane z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.
Licencja łączy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tę działalność; np. licencje lotnicze, przewodnickie, sportowe.
Mogą przyjmować inne nazwy (np. patent żeglarski). Czas i cofnięcie – j.w.

V. Akty normatywne administracji.

Wszelkie akty prawne nie mające rangi ustawy, przyjmujące różne nazwy, wydawane przez upoważnione organy administracji publicznej, w oparciu o rozmaicie skonstruowane podstawy prawne, o ile tylko zawierają treści normatywne, a więc zobowiązują adresatów do określonego lub skonkretyzowanego zachowania się. Mogą być powszechnie obowiązujące lub obowiązujące jedynie w sferze wewnętrznej administracji.

VI. Formy działań faktycznych.

Działania faktyczne to dopuszczalna i niewadliwa prawnie kategoria działań administracji pub. uzupełniająca działania prawne tej administracji; np. organ administracyjny jest obowiązany „w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć materiał dowodowy”.

1. Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa.

2. Inne formy działań faktycznych.
Działania podejmowane poza postępowaniem administracyjnym dzielimy na:
a) działania faktyczne zmierzające do nawiązania współpracy z obywatelami;
b) działania informacyjne administracji;
c) działania faktyczne o charakterze materialno- technicznym.

a) Są zaliczane do sfer tzw. zjawisk niekonfliktowych w prawie administracyjnym. Ich cechą jest powstrzymanie się administracji pub. od władczego regulowania stosunków społecznych, niepodejmowanie działań mających charakter rozstrzygnięć między interesem społecznym i indywidualnym, rezygnacja z działalności polegającej na ustaleniu sytuacji prawnej jednostki.

b) Wyróżniamy działania informacyjne:
- podejmowane w obrębie struktury organizacyjnej administracji pub. – prawidłowy przebieg informacji;
- podejmowane wobec adresatów spoza tej struktury – związane głównie z ochroną praw podmiotowych obywateli (mają prawo do uzyskania pełnej informacji w sprawach dotyczących ich interesów [ograniczone tajemnicą państwową i służbową]).

c) Obejmują takie czynności jak np. odebranie rzeczy ruchomej przez organ egzekucyjny i wydanie jej wierzycielowi, używanie radarów przez drogówkę, założenie blokady na koła. Czynności te wywołują skutki prawne poprzez fakty dokonywane przez organy administracyjne lub ich upoważnionych przedstawicieli. Gdy te czynności wkraczają w wolność obywatela (np. dmuchanie w balona) muszą być unormowane aktem rangi ustawowej.

VII. Umowy.

W hierarhii mają to samo miejsce co akty administracyjne.

1. Umowy cywilnoprawne.
Stosowane z reguły dla wykonania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem (Skarbu Państwa lub samorządowym); np. umowy sprzedaży, najmu czy umowy o dostawę. Umowa taka może rozwijać postanowienia aktu administracyjnego, ale zmiana lub unieważnienie takiego aktu nie musi być wystarczającą przesłanką do zmiany umowy.

2. Umowy publicznoprawne.
Związane najczęściej ze wspólnym wykonywaniem zadań lub też przekazaniem albo powierzeniem wykonywania zadań z zakresu administracji pub.
Charakter takich umów mają:
- związki komunalne;
- porozumienia komunalne;
- porozumienia o wykonywaniu zadań z zakresu administracji rządowej;
- kontrakty wojewódzkie.


SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

I. Policja administracyjna.
Całość interwencji administracji zmierzających do narzucenia swobodnej działalności jednostek dyscypliny wymaganej przez życie w społeczeństwie. Ma charakter raczej prewencyjny. Jej główny cel to regulacja tych zadań które mają znaczenie publiczne a zwłaszcza znaczenie dla spokoju, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego. Policja jest raczej reakcją niż akcją.

II. Reglamentacja.
Oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego.

III. Świadzenia materialne.
Działania polegające na zapewnianiu materialnych warunków życia w społeczeństwie, np. zapewnienie mieszkania, ubezpieczenia społeczne.

IV. Świadczenia niematerialne.
Regulacja taka następuje poprzez wydanie decyzji administracyjnej (np. przyjęcie chorego do kliniki) lub wynika wprost z prawa (np. realizacja obowiązku szkolnego).

V. Zakaz ingerencji administracji.


STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

I. Pojęcie stosunku administracyjnoprawnego.

Stosunek prawny- gdy ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną przedmiotem obowiązk jednego podmiotu jest jakieś określone zachowanie się wobec drugiego.

Stosunek administracyjnoprawny- stosunek prawny, którego:
1) jednym z podmiotów jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji pub. który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw i obowiązków w sferze realizacji zadań administracji;
2) drugim z podmiotów jest np. obywatel, spółka, zakład administracyjny.

II. Sytuacja administracyjnoprawna.

Sytuacja prawna- każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne

Sytuacja administracyjnoprawna- sytuacja społeczna regulowana przez prawo administracyjne.

III. Rodzaje stosuków administracyjnoprawnych.

Z.w. na charakter normy prawnej:
a) materialnoprawne- mają charakter trwały, np. decyzja o nadaniu obywatelstwa, decyzja o powtarzaniu roku;
b) procesowe- mają charakter przejściowy i nie są samodzielne bo zmierzają do ustalenia stosunku materialnoprawnego;
- proceduralne
- sporne.

IV. Rodzaje sytuacji administracyjnoprawnych.

Pierwszy podział:
a) potencjalne- np. sytuacja prawna starającego się o przyjęcie na studia;
b) realne- np. sytuacja prawna studenta.

Drugi podział:
a) proste- jeden stosunek prawny, np. obowiązek uiszczenia opłaty rejestracyjnej za fure można też kwalifikować za pomocą stosunku prawnego;
b) złożone- sytuacja podmiotu odpowiada treści wielu różnych stosunków prawnych, np. sytuacja prawna budującego dom.

Ze względu na wywoływanie skutków prawnych:
a) zamknięte – ukształtowane ostatecznie (choćby na czas określony);
b) otwarte – mogą być modyfikowane lub wywołują skutki cywilnoprawne.

Z.w. na czas trwania:
a) jednorazowe- np. uiszczenie opłaty;
b) okresowe- w których uprawnienia i obowiązki są realizowane w sposób powtarzalny, np. koncesja na czas określony, obowiązek szkolny;
c) trwałe- np. decyzja o przydziale mieszkania.


Piąty podział:
1) organizacyjnoprawne;
2) materialnoprawne;
3) procesowe.

V. Sposoby powstawania sytuacji administracyjnoprawnych i nawiązywania stosun. ap.

Sposób jest taki sam w obu przypadkach:
1) powstają z mocy samego prawa:
a) gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna, wiążąca z tym stanem określone skutki prawne (np. wprowadzenie godziny policyjnej);
b) gdy w danym stanie prawa zmienia się sytuacja faktyczna (bądź prawna), np. powstanie obowiązku szkolnego, powstanie obowiązku udzielenia pomocy;
2) powstają z mocy decyzji organu administracyjnego, np. obowiązek odbycia służby wojskowej.


KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

I. Pojęcie i zasięg kontroli.

Kontrola to:
- badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym;
- ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności;
- przekazanie wyników a czasem i wynikających z stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu jak i organizacyjnie zwierzchniemu.

II. Podziały kontroli.

Nadzór- jeśli kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, a zatem i odpowiedzialny za jego działania, i jeśli temu zwierzchniemu służą środki oddziaływania władczego wobec kontrolowanego.

Ze względu na zasięg zależności organizacyjnej:
a) zewnętrzna- podmiot kontrolujący znajduje się po za organizacyjną strukturą administracji publicznej (np. prokurator, sąd);
b) wewnętrzna- w obrębie tej struktury;

Z.w. na inicjatywę kontroli:
a) podejmowana z urzędu (NIK);
b) podejmowaną na wniosek (kontrola instancyjna);

Z.w. na sposób przeprowadzenia:
a) inspekcja (obserwacja zachowania się ludzi);
b) lustracja (ocena stanu rzeczywistego);
c) rewizja (zwykle kontrola finansowa);
d) wizytacja (zmierzająca do oceny przez bezpośredni wgląd w całokształt działalności).

Z.w. na podmiot kontrolujący:
a) parlamentarna (sejmowa i senacka); b) prezydencka; c) społeczna;
d) sądowa; e) prokuratorska; f) NIK;
g) administracji rządowej nad samorządową; h) resortowa; i) instancyjna;
j) międzyresortowa (w tym bankowa); k) dyscyplinarna;
l) RPO; ł) Trybunał Konstytucyjny.
Wszystkie te rodzaje mieszczą się w ramach prawnego systemu kontroli administracji.

III. Prawny system kontroli.

Jest oparty na podstawowym celu- zapewnienie zgodności działania z prawem.

1. Kontrola parlamentarna.

A. Kontrola sejmowa.

Sprawuje kontrolę:
a) na sesjach;
b) poprzez działalność Marszałka i Prezydium Sejmu;
c) poprzez działalność komisji sejmowych, stałych i nadzwyczajnych;
d) za pośrednictwem posłow.

Najważniejszy obszar kontroli Sejmu (jego organów) dotyczy stosunków z rządem, a najbardziej znacząca jest działalność komisji sejmowych.

B. Kontrola senacka.

Podobna do sejmowej aczkolwiek senatorzy mają nieco większe uprawnienia.

C. Kontrola państwowa (NIK).

- NIK-iem kieruje Prezes wybrany przez Sejm za zgodą Senatu i odpowiadający przed Sejmem za działalność Izby (ma immunitet);
- wiceprezesów (2-4) po- i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa;
- Prezes za zgodą Marszałka Sejmu po- i odwołuje dyrektora generalnego.
- te podmioty Izby tworzą Kolegium NIK-u, w skład którego wchodzi jeszcze 14 członków powoływanych przez Marszałka Sejmu (ma ono spore kompetencje);
- departamenty i delegatury są jednostkami organizacyjnymi NIK-u;
- organizację wewntrzną NIK-u (w tym siedziby i zasięg delegatur) określa statut NIK-u;

Ustawowo określony zakres kontrli NIK-u:
I. Organy admin. rządowej, NBP, państowych osób prawnych i innych pań. jednostek organizacyjnych.
II. Organy samorz. teryt., samorządowe osoby prawne i inne samorz.j.o. stosując kryteria: legalności, gospodarności i rzetelności.
III. Inne organizacje i podmioty gosp. jeśli mają jakiś związek z państwem.
IV. Wszystkie jednostki wykonujące zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (legalności i gospodarności).
V. Wykonanie budżetu, Kancelarie, NSA itp.
NIK stosuje kryteria: legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

3. Kontrola sądowa.

Jest sprawowana przez sądy powszechne i administracyjne, czasem przez obydwa.

Z.w. na przedmiot kontroli:
a) kontrola decyzji administracyjnych;
b) kontrola aktów normatywnych;
c) kontrola umownej działalności organów administracyjnych.

Ad.a) Z.w. na sposób uruchamiania kontroli:
a) bezpośrednia- zaskarżenie decyzji adm. w celu jej uchylenia lub zmiany do sądu;
b) pośrednia- zostaje uruchomiona z innych powodów niż potrzeba kontroli danego aktu.
A. Kontrola dokonywana przez sąd administracyjny.

Zakres kontroli NSA to sądowa kontrola wykonywania administracji publicznej:
- cały proces administrowania (nie tylko decyzje) jego przebieg oraz efekt określony prawem;
- czynności i bezczynności administrujących w państwie organów tj.:
- naczelne i centralne or. ad. państwowej;
- terenowe or. ad. rządowej;
- or. samorządu terytorialnego;
- inne or. powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu ad. pub.;
- rozstrzyga spory o właściwość mdzy organami samorz. teryt. a terenowymi or. ad. rządowej.

W enumeracji negatywnej wyłączono:
- sprawy z tzw. interny administracyjnej wynikające z podległości i nadrzędności organizacyjnej i służbowej;
- sprawy należące do innych sądów, dyscyplinarne, nominacji pracowników ad. pub., wiz i zezwoleń dla cudzoziemców oraz zgód na ich wydawanie itp., sprawy mające charakter cywilnoprawny.

W NSA obowiązuje zasada skargowości. Nie działa z urzędu tylko na wniosek (skarga, sprzeciw, rewizja nadzwyczajna i inne środki prawne). Przedmiotem skargi mogą być: akty prawne generalne i indyw. i inne akty, a także sprawy i czynności administrujących w państwie organów.

B. Kontrola bezpośrednia decyzji administracyjnych sprawowana przez inne sądy.

(1) Bezpośrednia kontrola dokonywana przez sąd cywilny.
Bez. kontrola legalności aktów adm. podejmowana przez powszechne sądy cyw. nie istnieje w zasadzie. Obejmuje jedynie sytuacje wyrażnie określone przez prawo. Oto niektóre z nich:
a) decyzja nie uwzględniająca reklamacji lub powodująca skreślenie z listy wyborców;
b) sprawy o unieważnienie, sprostowanie lub ustalenie treści aktu stanu cywilnego;
c) wniosek o zwolnienie od egzekucji administracyjnej rzeczy lub praw;

(2) Bezp. kontrola dok. przez sąd ubezpieczeń społecznych.
Kontrola nad decyzjami Zakładu Ubezp. Społecz. wydawanymi w zakresie ubezpieczenia społecznego.

(3) Bezp. kontrola dok. przez sąd karny.
Wtedy gdy na podstawie szczególnej normy prawa materialnego lub procesowego można przenieść lub zaskarżyć na drodze sądowej decyzje podejmowane przez organy adm. publicznej.

(4) Bezp. kontrola decyzji przez sąd antymonopolowy.
Obejmuje odwołania od decyzji:
- Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów;
- P.U. Regulacji Energetyki;
- P.U. Regulacji Telekomunikacji i Poczty;
- wydanych na podstawie przepisów o transporcie kolejowym.

C. Kontrola pośrednia.

Zostaje uruchomiona z innych powodów niż potrzeba kontroli danego aktu. Oznacza to, że przedmiotem postępowania sądowego jest jakaś czynność prawna czy zachowanie się faktyczne istotnie związane z określonym działaniem prawnym administracji, które sąd bada przy okazji oceny legalności wspomnianej czynności prawnej czy faktycznej.

D. Sądowa kontrola aktów normatywnych administracji.

Trybunał Konstytucyjny jest organem władzy sądowniczej powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych. Orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów mdznr. z Konstytucją;
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi um. mdzynr., których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi um. mdznr. i ustawami;
4) skargi konstytucyjnej;
5) sporów kompetencyjnych mdzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;
6) zgodności z Konstyt. celów lub działalności partii politycznych.

Z wnioskami do TK występować mogą:
a) Prezydium Sejmu; b) komisje Sejmowe; c) co najmniej 50 posłów;
d) Prezydent; e) Komitet Obrony Kraju; f) Trybunał Stanu;
g) Prezes NIK; h) Prezes Rady Ministrów; i) pierwszy Prezes Sądu Najwyższego;
j) Prezes NSA; k) Prokurator Generalny; l)w pewnych okolicznościach inni.

W razie nieusunięcia niezgodności aktu orzeczonej przez TK, akt ten traci moc w zakresie ustalonym w orzeczeniu. W szczególnych przypadkach TK może zawiesić w całości lub w części stosowanie aktu z dniem ogłoszenia orzeczenia.

E. Sądowa kontrola umownej działalności administracji.

Idzie tu o kontrolę tych działań adm. pub., które są oparte na prawie cywilnym (umowy w których stroną jest organ administracyjny). Organ adm. ma przed sądem pozycję strony, tj. powoda lub pozwanego, a podstawę prawną rozstrzygania sporów stanowi prawo cywilne.

4. Kontrola prokuratorska.

Obejmuje dwie wielkie dziedziny:
1) rozstrzyganych przez organy administracyjne (administrujące) indywidualnych spraw, w których wydaje się decyzje administracyjne;
2) spraw spoza zakresu postępowania administracyjnego.

Ad.1 Pozycja prawna prokuratora:
- ma prawo zwrócenia się do właściwego organu adm. pań. o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem;
- ma prawo udziału w każdym stadium postępowania , aby zapewnić postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z prawem;
- w obu przypadkach służą mu prawa strony (ale nie jest stroną).

Jedynym kryterium udziału prok. w postępowaniu jest kryt. legalności- albo dąży do usunięcia stanu niezgodnego z prawem, albo do zapewnienia, by postępowanie i rozstrzygnięcie zgodne były z prawem.

5. Kontrola społeczna.

1) Niezorganizowana;
2) Zorganizowana.

1) Obejmuje sytuację gdy jako podmiot kontrolujący występuje obywatel lub niezorganizowana grupa obywateli oraz składanie skarg i wniosków na podstawie k.p.a. przez osoby fizyczne i prawne.
Podstawowe formy kontroli niez.:
a) prawo składania petycji;
b) prawo składania wniosków i skarg.
2) Sprawowana jest przez:
a) działającą na sesjach radę gminy;
b) zarząd gminy;
c) komisje rad;
d) organizacje społeczne (np. Polski Związek Wędkarski);
e) inne zorganizowane organizmy społeczne (np. Straż Ochrony Przyrody);
f) obywateli jako podmiot referendum i referendum samorządowego;
g) grupę obywateli jako podmiot konsultacji.

6. Kontrola resortowa.

Oznacza taką kontrolę, która odbywa się w organizacyjnych granicach jednego resortu bez względu na to czy kontrolujący i kontrolowany stanowią odrębne jednostki organizacyjne, czy mieszczą się w ramach jednej jednostki.

Wyróżniamy:
1. Kontrolę sprawowaną przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną funkcjonalnie, mającą za przedmiot sprawy nie wykraczające poza zakres organizacji i działania wewnętrznego podmiotu kontrolowanego.
2. Kontrolę sprawowaną przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną funkcjonalnie, mającą za przedmiot takie działania podmiotu kontrolowanego, które ustalają sytuację prawną podmiotów spoza resortu:
a) kontrola aktów normatywnych administracji;
b) kontr. umów administracyjnych;
c) kontr. decyzji administr.
3. Kontrolę sprawowaną przez organy danej jednostki organizacyjnej wobec niej samej, czyli kontrolę wewnętrzną w urzędach organów administr. publicznej.

7. Kontrola międzyresortowa.

Odznacza się tym, że:
a) organy kontroli zwane inspekcjami wbudowane są organizacyjnie w ramy określonego resortu choć zakres ich działalności jest powszechny (obejmuje też podmioty samorz. terytorialnego);
b) sposób określenia zasięgu kontroli jest p.w. rzeczowy a nie podmiotowy (czyli kontroluje się nie określone jednostki organizacyjne, a określone działania);
c) organy inspekcji często są władne modyfikować bezpośrednio działalność podmiotu kontrolowanego (prawo wydawania decyzji administr.), czyli zachowywać się jak jednost. zwierzchnie w ramach nadzoru.

Kontrolę taką przeprowadzają: Pań. Inspekcja Sanitarna; UOKiK; Inspekcja Handlowa; Kontrola skarbowa; Dozór Techniczny; IJKHAR-S; Inspekcja Farmaceutyczna itp.

8. Kontrola dokonywana przez Ombudsmana.

RPO pełni funkcje czysto kontrolne. Działa na wniosek obywateli, ich organizacji, organów samorządu lub z własnej inicjatywy.