Rabacja chłopska i Powstanie Styczniowe.
W lutym 1864 r wybuchło Pow. Styczniowe. Zakończyło się klęską a Kraków został włączony do zaboru Austriackiego. Galicji w okolicach Krakowa i Tarnowa doszło do wystąpień chłopskich przeciwko szlachcie, zwane Rabacja chłopską. Ich przywódcą był Jakub Szela, a działalność chłopów była inspirowana prze władze austriackie. Spowodowane było nie przeprowadzeniem uwłaszczenia i nieurodzajem co doprowadziło do nędzy chłopów i za co obwiniano polską szlachtę. Austriaccy urzędnicy wezwali chłopów do walki przeciw powstańcom, płacąc za każdego zabitego szlachcica-powstańca. Obiecywali też wprowadzenie przez cesarza austriackiego reform korzystnych dla nich. Chłopi mieli nadzieję, że rząd austriacki zniesie pańszczyznę, lecz po kilku dniach na wieś skierowano oddziały austriackie, które zmusiły chłopów do powrotu do pańszczyzny.
W Królestwie Polskim powstały 2 nielegalne organizacje niepodległościowe. Biali chcieli odłożyć walki zbrojne na czas, gdy państwa Europy zachodniej będą mogły udzielić pomocy. Kierowała nimi Dyrekcja Krajowa, a przywódcą był prezes Towarzystwa Rolniczego, Andrzej Zamoyski.
Natomiast Czerwoni, głównie młodzież, dążyli do szybkiego zorganizowania powstania, dlatego stworzyli Komitet Centralny Narodowy. Aleksander Wielopolski, naczelnik rządu cywilnego, wg którego całkowita lojalność wobec cara doprowadzi do odzyskania autonomii, aby nie doprowadzić do powstania przygotowywanego przez czerwonych zorganizował pobór do wojska rosyjskiego, zw. Branką oraz sam przygotował listę z rekrutami, aby rozbić konspirację czerwonych. Zaplanował brankę na styczeń 1863 r. Komitet Centralny w manifeście 22 stycznia 1863 r ogłosił się
Tymczasowym Rządem Narodowym, aby przyśpieszyć powstanie. Wzywano Polaków do walki, chłopą obiecano bezpłatne ziemie na własność, a szlachcie odszkodowania za ziemie ze skarbu państwa. Słabo zorganizowane powstanie spowodowało, ze nie udało się zdobyć Płocka. Gdy czerwoni zostali bardzo osłabieni, do działań zbrojnych wkroczyli biali. Przedstawiciele czerwonych i białych w maju 1863 r. utworzyli Rząd Narodowy.
Największym osiągnięciem pow. Styczniowego było zorganizowanie sprawnego państwa podziemnego. Walka o niepodległość toczyła się w Królestwie Polskim oraz w zachodnich terenach Rosji, jednak popierali ją Polacy ze wszystkich zaborów. Stoczono 1200 bitew i potyczek, a walki trwały ponad rok, jednak pow. zakończyło się klęską. Korzyści odnieśli jedynie chłopi, bo otrzymali ziemie na własność. Władze carskie skonfiskowały ponad 3 tys. majątków powstańczych. Było to ostatnie powstanie w XIX w.