Choroby wieku starczego

Fizjologiczne starzenie się organizmu człowieka”

Przyczyną niesprawności w wieku podeszłym najczęściej obejmuje komponentę psychiczną. Istnieją schorzenia dominujące w wieku starszym i istotnie wpływające na upośledzenie funkcjonowania chorych. Najogólniej obraz chorego w wieku podeszłym jest zdominowany przez choroby somatyczne, zespoły otępienia i zaburzenia psychiczne (głównie zespoły depresyjne).
CHOROBA NIEDOKRWIENIA MIĘŚNIA SERCOWEGO
Częstość choroby niedokrwiennej wzrasta z wiekiem. Początkowa przewaga mężczyzn zmniejsza się w miarę postępu lat i po 80 roku życia występuje ona jednakowo często u 20% mężczyzn i kobiet.. wiek jest postrzegany jako niezależny czynnik ryzyka w chorobie niedokrwiennej serca. Dodatkowymi czynnikami są: nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, cukrzyca i podwyższony poziom cholesterolu. Wiek wpływa na przebieg choroby niedokrwiennej serca. Chorobie niedokrwiennej mogą towarzyszyć zróżnicowane objawy: napady kołatania serca i zaburzeń rytmu, stany dezorientacji, depresji, nocne „zmory” i zaburzenia snu, ostra niedomoga naczyń mózgowych i udar mózgu, zatory tętnicze. Szczególnie trudności w rozpoznaniu pojawiają się w stanach niemej anginy, która u osób starszych może nie być sygnalizowana żadnymi objawami klinicznymi i elektrokardiograficznymi, a jej nietypowe ogólne objawy mogą być interpretowane jako objaw procesu starzenia (np. nocne zaburzenia snu). Rokowanie w chorobie niedokrwiennej i zawale serca pogarsza się wraz z postępującym wiekiem. Częstość zgonów szpitalnych spowodowanych zawałem serca wynosi w wieku 65 lat – 3%, 66-75 lat – 16%, powyżej 75 lat – 21%, a w ciągu roku po zawale wynosi odpowiednio 6%, 16% i 29%. W chorobie niedokrwiennej serca u pacjentów w starszym wieku trzeba wyróżnić cele doraźne, w zasadzie niezależne od wieku oraz cele odległe, w których wiek ma istotne znaczenie. Celami doraźnymi są: zniesienie bólów wieńcowych, prewencja nawrotów bólów i zaburzeń rytmu, a w ostrym okresie zawału serca utrzymanie pacjenta przy życiu i zapobieganiu powikłaniom. Cele odległe przy współistnieniu przewlekłych chorób i braku realnych możliwości wyleczenia są ukierunkowane raczej na polepszenie jakości życia niż na poprawę prognozy. W praktyce geriatrycznej obserwuje się niekonsekwentne leczenie przewlekłe i zmniejszenie wysiłków terapeutycznych, zmierzających do przywrócenia samodzielności i sprawności pacjenta. Obawy przed stosowaniem kinezyterapii wynikają z nieuzasadnionego przekonania, że człowiek stary nie jest zdolny do wykonywania większych wysiłków fizycznych oraz że najlepiej jest zostawić pacjenta starszego w spokoju.
ZAWAŁ SERCA
Zawał mięśnia sercowego w grupie osób starszych jest częściej powikłany i towarzyszą mu liczne schorzenia. U tych chorych pobyt szpitalny jest dłuższy niż u osób młodszych z powikłanym zawałem. Zalecana jest kontrola ciśnienia tętniczego i tętna.
HIPOTONIA ORTOSTATYCZNA
Nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego krwi związane z pionizacją należy do częstych objawów występujących w starszym wieku. Dotyczy 7% osób w wieku starszym uważanych za zdrowe i 20-30% z chorobami układu krążenia oraz centralnego i obwodowego ukł. nerwowego. Hipotonia stanowi jedną z najczęstszych przyczyn występowania omdleń w starszym wieku. Oprócz możliwych poważnych urazów h.o. powoduje lęk osoby starszej przed wychodzeniem z domu, co zwiększa izolację społeczną chorego. Zmiana pozycji ciała z leżącej na stojącą powoduje przemieszczenie się 300-700 ml krwi z górnej połowy ciała do niższych obszarów, szczególnie kończyn dolnych, a w dalszej konieczności zmniejszenie powrotu żylnego, obniżenie pojemności minutowej serca o ok. 20-30% i spadek ciśnienia tętniczego krwi. Szczególnie typowe są napadowe zasłabnięcia oraz omdlenia występujące w nocy, kiedy chory po kilkugodzinnym leżeniu w łóżku gwałtownie wstaje, spiesząc się do toalety. Zmiany fizjologiczne zachodzące w starzejącym organizmie sprzyjają powstawaniu h.o. Należą do nich: zmniejszenie objętości krwi krążącej, duża wrażliwość organizmu na odwodnienie, postępujące z wiekiem obniżenie poziomu reniny i aldosteronu przy jednoczesnym wzroście stężenia hormonu natriuretycznego. Występowaniu h.o. sprzyjają zmiany w ukł. sercowonaczyniowym i ukł. wegetatywnym regulującym krążenie krwi. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym jest nadciśnienie tętnicze występujące u 1/3 osób po 75 roku życia i związane z nim zwiększenie sztywności naczyń, zmniejszenie wrażliwości receptorów oraz pobudzenie ukł. współczulnego. Towarzyszące nadciśnieniu tętniczemu zaburzenie autoregulacji krążenia mózgowego powoduje, że szczególnie łatwo u tych chorych dochodzi do h.o. połączonej z utratą świadomości. Nadal najczęstszą przyczyną h.o. pozostaje uboczne działanie leków głównie blokerów kanału wapniowego, trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych.
OSTEOPOROZA
Mówi się o osteoporozie jako o cichym złodzieju. Przez lata w sposób bezobjawowy okrada szkielet ze zdeponowanych tam zasobów, aż w pewnym momencie okazuje się, iż kość jest już tak słaba, że nie może podołać normalnemu obciążeniu. Wtedy dopiero zaczynają się pojawiać objawy choroby. Obowiązująca obecnie def. o. obejmuje zmiany zarówno ilościowe i jakościowe, jak i skutki. Definicja brzmi: osteoporoza jest układową chorobą szkieletu, charakteryzującą się niską masą kości, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej i w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania. Człowiek osiąga szczytową masę kostną pomiędzy 25-35 rokiem życia. Nieruchliwy tryb życia okazał się w badaniach większym zagrożeniem wywołania osteoporozy, niż brak ekspozycji na światło słoneczne, menopauza, niedobory wapnia i niski wskaźnik masy ciała. Choć cały szkielet ulega osteoporozie związanej z wiekiem czy menopauzą, to niektóre struktury są pod tym względem szczególnie dotknięte. Dotyczy to głównie kręgów piersiowych i lędźwiowych, żeber, szyjki kości udowej i część kości promieniowej. Ze strony kręgosłupa kolejne okresy osteoporozy manifestują się adekwatnie do ilości i rozległości złamań kręgów. Obejmują one skalę dolegliwości od okresu bezobjawowego, aż do ostrego, unieruchomiającego bólu. Do łagodnych należy dyskomfort przy siadaniu i staniu. Występuje ból napiętych mięśni przykręgosłupowych. Znacznie częściej ból objawia się ostrym bólem w środkowo-dolnej-piersiowej lub piersiowo-lędźwiowej części kręgosłupa, pojawiającym się niespodziewanie, nawet w warunkach spoczynku w pozycji leżącej lub przy codziennych, lekkich wysiłkach. Zakres ruchów kręgosłupa staje się bardzo ograniczony. Ból nasila się w pozycji stojącej i siedzącej. Chory bardzo dokładnie potrafi zlokalizować ból przy kaszlu i kichaniu. TYP I : złamanie kości udowej będące głównie rezultatem ytraty kości beleczkowej, w wieku 65-75 lat. TYP II : złamania przekrętarzowe, osoby w wieku 75-85 lat.
· śmiertelność po złamaniach kości udowej przekracza 25% w ciągu pierwszych 3 miesięcy głównie wskutek powikłań sercowo-naczyniowych, oddechowych i nerkowych.
CHOROBA ZWYRONIENIA STAWÓW
Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze stawów są niezapalnymi postępującymi, rozwijającymi się powoli artropatiami{artesis z łac. staw}. Choroba zwyrodnieniowa stawów należy do najbardziej rozpowszechnionych chorób. Mówimy o niej tylko wtedy gdy zmiany radiologiczne są połączone z dolegliwościami. Choruje na nią ok. 50% populacji osób dorosłych. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej chrząstka stawowa traci gładkość swej powierzchni i pęka. Powstają ubytki chrząstki i powierzchnia kostna zostaje odsłonięta. Tkanka kostna podchrzęstna ulega pogrubieniu i sklerotyzacji. Na brzegach powierzchni stawowych tworzą się wały i wyrośla kostne zwane osteofitami. W obrębie tkanki kostnej okołostawowejk tworzą się geody. W stawach o dużym zakresie ruchów zmianom zwyrodnieniowym ulegają w pierwszej kolejności ścięgna mięśni zapoczątkowujących ruch. Kolagen ścięgen ulega „zmęczeniu” i „pękaniu” co zapoczątkowuje zapalenie szerzące się na sąsiednie struktury: więzadła, torebkę stawową.
Rozróżniamy pierwotną chorobę zwyrodnieniową, rozwijającą się samoistnie, częściej u kobiet, być może u osób predysponowanych genetycznie i wtórną chorobę zwyrodnieniową, nakładającą się na stany chorobowe które uszkodziły chrząstkę, np. urazy, zakażenia, zaburzenia neuropatyczne, metaboliczne i dostawowe.
Objawy kliniczne polegają na bólu i ograniczeniu ruchomości. Ból w okresie początkowym pojawia się po ruchu i ustępuje w spoczynku. W zaawansowanym okresie choroby moż e to być również ból spoczynkowy. Chrząstka stawowa nie jest unerwiona. Ból jest wyrazem zajęcia wewnątrzstawowych i okołostawowych tkanek. W okresie zaostrzeń dołącza się zapalenie błony maziowej. Chorobie zwyrodnieniowej nie towarzyszą objawy ogólne jak gorączka, szybkie męczenie się i wyniszczenie. Choroba nie prowadzi do kalectwa z wyjątkiem dużych zmian w stawach biodrowych i kolanowych.
Choroba zwyrodnienia stawów biodrowych objawia się bólem, ograniczeniem ruchomości i utrudnieniem chodu. Ból może występować w pachwinie, pośladkach, a niekiedy w okolicy stawu kolanowego. Ból i ograniczenie ruchomości rozpoczyna się od ruchów rotacji wewnętrznej. Po pewnym czasie ograniczenie może dotyczyć wszystkich kierunków, a głównie zgięcia.
Choroba zwyrodnienia stawów kolanowych objawia się bólem, ograniczeniem ruchomości i trudnością poruszania się, a niekiedy powstaniem wysięku. Rozróżnia się tu niezgodność rzepkowo-udową z trudnościami przy wstawaniu z pozycji siedzącej oraz przy schodzeniu ze schodów i niezgodność udowo-piszczelową objawiająca się bólem przy dłuższym obciążeniu powierzchni stawowych.
OTĘPIENIE
Zespoły otępienne są jedną z najczęstszych przyczyn utraty zdolności do samodzielnego życia u osób starszych. Chorzy z występującymi zespołami otępiennymi wymagają zaangażowania olbrzymich sił i środków przeznaczonych na stałą opiekę i pielęgnację. Niedoszacowany pozostaje negatywny wpływ choroby na życie rodziny lub pracowników opieki którzy poświęcają całe lata pracy opiece nad pacjentami z pogłębiającą się demencją. Średni czas trwania choroby Alzheimera wynosi 7-8 lat, chociaż niektórzy chorzy żyją nawet do 20 lat. Liczba osób z otępieniem jest szacowana w naszym kraju na 400 tysięcy osób, w tym z chorobą Alzheimera na 150 tysięcy. Każde działanie skracające okres lub zmniejszające uzależnienie od opieki osób drugich daje znaczną ulgę nie tylko osobie chorej lecz także całemu sztabowi ludzi zaangażowanemu do opieki. Choroba Alzheimera jest postępującą, wyniszczająca chorobą otępienną. Jej początek może zaznaczyć i objawiać się zwykłym zapominaniem. Jednakże w ciągu kilku lat uszkodzenie pamięci staje się tak doszczętne, że całkowicie niszczy zdolność człowieka do samodzielnego funkcjonowania. Dokonuje się upośledzenie funkcji poznawczych w tak szerokim zakresie, że prowadzi do powstania trudności ze znalezieniem słów, zaburzeń percepcji wzrokowej oraz do zaburzeń oceny i myślenia. W zaawansowanej chorobie utracona zostaje nawet pamięć autobiografii i pacjenci tracą wiele aspektów z tego co stanowi fundamentalny sens tego kim są oni i ich rodziny.
Skala deterioracji ogólnej Reisberga opisuje siedem głównych etapów choroby Alzheimera:
Etap 1: Normalny. Brak obiektywnych i subiektywnych dowodów osłabienia funkcji poznawczych.
Etap 2: Normalny dla wieku. Subiektywne skargi na osłabienie funkcji poznawczych. Większość osób powyżej 65 roku życia skarży się, że nie pamięta tak dobrze jak sprzed 10 laty nazw i umiejscowienia przedmiotów.
Etap 3: Niewielkie otępienie. Obecność dowodów na obiektywnie stwierdzane osłabienie wykonywania złożonych zadań społecznych i zawodowych.
Etap 4: Lekkie nasilenie choroby. W badaniu klinicznym wyraźne osłabienie funkcji poznawczych. Objawy deficytu dotyczą koncentracji, pamięci, orientacji i wydolności w wykonywaniu różnych czynności.
Etap 5: Średnie nasilenie choroby; zaburzenia funkcji poznawczych o takim nasileniu, że pacjent nie może przeżyć bez pomocy.
Etap 6: Średnio głębokie nasilenie choroby. Deficyt poznawczy występujący w takim nasileniu, że wymaga pomocy w podstawowych czynnościach codziennych.
Etap 7: Głębokie nasilenie choroby. Deficyt poznawczy o takim nasileniu że pacjent wymaga ciągłej pomocy w codziennych aktywnościach. Brak kontroli nad ciałem.