Choroby wieku starczego.

-PROCES STARZENIA-

Starzenie się to zmniejszenie zdolności do odpowiedzi na stres środowiskowy, które pojawia się w organizmach wraz z upływem czasu, naturalne i nieodwracalne nagromadzenie się uszkodzeń wewnątrzkomórkowych, przerastające zdolności organizmu do samonaprawy. Starzenie się powoduje utratę równowagi wewnętrznej organizmu, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób. Prowadzi do upośledzenia funkcjonowania komórek, tkanek, narządów i układów, zwiększa podatność na choroby (np. choroby krążenia, Alzheimera, nowotwory), wreszcie prowadzi do śmierci.
Charakterystyczne objawy starzenia:
· utrata masy mięśni i kości,
· zmniejszenie elastyczności skóry,
· pogorszeni ostrości wzroku i słuchu,
· wydłużony czas reakcji.
Nauka zajmująca się starzeniem to gerontologia. Gerontologii nie należy mylić z geriatrią, która jest nauką o chorobach wieku podeszłego.
Wpływ środowiska może znaczenie zmienić długość życia większości organizmów. Usunięcie negatywnych czynników z otoczenia oraz zmiany w fizjologii mogą znacznie wydłużyć oczekiwany wiek, w którym dany osobnik umrze ze starości. Przykładem może być wydłużenie życia ludzi w XX wieku oraz eksperymenty dokonane na długowiecznych nicieniach.



v JAK SIĘ STARZEJEMY?

Niektóre z organów i tkanek człowieka są szczególnie mocno nadgryzane zębem czasu. Inne starzeją się wolniej, ale tylko nieliczne zachowują dobrą formę do końca naszych dni.

1. Skóra
Jej stan w oczywisty sposób odzwierciedla długość naszego ziemskiego bytu. Z czasem każda z trzech jej warstw zatraca pierwotne właściwości:

* naskórek złuszcza się, co oznacza, że jego zewnętrzne, martwe komórki zastępowane są przez żywe, leżące głębiej (75 procent kurzu w regularnie sprzątanym mieszkaniu składa się z komórek naskórka, których - jak policzono - przez całe życie tracimy średnio 20 kg). Jednak "zmiana warty" zaczyna stopniowo szwankować: komórek zastępujących utracone rodzeństwo jest coraz mniej, są gorzej zorganizowane i przybierają nieregularne kształty.

*skóra właściwa składa się z włókien kolagenowych (których gęsta siateczka nadaje skórze elastyczność) i elastynowych (dzięki nim jest rozciągliwa). Pierwsze z czasem się przerywają, drugie - kruszeją.

* tkanka podskórna działa jak klej spajający skórę z mięśniami. Jest pokładem komórek tłuszczowych, którego grubość - w miarę upływu lat - maleje. A ponieważ podobny los spotyka leżące poniżej komórki mięśniowe - tkance podskórnej coraz trudniej pokonywać siłę grawitacji.
Starzeją się też gruczoły potowe i łojowe, pokrywające całość warstwą ochronnego tłuszczu. W efekcie skóra staje się cieńsza, bardziej sucha, mniej elastyczna i rozciągliwa, co widać po gęstniejącej siateczce zmarszczek.

2. Włosy
Nie są żywe, choć mogą sprawiać takie wrażenie. Żywe są produkujące je mieszki włosowe, których każdy człowiek ma w sumie 5 mln, z czego tylko 120 tys. mieści się na głowie. Każdy mieszek kryje melanocyty, nadające włosom kolor - czarny, brązowy, bądź rudy. Z czasem melanocyty przestają działać, a wtedy wychodzące z mieszków włosy stają się siwe. Sprawne mieszki są w stanie uzupełniać dzienne ubytki włosów (sięgające nawet 100 sztuk) w sposób niezauważalny dla ich właściciela. Potem ich wydajność słabnie, podobnie jak i produkowane przez nie włosy, które zaczynają w końcu przypominać meszek. Ponieważ meszek trudno jest dostrzec gołym okiem, pokryta nim czaszka wydaje się łysa.

3. Kości
Szkielet ludzki średnio co siedem lat ulega całkowitej wymianie. To efekt współdziałania osteoklastów, czyli komórek kościożernych z osteoblastami - syntetyzującymi nowy materiał kostny. Coraz bardziej widoczna przewaga pierwszych nad drugimi to jeden z symptomów starzenia się. Ale nie jedyny. Po 40 roku życia zaczyna spadać w kościach zawartość minerałów (głównie wapnia) stanowiąca pierwotnie 45% ich objętości (pozbawione minerałów kości długie można by wiązać w supły). Szczególnie pokrzywdzone są kobiety, u których co dekadę kości stają się o 8 proc. lżejsze (wobec 3 proc. u mężczyzn) i dwukrotnie szybciej się demineralizują. Po 80. odwapnione i kruche łamią się jak stary, suchy patyk.

4. Stawy
Zmiany, jakim ulegają już od 20 roku życia, są główną przyczyną utraty sprawności ruchowej starszych ludzi. W ścięgnach i więzadłach ubywa kolagenu i elastyny, tworzą się za to twarde zwapnienia. Śliska i gładka jak lustro chrząstka stawowa staje się coraz cieńsza i chropawa. Czasem dochodzi też do wysychania mazi stawowej, pełniącej podobną rolę jak smar w łożyskach. W efekcie zmniejszeniu ruchomości stawów towarzyszy zwiększenie się ich podatności na urazy.

5. Mózg
Pomiędzy 20 a 90 rokiem życia ciężar mózgu maleje o 5-10% Choć jest to m.in. efekt zaniku komórek nerwowych, skala i tempo tego procesu wykazują zadziwiające różnice w różnych strukturach centralnego układu nerwowego. Pień mózgu należy do tych, które tracą bardzo niewiele neuronów, ale już z leżącego w jego obrębie miejsca sinawego około 65 roku życia ubywa ich prawie połowa (co może być przyczyną trudności z zasypianiem). Równie gwałtownie, tyle że koło 60roku życia spada liczba komórek Purkinjego w móżdżku (skutkujące upośledzeniem funkcji motorycznych). Międzymózgowie wychodzi z procesu starzenia się obronną ręką - liczba komórek nie ulega tam istotnej zmianie. Odwrotnie hipokamp. Jego degeneracja zaczyna się już w 30 roku życia, by jesienią doprowadzić do ubytku 30% budujących go neuronów (stąd pewnie takie problemy starszych osób z przyswajaniem wiedzy).
Dotkliwe straty ponosi też kora mózgowa otaczająca półkule niczym chustka głowę ledwie trzymilimetrową warstwą, mieści aż 70% ogółu neuronów ośrodkowego układu nerwowego. W poszczególnych jej polach (ruchowym, potylicznym, skroniowym) ubytki sięgają 30-50% stanu wyjściowego (mózgu 20-latka).
Na szczęście kondycja starego mózgu jest lepsza, niż wynikałoby to z procentowego bilansu strat. A to dzięki plastyczności mózgu, który nie zastyga niczym raz wylany beton, ale tworzy coraz to nowe sieci połączeń między miriadami komórek nerwowych.

6. Mięśnie
Przykład kulturystów dowodzi, że mięśnie są zdumiewająco plastyczne i podatne na wpływy środowiska. Aż do 50 roku życia ich siła utrzymuje się na niemal maksymalnym poziomie. Znaczącego, bo około 20% spadku doświadczają 70-latkowie, następna dekada ogranicza ich możliwości o kolejne 20%.
Prócz siły mięśnie tracą także na szybkości. Dzieje się tak, ponieważ obecne w nich włókna szybkokurczliwe degenerują się i zanikają znacznie szybciej niż wolnokurczliwe. Przyczyn owego zaniku jest kilka: brak pobudzenia ze strony układu nerwowego (dlatego przecinając nerw można doprowadzić do obumarcia mięśnia), pogarszające się ukrwienie (mięsień pozbawiony dopływu krwi ginie) oraz spadek wydajności mitochondriów, czyli struktur zaopatrujących komórki w energię. Miejsce po włóknach mięśniowych wypełnia się z początku tkanką łączną, a potem tłuszczem.

7. Płuca
Płuca są bardzo podatne na związane ze starością zmiany. Jakie? Przede wszystkim zmniejszenie skuteczności opróżniania się. Zwłaszcza dolnych, najlepiej ukrwionych partii. Zalegające tam powietrze nie uczestniczy w wymianie gazowej. Skutkiem jest spadek poziomu tlenu we krwi. Źle odżywione tkanki organizmu zaczynają słabnąć (w 70 roku życia muszą zadowolić się połową tej ilości tlenu, jaką dostawały pół wieku wcześniej), co szybko znajduje odbicie w kondycji fizycznej ludzi starszych.

8. Układ krwionośny
Nawet wyjęte i pocięte na kawałki serce nadal będzie biło, o ile zanurzy się je w roztworze soli fizjologicznej. Choć tak żywotne - i ono poddaje się presji czasu. Stopniowo zmniejsza się częstość jego uderzeń oraz ilość krwi wyrzucanej podczas jednego skurczu. Przepychanie krwi przez plątaninę 96 tys. kilometrów naczyń krwionośnych staje się coraz trudniejsze także ze względu na rosnący opór stawiany przez sztywniejące i zwężające się z wiekiem tętnice. W dodatku zastawki, które mają przeciwdziałać cofaniu się krwi w żyłach, coraz gorzej spełniają swoje zadanie (stąd żylaki).
W efekcie nasze tkanki dostają mniej tlenu dostarczanego im przez krew. To powoduje kaskadę reakcji: słabsze odżywienie nerwów, słabsze pobudzenie mięśni, a w końcu zanik włókien mięśniowych.
Na to wszystko nakłada się nadciśnienie, które dręczy co piątą dorosłą osobę, a którego przyczyny wciąż nie są dla nas jasne.

9. Układ pokarmowy i wydalniczy
Poza spadkiem wydzielania śliny i osłabieniem perystaltyki jelit nie dochodzi tam do żadnych dramatycznych zmian. Te, które mają miejsce (zmiana składu soku żołądkowego, liczby komórek wątroby, czy ilości wydzielanych przez trzustkę enzymów trawiących tłuszcze) są kompensowane i nie wpływają na ogólną sprawność układu pokarmowego.
Co innego nerki, których wymiary, a zwłaszcza wydajność, znacznie się z czasem zmniejszają. W rezultacie krew jest coraz gorzej oczyszczana ze szkodliwych związków. Zdolność filtracyjna nerek 90-latka jest o połowę gorsze niż 20-latka.

10. Układ rozrodczy
Zmiany zachodzące u kobiet można określić jako rewolucyjne. Hormony płciowe oddziałują na wszystkie tkanki jej organizmu, a wiec ich utrata wywołuje zmiany nie tylko w narządach rozrodczych (utrata wody i zanik tkanki tłuszczowej powoduje zwiotczenie skóry twarzy, piersi stają się obwisłe, w talii na ramionach i udach odkłada się tłuszcz).
Starzenie się męskich narządów rozrodczych ma mniej spektakularny przebieg, przez co nawet w szóstej dekadzie życia większość z nich może płodzić dzieci.

v PSYCHOLOGIA STAROŚCI
Zagadnieniem tym zajmuje się psychogeriatria - dziedzina badająca zjawiska psychiczne i biologiczne, zaczynające się po 50 roku życia, a występujące głównie u osób w wieku senioralnym. Specyficzne dla starości zjawiska biopsychiczne to zmniejszenie elastyczności struktur poznawczych i adaptacji, możliwości kontaktowania się z otoczeniem, wzrost poczucia izolacji społecznej, a także nawarstwione kryzysy psychiczne - utrata partnera życiowego, syndrom opuszczonego gniazda, lęk przed przyszłością, negatywny bilans życia. Zacierają się granice między normą i patologią, będące wyrazem zmienionego rozumienia rzeczywistości, co implikuje liczne objawy psychopatologiczne.
Psychologia starości stawia przed sobą następujące zadania:
· badanie stopnia wydajności i możliwości obciążenia seniorów,
· poszukiwanie możliwości terapeutycznych wpływania na proces starzenia się,
· kształtowanie odpowiedniego otoczenia.

-CHOROBY WIEKU STARCZEGO-
Istnieją schorzenia dominujące w wieku starszym i istotnie wpływające na upośledzenie funkcjonowania chorych. Najogólniej obraz chorego w wieku podeszłym jest zdominowany przez choroby somatyczne, zespoły otępienia i zaburzenia psychiczne (głównie zespoły depresyjne).

v CHOROBY CYWILIZACYJNE
Obecne warunki życia, stworzone przez współczesną cywilizację wywierają ujemny wpływ na zdrowie ludzi. Emocjonalne napięcia, zwłaszcza pośpiech, rywalizacja, frustracja, stres wywierają wpływ na zdrowie psychiczne, jak również na sprawność układu krążenia, przewodu pokarmowego, gruczołów wewnętrznego wydzielania oraz innych narządów i układów. Zmniejszenie aktywności fizycznej również wpływa niekorzystnie na ośrodkowy układ nerwowy i na układ autonomiczny. Powoduje także zanik mięśni i zrzeszotnienie kości, niekorzystnie wpływa na przemiany ustrojowe i sprzyja chorobie zakrzepowo-zatorowej, nadciśnieniu, miażdżycy, otyłości, chorobie zwyrodnieniowej, chorobom przewodu pokarmowego.

Miażdżyca
Prawdziwą plagą przełomu XX i XXI wieku jest miażdżyca. Przyczyną dużej ilości zgonów jest niedokrwienie serca i mózgu, będące skutkiem miażdżycy. Rozpowszechnienie tej choroby ma niewątpliwy związek z postępem technicznym (dlatego miażdżycę zalicza się do chorób cywilizacyjnych).
Choroba miażdżycowa polega na odkładaniu się w wewnętrznej wyściółce tętnic złogów cholesterolu i wapnia, które tworzą szorstkie, chropowate wyniosłości, ogromnie zwężające światło tętnicy i zmniejszające przepływ krwi. Główną przyczyną rozwoju miażdżycy jest przekarmienie, nadmierna ilość kalorii, spożywana na co dzień. Toteż otyłość idzie zwykle w parze z rozwojem miażdżycy. Do rozwoju choroby przyczyniają się również: tłuszcze zwierzęce, cukier, słodycze, sól kuchenna. Z chorób rozwojowi miażdżycy sprzyjają: cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze – z nałogów: palenie papierosów. Częste stresy psychiczne, pośpiech, stałe zdenerwowanie, brak wysiłku fizycznego, nieregularny tryb życia również sprzyjają rozwojowi zmian miażdżycowych. W profilaktyka geriatryczna jest ukierunkowana na zwalczanie tej groźnej choroby, przeciwdziałanie jej postępowi.
Chociaż miażdżyca występuje wśród ludzi w prawie każdej grupie wiekowej, największą liczbę zachorowań obserwuje się obecnie u mężczyzn po 40 roku życia. U kobiet, do okresu przekwitania, miażdżycę stwierdza się niezwykle rzadko. Ale później, im bliżej 50 roku życia, liczba ta szybko rośnie, aby około 60 roku życia zrównać się już z ilością zachorowań wśród mężczyzn. W zależności od rodzaju tętnic, które ulegają zmianom miażdżycowym można wyróżnić różne stany chorobowe. Wynikiem działania miażdżycy może więc być:
- choroba wieńcowa,
- zawał serca,
- udar mózgu,
- chromanie przystankowe czyli inaczej miażdżyca tętnic kończyn dolnych wszelkie inne
- choroby spowodowane przez zmiany zwyrodnieniowe niedokrwionych narządów (np. niedokrwienie nerek może być powodem dokuczliwej choroby nadciśnieniowej.

Choroba niedokrwienna mięśnia sercowego
Postępujący rozwój miażdżycy, a co za tym idzie zwężenie się tętnic, szczególnie wieńcowych, mózgowych oraz aorty, prowadzi do zmniejszania przepływu krwi – niedokrwienia. W sercu powoduje to rozwój choroby niedokrwiennej – patogenezy.
Częstość choroby niedokrwiennej wzrasta z wiekiem. Początkowa przewaga mężczyzn zmniejsza się w miarę postępu lat i po 80 roku życia występuje ona jednakowo często u 20% mężczyzn i kobiet. Wiek wpływa na przebieg choroby niedokrwiennej serca. Rokowanie w chorobie niedokrwiennej i zawale serca pogarsza się wraz z postępującym wiekiem.

Zawał serca
Konsekwencją choroby niedokrwiennej serca może być zawał serca (potocznie zwany atakiem serca). Zawał w istocie jest martwicą nie zaopatrywanej w tlen części serca. Gdy jest on rozległy konsekwencją może być zgon. Zawał mięśnia sercowego w grupie osób starszych jest częściej powikłany i towarzyszą mu liczne schorzenia. U tych chorych pobyt szpitalny jest dłuższy niż u osób młodszych z powikłanym zawałem. Zalecana jest kontrola ciśnienia tętniczego i tętna.

v NOWOTWORY W WIEKU STARCZYM
Zachorowalność na raka zwiększa się z wiekiem, ale nie wszystkie nowotwory korelują ze starością. Ludzie starszy zapadają na raka jednak bardzo często. Rak jelita grubego bywa nawet uważany za część „zespołu starości”.
Zwiększoną wrażliwość osób starszych na działanie karcynogenów i częste wśród nich występowanie nowotworów przypisuje się m.in. osłabieniu mechanizmów obronnych. Jednym z nich jest układ immunologiczny, którego sprawność zmniejsza się w przebiegu starzenia. Znaczenie niewydolności immunologicznej dla rozwoju choroby nowotworowej ilustruje zwiększone ryzyko zachorowalności na raka obserwowane u chorych z wrodzonymi niedoborami immunologicznymi.
Około 20% przyczyn wszystkich zgonów w Polsce stanowią nowotwory złośliwe.
Należymy pod tym względem do krajów o średniej zachorowalności. Struktura zachorowań jest inna u mężczyzn niż u kobiet i w dużej mierze zależna od wieku, czyników środowiskowych, kulturowych i demograficznych. Nowotwór, który najczęściej dotyka kobiet to nowotwór sutka, przy czym zachorowalność na niego wzrasta niemal czterokrotnie w grupie kobiet, które ukończyły 65 rok życia. Dlatego bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie choroby. Obowiązkiem lekarza pierwszego kontaktu jest okresowe badanie sutków u kobiet oraz badanie per rectum kobiet i mężczyzn. U mężczyzn celem tego badania jest nie tylko ocena odbytnicy, lecz również gruczołu krokowego. Zachorowalność na raka prostaty znacznie wzrasta po ukończeniu 60 roku życia.

v CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO

Otępienie (dementia)
Zespoły otępienne są jedną z najczęstszych przyczyn utraty zdolności do samodzielnego życia u osób starszych. Chorzy z występującymi zespołami otępiennymi wymagają zaangażowania olbrzymich sił i środków przeznaczonych na stałą opiekę i pielęgnację. Niedoszacowany pozostaje negatywny wpływ choroby na życie rodziny lub pracowników opieki którzy poświęcają całe lata pracy opiece nad pacjentami z pogłębiającą się demencją.
· Otępienie starcze
Inaczej nazywane otępieniem nienaczyniowym. Polega na postępującym i uogólnionym osłabieniu wydolności umysłowej, któremu towarzyszy rozległy zanik komórek mózgu. Powszechnie uważa się, że przebieg choroby jest tym cięższy, im znaczniejsze są zmiany strukturalne, zwłaszcza jeżeli ich wystąpienie jest nagłe. Wpływ na przebieg choroby ma również środowisko. Stałe, życzliwe i nie wymagające otoczenie działa korzystniej niż przesadna opieka osób pouczających, kontrolujących i narzucających się. Podstawowym mechanizmem obronnym w otępieniu jest zaprzeczanie własnemu upośledzeniu. Chory udziela wykrętnych odpowiedzi i wyjaśnien, których celem jest usprawiedliwienie własnej postawy i zachowań.
· Otępienie przedstarcze
Zaczyna się znacznie wcześniej już ok. 50 roku życia i postępuje szybciej. Towarzyszą mu określone zmiany morfologiczne mózgu, choć ich związek z objawami choroby nie jest zupełnie jasny. Proces chorobowy przybiera najczęściej postać wspominanej wyżej choroby Alzheimera.
· Otępienie miażdżycowe
Często nazywane wielozawałowym. Jest skutkiem ognisk rozmiękania w substancji białej lub jądrach szarych. Amnezja jest niecałkowita, wybiórcza. Stany pomroczne występują częściej w nocy. Objawem choroby jest chwiejność emocjonalna. Zaburzeniom psychicznym towarzyszą inne objawy miażdżycowe. Średnia wieku chorych jest niższa niż w otępieniu starczym.

Choroba Alzheimera
Średni czas trwania choroby Alzheimera wynosi 7-8 lat, chociaż niektórzy chorzy żyją nawet do 20 lat. Liczba osób z otępieniem jest szacowana w naszym kraju na 400 tysięcy osób, w tym z chorobą Alzheimera na 150 tysięcy. Każde działanie skracające okres lub zmniejszające uzależnienie od opieki osób drugich daje znaczną ulgę nie tylko osobie chorej lecz także całemu sztabowi ludzi zaangażowanemu do opieki. Choroba Alzheimera jest postępującą, wyniszczająca chorobą otępienną. Jej początek może zaznaczyć i objawiać się zwykłym zapominaniem. Jednakże w ciągu kilku lat uszkodzenie pamięci staje się tak doszczętne, że całkowicie niszczy zdolność człowieka do samodzielnego funkcjonowania. Dokonuje się upośledzenie funkcji poznawczych w tak szerokim zakresie, że prowadzi do powstania trudności ze znalezieniem słów, zaburzeń percepcji wzrokowej oraz do zaburzeń oceny i myślenia. W zaawansowanej chorobie utracona zostaje nawet pamięć autobiografii i pacjenci tracą wiele aspektów z tego co stanowi fundamentalny sens tego kim są oni i ich rodziny.
Skala deterioracji ogólnej Reisberga opisuje siedem głównych etapów choroby Alzheimera:
Etap 1: Normalny. Brak obiektywnych i subiektywnych dowodów osłabienia funkcji poznawczych.
Etap 2: Normalny dla wieku. Subiektywne skargi na osłabienie funkcji poznawczych. Większość osób powyżej 65 roku życia skarży się, że nie pamięta tak dobrze jak sprzed 10 laty nazw i umiejscowienia przedmiotów.
Etap 3: Niewielkie otępienie. Obecność dowodów na obiektywnie stwierdzane osłabienie wykonywania złożonych zadań społecznych i zawodowych.
Etap 4: Lekkie nasilenie choroby. W badaniu klinicznym wyraźne osłabienie funkcji poznawczych. Objawy deficytu dotyczą koncentracji, pamięci, orientacji i wydolności w wykonywaniu różnych czynności.

Udar mózgu (apopleksja)
Powodowany jest głównie przez miażdżycę tętnic. Jest to choroba nagła i podobnie jak zawał serca polega na wytworzeniu się ogniska martwicy na skutek zatkania tętnicy przez skrzep (ok. 70 % przypadków) lub zator, albo też na skutek pęknięcia tętnicy i wylewu krwi do mózgu. Przy rozległym wylewie chory umiera nagle bądź po kilku dniach śpiączki. W lżejszych przypadkach – zwłaszcza przy zakrzepach – odzyskuje znów przytomność lub w ogóle jej nie traci, zawsze jednak dostaje porażenia jednej połowy ciała (hemiplegii), często dołącza do tego utrata mowy (afazja) lub jej utrudnienie (mowa bełkocząca). Przy afazji chory może nie mówić wcale lub wymawiać tylko pewne, stale te same wyrazy. Może przy tym rozumieć co się do niego mówi (afazja motoryczna) lub nie rozumieć (sensoryczna).

Choroba Parkinsona
Bardzo częste schorzenie neurologiczne które dotyka ponad 1% osób po 60 roku życia, zaliczane do najbardziej rozpowszechnionych chorób zwyrodnieniowych ośrodkowego układu nerwowego. Zapadalność na tę chorobę w Polsce wynosi 10-20 przypadków na 100 tysięcy ludzi, obecnie na tę chorobę cierpi około 80 tysięcy ludzi – głównie po 50 roku życia.
Istotą choroby są zmiany degeneracyjne w części zbitej istoty czarnej śródmózgowia, przejawiające się zanikiem neuronów barwnikowych. Do objawów choroby zlicza się: wzmożone napięcie mięśniowe i sztywność, drżenie spoczynkowe, spowolnienie i ubóstwo ruchowe, niestabilność postawy ciała oraz zaburzenia odruchów podstawowych. Początek choroby Parkinsona zazwyczaj jest nieuchwytny, a obraz kliniczny rozwija się stopniowo i powoli, chory wykazuje wzrastającą sztywność mięśni, zubożenie ruchów mimicznych, brak balansowania rąk i ociężałość kończyn przy chodzeniu, zaznacza się drżenie palców, rąk i przegubów, przegubów niekiedy również głowy, mowa staje się spowolniona i monotonna. Choroba ma charakter postępujący i prowadzi na przestrzeni lat do całkowitego zniedołężnienia chorego.

Choroba Picka
Organiczna choroba zwyrodnieniowa układu nerwowego występująca w wieku przedstarczym (pomiędzy 50 a 60 rokiem życia), częściej u kobiet. Anatomicznie wyraża się w zanikach mózgowych – zarówno istoty białej, jak i szarej mózgu – okolic głównie czołowych i skroniowych. Charakteryzuje się postępującym otępieniem i występowaniem objawów ogniskowego uszkodzenia mózgu, takich jak: niedowłady, zaburzenia mowy, apraksja. Choroba postępując prowadzi do zupełnego zniedołężnienia psychicznego i fizycznego. Leczenie jest tylko objawowe a rokowania niezbyt pomyślne.

v CHOROBY UKŁADU RUCHU

Osteoporoza
(gr.osteon - kość, łac. porus - otwór, ubytek, dziura) to przewlekła, układowa, metaboliczna choroba szkieletu charakteryzująca się zmniejszeniem ilości masy kostnej, zaburzoną mikroarchitekturą kości i w konsekwencji obniżoną wytrzymałością mechaniczną na obciążenia i urazy co w ostateczności prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Jest jedną z najczęstszych chorób ludzkości występującą u co 10 osoby w populacjach całego świata. Po 50 roku życia stwierdza się ją u co 3 kobiety. Uważa się, że w Polsce zagrożonych osteoporozą jest około 9 milionów osób, które doznają rocznie ponad 14 tys. złamań, które nierzadko są pierwszym objawem osteoporozy. Choroba ta często nazywana jest "cichym złodziejem", gdyż osoba narażona na nią nie wie, że choroba "okrada" ją z minerałów. Często dowiaduje się o niej zbyt późno gdy dochodzi do złamania.
Osteoporoza pojawia się, gdy procesy niszczenia kości przeważają nad jej budową. Po osiągnięciu masy szczytowej co ma miejsce w ok. 30 roku życia metabolizm kości stabilizuje się i zachodzące w niej procesy tworzenia i niszczenia kości pozostają w równowadze. Po około 40 roku życia tworzenie kości słabnie i zaczynają przeważać procesy niszczące kość powodujące utratę masy kostnej. W ten sposób organizm traci rocznie około 0,5 - 1,0% minerałów. Natomiast w osteoporozie ubytek kości osiąga 2 - 5% rocznie i więcej.
Kości zdrowego człowieka są bardzo wytrzymałe mechanicznie i łamią się dopiero pod wpływem dużych sił (np. podczas zderzenia samochodów). W osteoporozie kość staje się bardziej porowata, zrzeszotniała i krucha. Jest tak osłabiona, że łamie się przy banalnych, codziennych czynnościach (np. podczas spaceru ) po przekroczeniu tzw. progu złamania. Ryzyko złamania szyjki kości udowej w przebiegu zaawansowanej osteoporozy w odniesieniu do innych groźnych chorób populacyjnych jest większe niż sumaryczne ryzyko wystąpienia raka sutka, raka jajnika, raka macicy u kobiet i raka prostaty u mężczyzn.

Choroba Pageta
Jest chorobą wieku podeszłego, która polega na nadmiernej i nieprawidłowej przebudowie kości, najczęściej ud, piszczeli i czaszki. W pierwszym okresie z nieznanych przyczyn zwiększa się aktywność osteoklastów, wzrasta resorbcja kości i dochodzi do powstania ognisk ich destrukcji. Drugi etap choroby przebiega ze zmniejszeniem resorbcji, rozwinięciem się fazy osteoblastycznej i sklerotyzacją kości. Zmiany mogą mieć charakter miejscowy i wyst ępować tylko w jednej kości długiej lub w jednym kręgu. Bywają także bardziej rozległe. Zmiany te występują już wśród osób w średnim wieku, jednak w populacji osób osiemdziesięcioletnich częstość tych zmian wzrasta dziesięciokrotnie. Większość przypadków pozostaje nierozpoznana, ponieważ rozpiętość zmian jest bardzo duża, od nikłych do rozległych i zaawansowanych, które powodują poszerzenie obwodu czaszki, powiększenie żuchwy, szablowate wygięcie ud i podudzi. W niektórych przypadkach na podłożu zaburzeń
Reumatoidalne zapalenie stawów (gościec przewlekły postępujący)
Zapalenie stawów, które potencjalnie może doprowadzić do niepełnosprawności. Pojawia się głównie u kobiet w okresie przekwitania i stopniowo nasilając się, prowadzi do znacznych zniekształceń drobnych stawów rąk i nóg oraz całych dłoni, których palce ulegają wykrzywieniu i przykurczeniu.
Przebiega z okresowymi remisjami, na przemian z nie dającymi się przewidzieć do postępującego uszkodzenia tkanek. Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą o etiologii złożonej (wyróżnia się trzy główne czynniki etiologiczne: genetyczny, hormonalny, środowiskowy), przebiegającą od początku przewlekłe, należy do schorzeń autoimmunologicznych, a do jego głównych objawów należą: bolesność, zniekształcenia i zesztywnienia symetrycznych stawów, stany podgorączkowe, w tkance podskórnej wytwarzają się guzki reumatyczne wyczuwalne w partiach skóry pokrywającej części kośćca.

Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa
Jest to choroba niezapalna, która charakteryzuje się zwyrodnieniem chrząstki stawowej chrząstki stawowej, utratą elastyczności i skłonnością do przecierania się oraz nowotrworzeniem kości na powierzchniach stawowych i powstawaniem małych torbieli podchrząstkowych. Występujący czasem stan zapalny, jest skutkiem drażnienia tkanek miękkich przez wybujałe narośla, zwane osteofitami, dziobami lub ostrogami. Zmiany histologiczne zaczynają się już w trzeciej dekadzie życia, a radiologiczne około 50 roku życia. W tym okresie jednak zaledwie 5% ludzi ma dolegliwości. Po 60 roku życia 15% mężczyzn i 25% kobiet ma objawy choroby. Do rozwoju zmian zwyrodnieniowych predysponuje zaawansowany wiek, a także nierównomierne obciążenie stawu (płaskostopie, stan po złamaniu szyjki udowej, po urazach tkanek miękkich okołostawowych, nawykowe zwichnięcia, osłabienie wiązadeł oraz pozycja przymusowa związana z wykonywanym zawodem).

v CHOROBY WZROKU
Najczęstszą przyczyna pogarszania się wzroku u osób starszych jest nadwzroczność, która utrudnia czytanie i widzenie z bliska. Wada ta wymaga kontroli okulistycznej i zapisania odpowiednich szkieł korekcyjnych (okularów). Okresowa kontrola okulistyczna u osób starszych jest konieczna również z powodu pojawiania się w tym wieku szeregu inych schorzeń oczu, takich jak zaćma, jaskra i zwyrodnienie plamki żółtej.

Zaćma (katarakta)
Jest to każde zmętnienie soczewki, umiejscowione lub uogólnione; jest główną przyczyną ślepoty na świecie, występuje mniej więcej u 17 mln osób i aż w 90% związana jest z wiekiem, tzw. zaćma starcza.
Zaćma starcza nazywana jest też czasami starczym zmętnieniem soczewki. Objawia się różnymi zaburzeniami wzroku, zależnymi od umiejscowienia zmętnień. Chorzy skarżą się początkowo na widzenie jak przez mgłę lub w otoczkach barwnych, by w zaawansowanym stadium odbierać już tylko wrażenia świetlne. Czasami ostrość wzroku jest lepsza wieczorem, gdy źrenica się rozszerza, a czasami pacjenci twierdzą, że lepszą ostrość wzroku maja w dzień, przy węższej źrenicy. Zaćma starcza rozwija się zwykle po 45 roku życia i dzieli się ją na dwa typy w zależności od miejsca, w którym rozpoczyna się proces zmętnienia soczewki: zaćma korowa lub jądrowa. Rozwija się powoli pod wpływem stopniowej denaturacji i koagulacji białka soczewki. Po upływie pewnego czasu dochodzi do nieodwracalnego zmętnienia całej soczewki. Ten rodzaj zaćmy dotyczy najczęściej obu oczu, przy czym rzadko zdarza się by proces przebiegał w obu oczach jednocześnie. Proces zmętnienia może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, a gdy stadium jest zaawansowane, zmianę chorobową soczewki można obserwować gołym okiem - kolor źrenicy zmienia się z czarnego na szarobiały

Jaskra (glaukoma)
Zespół chorób oka o różnych przyczynach; charakteryzuje się zwiększeniem ciśnienia śródocznego (wewnątrzgałkowego), zaburzeniami w krążeniu krwi w oku, postępującym upośledzeniem funkcji wzroku w związku z zanikiem i degeneracją nerwu wzrokowego oraz późniejszym ograniczeniem pola widzenia.
Przebieg choroby jest początkowo najczęściej bezobjawowy i bezbolesny. U części osób z jaskrą mogą występować okresowe napadowe bóle oczu, głowy oraz wymioty, niektórzy widzą tęczowe koła. Aż u 70% chorych nie występują żadne dolegliwości a powodem zgłoszenia się do lekarza jest dopiero częściowa utrata wzroku.
Na jaskrę choruje obecnie ok. 67 milionów ludzi na całym świecie, w tym ok. 700 tys. w Polsce. Leczy się zaledwie 0,16% chorych. Skuteczna pomoc możliwa jest tylko w początkowym okresie choroby. Szczególne znaczenie ma więc szybkie rozpoznanie. Jest ono możliwe dzięki rutynowym, bezbolesnym badaniom okulistycznym (m.in. badania dna oka, ciśnienia wewnątrz gałki ocznej, pola widzenia)

v CHOROBY SŁUCHU

Głuchota starcza
Jest to głuchota występująca w związku ze starzeniem się organizmu. Jest zjawiskiem fizjologicznym i polega na stopniowym pogarszaniu się zdolności słyszenia. Jest to najczęstsza forma osłabienia słuchu. Charakterystycznym objawem głuchoty starczej jest upośledzenie słyszalności tonów wysokich, przy zachowanym słyszeniu niskich. Zmiany słuchowe są najczęściej obustronne.