Makroekonomia

Głównym celem badan makroekonomicznych jest rozwiązanie możliwie pełnego zrozumienia, jak funkcjonuje gospodarka i jakich realizacji można się spodziewać z jej strony na konkretne środki polityki gospodarczej oraz na rozmaite wstrząsy popytowe i podażowe które mogą powodować jej destabilizację.
PKB- wartość wytworzonych w gospodarce dóbr i usług finalnych(pokazuje potencjał gospodarki).
PKB w sile nabywczej (ppp) i wartościowy
PKB w cenach stałych i bieżących
PKB w cenach rynkowych i cenach czynników produkcji
Krzywa Lorenza- pokazuje stopień nierówności dystrybucji dochodowej, w której skumulowana część populacji (firmy, konsumenci) odpowiada skumulowanej wielkości odpowiedniej zmiennej (dochody, zatrudnienie).
Elementy sprawności systemu gospodarczego
- sprawny system praw własności – musi gwarantować nasze spełnienie ale nie może hamować rozwoju gospodarczego
- wiedza o rynku (komunikowalna i nie komunikowalna) –przepływ informacji na rynku, komunikowalna-ogólna dostępna, bezpośrednia, nie komunikowalna- informacje o których możemy się domyślać.
- stabilność makroekonomiczna – możliwość zaistnienia międzynarodowym.
- warunki makroekonomiczne –stabilna polityka pieniężna (silny pieniądz), stabilność fiskalna (podatkowa, wykazuje tendencje do zmniejszania deficytu budżetowego)
Interwencjonizm-to polityka samoniszcząca środki jakie interwencjoniści stosują nie prowadzą do zamierzonych rezultatów. Kształtują taki stan rzeczy , jaki z punktu widzenia zwolenników interwencjonalistów jest zwykle gorszy niż stan poprzedni jaki właśnie te środki miały zmienić.
Słaba wersja prawa Saja produkcja i podaż wpływają na konieczności stworzenia odpowiedniego popytu nie gwarantuje jednak że PKB będzie zgodny z pełnym zatrudnieniem
Mocna wersja prawa Saja w konkurencyjnej gospodarce rynkowej działa automatyczna tendencja do ustanawiania pełnego zatrudnienia.
Równowaga gospodarcza podejście popytowe wielkość dochodu narodowego zależy od popytu na towary
Założenia modelu:
- istniejąca ilość klasyfikacji rozporządzalnej siły roboczej
- ilość i jakość rozporządzalnego wyposażenia kapitałowego
- istniejąca technika i stopień konkurencji
- struktura współczesna
- czynniki decydujące o podziale dochodu narodowego wpływ inwestycji i postęp techniczny czyli zagadnienia wzrostu gospodarczego
Zimne modelu: Założenia: dochód narodowy , konsumpcja, oszczędności, inwestycje, zatrudnienie.
Niezależne:
- psychologiczna skłonność do konsumpcji
- krańcowa skłonność do konsumpcji
- krańcowa skłonność do oszczędzania
- krańcowa rentowność kapitału
Model dwu sektorowy – to model w którym występują dwa podmioty przedsiębiorstwo i konsumenci.
Równowaga makroekonomiczna:
Od strony popytu: AD=KS+I+WR
Od strony podaży: AS=At(Ct,Lt)
Równowaga realna-pokazuje kształtowanie się dochodu przy określonej stopie procentowej zostają wyznaczone wielkości stanu równowagi wydatków rządowych, inwestycyjnych i konsumpcyjnych.
Popyt konsumpcyjny-uzależniony jest od wielkości dochodu i majątku. Wpływ dochodu opisywany jest przez kilka alternatywnych hipotez:
- hipoteza dochodu absolutnego (J.M.Keynes) konsumpcja zależy od wielkości bieżących dochodów przy wzroście dochodu wydatki konsumpcyjne rosną ale ich udział spada.
-hipoteza dochodu relatywnego (J.S. duesenberry) konsumpcja zależy od standardu życia sąsiadów i znajomych.
- hipoteza dochodu parnanentnego (m.Friedmant) konsumpcj zależy spodziewanego w ciągu życia dochodu
- hipoteza efekt majątkowy (A.C.Pigou) wzrost realnej wartości majątku powoduje wzrost konsumpcji.
W gospodarce zamkniętej produkt krajowy brutto –jest to wartość wyprodukowanych w ciągu roku oraz kupionych przez konsumentów i inwestorów dóbr finalnych powiększona o wydatki państwa.
Wartość dodana jest to różnica wartości (ceny) produktu oraz kosztów rzeczowych, czyli wartość zużytych w jego produkcji dóbr pośrednich, dóbr kopiałowych i ziemi.
Wartość dóbr finalnych w gospodarce, a wiec także suma wartości dodanej, czyli PKB, równa się sumie dochodów właścicieli czynników produkcji.
Odpływy są to dochody gospodarstw domowych i państwa, które nie zostają wydane na konsumpcje.
Przypływy to dochody przedsiębiorstw nie będące wydatkami gospodarstw domowych sfinansowanymi dzięki sprzedaży czynników produkcji.
Eksport jest to wartość dóbr kupionych przez zagranicę w naszym kraju.
Import jest to wartość naszych zakupów poczynionych za granicą.
Produkt Krajowy Brutto uzupełniony o saldo dochodów z własności czynników produkcji miedzy krajem z zagranicą nazywamy produktem narodowym brutto (PNB)
Równowaga krótko okresowa nazywamy stan, kiedy przedsiębiorstwa produkują tyle dóbr, ile wszyscy chcą kupić.
Konsumpcja autonomiczna jest to wielkość konsumpcji, która nie zależy od wielkości bieżącego dochodu.
Nierównowaga jest to stan kiedy suma planowanych wydatków różni się od wartości wytworzonej produkcji.
Budżet państwa jest to plan wydatków i dochodów państwa w jakimś okresie (zwykle w ciągu roku)
Krańcowa skłonność do importu informuje o ile zwiększają się zakupy zagranicznych towarów wtedy, gdy wartość produkcji wzrasta o złotówkę
Pieniądzem jest wszystko to, co spełnia funkcję wymiany, a ponadto jest miernikiem wartości i środkiem gromadzenia oszczędności.
Banki komercyjne to przedsiębiorstwa działające dla zysku, które przechowują cudze pieniądze, płacąc właścicielom odsetki. Zgromadzone wkłady pożyczają przedsiębiorstwom, konsumentom i państwu.
Bank centralny kontroluje ilość pieniądza w gospodarce, współpracuje z innymi bankami, zarządza długiem państwa, przechowuje jego wkłady, może finansować wydatki budżetu.
Rynkiem pieniądza nazywamy rynek na którym dochodzi do konfrontacji podaży środka płatniczego z popytem.
Usługi bardziej są rozwinięte niż przemysł bo jest wyższa rentowność
Wydatkowe podejście do PKB popytowe Keysowskie
Suma wszystkich wydatków w gospodarce
-wydatki konsumpcyjne (KS)
- wydatki rządowe(WR)
- wydatki inwestycyjne(J)
- export netto (NEX) inaczej bilans handlowy czyli export – import może być ujemny
PKB=KS+J+WR+NEX
Dochodowe podejście do PKB podażowe klasyczne
Suma wszystkich dochodów w gospodarce
- wynagrodzenia pracowników
- czynsze za dzierżawe (renty)
- odsetki (dochody z kapitału)
- zyski spółki kapitałowej
- amortyzacja
PKB – wartość wytworzonych w gospodarce dóbr i usług finalnych (pokazuje potencjał gospodarki)
Kryterium metody produkcji
- gospodarki naturalne (oparte na prostym przetworzeniu)
- gospodarki rynkowe – prywatna własność, wolność wyboru, interes własny konkurencja, ograniczona rola rządu, efektywny system motywacyjny, optymalizacja produkcji, racjonalne wykorzystanie czynników wyższa rentowność, max zysku, obniżka kosztów przez innowacje, negatywna – koniuktura, dobra publiczne duże różnice w dochodach, efekty zewnętrzne.
- gospodarki administracyjne – własność społeczna, planowanie produkcji, ceny urzędowe kryterium wyboru nie jest zysk prymat planowania rzeczowego nad finansowym izolacja, brak konkurencji, biurokracja
- gospodarki mieszane
Struktura podmiotowa gospodarki
1.Państwo: celem państwa jest stabilna i wysoka stopa wzrostu PKB czas realizacji długi
2.przedsiębiorstw: celem jest zysk czas średni
3.konsument: celem jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji okres krótki
Model systemów ekonomicznych:
kryterium 1 – własność zdecentralizowany prywatny lub scentralizowany państwowy
kryterium 2 – proces decyzyjny scentralizowany- scentralizowany prywatny lub państwowy
Współczynnik Giniciego na krzywej Lorenza pokazuje stopień nierówności dochodowej
G= obszar między krzywą Lorenza a linią 45/obszar powyżej lini 45
W przypadku równości krzywa Lorenza ma nachylenie i wskaźnik Piniego G=D
Elementy konstytutywne systemu gospodarczego (wg. Euckena)
- system wolnych cen
- swoboda zawierania kontraktów(o ile nie ograniczają konkurencji)
- stabilny pieniądz
- nie manipulowanie agregatami pieniężnymi
- nieograniczona konkurencja
Podstawy polityki Liberalnej – Ludwik Von Mises(liberalizm wartość klasyczna)
- wolność (jednostki)
- własność
- pokój
- równość (wszystkich dóbr)
Nierówność bogactwa i dochodu (daje szanse wszystkim, ale nie wyrównuje dochodu)
-etyka (postępowanie)
- ograniczone państwo (demokracja 51%podejmuje decyzje)
- tolerancja (bez rozgraniczeń kto jest kim)
Interwencje przez restrykcje:
- interwencja wpływa na kierunek i rodzaj produkcji
- stosując środki destrukcyjne rząd zabrania produkcji pewnego rodzaju towaru lub zabrania stosowania niektórych metod produkcji czyniąc ją przez to o wiele droższą
- celem polityki ochrony jest nadawanie przywilejów partykularnych grupom kosztem reszty społeczeństwa
- prawie wszystkie środki restrykcyjne przynoszą korzyści ograniczonej Gru[ie ludzi podczas gdy wpływają niekorzystnie na wszystkich pozostałych lub przynajmniej na większość z nich. Interwencje mogą być zatem traktowane jako przywileje p[przyznawane niektórym, kosztem całej reszty.
Interwencje drogą kontroli cen
- środki kontroli cen są skierowane na ustalenie cen, wynagrodzeń i stopy procentowej na poziomie innym od tego jakie kształtowanej się w warunkach nieskrępowanego rynku.
- celem ingerencji cenowej jest uprzywilejowanie kupującego (cena maksymalna) lub sprzedającego (cena minimalna).
Konfiskata i subwencja
-całkowita konfiskata prywatnej własności to wejście do socjalizmu częściowa konfiskata to opodatkowanie
- zasada, wedle której od większego dochodu płaci się procentowo wyższe podatki, hamuje proces tworzenia się kapitału i eliminuje tendencje polegającej na zwiększeniu krańcowej wydajności pracy i co za tym idzie podnoszeniu zarobków
- wydatki publiczne finansuje się poprzez ograniczenie konsumpcji społeczeństwa
- wydatki publiczne przenoszą część siły wytwórczej z miejsc oferujących bardziej korzystne warunki są dużo gorsze
- za wydatki publiczne obywateli płacą podwójnie. Po pierwsze jako podatnika po drugie jako konsumenta płacąc wyższe ceny produktów
Model Lange-Levner
-środki produkcji są własnością państwową
- społeczeństwo ma pełną wolność wyboru konsumpcji oraz decydowanie o swoim miejscu pracy
- istnieje realny rynek środków konsumpcji i siły roboczej
- cechy na dobra produkcyjne ustalone są natomiast przez centrum planowania na podstawie metody prób i błędów. Organ planowana koryguje ceny do momentu zrównania popytu i podaży
- ponieważ państwo jest właścicielem środków produkcji nie istnieją dochody osobiste od kapitału i ziemi
- dochody konsumentów składają się z 2 części:
1. dochody z pracy
2. dochody z pół własności środków produkcji (społeczna dywidenda)
-emituje się zyski przedsiębiorstw. Dlatego organ planujący ustala 2 kryteri wg. Których musza produkować firmy:
1. minimum kosztu przeciętnego
2. koszt krańcowy równy cenie
- wielość i struktura inwestycji środki na inwestycje mogą być gromadzone na 2 sposoby
1. oszczędności stymulowane stopą %
2. bezpośrednie wydzielanie środków z przedsiębiorstw
Funkcje ekonomiczne państwa
- alokacyjna-działanie służące Alokacji zasobów gospodarczych (własność prywatna i rynku) instrumenty: prawo, podatki i subsydia informacje o konkurencji , prywatyzacja i nacjonalizm
- stabilizacyjna-stabilizacja gospodarki przez wzrost gospodarczy, spadek bezrobocia, inflacja, ograniczenie wahań koniunktury wykorzystanie czynników produkcji instrumenty: polityka fiskalna i monetarna
- redystrybucyjna-akceptowany społecznik podział dochodu narodowego(DN) instrumenty podatki i wydatki
Formy interwencjonizmu:
Klasyczny liberalizm-inicjatywa prywatna, przedsiębiorczość, indywidualizm nie widzialna ręka rynku, prawo porządek, konkurencja, państwo-ochrona instytucjonalna-prawna rynku, obrona lad i porządek
Kensizm- rozszerzenie funkcji państwa wzmożona polityka fiskalna, pieniężna zatrudnia przemysłowa protekcjonizm sterowanie popytem w krótkim okresie
Za interwencjonizmem państwa :
-konieczność istnienia systemu prawnego regulującego problem własności i zasady zawierania umów
- dobra publiczne dostępne dla osób, które nie zapłaciły, ludzie dążą do bycia
- efekty zewnętrzne działalność jednych podmiotów wpływa na inne, można je eliminować poprzez dobry system praw własności
-dobra społeczne korzystne i nie korzystne
-sprawiedliwy podział akceptowalne warunki egzystencji
-brak samoczynnego mechanizmu przywracania równości, niestabilności
- nierównowaga rynkowa niedobory i nadwyżki
-zwiększone informacje0mniej obiektywna
-niska elastyczność systemu gospodarczego
-wysokie koszty interwencjonizmu niska efektywność działań i koszty transakcyjne
-osłabienie bodźców rynkowych
-niereprezentatywność państwa
-ograniczenie wolności jednostki hamowanie inicjatywy indywidualnych
Równowaga gospodarcza podejście podażowe – dochód narodowy określany jest przez zasoby czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania
Model podażowy opiera się na 2 założeniach
1.jest modelem długookresowym
2. zakłada pełne wykorzystanie czynników produkcji
Równowaga gospodarcza ujecie popytowe –wielkość dochodu narodowego zależy od popytu na towary
Równowaga realna-pokazuje kształtowanie się dochodu przy określonym stopie procentowej zostają wyznaczone wielkości stanu równowagi wydatków rządowych, inwestycyjnych i konsumpcyjnych.
Kapitał pożądany-to oczekiwania inwestycyjne gospodarstw domowych
Równowaga gospodarcza-osiągnięcie stanu równowagi-realizacja exante równowagi między oszczędnościami i inwestycjami. Wynika to z dwojakiego ujęcia dochodu narodowego jako:
1.suma płac rent, procentów i zysków otrzymywanych przez podmioty gospodarcze przeznaczone na konsumpcje i oszczędności
2. suma wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych
Nierównowaga gospodarcza:
1.jeżeli część oszczędności nie przekształca się w inwestycje (pesymistyczna ocena przewidywanej rentowności kapitału wzrost stopy %lub obniżenie krańcowej skłonności konsumpcyjnej).
-pojawi się nad produkcja niższe dochody mniejszy popyt szybki spadek skłonności do oszczędzania spowoduje zrównanie inwestycji i oszczędności przy niższym poziomie dochodu i zabrudzenia.
2.jeżeli popyt efektywny jest wyższy od podaży
- rosnące coraz szybciej dochody i oszczędności (równowaga ustali się przy wysokim poziomie dochodu)
- osiągnięcie stanu pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych (dalszy wzrost spowoduje inflacje i przymusowe oszczędności)
Polityka fiskalna(budżetowa)-zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych wielu realizacji celów państwa (makro)
Polityka podatkowa-obejmuje działania dotyczące wysokości i struktury obciążeń podatkowych (mikro)
Budżet:
-rachunek zestawiające na okres jednego roku kalendarzowego wszystkie wpływy i wydatki państwa
-prezentacja planu działań państwa w którym ogólne cele polityczne i społeczne-gospodarcze przedstawione są w formie finansowych zamierzeń
-narzędzia i środki służące realizacji określonych zadań społecznych i gospodarczych państwa
Funkcje polityki budżetowej:
-alokacyjna-podział czynników wytwórczych miedzy sektor prywatnym, dotacje, podatki.
-redystrybucyjna-oddziaływanie na ostateczny podział dochodów indywidualnych
-stabilizacyjna-osiąganie makroekonomicznych celów gospodarczych (zatrudnienie niska inflacja wzrost gospodarczy stabilność bilansu płatniczego
Dochody publiczne:
1. oddziaływanie na koniunkturę
- podatki dochodowe i obrotowe
-wpływ z eksploatacji zasobów państwowych wpływ na ceny niektórych dóbr
-operacje pożyczkowe
2. oddziaływanie na struktury ekonomiczne:
- polityka podatkowa(specjalne strefy ekonomiczne, cła protekcyjne)
-wpływy z majątku publicznego
Wydatki publiczne:
1.oddziaływanie na koniunkturę
- wydatki na wynagrodzenia w sektorze publicznym
- świadczenia społeczne
-wydatki na roboty publiczne
-wydatki zbrojeniowe
2. oddziaływanie na struktury ekonomiczne
-wydatki na inwestycje cywilne
System podatkowy
- zapewnia środki finansowe na pokrycie wydatków publicznych
-umożliwia makroekonomiczne kształtowanie popytu
-umożliwia realizację celów społecznych
Rodzaje polityki budżetowej
-polityka pasywna-określane elementy dochodów budżetowych cechuje tendencje do autonomicznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej (autonomiczne stabilizatory koniunktury)
-polityka aktywna-wymaga od państwa dostosowania polityki fiskalnej do zmian w cyklu gospodarczym
Metody finansowania deficytu:
-zwiększenie zadłużenia wewnętrznego lub zewnętrznego
-podwyższenie podatków
-zmniejszenie wydatków budżetowych-ograniczenia i konflikt społeczny
-emisja pieniądza
Skutki oddziaływań fiskalnych
1.efekty keynesowskie
-polityka restrykcyjna ma istotny wpływ na zmiany płac i cen przez zmiany popytu zagregowanego i do tego celu znacznie lepszy jest wzrost podatków, gdyż cięcie wydatków ma charakter….
2. efekty stopy popytowej
- efekt dochodowy-cięcie wydatków rządowych mające trwały charakter, dają impuls do przyszłej redukcji obciążeń podatkowych natomiast wzrost podatków dzisiaj masz szerokie znaczenie w przyszłości, gdyż generuje przewidywania co do ich wzrostu
- efekt wiarygodności-wzmocnienie polityki fiskalnej głównie w krajach z duzym zadłużeniem może mieć zasadniczy wpływ na stopę procentową
Efekt wypychowy:
-założenie ze wzrost wydatków państwowych prowadzi do wzrostu popytu należy skorygować o efekt wypychania
-efekt wypychania- zastępuje działalność sektora prywatnego przez sektor publiczny
-wypychanie pośrednie-konieczność finansowania deficytu (wzrost zapotrzebowania na kredyt)powoduje wzrost stopy % wpływając na inwestycje prywatne który część zostaje niezrealizowana
-wypychanie bezpośrednie-wzrost wydatków państwa zastępuje wydatki prywatne na podobne dobra
Funkcje banku centralnego
-emisyjna (decyduje o ilości pieniądza)
-banku państwa(prowadzi rozliczenia rządu)
-banku banków(kontroluje i ustala zasady całego rynku bankowego)
Instrumenty banku centralnego
- stopa procentowa
-stopa rezerw obowiązkowych
-operacje otwartego rynku
-kurs walutowy
Popyt na pieniądz –pieniądz to jedno z wielu aktywów, czyli czasowy środek gromadzenia siły nabywczej a więc popyt na pieniądz to popyt na aktywa a nie na środek wymiany
Podaż pieniądza-jest kontrolowana przez bank centralny i ujmowana w wielkościach nominalnych. Jej zmiany powodują nierównowagę na rynku pieniężnym
Mechanizm kreacji pieniądza:
Stopa wzrostu podaży pieniądza
-bank centralny: stopy%, stopy rezerw, operacje otwartego rynku
-banki komercyjne
-mnożnik kreacji pieniądza: depozytowy, bazy monetarnej.