Masaż

Układ nerwowy spełnia role koordynatora licznych czynności ustrojowych. Funkcje swoje wypełnia na zasadzie samoregulacji. W procesach tych powstają substancje chemiczne, które mają decydujące znaczenie dla czynności u8kładu nerwowego. Układ nerwowy odbiera informacje ze środowiska zew. i wew. Poprzez swoiste receptory. Informacje te docierają do odpowiednich ośrodków, ulegają zrozumieniu i w efekcie ustrój odpowiednio zachowuje się względem środowiska zew., reguluje złożone czynności narządów wew. i przemiany materii. Odbywa się to na drodze łuków odruchowych. W każdym łuku odruchowym wyróżniamy 5 podstawowych elementów:
- receptor, na który działa bodziec
- droga dośrodkowa ( aferentna )
- ośrodek odruchu
- droga nerwowa odśrodkowa ( aferentna )
- efektor - narząd wykonawczy
Połączenie neuronu z neuronem lub narządem wykonawczym odbywa się za pośrednictwem synapsy, gdzie przechodzenie impulsu związane jest z uwalnianiem neurotransmittera.

UKŁAD NERWOWY MOŻNA PODZIELIĆ NA 2 ZASADNICZE CZĘŚCI

układ nerwowy somatyczny
- układ nerwowy ośrodkowy
- układ nerwowy obwodowy

· układ nerwowy autonomiczny
- układ nerwowy sympatyczny ( współczulny)
- układ nerwowy parasympatyczny ( przywspółczulny )

UKŁAD NERWOWY SOMATYCZNY

Układ nerwowy ośrodkowy
Składa się z mózgowia umiejscowionego w jamie czaszki i rdzenia kręgowego znajdującego się w kanale kręgowym. Mózgowie składa się z mózgu, móżdżku i pnia mózgu. Pień mózgu stanowią: rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie, czasami bywa zaliczane międzymózgowie. Rdzeń kręgowy przebiega od 1 kręgu szyjnego do górnej krawędzi 2 kręgu lędźwiowego. U góry przechodzi w rdzeń przedłużony. Rdzeń kręgowy kończyn się stożkiem rdzeniowym, od którego odchodzi nić końcowa.

Masażem możemy wywierać tylko wpływ pośredni za pośrednictwem układu krążenia i układu nerwowego obwodowego.

Układ nerwowy obwodowy
Podstawową jednostka jest neuron. Składa się z ciała komórkowego i 2 dwóch rodzajów wypustek ( neuryt i dendryty ). Neuron wysyła tylko jedną wypustkę osiową, zwaną aksonem lub neurytem, która przewodzi impulsy zawsze z komórki nerwowej. Dendryty są cienki, najczęściej jest ich kilka i zawsze przewodzą pobudzenia w kierunku komórki. Ciało neuronu pokrywa błona komórkowa, która przechodzi na wypustki. Przepuszczalność tej błony zmienia się w zależności od stanu pobudzenia czy spoczynku.

Masaż jest jednym z czynników prowadzących do pobudzenia komórki nerwowej. Pobudzenie to będzie proporcjonalne do siły masażu i czasu jego trwania. Pod wpływem pobudzenia potencjał błony komórkowej zmienia się z dodatniego na ujemny. Mówimy wtedy o stanie depolaryzacji. Impuls trwa ułamki sekundy, a stan czynny przesuwa się wzdłuż włókna nerwowego. Powrót do stanu spoczynkowego związane jest ze zmiana przepuszczalności błony komórkowej i włączeniem „pompy sodowej”.
Oziębienie, zaburzenia metaboliczne w obrębie nerwu lub mechaniczne uszkodzenie nerwu mogą upośledzać lub nawet znosić zdolność przewodzenia

Nerwy rdzeniowe

Nerw rdzeniowy powstaje poprzez połączenie odchodzącego od rdzenia korzenia przedniego-ruchowego z korzeniem tylnym-czuciowym, związanym ze zwojem rdzeniowym w pień nerwu rdzeniowego. Pień nerwu rdzeniowego dzieli się na 4 gałęzie:
· gałąź grzbietową - unerwiającą mięśnie głębokie grzbietu oraz skórę jego okolicy
· gałąź brzuszną - unerwiającą mięśnie i skórę przedniej i bocznej okolicy szyi, tułowia i kończyn
· gałąź oponową - unerwiającą opony rdzenia. Gałęzie oponowe nerwów rdzeniowych są cienkimi gałązkami, które przez otwory międzykręgowe wnikają do kanału kręgowego, gdzie zaopatrują oponę twarda rdzenia kręgowego, okostną kręgów i naczynia krwionośne
· gałąź łączącą białą - utworzoną z włókien współczulnych (po ich odłączeniu się od nerwu rdzeniowego) i dochodzącą do zwoju współczulnego.

Nerwy rdzeniowe są nerwami mieszanymi ( włókna ruchowe, czuciowe i autonomiczne ). Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych zaopatrują skórę oraz mięśnie głębokie grzbietu od okolicy potylicznej do kości guzicznej. Gałęzie brzuszne odcinka szyjnego, lędźwiowego, krzyżowego i guzicznego wymieniają ze sobą włókna nerwowe, tworząc w pobliżu kręgosłupa sploty.
· splot szyjny - powstaje z zespolenia gałęzi brzusznych 4 pierwszych nerwów szyjnych ( C1 do C4 ).
· splot ramienny - tworzą gałęzie brzuszne 4 dolnych nerwów szyjnych ( C5 do C8 ) i pierwszego nerwu piersiowego (Th1)
· splot lędźwiowy - utworzony jest przez gałęzie brzuszne pierwszych 3 nerwów lędźwiowych i częściowo 4 nerwu lędźwiowego ( L1 do L4 )
· splot krzyżowy - utworzony jest przez gałęzie brzuszne 4 i 5 nerwu lędźwiowego ( L4, L5 ) i wszystkich nerwów krzyżowych ( S1 do S5 )

Z wymienionych splotów wychodzą nerwy obwodowe, które unerwiają ruchowo i czuciowo głównie kończyny.

Splot szyjny

Leży w okolicy wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych. Nerw przeponowy jest najdłuższym i największym odgałęzieniem splotu szyjnego, przechodzi do śródpiersia przedniego, gdzie biegnie pomiędzy opłucną i osierdziem. Gałęzie unerwiają opłucną śródpiersiową, osierdzie ścienne oraz przeponę. Jednostronne porażenie nerwu przeponowego powoduje wysokie ustawienie przepony po stronie porażonej. Porażenie obustronne nerwów utrudnia, a często uniemożliwia oddychanie.

Splot ramienny

Dzieli się na część nadobojczykową, która leży w trójkącie bocznym szyi i część podobojczykową umiejscowioną w jamie pachowej.
Część nadobojczykowa:
· nerw piersiowy długi
· nerw grzbietowy łopatki
· nerw piersiowo - grzbietowy
· nerwy piersiowe przednie
· nerw nadłopatkowy
· nerw pachowy
Część podobojczykowa:
· nerw mięśniowo - skórny
· nerw promieniowy
· nerw łokciowy
· nerw pośrodkowy
· nerw skórny przyśrodkowy ramienia
· nerw skórny przyśrodkowy przedramienia



Splot lędźwiowy

Układa się na wyrostkach żebrowych kręgów lędźwiowych. Oddaje gałęzie krótkie do mięśni grzbietu, mięśnia lędźwiowego większego i mniejszego oraz gałęzie długie do mięśni brzucha i k0ończyny dolnej. Spośród gałęzi długich nerw biodrowo - podbrzuszny i biodrowo - pachwinowy zaopatrują mięśnie brzucha.
Pozostałe gałęzie biegną do kończyny dolnej:
· nerw płciowo - udowy
· nerw skórny boczny uda
· nerw udowy
· nerw zasłonowy

Splot krzyżowy

Leży w miednicy mniejszej dobocznie od stawów krzyżowych przednich na powierzchni przedniej mięśnia gruszkowatego. Odgałęzienia splotu krzyżowego dzielimy na gałęzie krótkie i długie.
Gałęzie krótkie unerwiają mięśnie ściany miedniczy
Gałęzie długie:
· nerw pośladkowy górny
· nerw pośladkowy dolny
· nerw skórny tylny uda
· nerw sromowy
· nerw guziczny
· nerw kulszowy, który w swoim przebiegu dzieli się na:
- nerw piszczelowy
- nerw strzałkowy wspólny
- nerw strzałkowy głęboki
- nerw strzałkowy powierzchowny

Nerwy międzyżebrowe

Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych piersiowych zachowały unerwienie odcinkowe i w liczbie 12 par biegną w przestrzeniach międzyżebrowych ku przodowi. Ostatni nerw biegnie poniżej 12 żebra - nerw podżebrowy. Wszystkie nerwy międzyżebrowe i nerw podżebrowy unerwiają mięśnie międzyżebrowe i ściany brzucha.


Nerwy czaszkowe

Nerwy czaszkowe parzyste odchodzą od mózgowia i wychodzą przez otwory podstawy czaszki. Zaopatrują one głównie narządy głowy. Wszystkie nerwy czaszkowe - w kolejności ich odejścia od mózgowia w kierunku od bieguna czołowego do potylicznego - oznaczamy liczbami rzymskimi. Z 12 par nerwów czaszkowych część stanowią nerwy ruchowe, część czuciowe, a część mieszane.

I. Nerw węchowy
II. Nerw wzrokowy
III. Nerw okoruchowy
IV. Nerw bloczkowy
V. Nerw trójdzielny
VI. Nerw odwodzący
VII. Nerw twarzowy
VIII. Nerw przedsionkowo - ślimakowy
IX. Nerw językowo - gardłowy
X. Nerw błędny
XI. Nerw dodatkowy
XII. Nerw podjęzykowy

Ze względu na możliwość wpływania masarzem na niektóre nerwy najistotniejsze dla masażysty są:
a. nerw trójdzielny ( V ). Posiada włókna czuciowe i ruchowe. Z mózgowia wychodzi dwoma korzeniami:
- grubszy - część- czuciowa
- cieńszy - część- ruchowa
Oba korzenie zbiegają się na powierzchni piramidy kości skroniowej. Część czuciowa wnika do zwoju półksiężycowatego, który wysyła na obwód trzy wielkie gałęzie:
· nerw oczny - wyłącznie czuciowy, unerwia skórę powieki górnej, grzbiet nosa i okolice czołową

· nerw szczękowy - wyłącznie czuciowy, unerwia skórę powieki dolnej, skórę okolicy skroniowej, skórę policzka, wargi górnej i nosa

· nerw żuchwowy, do którego dołączają się włókna części ruchowej - posiada włókna czuciowe i ruchowe. Włókna ruchowe zaopatrują wszystkie mięśnie żwacze. Włókna czuciowe zaopatrują skórę wargi dolnej, policzka oraz skórę małżowiny usznej

b. nerw twarzowy ( VII ). Nerw mieszany, posiada włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne. Przebiega on przez kanał nerwu twarzowego, wnika w śliniankę przyuszną, po czym dzieli się na gałęzie końcowe. Odgałęzienia nerwu twarzowego unerwiają wszystkie mięśnie mimiczne twarzy. Porażenie tego nerwu może miećc. charakter ośrodkowy lub obwodowy. W porażeniu ośrodkowym następuje opuszczenie konta ust po stronie przeciwnej do uszkodzenia. Porażenie obwodowe - występujące znacznie częściej - obejmuje częśćd. ruchową nerwu twarzowego. Występują zmiany w obrębie wszystkich mięśni mimicznych twarzy po stronie porażonej. Skóra jest wygładzona, twarz maskowata, bezwyrazowa. Pacjent nie może zamknąće. szpary powiekowej ani podnieśćf. lub opuścićg. kącika ust. Twarz staje się asymetryczna, gdyż mięśnie zdrowe pociągają nos i usta w stronę zdrową. Chory ma trudności w wymawianiu zgłosek wargowych, jak również nie może gwizdaćh. .

i. nerw błędny ( X ). Nerw mieszany, posiada włókna ruchowe, czuciowe i przywspółczulne. Unerwi większośćj. narządów wewnętrznych: krtań, płuca, serce, narządy przewodu pokarmowego.

k. nerw dodatkowy ( XI ). Posiada włókna ruchowe. Zaopatruje mięśnie: mostkowo - obojczykowo - sutkowy i czworoboczny. Porażenie tego nerwu daje kręcz szyi. Poza tym pacjent ma trudności w obracaniu głową, utrudnione unoszenie barków oraz niemożnośćl. wykonania odwodzenia kończyny górnej ponad poziom.

UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY

Unerwia prawie wszystkie tkanki i narządy organizmu. Jego rola polega na regulacji czynność narządów wewnętrznych. W przeciwieństwie do somatycznego układu ruchowego dowolne panowanie nad układem autonomicznym jest prawie niemożliwe. Reakcja układu autonomicznego na bodziec jest tzw. działalnością falowo - krótkotrwałą. Oprócz tej działalności pewna część włókien autonomicznego układu nerwowego charakteryzuje się tzw. aktywnością toniczną, nawet w stanie spoczynku czy snu. Wykazuje ona charakterystyczne, rytmiczne wahanie o różnej częstotliwości, od wysokoczęstotliwych odpowiadających rytmowi serca lub oddychania do bardzo wolnych o rytmie dobowym , miesięcznym, a nawet sezonowym ( związanym z porami roku ).


Część współczulna

Neurony ośrodkowe układu współczulnego w rdzeniu kręgowym, czyli neurony przedzwojowe, znajdują się w słupach pośrednio - bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego w segmentach Th1 - Th12 oraz w trzech górnych segmentach lędźwiowych L1 - L3. Oddają one aksony, które jako gałązki łączące białe kończą się synapsą w zwojach pnia współczulnego. Niektóre włókna biegną dalej jako nerwy współczulne i kończą się w bardziej obwodowo położonych zwojach pośrednich. Włókna pozazwojowe, jako gałązki łączące szare, mogą wchodzić do mieszanych nerwów somatycznych lub też wraz z nerwami współczulnymi docierać wprost do narządów wewnętrznych. Tradycyjny podział układu autonomicznego ma charakter anatomiczny i dotyczy jego części obwodowej. Nie ma ośrodków mózgowych współczulnych lub przywspółczulnych. Sieci neuronalne mózgu zorganizowane są na zupełnie innej zasadzie. Tworzą one wielkie systemy zawiadujące w zintegrowany, właściwy sposób. Nigdy nie dochodzi do uogólnionego pobudzenia czy hamowania całego układu współczulnego lub przy współczulnego. Czynność układu autonomicznego jest zawsze nakierowana na określone narządy i komórki. Na jednym odcinku może on być pobudzony, a na innym hamowany. Mózg uruchamia układ autonomiczny w sposób bardzo wybiórczy dla różnych narządów zgodnie z nadrzędną zasadą fizjologiczną: optymalizacji stanu środowiska wewnętrznego wobec potrzeby przetrwania organizmu jako całości


Część przywspółczulna

Dzielimy na odcinek głowowy i krzyżowy. Neurony ośrodkowe odcinka głogowego znajdują się w przywspółczulnych jądrach nerwów czaszkowych: III, VII, IX i X. Włókna przedzwojowe kończą się synapsami w zwojach położonych blisko lub wewnątrz unerwionych narządów. Neurony odcinka krzyżowego znajdują się w słupach pośrednio - przyśrodkowych istoty szarej rdzena kręgowego w 2, 3 i 4 segmencie krzyżowym. Włókna przedzwojowe tworzą wspólny nerw miedniczny, który oddaje synapsy na neuronach zwojowych o obrębie narządów i naczyń krwionośnych miednicy mniejszej, jelita grubego, odbytnicy oraz narządów płciowych wew. i zew.

Omawiając wpływ masażu na układ nerwowy, można ogólnie stwierdzić, że poprzez lepsze jego ukrwienie i utlenowanie zapewnione są prawidłowe procesy metaboliczne we wszystkich częściach układu nerwowego. Masując tkanki, wpływamy w sposób bezpośredni na zakończenia nerwowe znajdujące się w tych tkankach, stymulując przewodnictwo nerwowe. Przy opracowaniu mięśni karku, grzbietu i okolicy lędźwiowo - krzyżowej wywieramy wpływ na nerwy rdzeniowe i sploty nerwowe. Przy masażu kręgosłupa wpływamy również tonizująco lub pobudzająco na pień układu współczulnego, którego zwoje leżą wzdłuż kręgosłupa po obu jego stronach.