Motyw wsi polskiej w utworach literackich

Każdy człowiek na słowo wieś przywołuje własne skojarzenia, odczucia czy wspomnienia. W końcu ilu ludzi tyle pomysłów. Doskonałym tego przykładem jest właśnie motyw wsi ukazany zwłaszcza w literaturze polskiej. Nie ma bowiem epoki w której nie zostałoby poruszone zagadnienie o tematyce życia wiejskiego.

Już w starożytności odnajudemy wykreowaną wizję radosnej,wiejskiej egzystencji w ,,Bukolikach,, i ,,Georgikach,, Wergiliusza. Średnioweicze zaowocowało np. ,,Satyrą na leniwych chłopów,,. Renesans przyniósł nie tylko kolejną pochwałę życia na wsi w ,,Pieśni swiętojańskiej o Sobótce,, Jana Kochanowskiego ale także obraz ciężkiej pracy i poniżenia w utworze ,,Żeńcy,, Szymona Szymonowica. Warto zwrócić uwagę właśnie na te dwa dzieła. Istotę zbioru pieśni śpiewanych przez dwanaście panien w czasie tak zwanej sobótki, przypadającej na 23 czerwca czyli wigilię świętego Jana, zawarł poeta w słowach ostatniej z nich: ,,Wsi spokojna, wsi wesoła, który głos twej chwale zdoła. Kto twe wczasy, kto pożytki może wspomnieć za raz wszystki,,. Życie w takim miejscu okazuje się, ma same zaletya to świat dookoła jest źródłem zła i cierpienia. Wskazują na to słowa panny dziesiątej, która w swej pieśni wyraża tęsknotę za ukochanym który musiał iść w świat, na wojnę. Panna pierwsza natomiast przypomina o przestrzeganiu tradycji, gdyż można zauważyć, że: ,,dzś bez przestanku pracujem i dniom świętym nie folgujem, więc też tylko zarabiamy ale przedsię nic nie mamy. Albo nas grady porażą albo zbytnie ciepła każą, Co rok słabsze urodzaje a zła drogość za tym wstaje,,.
W czasach gdy nauka nie była tak rozwinięta wszelkie kataklizmy naturalne, zwłaszcza na wsi, postrzegane były jako kara boska.W tym przypadku za pracę w dni świąteczne. Pod koniec pieśni jednak następuje powrót do nastroju optymizmu ponieważ: ,,wrócąć się i dobre lata, jeszczeć nie tu koniec świata,,. Widać tutaj wpływ filozofii Epikura i stoików. Z jednej strony mamy renesansowa radość życia a z drugiej pochwałę spokoju, który człowiekowi zapewnią natura i wiejskie zacisze. Kochanowski wykreował portret ziemianina,który dzięki swej pracy zepewnia dobrobyt sewj rodzinie a w czasie wolnym cieszy się urokami przyrody. Warto teraz spojrzeć na całą rzecz z perspektywy zgoła odmiennej. Szymon Szymonowic bowiem stworzył antysielankę ,,Żeńcy,, która ukazyje tragiczny los chłopa pańszczyźnianego. Bohaterkami utworu są dwie proste, wiejskie dziewczyny- Oluchna i Pietrucha. Pod nadzorem starosty pracują one na polu w czasie żniw. Rozmawiają, narzekają na ciężką pracę ,,Już południe przechodzi a my nadal żniemy, czy tego chce ekonom, że tu pomdlejemy? Głodnemu jako żywo syty nie wygodzi,, Boją się one, by mężczyzna nie usłyszał ich skarg,ponieważ nie chcą podzielić losu Maruszki, która po chorobie szybko została zapędzona do pracy i gdy ,,coś mu rzekła,, ten ,,przez łeb ją ciął, krwią się oblinęła,,. Kiedy starosta się oddala kobiety śpiewają piosenkę o słoneczku, w której wyrażają swój stosunek do niego: ,,Słoneczko, śliczne oko, dnia oko pięknego! Nie jesteś ty zwyczajów starosty naszego. Ty dzień po dniu prowadzisz aż długi rok minie a on wszystko porobić chce w jednej godzinie. Ty rosę hojną dajesz po ranu wstawając, u nas post do wieczora zawsze od zarania, nie pytaj podwieczorku, nie pytaj śniadania,,. Szymonowic zdobył się na napisanie tego utworu aby stał się on protestem przeciwko uciskowi feudalnemu i okrucieństwu przez które szlachta utrzymywała chłopów w posłuszeństwie.
Zagłębiając się dalej w epoki literackie odnajdujemy barokowe ,,Pamiętniki,, Jana Chryzostoma Paska. W oświeceniu warto wspomnieć o ,,Laurze i Filonie,, Karpińskiego. W romantyzmie nie sposób pominąć ,,Pana Tadeusza,, i wykreowanej tam przez Mickiewicza wizji wsi. Eliza Orzeszkowa natomiast napisały zgodny z duchem epoki pozytywizmu utwór ,,Nad Niemnem,,. W Młodej Polsce odnajdujemy ,,Ludzi bezdomnych,, Żeromskiego oraz sonety ,,Z chałupy,, Kasprowicza jako obrazy wiejskiej nędzy i zacofania. A także ,,Wesele,, Wyspiańskiego, gdzie ukazana została ówczesna ludomania. Nie można pominąć tutaj najważniejszego dzieła o tej tematyce. Mianowicie epopeii chłopskiej, za którą Reymont w 1924 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Mowa tutaj oczywiście o czterotomowym dziele zatytuowanym ,,Chłopi,,.
Zagłębiając się dalej w tej wędrówce po literaturze odnajdujemy w dwudziestoleciu międzywojennym wiersz Czechowicza ,,Na wsi,,. Posługując się koncepcją wiersza białego, twórca nakreślił obraz wsi z dzieciństwa jako krainy beztroski, piękna, barw, zapachów i dźwięków: ,,siano pachnie snem popołudnia wiejskie grzeją żytem Słońce dzwoni w rzekę z rozbłyskanych blach życie pola złotolite. Zboże uprawiane przez człowieka jest tak słońce- daje życie. Wszystko połączone jest w cyklu życia. Gdy zapada zmrok, który do ludzkiego życia zawsze wnosił chwile obaw, poczucie niepewności, niebezpieczeństwa to jednak szybko uczucia te zostają rozwiane, ponieważ zdaje się, że tutaj zło nie ma wstępu: ,,Czegóż się bać przecież siano pachnie snem a ukryta w nim melodia kantycznki tuli do mnie dziecięce policzki chroni przed złem,,. Kiedy człowiek żyje w zgodzie z naturą i Bogiem, nic mu się nie stanie, bo nawet na rozdrożach życia znajdują się krzyże a na niebie są gwiazdy, które wskażą drogę. Po każdej nocy przychodzi dzień a wieś pozostaje idylliczną krainą z lat dzieciństwa. Docierając do współczesności warto zwrócić uwagę na utwór jakim jest ,,Konopielka,, gdzie Redliński ukazuje wiejską przestrzeń jako miejsce ścierania się nowych ideii i starych przekonań.

Okazuje się więc, że w każdej epoce literackiej odnaleźć można utwory o tematyce życia wiejskiego. Od sielankowego obrazka i arkadyjskiej wizji wsi po naturalistyczne i realistyczne relacje aż do tragicznej sytuacji chlopa pańszczyźnianego i nędzy wiejskiej. Dlatego stwierdzić można, że wieś jako częsty motyw literacki został ukazany w naprawdę różnoraki sposób.