Więzienie - instytucja kary czy wychowania?

Przemoc, przestępczość w naszym życiu to już prawie norma. Praktycznie codziennie słyszymy w mediach o wydarzeniu, które „włos na głowie jeży”.
Każdy dzień przynosi coś innego i nie niewiele ludzi dostrzega te dobre rzeczy, jeśli zdarzy się coś złego to właśnie to przysłania inne, dobre wiadomości. Społeczeństwo różnie na to reaguje, zazwyczaj głośnymi komentarzami, bulwersacją, czasem nawet agresywnymi zachowaniami. Nie mogę powiedzieć żebym się dziwił taką reakcją. Naelektryzowani zaistniałymi sytuacjami ludzie muszą jakoś odreagować.
Smutny jest fakt, iż ludzie przebywający w środowisku patologicznym często przejmują typy zachowań tych, którzy są obok,
co prowadzi do poszerzenia grupy wykonawców czynów niegodnych człowieka.
Przestępczość nie jest problemem lokalnym, jest problemem globalnym. Jednak jak widać możliwość skazania i odbycia kary
nie odstrasza potencjalnych przestępców.
Przepełnione polskie więzienia tym bardziej nie wydają
się straszne, spełniają chyba tyko formę zakładów izolujących przestępcę
od społeczeństwa. Brak jest resocjalizacji, pracy dla więźniów, którzy mogliby pracować w trakcie odbywania kary, ogólnie brak funduszy
na cokolwiek. Trudno się dziwić coraz częściej słyszanym komentarzom
o „drobnym złodziejaszku”, który trafił za „kratki” a po wyjściu już był przestępcą „większego kalibru”- resocjalizacja?!!
No cóż tak właśnie w większości wygląda resocjalizacja czyli działa
na odwrót. Polsce zbyt mało jest kar w wymiarze do jednego roku, które
są natychmiast egzekwowane a zbyt wiele takich w wysokości od roku do trzech lat.
Kto jest temu winien? Wymiar Sprawiedliwości, Państwo, a może niedoskonałe prawo?

Organizacja Zakładów Karnych w Polsce


System więzienny w Polsce od 1956 roku funkcjonuje w ramach resortu sprawiedliwości, jednostkami organizacyjnymi więziennictwa polskiego są:
 Centralny Zarząd Służby Więziennej (CZSW),
 Okręgowy inspektorat Służby Więziennej (OWIS),
 Zakłady karne i areszty śledcze,
 Ośrodki szkoleniowe i ośrodki doskonalenia kadry Służby więziennej
Na końcu hierarchii jednostek organizacyjnych więziennictwa znajdują się zakłady karne i areszty śledcze, lecz są one najważniejsze gdyż stanowią najważniejsze(podstawowy) elementy systemu więziennego.
Zakład karny jest to instytucja, „ w której odbywa się karą pozbawienia wolności, będącą jedną z zasadniczych kar za popełnione przestępstwa, trwającą najmniej 3 miesiące najwięcej 15 lat;
za przestępstwa zagrożone karę śmierci można orzec pozbawienie wolności na okres 25 lat(…)”. Zakłady karne mogą być tworzone jako samodzielne zakłady jako odziały Z.K. lub aresztów śledczych, kilka zakładów karnych może posiadać wspólna administracje.
Na czele zakładu karnego stoi dyrektor zakładu. Do jego podstawowych uprawnie należy: ustalanie porządku wewnętrznego zakładu karnego, podejmowanie decyzji o cenzurowaniu korespondencji skazanych, wydawanie zezwoleń na podjęcie nauki, pracy poza zakładem karnym, przyznawanie skazanym nagród związanych
z opuszczeniem Z.K, wymierzanie najsurowszych kar dyscyplinarnych, składanie wniosków o przedterminowe zwolnienie.
Dyrektor zakładu karnego ponosi pełną odpowiedzialności za jego prawidłowe funkcjonowanie zgodnie z Ustawą o służbie Więziennej
( art. 7 ust 5) do obowiązków dyrektora należą:
1) zapewnienie praworządnego wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania,
2) zapewnienie bezpieczeństwa i porządku w podległej jednostce,
3) racjonalne wykorzystanie środków finansowych,
4) zapewnienie odpowiedniego do potrzeb doboru i wykorzystania kadry, stałego podnoszenia jej kwalifikacji, właściwego wykonywania obowiązków i dyscypliny,
5) nadzorowanie działających w ramach zakładu i aresztu szkół, szpitali i ambulatoriów,
6) wykonywanie poleceń wydawanych w ramach nadzoru penitencjarnego,
7) współdziałanie w zakresie realizacji zadań zakładu lub aresztu
z właściwymi instytucjami państwowymi, samorządowymi
i społecznymi oraz kościołami, związkami wyznaniowymi
i osobami godnymi zaufania.
Każdy zakład karny musi mieć swoją strukturę, w skład której wchodzi personel:
- ochrony – odpowiada za bezpieczeństwo funkcjonariuszy i więźniów;
- obsługi – odpowiada za przyjęcie i zwolnienie osadzonych, zapewnienie odpowiednich warunków socjalno-bytowych;
- resocjalizacyjny – odpowiada za diagnostykę penitencjarną, programowanie działań resocjalizacyjnych i terapeutycznych. Odpowiada za współprace z rodziną więźniów oraz odpowiednimi instytucjami zewnętrznymi;
- administracji – odpowiedzialny za zarządzaniem więzieniem, prowadzenie właściwej polityki kadrowej oraz za zatrudnienie więźniów.
Jak widać nie każdy pracownik zakładu ma styczność z więźniami.
Ważna jest także komisja penitencjarna, która powoływana jest przez dyrektora zakładu. W skład komisji wchodzą funkcjonariusze służby więziennej oraz pracownicy powołani przez dyrektora.
Do działań komisji należy:
1) podejmowanie decyzji o skierowaniu skazanego do właściwego zakładu karnego,
2) kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary
- jeżeli nie określił tego sąd w wyroku,
3) ustalanie indywidualnych programów oddziaływań
na skazanego i dokonywanie ocen ich wykonywania,
4) dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego
w resocjalizacji,
5) ustalenie okresu niezbędnego dla przygotowania skazanego
do życia po zwolnieniu z zakładu.
Typy Zakładów Karnych

„Zakłady karne różnią się stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikających z tego ich obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i po za jego obrębem”. W Polsce karę pozbawienia wolności wykonuje się w następujących rodzajach zakładów karnych:
1) zakładach karnych dla młodocianych,
2) zakładach karnych dla odbywających karę po raz pierwszy,
3) zakładach karnych dla recydywistów penitencjarnych,
4) zakładach karnych dla odbywających karę aresztu wojskowego.
Ad1) W Z.K. dla młodocianych odbywają karę skazani, którzy nie umączyli 24 roku życia. Wyodrębnienie tego typu zakładu „podyktowane było koniecznością odizolowania tej kategorii skazanych
od demoralizującego wpływu innych uwięzionych(…)”. Młodociani stanowią grupę osób znajdujących się jeszcze w stanie rozwoju psychicznego i biologicznego, zatem istnieje większa skuteczność oddziaływanie wychowawczych na ich postawy. Podstawową formą oddziaływań na młodocianych w procesie resocjalizacji jest nauczanie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie, wykorzystywane są różnorodne formy oddziaływań zespołowych i indywidualnych uwzględniając wiek skazanego m.in. zajęcia kulturowe-oświatowe, wychowanie fizyczne i sport. Młodociani maja prawo do dłuższego widzenia raz w miesiącu, a dzienna norma żywienia jest większa dla osób, które nie ukończyły
18 roku życia. Wobec młodocianych nie stosuje się surowszych kar dyscyplinarnych. W odróżnieniu od skazanych dorosłych, którzy mogą wybrać zwykły system odbywania kar, młodociani obligatoryjnie odbywają karę w systemie programowego oddziaływania.
Ad2) w Z.K. dla odbywających karę po raz pierwszy „ osadza
się również skazanych odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności orzeczoną w tej samej sprawie oraz skazanych na keje pozbawienia wolności niebędących recydywistami penitencjarnymi”.
W tego typu zakładach mogą odbywać karę osoby skazane
za przestępstwa nieumyślne. Odbywający karę mogą korzystać
w zakładzie karnym z zatrudnienia, nauczania oraz zajęć społeczno wychowawczych i sportowych.
Ad3) W zakładach karnych dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwa umyślne, lub zastępczą karę pozbawienia wolności, którzy już wcześniej odbywali karę pozbawienia wolności za podobne przestępstwa lud karę aresztu wojskowego. „Recydywista penitencjarny
to każdy przestępca wtórny, który przebywał już w więzieniu, a który nie koniecznie mieści się, choć może w definicji kodeksowej pojęcia recydywista”.• Wobec tych skazanych powinny być podjęte szczególne środki oddziaływania resocjalizującego wnikające z ich znacznej demoralizacji. Kara pedagogiczna powinna być bardzo dobrze przygotowana do wypełniania szczególnie trudnych zadań wychowawczych. Że szczególnych wzglądów resocjalizacyjnych można skierować skazanego do zakładu dla odbywających karę po raz pierwszy.
Ad4) Zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego są przeznaczone dla żołnierzy zawodowych lub osób powołanych
do odbycia służby wojskowej. Kary aresztu wojskowego trwają najmniej miesiąc najwięcej dwa lata. Podczas odbywania kary skazany ma obowiązek pracy lub nauki. W tego typu zakładach uwzględnia
się przestrzeganie dyscypliny wojskowej i elementów szkoleń wojskowych. Skazani umieszczeni są w odrębnych pomieszczeniach przy zachowaniu hierarchii w stopniach wojskowych. Skazani odbywają karę w pełny umundurowaniu wojskowym pozbawianym godła państwowego oraz znaków i stopi wojskowych.
Zakłady karne każdego rodzaju mogą być organizowane jako zakłady typu zamkniętego, półotwartego, otwartego. Poszczególne typy zakładów różnią się między sobą stopniem izolacji skazanych, stopniem zabezpieczeń, oraz obowiązkami uprawnieniami w zakresie poruszania się po terenie zakładu karnego i po za jego obrębem.
W zakładzie karnym typu zamkniętego cele mieszkalne są zamknięte całą dobę. Jednak, jeśli względy bezpieczeństwa nie stoją
na przeszkodzie mogą być otwarte przez pewien okres czasu w ciągu dnia. Skazani mogą być zatrudnieni po za zakładem w pełnym systemie konwojowania, a z reguły powinni być zatrudnieni na terenie zakładu. Nauczanie, zajęcia kulturowo sportowe skazanych odbywa
się na terenie zakładu. Osadzeni mogą korzystać z własnej bielizny
i obuwia, a za zgoda dyrektora także i z własnej odzież. Tego typu jednostki charakteryzują się najmniejszą swoboda kontaktów skazanych
ze światem zewnętrzny, oraz ze współ osadzonymi. Skazanym odbywających karę w tego typu jednostkach przysługują dwa widzenia w ciągu miesiąca, a funkcjonariusze podczas widzeń prowadza kontrolą rozmów. Korespondencja podlega kontroli przez administracje zakładu.
W porównaniu z zakładem zamkniętym zakład karny typu półotwartego charakteryzuje się mniejszym stopniem zabezpieczenia
i izolacji skazanych. Cele mieszkalne w zakładach półotwartych pozostają w ciągu dnia otwarte, natomiast w nocy są zamykane. Skazani mogą być zatrudnieni poza zakładem w systemie zmniejszonego konwojowania. Można im zezwolić na uczestniczenie w nauczaniu
i zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu. Osadzeni mogą korzystać z własnej bielizny obuwia i odzieży. Istotnym elementem zakładu półotwartego jest możliwość uzyskania przez skazanych przepustek z zakładu, ale nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku. Kontakty osadzonych z rodziną, światem zewnętrznym i współ więźniami jest szerszy niż w zakładach typu zamkniętego. Odbywający karę przysługują trzy widzenia w ciągu miesiąca. Korespondencja
i rozmowy telefoniczne mogą być kontrolowane przez administrację zakładu.
Zakład karny typu otwartego charakteryzuje się tym, że cele mieszkalne skazanych są otwarte całą dobę, skazanych zatrudnia
się przede wszystkim po za zakładem bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy. Zezwala im się na uczestniczenie w nauczania, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu. Mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia, mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego własne pieniądze pozostające do ich dyspozycji. Przysługują im przepustki nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w ciągu roku. Celem pobytu skazanego w zakładzie karnym typu otwartego
jest stopniowe ułatwianie skazanym do powrotu na wolność. Regulamin takich jednostek przewiduje, iż skazany maże korzystać
z nieograniczonej liczby widzeń w ciągu miesiąca. Korespondencja
i rozmowy telefoniczne nie podlegają kontroli. „Można przyjąć,
że powyższa typologia zakładów karnych pozwala na manipulowanie więźniami, na ich przesuwanie z jednego typu do innego, w obie strony, co jest niczym innym jak dozowaniem wolności”.
W każdym zakładzie karnym skazani mogą odbywać karę w różnych systemach odbywania kary, wyróżniamy trzy systemy oddziaływania: zwykły terapeutyczny i programowego oddziaływania. System odbywania kary nie jest związana z typem i rodzajem zakładów karnych. Odbywanie kary w systemie terapeutycznym nie wymaga zgody osadzonego. W tym systemie karę odbywają skazani z zaburzeniami psychicznymi, uzależnieni od alkoholu lud innych środków odurzających, upośledzeni umysłowo i osoby niepełnosprawne.

PRZEDMIOT BADAŃ


Przedmiotem badań mojej pracy są zjawiska patologii społecznej występujące w środowisku więziennym.
Badaniami objęto 30 mężczyzn mieszkańców Warszawy którzy odbywali karę pozbawienia wolności w więzieniach na terenie całego kraju.
Narzędziem, przy pomocy którego zbierałem informacje empiryczne do mojej pracy był kwestionariusz ankiety. Respondentów poinformowałem, że ankieta jest anonimowa. Poprosiłem jednocześnie rzetelną i szczerą odpowiedź zapewniając o pełnej dyskrecji. Badania przeprowadziłem indywidualnie z każdym wybranym respondentem.
W ramach przedmiotu badań sformułowałem następujące problemy badawcze i (hipotezy):
1) Czy więzienie resocjalizuje czy demoralizuje?
2) Czy więzienie zmienia ludzi?
3) Czy izolacja więzienna służy przywróceniu przestępcy do życia
w społeczeństwie?
4) Jak badani oceniają funkcjonowanie zakładów karnych?