Makroekonomia -Zagadnienia
MAKROEKONOMIA -ZAGADNIENIA
1) PRZEDMIOT BADAŃ. 4 GŁÓWNE PROBLEMY MAKROEKONOMII A POLITYKA GOSPODARCZA
Głównymi problemami makroekonomii są:
Inflacja - to trwały wzrost ogólnego poziomu cen .
inflacja ciągniona przez popyt (ludzie chcą kupić więcej niż gospodarka wytwarza zwykle przy pełnym zatrudnieniu lub pełnym wykorzystaniu mocy wytwórczych)
inflacja pchana przez koszty (pojawia się wtedy gdy nałożone są jakiekolwiek ograniczenia lub gdy zostaje zwiększona cena na podaż jednego lub kilku zasobów)
inflacja strukturalna (pojawia się wówczas gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki. Zmiany popytu na produkt, zmiany technologii jej wytwarzania, oraz zmiany konkurencji, wobec której stoją producenci wywołują inf. strukturalną.)
tłumienie inflacji
- ustalić rodzaj inflacji, każdy rodzaj ma inne przeciwdziałanie
- przezwyciężenie politycznych zastrzeżeń pojawiających się przy wdrażaniu odpowiednich posunięć polityki gospodarczej
bezrobocie stracona produkcja, jak również trudna sytuacja osobista tych którzy nie maja pracy
bezrobocie przejściowe (występuje gdy ludzie przechodzą z jednego miejsc pracy w drugie, wymagające podobnych kwalifikacji)
bezrobocie cykliczne (wywołane przez okresowe spadki koniunktury gospodarczej)
bezrobocie strukturalne (spowodowane potrzebą znaczących zmian kwalifikacji pracowników, wywołanymi innowacjami technologicznymi lub konkurencyjnością danej gałęzi przemysłu)
bezrobocie ukryte (bezrobocie dotyczące ludzi nie ujętych w statystykach dotyczących bezrobocia
PRAWO OKUNA- mówi że dla każdego procentu
Wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej
Stopy bezrobocia, luka PNB powiększa się o 2,5%
Stagflacja (żargonowe określenie powstałe z połączenia fragmentów słów stagnacja i inflacja, a więc bezrobocie + inflacja)
Wachania koniunktury tj. spadek tempa wzrostu wydajności pracy a więc spadek tępa wzrostu dochodu narodowego.
Dochody ludzi związane są bezpośrednio z tym, co wytwarzają, wzrost sumy dochodu narodowego wiąże się bezpośrednio ze wzrostem produktywności. Bez wzrostu produkcji na pracownika nie ma wzrostu dochodu. Ludziom można dać więcej pieniędzy do wydania, ale bez większej ilości produktów na które można je wydać, znikną w dymie wyższych cen. Powracające, ale nieregularne wahania poziomu ogólnej działalności gospodarczej w górę i w dół w ramach głównego, długookresowego trendu można jako cykl gospodarczy.
Trend: przejaw długookresowej zmiany, w górę lub w dół, jakiejś zmiennej ekonomicznej np. PNB. Recesja: przejaw spadku ogólnej działalności gospodarczej, szczególnie produkcji krajowej i zatrudnienia. Dno koniunktury: najniższy punkt cyklu gospodarczego, produkt narodowy brutto przestaje spadać a bezrobocie przestaje rosnąć. Ożywienie: realny produkt narodowy brutto zaczyna wzrastać a bezrobocie spadać. Szczyt koniunktury: faza cyklu, która pojawia się wtedy, gdy ogólny poziom aktywności gospodarczej przestaje się podnosić.
2) EKONOMIA POZYTYWNA A EKONOMIA NORMATYWNA
Myślenie ekonomiczne jest często dzielone na dwie kategorie pozytywne i normatywne. Ekonomia pozytywna stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, które zajmują się światem takim jakim on jest, a nie takim jakim powinien być. Zajmuje się jedynie konsekwencjami zmian warunków ekonomicznych lub też kierunkowi polityki ekonomicznej. Ekonomia normatywna stanowi gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się sądami wartościującymi jakie powinny być ceny, poziomy produkcji, dochody i kierunki polityki gospodarczej rządu.
3) GRANICE MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH A WYRÓB EKONOMICZNY
Granice możliwości produkcyjnych zwane niekiedy jako krzywe możliwości produkcyjnych są graficznym przedstawieniem różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytwarzane gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystywane. Pokazuje ona wszystkie możliwe kombinacje produkcyjne, gdy wszystkie dostępne zasoby są wykorzystywane w maksymalnie produktywny sposób, przy zastosowaniu najlepszej znanej technologii.
4) ISTOTA PRZEWAGI KOMPARATYWNEJ W PRODUKCJI I WYMIANIE
Przewaga komparatywna - jest to względnie niższy koszt produkcji lub zdolności do produkowania wyrobu po niższym koszcie, niż jest wstanie robić to konkurent, w sensie ilości dóbr, z wytworzenia których trzeba zrezygnować.
Przykład produkcji samochodów i ciągników :
Kraj samochód / dzień ciągnik / dzień
A 4 8
B 6 24
W kraju A koszt wytworzenia 1 samochodu= 2 ciągniki, w kraju B 1 samochód= 4 ciągniki. W sensie względnych kosztów produkcji, kraj A posiada komparatywną przewagę w produkcji ciągników, ponieważ może wytworzyć jeden samochód po mniejszym koszcie (w sensie liczby ciągników z których musi zrezygnować) niż jest tego wstanie dokonać kraj B. Podobnie jeden ciągnik jest mniej kosztowny w produkcji dla kraju B niż dla kraju A.
Jeśli kraje A i B będą specjalizować się wytwarzaniem dóbr, w produkcji których maja przewagę komparatywna i następnie podejmą handel między sobą, Każdy z nich na tym skorzysta, tak wiec dzięki specjalizacji i wymianie kraje A i B zmniejsza swoje koszty produkcji i przesuną się bliżej do granicy swoich łącznych możliwości produkcyjnych.
5) ISTOTA RYNKU JAKO „NIEWIDZIALNEJ RĘKI”
Według Adama Smith własny interes działa jak „niewidzialna ręka”, zjawisko które skłania poszczególne jednostki do tego, by pracowały na rzecz wspólnych korzyści przez dążenie do osiągnięcia własnych.
6) ISTOTA, FORMY I ZNACZENIE KONKURENCJI
Konkurencja - jest to proces przy pomocy którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzję zawarcia transakcji. Konkurencja między sprzedającymi przybiera rozmaite formy, dotyczy ceny, jakości, wagi, kredytu oferowanego kupującym. Wszystkie te formy konkurencji można podzielić na dwie zasadnicze kategorie: konkurencje cenowa i poza cenowa.
Konkurencja cenowa, jako siła koordynująca, doprowadza do zgodności między wielkością produkcji a ilością towarów, którą konsumenci są skłonni i są w stanie kupić.
Konkurencja poza cenowa
7) ISTOTA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ I MECHANIZM JEJ PRZYWRACANIA
popyt i podaż reprezentują dwie strony rynku, sprzedających i kupujących.
Nadwyżka rynkowa: ilość o która wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danym poziomie ceny. W ujęciu graficznym pojawia się nad punktem przecięcia krzywych popytu i podaży.
Cena równowagi: cena w kierunku której będzie zmierzał rynek konkurencyjny i na poziomie której będzie pozostawała po jej osiągnięciu, przy założeniu, że nic w otoczeniu nie ulegnie zmianie. Cena przy której rynek ulega oczyszczeniu, przy której wielkości popytu zgłaszanego przez konsumentów odpowiada dokładnie wielkości podaży oferowanej przez producentów.
Ilość równowagi: poziom wielkości produkcji (sprzedaży), do której rynek będzie zmierzał i na poziomie której pozostanie, gdy ją osiągnie, jeśli w otoczeniu nic się nie zmieni. Osiągana jest gdy wielkość popytu zrównuje się z wielkością podaży (przy cenie równowagi)
Niedobór rynkowy: ilość, o którą wielkość popytu przekracza wielkość podaży przy danej cenie. W ujęciu graficznym znajduje się między krzywymi podaży i popytu poniżej punktu równowagi.
Równowaga rynkowa- punkt przyjęcia się krzywych popytu i podaży
8) ZALETY I WADY RYNKÓW KONKURENCYJNYCH
Zalety konkurencji: maksymalizacja produkcji, rywalizacja, motywacja, wynalazki itp.
Wady rynku konkurencyjnego :
- Konkurencja nie będzie skuteczna o tyle, o ile koszty produkcji będą ponoszone przez ludzi, nie korzystających z danego wyrobu (np. zanieczyszczenia)
- Rozwój niepożądanych społecznie produktów i usług (alkohol i heroina, obniżka cen prowadzi do zwiększenia konsumpcji= alkoholizm i narkomania)
- Proliferacja produktów- duża odmiana tego samego produktu (dużo producentów mała produkcja= mały zarobek)
- stosowanie nieetycznych technik, rozpowszechnianie fałszywych informacji (techniki promocyjne w oparciu o zasadę „przynęć i zmyl”)
9) POJĘCIE I DETERMINANTY POPYTU
Popyt- zgłaszane w określonym czasie na rynku zapotrzebowanie na dobra materialne i usługi, sprzedawane po ustalonej cenie.
DETERMINANTY POPYTU:
- cena danego dobra
- dochód kupujących
- gust i upodobania
- ceny dóbr komplementarnych i substytutów
- liczba ludności
- podział dochodów między gospodarstwa domowe
- przewidywania dotyczące zmian cen
10) POJĘCIE I DETERMINANTY PODAŻY
PODAŻ- na rynku dóbr materialnych i usług, ilość towarów i usług, jaka jest oferowana do sprzedaży przez producentów po danej cenie i w określonym czasie.
POZACENOWE DETERMINANTY PODAŻY :
- ceny czynników produkcji- wzrost cen czynników produkcji powoduje przesuwanie się krzywej podaży w górę, a spadek cen czynników powoduje przesuwanie w dół
- technologia- bardziej efektywna obniża koszty wytworzenia produktu, co przy danej cenie rynkowej zwiększa zyskowość produkcji
- podatki i subsydia- podatek, który jest kosztem wytworzenia produktu przesuwa krzywą w górę, a subsydia obniżając koszt wytworzenia przesuwa krzywą w dół
- przewidywanie cen- w przypadku oczekiwania na wzrost cen i dostarczania mniejszej ilości produktów na rynek krzywa podaży przesunie się w górę
- Ilość przedsiębiorstw w gałęzi- wzrost liczby przedsiębiorstw zwiększa ilość oferowanych produktów przesuwając krzywą podaży w dół, a w wypadku zmniejszenia ilości przedsiębiorstw krzywa przesuwa się w górę
11) PNB A PKB; KATEGORIA WARTOŚCI DODANEJ
PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB)- obejmuje wartości wszystkich dóbr materialnych i usług niematerialnych wytwarzanych w ciągu roku w sferze produkcji materialnej i poza produkcją materialną przez czynniki wytwórcze będące własnością obywateli określonego państwa
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB)- obejmuje wartość produkcji wytwarzaną przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium określonego kraju bez względu na to, czy są one własnością obywateli tego kraju, czy też osób zagranicznych
KATEGORIE WŁASNOŚCI DODANEJ- jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego)procesu produkcji.
12) ISTOTA DN; ZALETY I WADY TEJ MIARY
DOCHÓD NARODOWY (DN)- powszechnie stosowany miernik efektów osiąganych w ciągu roku przez społeczeństwo określonego państwa w wyniku działalności ludzkiej
13) RODZAJE INFLACJI I SPOSOBY JEJ PRZECIWDZIAŁANIA
INFLACJA - jest to sytuacja w której ilość pieniędzy w obiegu rośnie szybciej niż wartość towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Taki stan rzeczy prowadzi w konsekwencji do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
Rodzaje inflacji:
- popytowa
- kosztowa
- strukturalna
Sposoby przeciwdziałania inflacji:
- stosowanie przez rząd zdecydowanych środków polityki gospodarczej po to, aby ograniczyć inflacje lub utrzymać pod kontrolą.
- zmienianie prawa i instytucji w ten sposób, aby inflacja nie mogła się łatwo pojawić.
- zastosowanie środków przystosowujących do życia z inflacją.
14) RÓŻNICE MIĘDZY INFLACJA POPYTOWĄ A KOSZTOWĄ
INFLACJA POPYTOWA- oznacza nadmierny popyt w stosunku do podaży dóbr i usług. Pojawia się, gdy wzrost ilości pieniędzy w obiegu jest większy od wzrostu masy towarowej na rynku (od wzrostu PKB) tzn. konsumenci są gotowi kupić więcej niż jest w stanie wyprodukować gospodarka. Inflacja popytowa pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu zagregowanego popytu. Poziom cen jest w takim wypadku „ciągnięty” przez zwiększony popyt nabywców.
INFLACJA KOSZTOWA- jej źródłem jest wzrost kosztów produkcji. Występuje ona w tedy, gdy stosunek np. wzrostu cen surowców lub półfabrykatów nastąpi wzrost kosztów produkcji, a w konsekwencji wzrost cen. Inflacja kosztowa pojawia się w gospodarce w wyniku zrostu kosztów produkcji spowodowanych wzrostem cen np. energii, płac. Poziom cen pchany jest wtedy przez rosnące ceny.
15) KOSZTY A KORZYŚCI Z INFLACJI
KOSZT- poniesione w określonym czasie wydatki na płacenie niezbędnych elementów każdego procesu gospodarczego, tj. środków pracy, przedmiotów pracy i pracy ludzkiej.
16) BEZROBOCIE I JEGO RODZAJE; SPOSOBY PRZECIW DZIAŁANIA
BEZROBOCIE- jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujących pracy i jednocześnie nie mających pracy.
Rodzaje bezrobocia:
- frykcyjne
- strukturalne
- koniunkturalne, wynikające z niedostatku popytu (bezrobocie typu keynesowskiego)
- klasyczne
- sezonowe
- dobrowolne
Sposoby przeciwdziałania bezrobocia:
- prowadzenie pośrednictwa pracy przez biura pracy
- organizowanie i finansowanie szkoleń zawodowych i kursów
- inicjowanie prac interwencyjnych (roboty publiczne, komunalne)
- finansowanie robót publicznych
- udzielanie kredytów z Funduszu Pracy bezrobotnym
- udostępnienie kredytów przedsiębiorstwom tworzącym nowe miejsca pracy i zobowiązującym się zatrudnić osoby bezrobotne
- inicjowanie tworzenia nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych
- stosowanie ulg inwestycyjnych.
17) ZNACZENIE PRAWA A. OKUNA DLA ROZWOJU KONIUNKTURY
Prawo A. Okuna mówi, że dla każdego procentowego wzrostu rzeczywistego stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia luka produkcji krajowej brutto powiększa się o 2,5%.
Zwiększające się bezrobocie negatywnie wpływa na produkcje kraju powodując, że gospodarka wchodzi w fazę recesji (obserwujemy gwałtowny spadek produkcji).
Tendencje spadkowe, które towarzysza recesji sprowadzają gospodarkę na dno aktywności gospodarczej (dno koniunkturalne) zwane także DEPRESĄ. Następnie stopniowa koniunktura poprawia się (następnie ożywienie) i zaczyna się nowy cykl. Stopa bezrobocia maleje wraz ze wzrostem produkcji, zmniejszając w ten sposób lukę w produkcji krajowej brutto.
18) KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI A KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA
Krańcowa skłonność do konsumpcji – jest to część każdego dodatkowego funta dochodu rozporządzalnego, którego gospodarstwa domowego chcą przeznaczyć na konsumpcję.
Wykres przedstawia funkcję konsumpcji. Krańcowa
Skłonność do konsumpcji (ang. MPC- marginal
propensity to consume) wynosi 0,7. Kiedy dochód
wzrasta o 40 (z A do B), konsumpcja zwiększa się
o 0,7*40 czyli o 28 (z B do D).
Krańcowa skłonność do oszczędzania
(ang. MPS marginal propensity to save) to ta część dodatkowej jednostki dochodu, która zostaje zaoszczędzona. Ponieważ dochód musi być skonsumowany albo zaoszczędzony MPC+ MPS= 1
Wykres przedstawia funkcję oszczędności.
Krańcowa skłonność do oszczędzania
Wynosi 93
19) ISTOTA MNOŻNIKA INWESTYCYJNEGO I JEGO ZNACZENIE W PRAKTYCE
Mnożnik inwestycyjny – to stosunek zmiany produkcji w wyniku zmiany popytu globalnego (= popytowi autonomicznemu).
Mnożnik wynosi 11-MPC (krańcowa skłonność do konsumpcji) lub 1MPS (krańcowa skłonność do oszczędzania)
Mnożnik jest większy od 1 ponieważ MPC i MPS są dodatnimi ułamkami właściwymi. Wysokość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji. Przy wysokiej MPC wzrasta dochód, a wraz z nim konsumpcja, co powoduje wysoką wartość mnożnika. Jeżeli natomiast MPC jest niewielka i jednocześnie popyt konsumpcyjny jest niewielki mnożnik ma niską wartość.
Znaczenie mnożnika w praktyce jest takie, że pozwala on określić jak wzrasta dochód i produkcja pod wpływem wzrostu inwestycyjnego. Mnożnik wpływa na zmianę rozmiarów produkcji odpowiadających warunkom równowagi.
20) ISTOTA PARADOKSU ZAPOBIEGLIWOŚCI (OSZCZĘDZANIA)
Paradoks zapobiegliwości- to zjawisko polegające na tym, że obniżenie skłonności do oszczędzania prowadzi do wzrostu produkcji, lecz nie wywołuje zmian w planowanych oszczędnościach, nadal odpowiadają one stanowi równowagi i muszą być równe planowanym inwestycjom
Krzywa popytu globalnego przesuwa się w górę
(z położenia AD do AD). W wyniku przesunięcia
w górę funkcji konsumpcji. Punkt równowagi przesuwa
się z E do E. Wielkość dochodu i produkcji wzrasta
ze 100 do 140
21) ISTOTA I ELEMENTY POPYTU GLOBALNEGO
Popyt globalny- to planowane wydatki na zakop dóbr i usług przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe przy różnej wielkości dochodu.
Wykres popytu globalnego- zakładamy, że popyt
Inwestycyjny jest stały, zatem konsumpcja jest jedną częścią popytu globalnego, która rośnie wraz ze wzrostem dochodu. Wykres ten powstał przez dodanie stałego popytu inwestycyjnego do funkcji konsumpcji C
Elementy popytu globalnego :
1) popyt konsumpcyjny- suma wydatków przeznaczona na konsumpcje (rozporzą dzalne dochody osobiste)
2) popyt inwestycyjny- oznacza zamierzone przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów.
22) BUDŻET PAŃSTWA A POPYT GLOBALNY
Zwiększenie państwowych zakupów dóbr i usług powoduje wzrost popytu globalnego i produkcji zapewniających równowagę. (zachodzi ona wtedy gdy planowane oszczędności i podatki są równe planowanym inwestycjom i wydatkami państwa. Zachodzi wtedy równość
Podatki netto
S+NT=G=I inwestycje
Planowane oszczędności wydatki państwa
W budżecie państwa występuje deficyt nadwyżka gdy wydatki są większe (mniejsze) nie wpływy z podatków. Wzrost wydatków państwa (popyt globalny) zwiększa deficyt, natomiast wysokie podatki ograniczają go. S-I=G-NT deficyt budżetu państwa
23) AUTOMATYCZNE STABILIZATORY KONIUNKTURY
Automatyczne stabilizatory koniunktury to takie mechanizmy w gospodarce, które zmniejszają podatność PNB (Przyrostu Narodowego Brutto) na wstrząs (np. wzrost cen ropy naftowej czy też wybuchu wojny).
Zaliczamy do nich min.:
- podatek dochodowy
- podatek od wartości dodanej (VAT)
- zasiłek dla bezrobotnych (gdy spada produkcja i dochód, rząd wypłaca niższe zasiłki dla bezrobotnych, a dochody państwa z podatku dochodowego VAT zmniejszają się)
- import- jego ograniczenie powoduje wzrost produkcji i daje nowe miejsca pracy. Zaletą stabilizatorów jest to, że działają automatycznie tzn. nikt nie decyduje o ich uruchamianiu.
24) ISTOTA I PRZYCZYNY STAGFLACJI
STAGFLACJA- jest to jednoczesne występowanie stale wysokich stóp bezrobocia i wysokiej inflacji
Przyczyny stagflacji:
- obniżenie tempa wzrostu produkcyjności (ograniczenie w zatrudnieniu
- spadek realnych dochodów gospodarki
- wzrost stopy oprocentowania i jednoczesne zmniejszenie popytu globalnego
- ujemny wstrząs podażowy, który w krótkim okresie czasu wynotuje wzrost cen i spadek produkcji.
25) KRZYWA PHILLIPSA A STAGFLACJA
Krzywa Phillipsa- dowodzi, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to, że możemy wybrać niższe bezrobocie za cenę wyższej inflacji lub odwrotnie. Każda krzywa Philipsa obrazuje tempo inflacji. Pierwotnie krzywa Philipsa ilustrowała odwrotną zależność pomiędzy inflacją a bezrobociem. Dziś wiemy już, że krótkookresowa krzywa Philipsa ilustruje jedynie przejściową zależność tych zmiennych, pokazując, w jaki sposób bezrobocie i inflacja dostosowują się do gwałtownych zmian poziomu popytu globalnego. Wstrząsy podażowe prowadza do wyższej inflacji oraz do wyższego bezrobocia w sytuacji, gdy proces dostosowania się płac i cen jest powolny. Długookresowa krzywa Philipsa przebiega pionowo. Jeżeli ludzie są w pełni dostosować się do inflacji, to nie wywiera ona żadnego wpływu na zamienne realne. Gospodarka powraca do swojej naturalnej stopy bezrobocia, niezależnie od stopy inflacji. Stagflacja oznacza współwystępowanie wysokiej inflacji i dużego bezrobocia.
Często jest ona spowodowana przez ujemny wstrząs podażowy.
26) TREND KONIUNKTURALNY A CYKL GOSPODARCZY
Cykl koniunkturalny- polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół długookresowych trendów. Są to krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu. Odzwierciedlają wahania popytu w sytuacji, gdy proces dostosowań produkcji, zatrudnienia i płac w krótkim okresie przebiega powoli. Przeciętna długość cyklu wynosi 5 lat.
Tendencja rozwojowa- (trend) produkcji wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.
27) FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO
1) przyspieszenie inflacji
2) wzrost bezrobocia
lub
1) spadek bezrobocia
2) przyspieszenia tempa inflacji
3) stłumienie inflacji
28) CECHY I FUNKCJE PIENIĄDZA
Pieniądz- to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc jest to środek wymienny.
Funkcje pieniądz- powszechnie akceptowany środek płatniczy
29. DETERMINANTY WARTOŚCI PIENIĄDZA.
Pieniądz symboliczny jest to płatniczy środek, którego wartość, czy też siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jej wytworzenia lub jako wartość towaru w innych niż zastosowaniach pieniądz.
Pieniądz bezgotówkowy jest to środek wymienny, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej.
30. RODZAJE POPYTU NA PIENIĄDZ
Zmienne określające popyt na pieniądz:
- stopa procentowa
- poziom cen (przeciętna cena dóbr i usług)
- realny dochód
Popyt na pieniądz jest to zasób pieniądza w ujęciu realnym (realny zasób pieniądza). Pieniądz ceni się ze względu na jego zdolność do nabywania dóbr. Popyt na pieniądz w roli środka wymiany zależy od rezultatów porównania wynikających z motywów transakcyjnego i przezorności korzyści z tytułu utrzymywania dodatkowego funta z kosztami w postaci utraconych odsetek wskutek nie ulokowania pieniędzy w oprocentowanych aktywach. Wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza spada w miarę wzrostu stopy procentowej. Wzrost dochodu realnego, powoduje zwiększenie zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza przy każdym poziomie stopy procentowej.
31. RÓŻNICE MIĘDZY PIENIĄDZEM A INNYMI TOWARAMI.
Pieniądz jest środkiem, za którego pośrednictwem ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.
32. ISTOTA SYSTEMU BANKOWEGO I JEGO ELEMENTY SKŁADOWE.
Obejmuje całokształt instytucji bankowych i finansowych w kraju oraz normy określające ich wzajemne zależności.
Prawo bankowe - ustala rodzaje banków i ich czynności zadania nadzoru banków funkcje banku centralnego.
FUNKCJE SYSTEMU BANKOWEGO :
- Kreowanie pieniądza podstawowego – banki centralne emisyjne
- Kreowanie pieniądza zdecentralizowanego tj.: jako środka płatniczego i instr. kredytów.
- Pośredniczenie miedzy posiadaczami instytucji finansowych pieniędzy i ich użytkownikami - towarzystwami ubezpieczeniowymi.
33. – 34. NARZEDZIA ODDZIAŁYWANIA BANKU CENTRALNEGO NA WIELKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA
Bank a instytucja finansowa, - różnica: możliwość tworzenia przez banki nowej siły nabywczej, a instytut finansowy pośredniczą w przepływie siły nabywczej.
Rodzaje wykonywanych zadań: podział banków :
1. Bank centralny-podmiot państwowy.
2. Operacyjne.
3. Spółdzielczość kredytowa.
4. Specjalne (inwestycje hipoteczne)
5. Kasy oszczędnościowe.
ad1. Bank Centralny - funkcja emisyjna, bank banków - (banku w gospodarce narodowej, bank państwa -płynność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Bank centralny kreuje całokształt polityków finansowych w kraju (regulowanie odpływów i przypływów pieniędzy do banków komercyjnych).
NARZEDZIA - ustalanie obowiązku rezerwy finanso - prowadzenie polityki otwartego rynku papierów wartościowych
REZERWA OBOWIAZKU - procent wkładów, jakie muszą włożyć wszystkie banki komercyjne.
STOPA DYSKONTOWA - wykorzystywana w dwóch formach:
- stopa % ustalana przez Bank Centralny przy udzielaniu kredytów bankom komercyjnym;
- instytucja weksla - papiery wartościowe, które wystawca zobowiązuje się uregulować wierzycielowi w określonym terminie (weksel można sprzedać w bankach komercyjnych)
DYSKONTOWANIE WEKSLA - ustalanie wartości weksla przez bank centralny np. weksel wart 10 jednostek a bank daje 8 jednostek.
Polityka otwartego rynku - zakup lub sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny na rynkach giełdowych.
NADZÓR BANKOWY – Bank Centralny lub Ministerstwa Finansów - dbałość o przestrzeganie praw bankowych i niedopuszczanie do płynności finansowej, zezwolenia na działalność bankową:
- f. koncesji (zezwolenie+ spełnienie określonych warunków).
- f. normatywna (każdy, kto stosuje się do określonych norm prawnych)
35. ISTOTA HANDLU ZAGRANICZNEGO I JEGO ODDZIAŁYWANIA NA GOSPODARKĘ.
Handel Zagraniczny - realizacja różnorodnych transakcji międzynarodowych: import, eksport, darowizny, przepływ kapitałów (akcje, obligacje ziemi, rzeczowych urządzeń)
Podstawa handlu zagranicznego (kraje współ. jest wymiana i specjalizacja.
Różnice w wyposażeniu poszczególnych krajów, to różnice kosztów wytwarzania, to różnice w cenach produktów.
Przez handel dany kraj może osiągnąć produkty , które są tanie.
Korzyści skali - dany kraj produkuje czegoś bardzo dużo.
KORZYSCI HANDLU ZAGRANICZNEGO – zalety handlu zagr. (Pyt.39) i wady handlu zagranicznego.
- pobudza działalność gospodarczą
- zwiększa dobrobyt
- powoduje koszty - sprowadzanie samochodów z innego kraju,
to powoduje z kolei recesje, to zwolnienia pracowników krajowego przemysłu samochodowego
- korzyści wynikające z efektywnej alokacji zasobów i z
obniżki społecznych kosztów alternatywnych
- każdy może produkować to co jest mu najłatwiej
- możliwości konsumpcyjne staja się wysokie wg A. Smitha –
produkowanie czegoś nie może kosztować więcej niż zakup tego
- umożliwia dostęp do różnorodnych towarów (w Polsce nie
produkuje się kawy , ani nie rosną cytrusy) np. mikroprocesory - produkcja i technologia jest droga -dlatego taniej jest je kupić za granica niż wytwarzać u nas)
- istnienie konkurencji zagranicznej – wymusza na naszych
produktach lepszą jakość towarów, ogranicza możliwości monopolizacji przez krajowych producentów
- rozszerza się zakres konsumpcji
- promuje specjalizacje
- kraj produkuje te produkty, które jest w stanie produkować
względnie taniej.
EFEKTY NIEKORZYSTNE W HANDLU ZAGR.
- poszczególne jednostki w kraju tracą na handlu zagranicznym
(producenci produkują dobro substytucyjne obniżka ceny, bo jest dużo towarów)
- nie zawsze przyrost DN trafia do rąk konsumenta
- producenci krajowi zabiegają o ograniczenia dla firm obcych
- restrykcje dla importu towarów zagranicznych
- bariery taryfowe – cła (import + export + kontyngenty) które
mogą być importowane, lub eksportowane w ciągu roku
- podatek importowy
- ograniczenia poza taryfowe - kontrola
36. MIARY STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH ZA GRANICĄ – BILANS OBROTÓW:
Różnorodne transakcje, każdy kraj ma podobny bilans płatniczy ustalony przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
Bilans Płatniczy dzieli się na:
1. Bilans obrotów bieżących.
- obejmuje płatności z tytułów obrotów dobrami ,usługami
obsługą kapitału
- rachunek bilans handlowy - wartość exportu - lewa strona i
importu – prawa (w Polsce)
- bilans usług - export i import usług w kraju i zagranicą,
ubezpieczenia towaru, przewozy pax. turystyka, bankowe - pocztowe (Norwegia – frachty)
- bilans procentów i dywidend – obsługa kapitału np. lokaty
zagraniczne, pożyczki, nieruchomości za granica (czynsz z niej wpływa do kraju - napływ)
- transfery nieodpłatne - wszelkie płatności, które nie rodzą
powstania zobowiązania np. renty, emerytury, darowizny, transfery rządowe - na rzecz zagranicznych organizacji
- wydatki i dochody na utrzymanie placówek wojskowych,
dyplomatycznych
- niesklasyfikowane obroty bieżące - handel przygraniczny
- stadion 10–lecia - to nic innego jak szara strefa
2. Bilans Kapitałowy (saldo błędów i opuszczeń, transakcje wyrównane)
- przepływy kapitału we wszelkich możliwych formach:
- kapitały krótkoterminowe - pożyczki, lokaty, obligacje, kredyty
- kapitały długoterminowe – powyżej 1 – roku inwestycje
bezpośrednie, inwestycje w dane przedsiębiorstwo portfelowe –akcje - obligacje.
Transakcje wyrównawcze: w celu zrównoważenia bilansu płatniczego płynny kurs walutowy w kraju nie ma trans. wyst . kiedy jest stały kurs walut - państwo ustala: to są konieczne tran. wyst. bilans po zsumowaniu musi być zrównoważony przez skup, sprzedaż dewiz lub zaciąganie kredytów zagranicznych. Jeśli ujemny – to sprzedaje rezerwy dewizowe lub zaciąga pożyczki.
BILANS HANDLOWY- deficyt coroczny powodujący niekorzystne skutki ekonomiczne np. cześć towarów kupujemy na kredyt i wtedy stajemy się krajem mniej wiarygodnym.
38. PODSTAWOWE NARZEDZIA RESTRUKCJI W HANDLU ZAGRANICZNYM
- bariery taryfowe = cła, import, kontyngenty
- podatek-limitowana ilościowa lub wartość ,które mogą być
importowane lub eksportowane
- podatek importowy
- ograniczenia poza taryfowe - kontrola dewizowa ,
posiadanie licencji
39. ZALETY I MANKAMENTY RESTRYKCJI W HANDLU ZAGRANICZNYM.
SKUTKI RESTRYKCJI CŁA POWODUJĄ:
- wzrost ceny danego towaru krajowego na rynku o wysokość
cła lub o % tego cła.
- wzrost cła dla importu- korzyść dla producentów krajowych
- kontyngent przynosi oderwanie się od reguł rynkowych (bo
dostarcza się nie tyle , ile potrzeba) ,tylko tyle ile administracja każe
- obniżenie podaży zagranicznej – producentom krajowym
opłaca się zwiększyć produkcje ( ale mogą produkować towary o niższej jakości i konsumenci kupią je, ponieważ nie maja zagranicznych
RÓZNICE:
- CŁA - nie ograniczają ilości, tylko cenę
- rozprowadzają bezimiennie na wszystkie towary
KONTYGENTY:
- ograniczają ilość towarów
- wprowadzają konkretne, do każdego producenta
KONTYNGENT CELNY- ilość towarów, które można nabyć bez płacenia cła .
CZTERY GŁÓWNE PROBLEMY RESTRYKCJI HANDLU:
1. Protekcjonizm – popieranie krajowych producentów
2. Restrykcje handlowe są przenoszone
3. Kraje dyskryminowane restrykcjami stosują środki odwrotne do protekcjonizmu.
4. Restrykcje handlowe nie zapewniają utrzymania stanowisk pracy ani powstawanie nowych tylko je wymieniają (chronione nie efekt. Dziedz. Gospodarki.)
41. ZNACZENIE RZĄDOWEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ WG KEYNESIZMU.
Zgodnie z modelem Keynesa, deficyt państwa nie jest zjawiskiem jednoznacznie niekorzystnym. Tak długo, jak występuje pewne bezrobocie, a planowanie oszczędności przekraczają planowane inwestycje, rząd może podnieść poziom dochodu narodowego zwiększając swoje wydatki lub zmniejszając podatki. To czy wywoła tymi krokami deficyt nie jest tak istotne. Jeśli planowanie oszczędności nie są równe planowanym inwestycjom, rząd może ostudzić gospodarkę zmniejszając swoje wydatki lub podnosząc podatki. Stosowanie doraźnych wydatków rządu lub pobieranie podatków w celu sterowania gospodarki w pożądanym kierunku określane jest mianem polityki fiskalnej.
42. ISTOTA MONETARYZMU JAKO TEORII MAKROEKONOMII
Monetaryzm, system współczesnych poglądów ekonomicznych, stanowiący zmodyfikowaną wersję ilościowej teorii pieniądza, głoszącej, że wartość pieniądza jest odwrotnie proporcjonalna, a poziom cen wprost proporcjonalny do ilości obiegu pieniądza. Istotą monetaryzmu jest to, że zakłada względną stałość szybkości obiegu pieniądza, uznaje jego podaż za podstawowy czynnik określający nominalną wartość produktu społecznego. Dla stabilizacji gospodarki postuluje ścisłe powiązanie tej podaży ze wzrostem realnych rozmiarów produktu społecznego, odrzucając jednocześnie inne formy interwencjonizmu państwowego, jako zakłócające naturalną grę sił rynkowych. Spełnienie powyższego postulatu ma przeciwdziałać inflacji, z którą walkę monetaryzm uznaje za priorytetową w stosunku do bezrobocia.
43. MONETARYSTYCZNE RÓWNANIE OBIEGU PIENIĄDZA.
Podbudową myśli monetarystycznej jest ilościowa teoria pieniądza. Zasadnicza teza tej teorii głosi, że zmiana zasobu pieniądza doprowadzi w okresie długim i przy warunkach niezmienionych, do proporcjonalnego wzrostu cen.
Teoria ilościowa może być wyjaśniona przy użyciu równania obiegu, które mówi: MV = PQ
Jeśli Q oznacza realny dochód narodowy (albo realny PNB), to oznaczając go symbolem y, równanie możemy zapisać następująco: MV = Py
Zgodnie z ilością teoria pieniądza w długim okresie zmiany ilości pieniądza ( M ) prowadzą do proporcjonalnych zmian w poziomie cen ( P ) .
Ilościową teorię pieniądza często przedstawia się w postaci wersji zasobowej równania obiegu, tzw. Równania CAMBRIDGE :
M=1/V Py lub M = k Py , gdzie : k=1/V , k – współczynnik określający , jaka część ogólnych zasobów jest utrzymywana w formie pieniężnej ; V – prędkość obiegu oznacza ile razy przeciętnie jednostka pieniężna jest wydawana w ciągu roku .
MONETARYZM – ilościowa teoria pieniądza uzupełniona o założenie , że prędkość obiegu pieniądza jest wysoce stabilna .
44. SKUTKI ZMIANY ZASOBÓW PIENIĄDZA WG MONETARYZMU .
Monetaryści twierdzą , że inflacja wywoływana jest przez ekspansywną politykę monetarną .
Gospodarka jest początkowo w równowadze :
MD = MS
Jeśli rezerwa federalna podnosi poziom zasobu pieniądza do MS , to pożądany zasób pieniądza będzie mniejszy niż obecny , czyli :
MD
45. ISTOTA MIĘDZYNARODOWEGO FUNDUSZU WALUTOWEGO I JEGO ZNACZENIE WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE .
Do zadań MFW należy przede wszystkim : popieranie międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych , tworzenie warunków do wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym , udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych , wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych systemów płatniczych , podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu międzynarodowego . Państwa członkowskie MFW zobowiązane są udostępniać szczegółowe informacje gospodarcze , dzięki którym władze MFW mogą oceniać ich sytuację gospodarczą i finansową oraz podejmować określone decyzje . Finansowanie działalności MFW jest oparte na kapitale zakładowym , który powstał z wpłat udziałów przez państwa członkowskie . Wysokość udziału jest uzależniona od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju . MFW prowadzi również działalność kredytową wobec swoich członków mających deficyt bilansu płatniczego . Polega ona na umożliwieniu państwu członkowskiemu zakupu potrzebnych walut innych państw członkowskich za walutę własną lub tzw. SDR oraz na udzielaniu pożyczek na pokrycie deficytu płatniczego . Działalność ta jest prowadzona w porozumieniu z rządami poszczególnych państw i jest obwarowana warunkiem postrzegania nałożonych przez MFW ścisłych ustaleń , które mają na celu kontrolę nad gospodarką pożyczkobiorcy .
Kontrola ta może dotyczyć m.in. ograniczenia wydatków rządowych , ograniczenia wzrostu płac , poziomu inflacji itp.
46. ISTOTA I PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA SYSTEMU SPECJALNYCH PRAW CIĄGNIENIA .
Złoto pełniło rolę rezerwy międzynarodowej przez wieki . Jest ono jednak drogie zarówno do wydobycia jak i do przechowywania. Aby użyć złota należy nie tylko wydobywać je z ziemi , ale również troszczyć się i ponosić wydatki związane z jego przechowywaniem . W latach 60 – tych członkowie MFW (międzynarodowy fundusz walutowy opracowali plany nowego systemu rezerw monetarnych nazywanego Specjalnymi Prawami Ciśnienia ( SDR – Special Drawing Rights ) . Inaczej niż inne waluty SDR-y są zapisami na kontach krajów członkowskich MFW . Gdy kraj posiada rachunek w SDR-ach może użyć do wyrównania nierównowagi w innych walutach . Nawet jeżeli SDR-y są tylko zapisami na kontach , mają one formę pieniądza międzynarodowego . Członkowie MFW zgodzili się akceptować SDR-y do rozliczania sald na swoich rachunkach tak jak kiedyś akceptowano złoto . Kwota emitowanych SDR-ów określana jest przez MFW . Poszczególne jej części uruchamiane są w określonych przedziałach czasowych , na podstawie kontyngentu danego kraju w MFW , który z kolei zależy od udziału tego kraju w obrotach handlu światowego . Podsumowując SDR-y są preferowane w stosunku do złota , ponieważ przynoszą procent , ich produkcja i przechowywanie nie kosztują prawie nic , stanowią ekwiwalentny sposób rozdzielania aktywów rezerwowych i wprowadzają metodę kontroli wzrostu światowej płynności . Należy zauważyć , że podczas gdy waluty USA i rezerwy MFW w SDR-ach zwiększyły się gwałtownie , składnik zasobów złota był stały w ujęciu absolutnym , ulegając zmniejszeniu w ujęciu względnym spadając z ok. 59% w 1979 r. Do 24% w 1987 r.
48. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA ECU W SYSTEMIE WALUTOWYM EUROPY ZACHODNIEJ .
ECU ( Europen Currency Unit ) , międzynarodowa jednostka walutowa stosowana w rozliczeniach z Europejskim Funduszem Współpracy Walutowej oraz pomiędzy krajami zrzeszonymi w Europejskim Systemie Walutowym ( Unia Europejska ) . Jej wartość określana jest na postawie koszyka walutowego , składającego się z 12 krajów Unii Europejskiej , proporcjonalnie do ich udziału w obrotach towarowych wewnątrz Unii . Powiązać z pytaniem 47 ...
54. ZROZNICOWANIE POZIOMOW ROZWOJU GOSPODARCZEGO KRAJOW SWIATA.
Dysproporcje rozwojowe wyrażają się nie tylko w różnicach zamożności miedzy krajami.
Różnice te są tylko pochodna różnic w poziomie rozwoju. Te ostatni zaś są rezultatem odmienności dróg rozwojowych , odzwierciedleniem różnic poziomu techniki i technologii, kultury technicznej, systemu organizacji życia gospodarczego , etyki pracy i wielu innych czynników.
Te właśnie różnice , będą spuścizna historii i dziedzictwem odmiennych kultur, czynią procesy przezwyciężania dysproporcji tak trudnym.
47. ISTOTA EUROPEJSKIEGO SYSTEMU WALUTOWEGO
ESW powstał w marcu 1979 r. utworzyli go Członkowie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ( wraz z W. Brytanią ).
Najistotniejsze punkty porozumienia dotyczyły :
- przy niektórych transakcjach pomiędzy państwami członkowskimi jako jednostka rozrachunkowa miała być ECU.
- kraje członkowskie miały złożyć po 20% swoich rezerw dewizowych Europejskim Funduszu Współpracy Walutowej i w zamian otrzymać odpowiednią kwotę ECU .
- mechanizm kursowy – w ramach tego mechanizmu każdy kraj ustala nominalny kurs walutowy w stosunku do innych walut wchodzących do systemu ( to początkowo odrzuciło W. Brytania , jednak w 1990 r. ostatecznie przystąpiła ). Każdy z krajów uczestniczący w tym mechanizmie mógł dopuścić się wahań kursu swojej waluty w przedziale + - 2,25%.
Sprawne funkcjonowanie ESW miała zapewnić europejska jednostka monetarna ECU , mechanizm kursowy i system kredytowy . W każdym dniu publikowany jest oficjalny kalkulowany przez Komisję Europejską ECU w stosunku do walut narodowych . Oprócz tego każda waluta ma wyznaczony centralnie kurs w stosunku do pozostałych walut uczestniczących w ESW .
W razie odchyleń wartości rzeczywistej waluty od kursu centralnego konieczna interwencja systemu kredytowego , opartego na środkach wniesionych przez kraje członkowskie do : Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej .
W chwili utworzenia ESW jego członkowie notowali więc bardzo zróżnicowane stopy inflacji , jednak z czasem udało się je sprowadzić do zbliżonego poziomu . ESW spowodował mianowicie zmniejszenie krótkookresowej amplitudy wahań nominalnych kursów walutowych .
Kraje należące do systemu nie były narażone na tak gwałtowne zmiany realnej konkurencyjności , jakie w tym czasie stały się udziałem płynnego funta czy dolara . ESW funkcjonował do 1992 r.
49. PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE MIĘDZY SDR I ECU
SDR – Jednostka rezerwy finansowej która zaczęła zastępować złoto, którego przekazywanie między krajami członkowskimi było kłopotliwe, a przechowywanie rezerw złota było bardzo kosztowne. SDR są to po prostu zapisy na kontach krajów członkowskich MFW w walucie danego kraju.
ECU - wspólna jednostka pieniężna w Europejskim systemie walutowym. Od 1999 –EURO, która w perspektywie ma zastąpić waluty narodowe za wyjątkiem USA. PODOBIENSTWA - obydwie wielkości zostały sprowadzone do jednostek określonych w zależności od ustalonych wahań danej waluty narodowej.
RÓŻNICE-SDR określa jednostkę wspólna złota dla krajów MFW. Natomiast ECU\EURO określa wspólna walutę dla krajów UE.
50.ZAŁOŻENIA ROZWOJU UNII WALUTOWEJ, ECU a EURO- WALUTA .
W 1979 w Europie podjęto określone wysiłki tworzące Europejski System Walutowy(ESW) ze wspólna waluta ECU a następnie od 1999 –EURO, powodem jest stabilizacja i umocnienie gospodarki europejskiej krajów należących do UE w stosunku do amerykańskiego $ i tej silnej gospodarki
51. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA EKONOMI PODAŻY.
W myśl poglądów ekonomii podaży wszelkie trudności w funkcjonowaniu gospodarki wynikają z stąd , ze zewnętrzne czynniki zakłócają działanie mechanizmów rynkowych. Takim czynnikiem jest właśnie ingerencja państwa. Jego polityka, szczególnie polityka podatkowa wpływa fałszująco na decyzje lokacyjne oraz na stopień aktywności gospodarczej.
Zalecana polityka podażowa czyli polityka zorientowana na podnoszenie poziomu potencjalnej produkcji obejmuje takie środki jak redukcja podatków zmierzające do pobudzenia inwestycji , obniżka podatków od dochodów osobistych, ulgi podatkowe lub subsydiowanie kosztów szkolenia zawodowego w celu zwiększania podaży pracy oraz ograniczenie sektora publicznego.
Środki te powinny wpłynąć na sprawniejsze funkcjonowanie rynku i ograniczenie zakłóceń w gospodarce.
Podaż jak popyt jest funkcja wielu zmiennych.
- pierwsza z nich to cena: podaż i cena zmieniają się w jednakowym kierunku
- czynniki poza cenowe :koszty wytwarzania, rentowność produkcji dóbr substycyjnych, czynniki naturalne oraz inne czynniki o charakterze obiektywnym.
53. ISTOTA WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO.
Według myśli ekonomicznej wpływ na rozwój gospodarczy danego państwa ma fakt jakimi zasobami (ziemia, siła robocza, kapitał, dobra inwestycyjne, technologia, talent przedsiębiorczości) dysponuje państwo i jak potrafi je rozlokować( alokacja zasobów).
Podążając dalej ogromny wpływ na rozwój gospodarczy maja takie miary jak INFLACJA –np. w krajach o wysokiej stopie inflacji zawsze występuje niskie tempo wzrostu gospodarczego; BEZROBOCIE; INWESTYCJE-które zarówno wpływają na zwiększenie DN, a również tworzą nowe miejsca pracy.