Mikroekonomia- zagadnienia

MIKROEKONOMIA
I. Czym zajmuje się ekonomia?
Ekonomia - jest nauką badającą, w jaki sposób ludzie wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. Celem ekonomii jest poznanie rzeczywistości gospodarczej, opisanie jej i wyjaśnienie przyczyn i natury zjawisk oraz procesów zachodzących w gospodarce rynkowej, w których podmiotem jest człowiek. Za podstawowy problem badawczy uważa się pytanie o sposób dokonywania wyborów ekonomicznych przez uczestników życia gospodarczego oraz o ich skutki w skali gospodarki.

Czym zajmuje się mikroekonomia, a czym makroekonomia?
Mikroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki, obserwowanych i wyjaśnianych z punktu widzenia działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów gospodarczych: nabywców, konsumentów, sprzedawców i producentów. Mikroekonomia zajmuje się gospodarką w ramach jednostek gospodarczych, gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstw.
Makroekonomia zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. Makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki, jako całości interesuje ją ogólny poziom cen w gospodarce, przyczyny jego zmiany, globalny poziom produkcyjny, zatrudnienia, handel zagraniczny, dochód. W zależności od podejścia do badań ekonomicznych wyróżniamy ekonomie pozytywną oraz ekonomie normatywną.

Co stanowi kryterium podziału ekonomii na pozytywną i normatywną?
Kryterium podziału ekonomii na pozytywną i normatywną są sądy. Jeśli ekonomia zajmuje się tylko wyjaśnianiem zjawisk, zachowań i procesów gospodarczych, to określa się ją, jako pozytywną. Jeżeli zaś wydaje sądy i formułuje zdania o powinnościach, to ma charakter normatywny.
Ekonomia pozytywna stanowi system wiedzy o tym jak działa gospodarka, bada zjawiska ekonomiczne i prawa bez dokonywania oceny i sądów. Ekonomia pozytywna ma za zadanie wyjaśnianie zjawisk ekonomicznych, jest oparta na obiektywnej wiedzy o rzeczywistości. Bada zjawiska gospodarcze takie, jakimi są. Analizuje skutki zmian warunków ekonomicznych lub wariantów uprawianej polityki gospodarczej, bez formułowania sądów wartościujących. Jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej pracy przedstawiają wyłącznie, jako zdarzenie gospodarcze, prezentując dane empiryczne i budując niewartościujące teorie. Jej celem - obok wyjaśniania - jest także edukacja oraz formułowanie hipotez (prognoz). Ekonomia pozytywna formułuje sądy, będące obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki. Ekonomia pozytywna koncentruje się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie wszechstronnego uogólnienia procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych.
Ekonomia normatywna stanowi system wiedzy oparty na różnych sądach wartościujemy, bada zjawiska ekonomiczne, aby odpowiedzieć na pytanie jak powinno być. Ekonomia normatywna - to ekonomia dokonująca wartościowań faktów opisywanych przez ekonomię pozytywną. Opierając się m.in. na koncepcjach polityki społecznej, polityki gospodarczej i historii gospodarczej formułuje zalecenia, co do świadomego kształtowania rzeczywistości ekonomicznej. W ekonomii normatywnej formułowane są tezy oparte na własnych systemach wartości badacza i często przyjmują formy zaleceń czy przekształcają się w odrębne szkoły ekonomiczne. Ekonomia normatywna, zwana też ekonomią subiektywną, na podstawie obserwacji rynku i zjawisk w nim zachodzących, wyciąga wnioski na przyszłość, stara się przewidzieć skutki obecnych działań gospodarczych.

Zasoby - podział:
- zasoby ludzkie - niezwykle istotną cechą kapitału ludzkiego są zdolności człowieka do uczenia się i w konsekwencji do ciągłego rozwijania swej wiedzy. Wiedza ta służy z kolei do coraz bardziej skutecznego wykorzystania i przekształcania zasobów naturalnych i kapitałowych w dobra zaspokajające potrzeby ludzkie
- zasoby naturalne - nie są wytworem pracy ludzi, lecz darem natury, aczkolwiek człowiek staje się ich właścicielem i wykorzystuje je dla wytwarzania produktów i usług. Zasoby takie jak ziemia, surowce mineralne i roślinne, woda są często produktami podstawowymi dla wytwarzania wielu towarów finalnych i półproduktów. Zasoby dzielą się na odnawialne i nieodnawialne.
- zasoby kapitałowe - rozumie się najczęściej wszelkie rzeczowe składniki procesów wytwórczych będące wytworem pracy człowieka. Do rzeczowych zasobów należą środki pracy i przedmioty pracy. Środkami pracy są wszelkie maszyny, narzędzia, instalacje przy pomocy, których człowiek wytwarza produkty i usługi. Przedmiotami pracy są surowce i półfabrykaty, które służą do wyprodukowania danego dobra

Towar jest to dobro wytworzone przez człowieka z przeznaczeniem na sprzedaż.
Koszt alternatywny jest to koszt utraconych możliwości mierzony jest on wartością, której nie realizujemy lub, z której rezygnujemy w tym celu, aby zwiększyć produkcje innych dóbr lub innych wartości.

Krzywa transformacji zwana jest także krzywą możliwości produkcyjnych.
Założenia do krzywej możliwości produkcyjnych:
? przedsiębiorstwo może swoje zasoby przeznaczyć na produkcję dwóch dóbr
? technologia jest dana
? przedsiębiorstwo zatrudnia tylu pracowników, że wykorzystany jest cały jego potencjał produkcyjny
? wielkość wykorzystanych czynników produkcyjnych jest stała
Krzywa transformacji reprezentuje możliwości wyborów gospodarczych. Punkty leżące na krzywej transformacji informują o najlepszej możliwej do uzyskania strukturze produkcji przy niezmienionym zasobie czynników wytworzenia.

Usługi jest to zespół zorganizowanych czynności w wyniku, których powstają wartości użytkowe zaspokajające bezpośrednio lub pośrednio potrzeby konsumpcyjne.

Rzadkość oznacza, że istniejące zasoby są niewystarczające dla zaspokojenia określonych potrzeb, czyli ilość produktów, jaką ludzie chcieliby nabyć w określonym czasie jest większa od ilości produktów, jaką ludzie mogą wytworzyć w danym czasie. Rzadkość jest wynikiem zależności między zapotrzebowaniem ludzi na dobra (zapotrzebowaniem potencjalnym) a ograniczonymi zdolnościami wytworzenia tych dóbr. Problem rzadkości występuje zawsze, kiedy zapotrzebowanie ludzi na dobra przewyższa możliwości wyprodukowania tych dóbr (niezależnie do tego jak znaczne są możliwości produkcyjne). Wraz z upływem czasu pojawiają się nowe i lepsze technologie produkcji, zwiększają się również zasoby. W rezultacie prawa strona nierówności powiększa się - zwiększają się możliwości wytwarzania większych ilości dóbr. Z drugiej strony jednak wzrasta liczba ludzi, rosną również potrzeby, które każdy chciałby zaspokoić. Tak, więc lewa strona nierówności także zwiększa się sprawiając, że problem rzadkości nie znika.

Przedmioty pracy są to dobra, które społeczeństwo uzyskuje wskutek własnej działalności produkcyjne.

Modele ekonomiczne ukazują podstawowe związki badanych zmiennych w formie np. rysunku, wykresu, układu równań różniczkowych itp.

II. Analiza rynku.
Korzyści skali produkcji - Kształtowanie się długookresowej krzywej kosztów przeciętnych można powiązać ze zjawiskiem korzyści skali produkcji. Początkowo wraz ze wzrostem rozmiarów przedsiębiorstwa osiągane są coraz większe korzyści skali produkcji. Później po przekroczeniu pewnej optymalnej wielkości przedsiębiorstwa, dalsze jego powiększanie prowadzi do malejących korzyści skali. Jeżeli występują rosnące korzyści skali produkcji, wówczas długookresowa krzywa kosztów przeciętnych spada. W przypadku stałych korzyści skali pozostaje niezmieniona, natomiast w sytuacji malejących korzyści skali wzrasta.

Rynek jest to ogół stosunków wymiennych związanych z miejscem lub sytuacją, której kupujący i sprzedający wymieniają między sobą określoną wartość, którą może być towar, praca lub kapitał.
Rynek jest to miejsce, na którym w określonym czasie spotykają się sprzedający i kupujący.
towar ? pieniądze ? towar

Warunki istnienia rynku:
? sprzedawca posiada towar i chce go zamienić na ekwiwalent
? kupujący posiada określoną ilość żądanego przez sprzedawcę ekwiwalentu i chce go zamienić na oferowany przez sprzedawcę towar
? sprzedawca i kupujący są zgodni, co do ekwiwalentu towaru
Warunki sprawnego funkcjonowania rynku:
? konkurencja
? dominacja własności prywatnej
? polityka podatkowa i monetarna państwa
? rozwój instytucji obsługujących rynek (giełdy, fundusze)

Dobra konsumpcyjne - dobra wytworzone w celu wykorzystania bezpośredniego nabycia przez konsumenta.
Dobra konsumpcyjne to np. ubrania, jedzenie.

Elastyczność dochodowa popytu mówi o wpływie zmiany dochodu nabywcy na popyt na dane dobro. Przyjmuje wartości w przedziale W zależności od wartości elastyczności dochodowej możemy określić rodzaj dóbr, czy są normalne, niższego rzędu czy luksusowe.

Elastyczność cenowa popytu bada siłę reakcji popytu na zmianę ceny danego dobra. Innymi słowy mówi, o ile zmieni się popyt na dane dobro pod wpływem zmiany jego ceny o dowolnie małą wielkość. Poziom elastyczności cenowej jest zależny od możliwości substytucji jednego dobra innym, skali zmiany ceny, oraz okresu, jaki popyt ma na dostosowanie się do zmian.

III. Decyzje konsumenta.
Użyteczność marginalna-czyli inaczej krańcowa wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę.

równowaga konsumenta - najkorzystniejszą (optymalną) sytuacją, w jakiej może znaleźć się konsument, dokonujący wyboru danych dóbr. Mówiąc o sytuacji optymalnej mamy oczywiście na myśli korzyści konsumenta - jest to, więc najwyższy z możliwych poziom zadowolenia. W modelu tym zakłada się racjonalne działanie konsumenta, to znaczy dążenie

Linia budżetowa jest graficznym odwzorowaniem ograniczenia budżetowego konsumenta. Łączy punkty odpowiadające dostępnym konsumentowi kombinacjom dóbr A i B, przy założeniu wydatkowania na nie całości dochodu. Przy zerowej konsumpcji dobra A, konsument może zakupić dobra B, z kolei powstrzymując się całkowicie od zakupów dobra B, może nabyć dobra A. Punkty odpowiadające innym kombinacjom dóbr A i B wykorzystującym całość dochodu konsumenta leżą na prostej danej wyprowadzonym wcześniej równaniem. Linia budżetowa oddziela kombinacje dostępne konsumentowi od niedostępnych. Wszystkie koszyki dóbr A i B odpowiadające punktom leżącym na prostej lub poniżej niej są dostępne (pkt. K, L oraz M). Wszystkie leżące powyżej (pkt. G) przekraczają aktualne możliwości finansowe konsumenta. Wybory konsumenta dotyczyć będą wyłącznie kombinacji dostępnych. Linia budżetowa BL konsumenta jest to funkcja przedstawiająca możliwości zakupu dwóch dóbr przy danych dochodach konsumenta i cenach jednostkowych tych dóbr. Linia budżetowa BL oddziela dwa zbiory kombinacji tzn. kombinacje osiągalne znajdujące się poniżej BL oraz kombinacje nieosiągalne znajdujące się powyżej tej linii.

Krzywa obojętności
System preferencji to taki zbiór koszyków dóbr A i B, na którym konsument określił swoje preferencje zgodnie z założeniami ich dotyczącymi. Graficznym odwzorowaniem systemu preferencji konsumenta są krzywe obojętności. Podobnie jak linia budżetowa łączy punkty odpowiadające koszykom o równej dostępności dla konsumenta przy założonym dochodzie i cenach dóbr, tak krzywa obojętności łączy punkty odpowiadające koszykom dóbr o takiej samej użyteczności dla konsumenta. Ponieważ użyteczność koszyków na krzywej obojętności jest identyczna, to konsumentowi jest obojętne, który nich będzie konsumował - przy każdym z nich poziom jego satysfakcji jest taki sam.

Marginalna stopa substytucji - Ilość dobra Y, jaką należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę, w sytuacji, kiedy, konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia się poziom jego zadowolenia z konsumpcji. Stosunek, zgodnie, z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie nazywa się marginalną stopą technicznej substytucji ? MSTS

Optimum konsumenta - jest to punkt styczności krzywej obojętności z linią budżetową. Charakteryzuje się tym, że krańcowa stopa substytucji jest równa stosunkowi cen x i dobra y. zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Jest to sytuacja, w której konsument osiąga największą użyteczność (z rozdysponowanych środków, jest zadowolony i nie chce nic zmienić)do jak najlepszego wykorzystania dochodów

Wyjaśnij prawo malejącego produktu marginalnego.
Zmniejszanie się produktu marginalnego wynika z tego, że przy powiększaniu nakładu jednego czynnika produkcji, stosunek stałych czynników do niego stale się zmniejsza.

Mapa obojętności składa się z wielu krzywych obojętności o różnym poziomie użyteczności. Krzywe leżące dalej od początku układu współrzędnych wskazują na wyższy poziom zadowolenia konsumenta.
MAPA OBOJĘTNOŚCI
Dobro A
Każda wyżej położona krzywa symbolizuje
wyższe zadowolenie z konsumpcji.

Dobro B

Krzywe wzajemnie równoległe, nie przecinają układu.

IV. Decyzje producenta.
Czynniki produkcji to wszystkie dobra pierwotne i ekonomiczne oraz praca stosowane w produkcji do wytwarzania dóbr i usług. Dzielą się na:
a) ziemię - dobra pierwotne, np. surowce mineralne, lasy, wody itp.;
b) pracę - ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami;
c) kapitał - ekonomiczne dobra produkcyjne (maszyny, urządzenia, budynki, surowce itp.).

Czynniki stałe ? nakłady niezmienne ze zmianami rozmiarów produkcji. Oddziaływanie na czynniki stałe polega na kształtowaniu systemu potrzeb, wytwarzaniu skal wartości, wytwarzaniu przeświadczeń na temat własnych wartości oraz możliwości zawartych w otoczeniu przypadająca na jednostkę produktu

Spółka (łac. societas) rodzaj działalności osób fizycznych lub prawnych oparty na umowie albo statucie, a mający zazwyczaj na celu prowadzenie działalności gospodarczej. Jako spółkę określa się wiele różnych instytucji prawa, mających ze sobą niewiele wspólnego poza nazwą. Spółki systematyzuje się najczęściej według gałęzi prawa, która je reguluje.

Spółka akcyjna - rodzaj spółki kapitałowej. W Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie kodeksu spółek handlowych, wcześniej regulował ją kodeks handlowy. Kapitał akcyjny spółek akcyjnych podzielony jest na akcje o równej wartości. Akcje te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie. Spółki akcyjne zamiast podania pełnej nazwy mogą używać skrótu S.A. według Kodeksu spółek handlowych, jednak pod względem ortograficznym poprawnym jest skrót SA, którego nie dopuszcza kodeks.

Spółka komandytowa ? spółka osobowa mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada, co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność, co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz). Komplementariusz ? odpowiadający za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (odpowiedzialność bez ograniczeń). Odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki została ukształtowana w analogiczny sposób jak odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej. Komplementariusz reprezentuje spółkę, jeżeli na mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie został tego prawa pozbawiony.

Współczynniki techniczne -- ilości danego zasobu, które należy użyć dla wyprodukowania jednostki wyrobu.
Wydatki - nakłady, nakłady wyrażone w pieniądzu --koszty produkcji.Oprócz tego rezygnuje z korzyści, które mógłby otrzymać z innych zastosowań zasobów-koszty alternatywne. Producent spodziewa się osiągnąć dochód.

Produkcja ? proces wytwarzania różnego rodzaju dóbr i usług mających na celu zaspokojenie potrzeb społecznych

Koszty krańcowe (marginalne) KK są to koszty wyprodukowania dodatkowej produkcji produktu. Stanowi przyrost kosztów całkowitych w stosunku do przyrostu produkcji. Koszt krańcowy) to jest to przyrost kosztu całkowitego spowodowana zwiększeniem się produkcji o jednostkę.

Koszty zmienne KZ to takie, których nakłady zmieniają się wraz ze zmiana rozmiarów produkcji. W długim okresie czasu wszystkie koszty są zmienne. Koszty zmienne zależą od wielkości produkcji

Funkcja produkcji. W przeciwieństwie do użyteczności, która ma charakter porządkowy, produkcję można mierzyć. Firmy zatrudniają czynniki produkcji, aby wyprodukować ?mierzalny? produkt. Proces produkcji można zapisać w postaci wzorów przedstawiających dokładne ilości czynników ?łączonych? na każdym etapie produkcyjnego procesu. Produkt końcowy można, więc przedstawić w postaci funkcji produkcji

V. Konkurencja doskonała
Przychód całkowity, przeciętny i marginalny.
Sprzedając każdą jednostkę produktu po danej cenie P sprzedawca osiąga przychód całkowity
Przychód przeciętny (PP) powstaje z podzielenia przychodu całkowitego przez ilość sprzedanych jednostek
Przychód marginalny (PM) ze sprzedaży oznacza zmianę przychodu całkowitego wywołaną zmianą sprzedaży o dodatkową jednostkę:

Zysk całkowity-różnica między utargiem całkowitym a kosztem całkowitym

Konkurencja doskonała (nazywana także wolną konkurencją) jest modelem teoretycznym opisującym jedną z form konkurencji na rynku; cechą charakterystyczną konkurencji doskonałej w odróżnieniu od innych jej form jest przekonanie zarówno kupujących jak i sprzedających, że ich indywidualne decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; rynek, na którym panuje konkurencja doskonała zapewnia optymalną alokację zasobów w sensie Patera.

Krzywa podaży przedsiębiorstwa w krótkim okresie:
Warunek krańcowy, wyznaczający optymalny poziom produkcji (SMC jest krótkookresową krzywą podaży) można zapisać następująco:


Rysunek. Krótkookresowe decyzje kształtujące produkcję przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej

Nadwyżka konsumenta - różnica pomiędzy kwotą, jaką nabywca jest skłonny zapłacić za określoną ilość dobra, a kwotą, jaką musi rzeczywiście zapłacić; jest miarą korzyści czerpanej z konsumpcji danej ilości dobra; stanowi jedną z kluczowych kategorii analizy w ekonomii dobrobytu

Konkurencja - proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów. Konkurowanie może się odbywać w oparciu o wiele cech oferty rynkowej, takich jak cena, jakość, forma płatności i wiele innych. W zależności od struktury rynku, na którym zachodzi proces konkurencji, wyróżnia się różne modele konkurencji.

Czysty monopol ? jedna firma-zablokowane wejście na rynek-jeden produkt. Czysty monopol - jedyny lub potencjalnie jedyny sprzedawca danego towaru (usługi), któremu nawet w długim okresie nie zagraża konkurencja. Chociaż w praktyce występuje on rzadko jest ważnym elementem analizy ekonomicznej
VI. Monopol.
Cena monopolowa
Wielkość produkcji maksymalizująca zysk (Qe) wyznacza punkt równowagi monopolu w krótkim okresie czasu. Monopol pełny sam wyznacza cenę sprzedaży swoich produktów i koryguje się w zależności od reakcji popytu. W punkcie równowagi monopol może ustalić cenę maksymalną, po której sprzeda wszystkie wytworzone produkty maksymalizujące zysk monopolu. Jest to cena monopolowa. Cena monopolowa wyznaczona jest w punkcie przecięcia się krzywej popytu z wielkością produkcji maksymalizującą zysk monopolu. Określenie poziomu ceny monopolowej polega na wyznaczaniu wielkości Q maksymalizującej zysk a następnie, biorąc pod uwagę daną krzywą popytu, na wyznaczaniu ceny maksymalnej, po której te rozmiary produkcji mogą być sprzedane.

Dyskryminacja cenowa
Monopol sprzedaje każdą jednostkę ze swoich produktów po takiej samej cenie każdemu kupującemu. Monopol może jednak stosować różne ceny tego samego produktu dla różnych odbiorców. Monopol może także stosować ceny dla kolejnych jednostek produktu sprzedawanych danemu odbiorcy. Zjawisko takie określamy mianem dyskryminacji cenowej. Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas, kiedy ten sam produkt sprzedawany jest, w tym samym miejscu i czasie, po różnych cenach.
Możliwość stosowania dyskryminacji cenowej przez monopol wymaga spełnienia dwóch warunków:
- przedsiębiorstwo monopolistyczne musi mieć możliwość dzielenia rynków, a popyty kupujących na różnych rynkach muszą posiadać różne elastyczności cenowe.
- Monopol posiada możliwości zapobiegania praktykom odsprzedawania produktu (usługi) przez kupujących, którzy nabywają go po niższej cenie, tym którzy kupują go po cenie wyższej.
Przykładem dyskryminacji cenowej są opłaty za przejazdy koleją lub bilety MPK. Monopol stosujący dyskryminację cenową zmierza do tego, aby przychód marginalny zrównał się z kosztem marginalnym na wszystkich rynkach, na których sprzedaje swój produkt. Monopol stosujący dyskryminację cenową sprzedaje ten sam produkt po cenie wyższej na rynku, na którym popyt jest stosunkowo sztywny oraz po cenie niższej na rynku o popycie bardziej elastycznym.

Monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się:
? występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców;
? występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.);
Monopol może mieć charakter:
? państwowy - kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi (np. monopol spirytusowy, monopol loteryjny itp.);
? wymuszony - kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję na rynku, że pozostali producenci bankrutują;
? naturalny - wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona (np. koleje żelazne, dostarczanie prądu elektrycznego i gazu, telekomunikacja itp.).

Monopol bilateralny jest to sytuacja na rynku niedoskonale konkurencyjnym kiedy monopsonowi towarzyszy po stronie podaży pracy monopol pod postacią związków zawodowych. Pracownicy zrzeszeni w silnym związku zawodowym są jedynym sprzedającym pracę na rynku, jego celem jest maksymalizacja przychodów ze sprzedaży pracy pracowników zrzeszonych w związku.

Siła monopolowa to zdolność firmy do podnoszenia cen rynkowych poprzez zmniejszenie wielkości produkcji.
Firma dysponująca siła rynkową jest ceno dawcą i może kontrolować ceny, gdyż inne firmy nie są w stanie lub nie chcą z nią konkurować.
Źródła siły monopolowej:
-Opanowanie źródeł i zasobów podstawowych czynników produkcji.
-Opłacalna skala produkcji (jedna firma zaspakaja popyt na cały kraj).
-Siła ekonomiczna umożliwia zastosowanie niskich cen.
-Opanowanie kanałów dystrybucji np. licencje urzędowe patenty.

Różnicowanie cen:
1. Różnicowanie cen względem segmentu rynku (Różne grupy klientów płacą różne ceny za ten sam produkt czy usługę przykładowo inne opłaty dla studentów).
2. Różnicowanie cen względem form produktu (Różne formy produktu są wyceniane inaczej i bez związku z kosztami, przykładowo Evian który sprzedaje butelką ośmiouncjowej wody min za 56$ i taką samą wodę jako spray nawilżający za 5$ za uncję).
3. Różnicowanie w oparciu o image (Firmy wyceniają ten sam produkt na dwóch różnych poziomach za względu na image. Producent perfum może rozlać perfum do butelek nadąć im nazwę, odpowiedni image i wycenić 10$ za uncję, a w ciekawszej butelce pod inną nazwą i z innym image po 30$ za uncję.
4. Różnicowanie względem położenia geograficznego (Towar jest wyceniany inaczej pomimo ze koszt dostawy jest wszędzie taki sam. Przykładowo teatr różnicuje ceny w różnych częściach widowni).
5. Różnicowanie z uwzględnieniem czasu (Ceny różnią się zależnie od sezonu, dnia lub godziny, przykładowo happy hours).

VII. Konkurencja monopolistyczna.
Dochodzenie do równowagi na rynku konkurencji monopolistycznej:
a) W długim okresie konkurencja między istniejącymi producentami oraz możliwość pojawienia się nowych konkurentów eliminują możliwość osiągania zysku nadzwyczajnego. Przy optymalnej skali produkcji (MR = MC) następuje zrównanie utargu przeciętnego z kosztem przeciętnym

konkurencja niecenowa - firny nie konkurują z ceną, konkuruje się jakością produktów, reklamą i warunkami sprzedaży, przywiązuje się wagę do znaków. Konkurencja ma głównie charakter niecenowy. Firmy konkurują takimi instrumentami jak: jakość, opakowanie, reklama, promocja, znak firmowy czy zmiana wizerunku wyrobu. Każda firma, do pewnego stopnia, może wpływać na wielkość swego udziału w rynku, zmieniając stosunek własnych cen do cen konkurentów. Wejście na rynek jest tutaj trudniejsze niż w modelu konkurencji doskonałej, ponieważ wymaga większego kapitału i nakładów na skuteczną reklamę i promocję dla pozyskania klientów.

Konkurencja niedoskonała-sytuacja na rynkach, na których nie działa konkurencja doskonała, gdyż Jeden sprzedawca (lub kupujący) jest na tyle duży, że może wywierać wpływ na cenę rynkową. Współcześnie termin Konkurencja niedoskonała odnosi się do każdego rodzaju tej ?niedoskonałości? - czystego monopolu, oligopolu lub konkurencji monopolistycznej.

VIII. Rynek pracy.
Popyt na pracę jest to zgłaszane przez przedsiębiorstwa zapotrzebowanie na pracowników. Wielkość popytu na pracę zależy od kosztów zatrudnienia pracowników: wysokości płac i klina podatkowego oraz od bieżącego i oczekiwanego w przyszłości stanu koniunktury gospodarczej. Popyt na pracę w gospodarce zgłaszają przede wszystkim przedsiębiorstwa, ale także podmioty administracji publicznej

Podaż pracy to ilość pracy, jaką są skłonne zaoferować na rynku pracy gospodarstwa domowe (pracownicy). Podaż pracy zależy od struktury demograficznej społeczeństwa, od funkcjonowania rynku pracy i od wysokości płac.

Płaca jest to wynagrodzenie pracownika za świadczenie pracy przez określony czas, np. godzinę, tydzień albo miesiąc. Innymi słowy, płaca jest wynagrodzeniem, które uzyskuje gospodarstwo domowe od przedsiębiorstwa
za to, że jego praca wykorzystana jest w procesie produkcji. Albo mówiąc jeszcze inaczej, płaca jest ceną pracy.
W analizach teoretycznych, ekonomiści na ogół traktują płacę godzinową jako wynagrodzenie za najmniejszą, jednostkę czasu pracy. Wysokość płacy można wyrażać w ujęciu nominalnym lub realnym:
1. Płaca nominalna to wyrażona w pieniądzu cena, którą trzeba zapłacić pracownikowi za świadczoną przez niego pracę.
2. Płaca realna to rzeczywista siła nabywcza otrzymywanej płacy, czyli ilość towarów i usług, które można za nią kupić. Zmiany poziomu płac realnych oblicza się poprzez odliczenie od zmian płac nominalnych tempa wzrostu cen (inflacji).

Praca produkcyjna, w ujęciu marksizmu praca wykonywana w procesie produkcji dóbr i usług materialnych (usług niezbędnych do wytwarzania dóbr). Jej przeciwieństwem jest praca nieprodukcyjna.

Równowaga na rynku pracy.
Równowaga na rynku pracy powstaje, kiedy zapotrzebowanie na pracę zrównuje się z jej ofertą, rozumianą jako liczba osób przyjmujących propozycje pracy za daną płacę realną. Istnieje wtedy bezrobocie dobrowolne (naturalne). Na przykład, niektórzy tylko dla zasiłku rejestrują się jako poszukujący pracy, a inni właśnie zmieniają pracę. Naturalna stopa bezrobocia to relacja bezrobocia dobrowolnego (naturalnego) do wielkości zasobu pracy. Kiedy płaca jest wyższa od poziomu zapewniającego równowagę na rynku pracy, pojawia się bezrobocie przymusowe. Chodzi o tych aktywnych zawodowo, którzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płace.

Rynek pracy - jest to "MIEJSCE", w którym odbywa się proces kupna oraz sprzedaży pracy (można porównać go do placu handlowego w twojej miejscowości i tego, co tam się dzieje). Towarem na rynku pracy są: wykształcenie, kwalifikacje, umiejętności, dyspozycyjność, siła fizyczna, itp.
Kupującym - są firmy - pracodawcy, którzy mają określone potrzeby (chcą zatrudnić pracownika). Pracodawcy kształtują popyt na pracę.
Sprzedającym - są osoby poszukujące pracy. To one reprezentują podaż na rynku pracy.

Konkurencyjny rynek pracy, zwany inaczej doskonałym rynkiem pracy, to taki rynek, na którym ani indywidualny pracodawca ani indywidualny pracownik nie mają możliwości oddziaływania na stawki płacowe.4 Płaca, czyli cena pracy, określana jest zatem jak inne ceny: poprzez grę popytu i podaży. Na konkurencyjnym rynku pracy równowaga nastąpiłaby teoretycznie w punkcie przecięcia się krzywych popytu i podaży przy danej stawce płac. Gdyby stawki płac były wyższe od płacy równoważącej rynek wówczas wystąpiłby na rynku nadmiar podaży pracy w stosunku do zgłaszanego popytu- i pracodawcy obniżyliby je w celu przywrócenia równowagi. Odwrotna sytuacja wystąpiłaby w przypadku ustalenia niższych stawek - na rynku zaistniałby niedobór pracy i dla przywrócenia równowagi niezbędne byłoby podniesienie stawek. W ten sposób oddziaływanie popytu i podaży prowadzi do ustalenia stawek równowagi.

IX. Gospodarstwo domowe.
Gospodarstwa domowe pracują, aby zaspokoić swoje potrzeby konsumpcyjne. Cenią sobie także czas wolny. Podaż pracy gospodarstwa domowego jest wypadkową tych przeciwstawnych potrzeb. Zgodnie z teorią ekonomii, ludzie dokonują wyboru co do podziału czasu, którym dysponują pomiędzy pracę i odpoczynek.
Jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących i wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe. Gospodarstwo domowe jest kategorią ekonomiczną, kryterium: posiadanie oraz zarządzanie wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych.

Podmiot gospodarczy to każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Celem istnienia podmiotów gospodarczych jest prowadzenie działalności gospodarczej. Prawo polskie za podmioty gospodarcze uważa osoby fizyczne lub osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą (wytwórczą - w tym rolniczą, handlową lub usługową). Podmiotami gospodarczymi (przedsiębiorcami) mogą być osoby fizyczne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz spółki (osobowe bądź kapitałowe). Podmiot gospodarczy to podstawowa jednostka ekonomiczna podejmująca autonomiczne decyzje o zastosowaniu dóbr rzadkich, będących jej własnością. Główne podmioty gospodarcze to: konsument, nabywca, producent, sprzedawca (uogólnia się je jako gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa). Ich wspólną cechą jest podejmowanie wyborów dotyczących posiadanych dóbr.

W ramach gospodarstw domowych realizowane są następujące funkcje:
? ekonomiczne:
o produkcyjna (wytwarzanie dóbr i usług)
o konsumpcyjna (wydatkowanie dochodów oraz spożycie dóbr i usług, zaspokajające potrzeby członków gospodarstwa domowego)
? społeczne:
o oświatowa
o ochrony zdrowia
o wychowawcza
o reprodukcyjna.
Celem głównym działalności gospodarstw domowych jest zaspokajanie wspólnych oraz indywidualnych potrzeb członków gospodarstwa domowego.
Funkcję celu gospodarstwa domowego podzielono na:
a) funkcję wytwórczo-zaopatrzeniową,
b) funkcję konsumpcyjną.
Ad. a) W ramach funkcji wytwórczo-zaopatrzeniowej można wyodrębnić 3 rodzaje działalności gospodarstw domowych:
- produkowanie dóbr i usług np. budowanie domu,
- nabywanie na rynku głównych dóbr konsumpcyjnych oraz przedmiotów wymagających przetworzenia i przygotowania do spożycia,
- pozyskiwanie dóbr konsumpcyjnych w inny sposób niż ich wytworzenie lub nabywanie, a szczególnie poprzez system świadczeń i ubezpieczeń społecznych np. usługi medyczne, darowizna.
Ad. b) Funkcja konsumpcyjna polega na procesach zaspokajania potrzeb, czyli zużywaniu określonych dóbr materialnych oraz usług w celu zaspokajania potrzeb jego członków. W ramach tej funkcji wyróżnić można dwa rodzaje zadań:
- zadania sprzyjające rozwojowi fizycznemu członków gospodarstw tj. prawidłowe wyżywienie, warunki mieszkaniowe, wypoczynek oraz opieka socjalna,
- zadania sprzyjające rozwojowi intelektualnemu członków gospodarstw domowych tj. prawidłowy proces wychowania, edukacji i podnoszenia kwalifikacji, czyli kształtowanie systemu wartości i rozwoju osobowości członków gospodarstwa domowego.
Cechami charakterystycznymi gospodarstw domowych są:
? zdolność do podejmowania określonych decyzji (w tym decyzji ekonomicznych),
? dążenie do uzyskania maksymalnej satysfakcji oraz zapewnienie członkom gospodarstwa domowego maksymalnej korzyści i nabywanych dóbr.
W teorii zasada ta nosi nazwę racjonalności postępowania. Opiera się na trzech założeniach:
1. gospodarstwa domowe mają swoje preferencje i w pewnych granicach potrafią określić swoje dążenia
2. są zdolne do uporządkowania tych dążeń nadając im hierarchiczny układ
3. dokonują koniecznych wyborów kierując się zasadą maksymalizacji swojej użyteczności (zadowolenia).

Czynniki określające wielkość konsumpcji: 1) wielkość dochodu, 2) wielkość dochodu rozporządzalnego, 3) dochód permanentny ( czyli w ciągu całego życia, 4) zamożność
Gospodarstwa domowe ? jako sprzedawca i czynników produkcji i nabywca środków konsumpcji:
Gospodarstwo domowe dostarcza przedsiębiorstwom czynników produkcji: kapitału pieniężnego, pracy, a także ziemi. Ekonomiczny termin gospodarstwo domowe odpowiada mniej więcej pojęciu rodziny.
Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środków do zaspokajania ich potrzeb: dóbr i usług oraz wynagrodzenia za dostarczone czynniki produkcji. Czynniki produkcji przepływają od gospodarstw domowych do przedsiębiorstw. Zostają one wykorzystane do produkcji dóbr i usług, które przepływają do konsumentów. Za dostarczone przedsiębiorstwom czynniki produkcji otrzymujemy zapłatę w formie płac, zysków, odsetek, czynszów. Zarobione pieniądze przeznaczamy na zakup dóbr i usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa.
Jego funkcje ekonomiczne wynikają z posiadania czynników wytwórczych i udostępnianie ich przedsiębiorstwom, co jest źródłem dochodów w postaci wynagrodzeń za pracę, zysków, procentów, dywidend, renty grupowej. Innym źródłem dochodów gospodarstw domowych są środki transferowe (płatności transferowe) z budżetu (renty, emerytury, zasiłki, stypendia itp.). Dochody te, po zapłaceniu podatków i opłat na rzecz państwa, dzielone są na wydatki na cele konsumpcyjne (zakup dóbr i usług od przedsiębiorstw) i oszczędności.

X. Przedsiębiorstwo.
Przedsiębiorstwo - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka prowadząca działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku. W jej skład wchodzą mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami. Przedsiębiorstwo posiada samodzielność ekonomiczną. Może mieć osobowość prawną. Potocznie przedsiębiorstwo określa się również jako "firmę", jednak słowo to ma inne znaczenie prawne (zobacz firma (prawo)).

Rozróżniamy dwa podstawowe style kierowania:
1.Styl autokratyczny, zorientowany na wykonywanie określonych zadań i charakteryzujący się wzmocnioną kontrolą menadżera.
2.Styl demokratyczny (kooperacyjny) zorientowany na pracowników i dający im dużą swobodę działania, inicjatywę, zaufanie menadżerów.