Dostosowanie bazy noclegowej do wymagań UE
W związku ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej przed polskimi przedsiębiorcami, a także przed Polską branżą turystyczną otwarły się ogromne szansę na dynamiczny rozwój polskiej agroturystyki zarówno na szczeblu krajowym (możliwości inwestycyjne) jak również związane z promocją poszczególnych regionów, a także pielęgnacją rodzimej kultury i dziedzictwa narodowego. Pozostaje jednak pytanie, czy polska branża turystyczna jest przygotowana na to, ażeby stawić czoła wymaganiom, jakie stawia przed nami Unia Europejska oraz, czy damy radę sprostać tym wymaganiom i dostosować infrastrukturę turystyczną do potrzeb i wymagań Unii Europejskiej
Rozdział I. Infrastruktura noclegowa w Polsce.
1.1. Istota, cele i zadania turystyki.
Najogólniej rzecz ujmując turystyka jest zjawiskiem przestrzennej ruchliwości ludzi, związanym z dobrowolną zmianą miejsca pobytu. Najczęściej kierowana jest ona motywami rekreacyjno - wypoczynkowymi, edukacyjnymi oraz ciekawością innych kultur.
Taką definicję turystyki można wysnuć na podstawię teorii opartej na poglądach Krzysztofa Przecławskiego, socjologa turystyki, który stwierdza, że turystyką - w szerokim znaczeniu - jest całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związanych z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia oraz z wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym, bądź społecznym) . Według Przecławskiego turystyka jest równocześnie zjawiskiem psychologicznym, społecznym, ekonomicznym, przestrzennym i kulturowym. Można ją zatem rozpatrywać na kilku różnych płaszczyznach. Z punktu widzenia turysty, gospodarki, statystyki migracyjnej (na płaszczyźnie demograficznej), społecznej (jako motor wpływający na pielęgnowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego), a także czysto marketingowej oraz ekonomicznej (jako bodziec wspierający przedsiębiorczość terenów atrakcyjnych pod względem agroturystycznym).
Turystyka jest zjawiskiem przestrzennym - pod jej wpływem zmienia się krajobraz, dla jej potrzeb opracowuje się plany zagospodarowania przestrzennego, buduje drogi, linie kolejowe, lotniska. Do potrzeb rynku turystycznego dostosowuje się wielotonowe statki, czy całe aglomeracje miejskie. Znane są nawet tak abstrakcyjne przypadki jak budowa stoku narciarskiego na środku pustyni (stok narciarski na pustyni Ski Dubai, czy budowa sztucznej wyspy Jumeirah lub znany, bardzo ekskluzywny hotel Burj al-Arab). Ogół wszystkich tych zagadnień w literaturze specjalistycznej zwany jest „turyzmem” lub z bardziej ekonomicznego punktu widzenia - „przemysłem turystycznym”. W ten sposób tworzy się cała infrastrukturę turystyczną, o której szerzej napiszemy w punkcie 1.2
Pojęcie turystyka pochodzi od angielskiego słowa „tour” (podróż, wycieczka). Początki zjawiska turystyki można zauważyć już w XVII-wiecznej Anglii, gdzie wśród młodej, arystokratycznej młodzieży (tourist) po ukończeniu szkoły średniej modne były tzw. „Grand Tour” - wyjazdy na dalsze kontynuowanie nauki do Włoch lub Francji. W jakimś sensie tego rodzaju turystyka przetrwała do dzisiaj w bardzo przybliżonej formie, jako będące formą współpracy międzynarodowej „programy stypendialne” (Socrates Erasmus, Młodzież, etc.)
Światowa Organizacja Turystyki (WTO) wyróżnia trzy zasadnicze formy uprawiania turystyki :
Turystykę krajową - obejmującą podróże mieszkańców po własnym kraju;
Turystykę przyjazdową - obejmującą przyjazdy do danego kraju osób stale mieszkających za granicą;
Turystykę wyjazdową - obejmującą wyjazdy mieszkańców danego kraju za granicę.
Zadania z punktu widzenia podmiotu turystyki wymienione zostały już wcześniej w definicji. Z punktu widzenia turystyki przyjazdowej z ekonomicznego punktu widzenia ma ona przede wszystkim wpływ na:
rozwój regionów atrakcyjnych pod względem agroturystycznym
wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców i ograniczanie bezrobocia
zwiększenie znaczenia agroturystyki nad tradycyjnym rolnictwem
wzrost standardu życia mieszkańców
nowe inwestycje, związane z turystyką
Z punktu widzenia motywów, jakimi kierują się turyści można sposób uprawiania turystyki podzielić na: turystykę poznawczą, wypoczynkową, kwalifikowaną, zdrowotną, biznesową i religijną. Turystyka poznawcza związana jest z chęcią poznawania nowych miejsc, zdobywania wiedzy, poszerzania punktu widzenia, a także z pobudek międzykulturowych. Turystyka wypoczynkowa ma na celu regenerację sił fizycznych i psychicznych (przy czym nie koniecznie musi być związana z motywami poznawczo-edukacyjnymi, choć często bywa). Turystyka kwalifikowana to specyficzny, chociaż bardzo popularny rodzaj uprawiania turystyki, której celem jest zdobywanie uprawnień, kwalifikacji, wyróżnień, etc. Przykładem turystyki kwalifikowanej mogą być Górskie Odznaki Turystyczne, zdobywane przez zarejestrowanych w PTTK uczestników wycieczek górskich, a także uprawnienia żeglarskie. Turystyka zdrowotna to przede wszystkim wyjazdy do SPA (nazwa pochodzi od nazwy belgijskiej miejscowości wypoczynkowej w Ardenach, znanej z gorących źródeł termalnych, obecnie znanego również z odbywającego się tam Grand Prix Belgii), a także do uzdrowisk i sanatoriów (ostatnio popularne nie tylko wśród polskich emerytów, ale również wśród elit biznesowych i stające się coraz większym synonimem prestiżu społecznego). Turystyka biznesowa to wyjazdy związane z pracą (choć nie koniecznie wyjazdy zarobkowe). Są to kongresy, szkolenia, wyjazdy integracyjne pracowników, konferencje, targi, etc. Turystyka religijna związana jest miejscami kultu. Specyficzną odmianą turystyki religijnej jest tzw. „dark tourism”, czyli wyjazdy do miejsc związanych z masową zagładą (obozy zagłady, „Ground Zero”). Turystyka to również inne zjawiska patologiczne. Pomimo wzrostu gospodarczego i wymiany międzykulturowej może ona powodować również wzrost patologii społecznych, takich jak:
zanieczyszczenie środowiska i niszczenie dzikich terenów naturalnych
alkoholizm
wzrost przestępczości, hazardu, alkoholizmu
wzrost prostytucji
Skrajną odmianą tego rodzaju patologii staje się coraz częściej turystyka seksualna, związana najczęściej z ubogimi krajami dalekiego wschodu.
Z punktu widzenia zasięgu turystykę można podzielić na krajową i zagraniczną. Turystyka krajowa dzieli się na miejską i wiejską (agroturystykę).
Motywów wyjazdów turystycznych jest mnóstwo i nie sposób jest ich wszystkich wymienić (m.in. turystyka sportowa, turystyka kulturalna, turystyka filmowa, turystyka sentymentalna, geoturystyka, etnoturystyka, birdwatching, turystyka polarna, etc.). Dlatego też zatrzymamy się na wspomnianej wcześniej typologii.
Ze względu na strukturę turystykę podzielić można na masową i indywidualną. Istotną cechą zjawisk turystycznych jest ponadto sezonowość. Można stwierdzić, iż w pewnych okresach (okres wakacyjny, świąteczny, inne wydarzenia) zjawiska wyjazdów turystycznych nasilają się do tego stopnia, iż są ma mapie Polski miejsca, które w pozostałych okresach „zamierają gospodarczo”.
Problem definicji turystyki próbowała rozwiązać już w 1937 Liga Narodów, definiując pojęcie „turysty międzynarodowego”, jednak dopiero w 1963 w Rzymie na Konferencji ONZ d.s. Międzynarodowych Podróży poważnie i skutecznie poruszono ten problem, definiując pojęcie „turysty”, „odwiedzającego” i „wycieczkowicza”.
Ostatecznie ten problem uregulowany został w 1993 przez Światową Organizację Turystyki w publikacji „Terminologia turystyki. Zalecenia WTO”. Na dzień dzisiejszy Światowa Organizacja Turystyki (WTO) definiuje turystykę jako „ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest aktywność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości”.
1.2. Rodzaje infrastruktury turystycznej w Polsce.
Infrastrukturę turystyczną można podzielić na techniczną i społeczną. Do infrastruktury technicznej zalicza się takie urządzenia, jak: drogi, oznakowane szlaki turystyczne, górskie koleje linowe, wyciągi narciarskie, lotniska rekreacyjne, specjalistyczne urządzenia obiektów uzdrowiskowych, etc.
Infrastruktura społeczna to urządzenia, stanowiące materialną podstawę przekazu usług turystycznych, socjalnych i kulturalnych. Innymi słowy są to biura turystyczne, obiekty sportowe i wypoczynkowe, urządzenia rozrywkowe, stadiony, sanatoria i cała infrastruktura zaspokajających potrzeby rekreacyjne, socjalne, oświatowe i kulturalne napływających turystów.
Infrastrukturę turystyczną uzupełnia ponadto cała infrastruktura ogólna, tzw. „paraturystyczna”, nie będąca stricte obiektami turystycznymi, lecz odgrywająca w przemyśle turystycznym kluczową rolę, tzn. dworce autobusowe, lotniska, dworce PKP, etc. Na tego rodzaju infrastrukturę turystyka wpływa tylko długofalowo, powodując ich przemianę, ulepszenie lub rozwój.
Usługi hotelarskie mogą być świadczone w "obiektach hotelarskich" lub w "innych obiektach". Istnieją następujące rodzaje obiektów hotelarskich: hotele, motele, pensjonaty, kempingi, domy wycieczkowe, schroniska młodzieżowe, schroniska, pola biwakowe. Każdemu obiektowi hotelarskiemu nadaje się kategorię uzależnioną od jego standardu. Dla hoteli, moteli i pensjonatów istnieje pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami (*, **, ***, ****, *****), dla kempingów cztery kategorie oznaczone gwiazdkami, dla domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi (I, II, III).
Informacje statystyczne, dotyczące branży HORECA i konkretnych obiektów bazy noclegowej omówimy w punkcie następnym
1.3. Charakterystyka bazy noclegowej w Polsce
Specjalistyczną analizą tego zagadnienia zajął się na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Gospodarki i Pracy Zbigniew T. Werner w pracy „Baza noclegowa w Polsce i jej wykorzystanie w 2003”, będącej częścią zadania badawczego R - 4/04, realizowanego na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Gospodarki i Pracy w ramach przygotowań przedakcesyjnych, związanych ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej..
Według danych z 2003 na terenie Polski znajdowało się 7116 turystycznych obiektów noclegowych, w których znajdowało się 596 460 miejsc. Są to hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, schroniska, schroniska młodzieżowe, kempingi, pola namiotowe, pola biwakowe, ośrodki wczasowe, ośrodki kolonijne, ośrodki szkoleniowo – wypoczynkowe. domy pracy twórczej, zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych, ośrodki do wypoczynku sobotnio – niedzielnego i świątecznego, zakłady uzdrowiskowe oraz obiekty pozostałe niesklasyfikowane.
Definicje poszczególnych obiektów można znaleźć w raporcie „Turystyka 2007” . Ze względu na ograniczoną objętość tej pracy skoncentrujemy się na zagadnieniach związanych ze statystyką turystyczną
Powołując się dalej na dane zebrane przez Wernera – w szesnastu rodzajach bazy zasoby obiektów są wyraźnie zróżnicowane pod względem wielkości oraz okresu użytkowanie. Miejsc całorocznych jest 339 818 (57%), przy czym ich ilość wzrasta z roku na rok w stosunku do miejsc udostępnianych sezonowo.
Według badań Wernera struktura bazy hotelowej wygląda następująco :
- ośrodki wczasowe – 57%
- hotele – 19,6%, w tym :
• 5 gwiazdkowe – 8 szt.
• 4 gwiazdkowe – 51 szt.
• 3 gwiazdkowe – 380 szt.
• 2 gwiazdkowe – 367 szt.
• Jednogwiazdkowe – 197 szt.
- ośrodki szkolno-wypoczynkowe – 8,8%
- pola biwakowe – 5,6%
- schroniska, kempingi, ośr. kolonijne, zespoły domków, zespoły uzdr. – 5%
- pensjonaty, domy wycieczkowe - 2%
- motele – w granicach 1%
Dla porównania dane z 2007 roku (już po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej) prezentuje raport GUS „Turystyka 2007” . Według raportu GUS na dzień 31 lipca 2007 zarejestrowanych w Polsce było 6718 obiektów zbiorowego zakwaterowania, w których znajdowało się 582,1 tyś. Miejsc noclegowych. Z danych GUS wynika, iż obiekty te średnio dysponują 87 miejscami noclegowymi, przy czym liczba miejsc i obiektów noclegowych wzrosła odpowiednio 1,3% i 0,4% w porównaniu z rokiem poprzednim.
Wśród wszystkich 17 rodzajów obiektów noclegowych (wspomniane nieco wcześniej), przy czym od 2004 (po wstąpieniu Polski Do Unii Europejskiej) została wyodrębniona jeszcze jedna kategoria – „innych obiektów hotelowych”. Obejmuje ona te obiekty, które świadczą usługi charakterystyczne dla obiektów hotelarskich (np. ścielenie łóżek, sprzątanie pokoi, etc.), a wśród których nie zostało zakończone postępowanie kategoryzacyjne lub nie uzyskały określonej kategorii. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowią hotele, na drugim miejscu znalazły się ośrodki wczasowe. Dokładniejsze dane prezentują się w sposób następujący:
• hotele (1370), 141,100 miejsc noclegowych
• ośrodki wczasowe (1298), 134,000 miejsc noclegowych (23% całości)
• inne obiekty hotelowe – 715, 310 miejsc noclegowych
Po zestawieniu wspomnianych wcześniej danych z lat 2003, 2007 można zatem wywnioskować, iż w porównaniu z rokiem 2003 liczba ogólna miejsc noclegowych zmniejszyła się z 596 460 do 582 100. Ogólna liczba obiektów noclegowych zmniejszyła się w porównaniu z 7116 w 2003 do 6718 w 2007. Można zatem zauważyć, iż zarówno liczba obiektów noclegowych jak i ilość miejsc noclegowych zmniejszyła się nieznacznie w porównaniu z rokiem 2003 (przed aneksją do Unii Europejskiej). Sytuacja taka może być spowodowana końcówką przemian ustrojowych i naleciałościami z poprzedniego ustroju, kiedy większość ośrodków należała do przedsiębiorstw państwowych lub Skarbu Państwa, a z których większość zbankrutowała lub została sprywatyzowana. Należy jednak zaznaczyć, iż średnia liczba miejsc noclegowych wzrosła do 87.
1.4. Przestrzenne rozmieszczenie bazy noclegowej w Polsce
Wielkość oraz struktura rodzajowa i przestrzenna podaży wiąże się przede wszystkim z występowaniem i rangą walorów turystycznych oraz rodzajem popytu. Rozmieszczenie zasobów bazy noclegowej w Polsce jest równomierne. Blisko połowa wszystkich zasobów jest zlokalizowana w czterech województwach o dużych walorach turystycznych :
• zachodniopomorskie - 848 (12,6%)
• małopolskim – 843 (12,5%)
• pomorskim – 807 (12,0%)
• dolnośląskim – 720 (10,7%)
Województwa o najmniejszej liczbie obiektów noclegowych w Polsce, według stanu na 2007 to:
• łódzkie – 219 (3,3%)
• podlaskie – 169 (2,5%)
• świętokrzyskie – 129 (1,9%)
• opolskie – 121 (1,8%)
Według raportu GUS, w porównaniu z poprzednim rokiem największy wzrost ogólnej liczby miejsc noclegowych miał miejsce w województwach:
• świętokrzyskim - 25,1%
• lubuskim – 16%
• opolskim – 5,3%
Najwięcej miejsc noclegowych ubyło w porównaniu z 2006 w województwie śląskim (5,4%) i podlaskim (3,3%)
Rozdział II. Proces adaptacji prawa unijnego w zakresie funkcjonowania infrastruktury noclegowej.
2.1. Zasady konstrukcji prawa unijnego, rodzaje prawa
Model współpracy międzynarodowej, jaki obowiązuje w unii Europejskiej obejmuje trzy filary. Pierwszy obejmuje kwestie współpracy gospodarczej. Tworzą go Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Węgla i Stali oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej. W jej obrębie realizowana jest wspólna polityka rolna, polityka handlowa, przemysłowa, transportowa, strukturalna, regionalna i itp. Drugi filar tworzy wspólna polityka zagraniczna dotycząca spraw bezpieczeństwa, utrzymania pokoju, obrony praw człowieka, wspierania demokracji oraz pomocy krajom spoza UE. W obrębie trzeciego filaru koordynuje się sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości.
Prawo unijne podzielić można na pierwotne i wtórne. Pierwotne stanowione jest przez państwa członkowskie Unii Europejskiej jako część prawa międzynarodowego. Wtórne – przez organy wspólnotowe. Prawo pierwotne tworzą traktaty założycielskie, uzupełniające je umowy i traktaty akcesyjne. Prawo wtórne jest tworzone na podstawie prawa pierwotnego przez instytucje wspólnot. Wyróżniamy 5 rodzajów aktów prawa wtórnego (wg hierarchii ważności):
- rozporządzenia - stają się częścią porządku krajowego państw członkowskich i uchylają akty prawne kraju jeśli są one sprzeczne z treścią rozporządzeń. Są wiążące. Narzucają odgórnie sposób realizacji określonego celu
- dyrektywy – wiążą wyłącznie co do rezultatu, efektu końcowego. Państwo członkowskie ma zaś możliwość swobodnej realizacji ściśle określonych działań. Podobnie jak rozporządzenia dyrektywy są wiążące, chociaż pozostawiają pewną dowolność co do realizacji określonych celów
- decyzje - dotyczą ściśle określonych spraw. Adresatami są przede wszystkim państwa członkowskie lub osoby prawne. Mogą dotyczyć nie tylko państw, ale i konkretnych instytucji, podmiotów lub osób prawnych
- zalecenia - sugerują podjęcie określonych działań. Nie mają charakteru wiążącego. Wydawane są wówczas gdy istnieje potrzeba interpretacji określonej sytuacji i wskazanie adresatom sposobu zachowania się. Mogą poprzedzać wydanie aktu z mocą prawa
- opinie - mają charakter konsultacyjny i nie wiążący.
2.2. Podstawowe akty prawne dotyczące turystyki.
Unia Europejska, pomimo szerokich kompetencji w zakresie dyplomatycznego ingerowania w wewnętrzny system państw członkowskich w dziedzinie turystyki nie ma w Polsce dużego pola manewru (zwłaszcza w branży HORECA). Przyjęto bowiem zaledwie dwa zalecenia, których realizacja nie jest dla państw członkowskich obowiązkowa:
- zalecenie 86/666 na temat bezpieczeństwa przeciwpożarowego w istniejących hotelach,
- zalecenie 86/665 na temat ujednolicania systemu informacji hotelowej, dotyczące ujednolicenia rodzaju i zakresu informacji o hotelach, a także symboli graficznych odnoszących się do ich wyposażenia, podawanych w informatorach hotelowych. Na dzień dzisiejszy nie reguluje tych kwestii żaden akt prawny i również w przyszłości zapewne nie będzie się przewidywać jego wydania.
Świadczenie usług hotelarskich jest w Polsce regulowane przez ustawę z 29 sierpnia 1997 o usługach turystycznych (dz. U. z 1997, nr 133, poz. 884 z późn. zm.). Ustawa ta zawiera przepisy wprowadzające do polskiego prawa wymagania UE z dziedziny ochrony konsumenta (nabywcy usług turystycznych w formie pakietu). Ustawa dotyczy trzech obszarów: działalności organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, uprawnień przewodników turystycznych i pilotów wycieczek, usług hotelarskich.
Drugim, istotnym aktem prawnym jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 13 czerwca 2001 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (Dz.U. z 2001 r., nr 66 poz. 665), wydane na podstawie ustawy. Rozporządzenie to określa w sposób bardzo szczegółowy wymagania będące podstawą zaszeregowania obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów i kategorii.
Polska prowadzi obecnie dosyć skoordynowaną politykę w dziedzinie turystyki, która zawarta jest w dokumencie rządowym pt. "Strategia rozwoju turystyki w latach 2007-2013" . W Strategii zapisano, że w obszarze turystyki głównym celem polityki państwa będzie poprawa konkurencyjności polskiej oferty turystycznej na rynku międzynarodowym i krajowym. Cel ten ma być realizowany poprzez bardzo różnorodne działania, w dużej mierze prowadzone przez organy samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe oraz Polską Organizację Turystyczną. Działania wspierające turystykę mają koncentrować się na rozwoju infrastruktury turystycznej i poprawie jej jakości, kształceniu kadr zatrudnionych w turystyce, lepszej promocji oferty turystycznej, poprawie bezpieczeństwa turystów.
W dalszej kolejności należałoby wspomnieć o wydanym w 1973, nadal obowiązującym rozporządzeniu w sprawie wymagań higieniczno-sanitarnych dla hoteli i innych zakładów noclegowych, które stosowane jest w sektorze HORECA z nieznacznymi zmianami od 1973 .
2.3. Standardy europejskiej bazy noclegowej.
Kierunki prowadzonych na szczeblu UE działań w turystyce zostały określone w Komunikacie Komisji z 22 marca 2006 zatytułowanym „Odnowiona polityka turystyczna UE: Ku silniejszemu partnerstwu na rzecz turystyki europejskiej”. Dokument ten określa co, i w jaki sposób Komisja zamierza zrobić w obszarze turystyki w ramach obecnych ram prawnych, aby wykorzystać turystykę dla realizacji celów odnowionej Strategii Lizbońskiej.
Zgodnie z tym dokumentem do głównych wyzwań stojących przed turystykę europejską należą: „globalizacja, zmiany demograficzne, rozwój transportu, spadek udziału Europy w światowym rynku turystycznym” . Te zmiany sprawiają, iż Europa musi zająć i skoncentrować się na podnoszeniu swojej konkurencyjności, a także na zrównoważeniu w zakresie miejsc-celów podróży również przyczyniłyby się do sukcesu odnowionej Strategii Lizbońskiej, a także wzrostowi zadowolenia konsumentów branży usług turystycznych na świecie.
2.4. Proces przebudowy polskiego prawa turystycznego w oparciu o dyrektywy UE.
Jak już wcześniej wspomniano Unia Europejska przede wszystkim stwarza ogromne korzyści i, pomimo swych dużych kompetencji w zakresie ingerencji w wewnętrzny system prawny krajów członkowskich w dziedzinie turystyki, pozostawia niemal całkowitą dowolność, ograniczając się zaledwie do kilku zaleceń i dyrektyw, które mają przede wszystkim wyraz symboliczny i są zaledwie częściowo wprowadzone w życie przy pomocy polskiego ustawodawstwa.
Stanowienie prawa, zajmującego się regulowaniem funkcjonowania sektora turystycznego należy do organów centralnych. Znajdują się wśród nich głownie Ministerstwo Gospodarki. Organy terenowe reprezentuje administracja wojewódzka, czyli wojewodowie wraz z podległymi im urzędami wojewódzkimi. Wojewoda kompetentny jest m.in. do wystawiania wiz, a także przyznawania uprawnień pilotom wycieczek, etc.
Do końca 2005 roku wojewoda odpowiedzialny był za realizację polityki turystycznej państwa na szczeblu wojewódzkim. Kompetencje te przekazano z dniem 1 stycznia 2006 roku marszałkom województw. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia prawo w postaci ustaw. Prezes Rady Ministrów oraz pozostali, kompetentni ministrowie – wydają rozporządzenia (tzw. akty wykonawcze), które przy pomocy swoich resortów i podległych im jednostek samorządowych wprowadzają w życie.
Do końca 1999 realizacją polityki w zakresie turystyki i wypoczynku zajmował się Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki, jednak od 1 stycznia 2000 jego kompetencje zostały rozdzielone na Departament Turystyki w Ministerstwie Transportu i Gospodarki Morskiej (w czerwcu 2000 włączony w obręb Ministerstwa Gospodarki), a Polską Organizację Turystyczną.
Departament Turystyki pełni rolę opiniującą w tworzeniu aktów prawnych, zaś Polska Organizacja Turystyki odpowiedzialna jest za promocję polskich atrakcji turystycznych za granicą. POT inicjuje, opiniuje i wspomaga plany rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej, współpracując w tym zakresie z samorządami poszczególnych województw i władzą centralną. POT podlega pod Ministerstwo Gospodarki. Współpraca POT z samorządem odbywa się m.in. poprzez inicjowanie i koordynację działania powstawania:
• regionalnych organizacji turystycznych (ROT) – obejmujących swym zasięgiem województwa lub ich związki
• lokalnych organizacji turystycznych (LOT) – obejmujących swoim zasięgiem gminy lub związki gmin
Rozdział III. Dostosowania się polskiej bazy noclegowej do standardów Unii Europejskiej – opracowanie ankiety
Badania ankietowe, przeprowadzone zostały na grupie 100 przypadkowo wybranych respondentów. Wszystkie ankiety zostały wypełnione poprawnie i merytorycznie spełniały swoją role, jako materiał badawczy.
W pytaniu 1 70% ankietowanych stwierdziło, że nie jesteśmy dobrze przygotowani do warunków jednolitego rynku europejskiego. 80% z nich uważa, że dorównujemy standardom Unii Europejskiej pod względem przygotowania bazy noclegowej. Osoby wypełniające ankietę stwierdziły ponadto, że proces adaptacji prawa unijnego przebiega prawidłowo (66%), zaś obecność Polski w Unii Europejskiej pozytywnie wpłynęła na ofertę przedsiębiorstw hotelarskich.
W pytaniu 2 ankietowani stwierdzili, że do najważniejszych zmian, jakie wpłynęły na funkcjonowanie przedsiębiorstw z branży hotelarskiej należy zaliczyć:
• układ z Schengen: średnia 3,00
• swoboda przepływu osób: średnia 2,90
• likwidacja lub ograniczenie wielu barier administracyjnych: średnia 3,00
• polityka UE wspierająca działania innowacyjne i współpracę: średnia 3,00
Do najmniej istotnych czynników ankietowani zaliczyli:
• możliwość świadczenia usług przez polskich hotelarzy za granicą: średnia -2,85
• gwarancje finansowe biur na rzecz turystów: średnia -2,23
• stosowanie prawa międzynarodowego w umowach turystycznych: -2,33
• stosowanie w sektorze HORECA zasad GMP/GHP, HACCP: średnia - 2,34
Pozostałe odpowiedzi uzyskały wartość oscylującą pomiędzy -2,00 a 2,00, a więc zostały uznane za mniej istotne i pominięte w ostatecznych wynikach.
W pytaniu trzecim - w jakim zakresie obecność Polski w UE zmieniło rynek hotelarski - trzy najczęściej wymieniane odpowiedzi to:
• nastąpił wzrost ruchu turystycznego - 98%
• inwestorzy turystyczni (głównie w hotelarstwie) są narażeni na większe ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej - 38%
• pojawiła się potrzeba usprawnienie systemu informacji turystycznej - 13%
W pytaniu czwartym ankietowani stwierdzili, że na wzrost kompetencji i umiejętności kadr turystycznych największy wpływ miało: uznawanie świadectw i dyplomów oraz możliwość dofinansowania turystyki ze środków UE. Na wielkość bazy noclegowej największy wpływ, wg ankietowanych miały: układ z Schengen i liberalizacja przepływu kapitału. Na jakość usług noclegowych - możliwość pozyskiwania środków z Unii Europejskiej, podobnie zresztą jak na zakres usług dodatkowych. Na zróżnicowanie bazy noclegowej największy wpływ miała swoboda przepływu kapitału i liberalizacja usług lotniczych. W przypadku wzrostu konkurencji ankietowani uznali, iż najbardziej istotnymi czynnikami są możliwość pozyskiwania środków z UE i ograniczenie barier zw. z zakładaniem przedsiębiorstwa. Na wielkość i strukturę ruchu lotniczego według ankietowanych największy wpływ miały ponadto: swoboda przepływu kapitału i liberalizacja usług lotniczych.
W pytaniu piątym jako bariery adaptacji do nowych warunków jednolitego rynku europejskiego ankietowani najczęściej wykazywali nieujednoliconą politykę monetarną z punktu widzenia wprowadzenia Euro (35%) oraz możliwość niesienia wiz dla Polaków w USA (13%) oraz możliwość bezwzględnego wprowadzenia wiz wjazdowych dla obywateli dawnych republik Związku Radzieckiego (10,5%).
Podsumowanie
Zarówno prowadzona w Polsce polityka w dziedzinie turystyki, jak i system regulacji usług turystycznych po wstąpieniu do Unii Europejskiej nadal należeć będą do kompetencji polskiego rządu. Jednakże w dziedzinie polityki turystycznej Polska zobligowana będzie do współpracy i koordynacji działań z pozostałymi państwami członkowskimi UE oraz Komisją Europejską. Równocześnie Unia Europejska nie narzuca Polakom żadnych, obostrzonych uregulowań. Otwiera przed nimi ogromne korzyści, które mogą być wykorzystane i w znaczny sposób wspomóc polską branżę turystyczną. Niemniej jednak wyniki badań ankietowych jasno stwierdzają, iż sami klienci (jako konsumenci usług turystycznych) dość sceptycznie podchodzą do tych szans i raczej nie wierzą w ich sprawne wykorzystanie przez polskich przedsiębiorców branży turystyczno-hotelarskiej.
Bibliografia:
S. Juszczyk „Badania ilościowe w naukach społecznych”, Katowice 2004
J. Roszkowski, „Leksykon integracji europejskiej”, Warszawa 1998
Z. Kruczek, „Kompendium pilota wycieczek”, Kraków 2007
Z. Kruczek, „Europa. Geografia turystyczna”, Kraków 2008
G. Wolak, „Organizacja pracy w hotelarstwie”, Kraków 2006
G. Gołembski, „Kompendium wiedzy o turystyce”, Poznań 2002