Makroekonomia (ściąga)

MAKROEKONOMIA – bada duże agregaty takie jak popyt globalny gospodarstw domowych na dobra lub globalne wydatki przedsiębiorstw na maszyny i budowle (dochód narodowy, konsumpcja, inwestycje, oszczędności, zasób kapitału, budżet państwa, kapitałochłonność) Zajmuje się ona głownie powiązaniami miedzy różnymi częściami gospodarki. Opiera się na uproszczeniach mających na celu zwiększenie operacyjności analizy. Zajmuje się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości. Natomiast
MIKROEKONOMIA znakomicie przybliża szczegóły. Najważniejsze jest w niej szczegółowe zrozumienie zasad działania konkretnych rynków. Funkcja POZNAWCZA – dostarczanie wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych o rządzących nimi prawidłowościach oraz o ich przyczynach i skutkach. Funkcja APLIKACYJNA – formułuje wskazówki pod adresem polityki gospodarczej, starając się określic skuteczne sposoby oddziaływania rządu na procesy gospodarcze.
CELE gospodarki rynkowej: - stosowny wzrost gospodarczy - pełne zatrudnienie - stabilizacja cen - równowaga handlu zagranicznego - wyrównany podział dochodów AGREGACJA – łączenie danych dotyczacych szczebla mikro. co pozwala uzyskac informacje o kształtowaniu się zjawiska na szczeblu makroekonomicznym. - jednostki naturalne - wartościowo ( ceny bieżące, ceny stałe) ZASOBY – przedstawiają pewne wielkości ekonomiczne na określony dzien np. na koniec roku, kwartału, miesiąca. (zapasy przedstawiane na koniec roku wynoszą tyle i tyle) STRUMIENIE- przedstawiają pewne wielkości ekonomiczne w danym okresie czasu np. w ciagu roku, kwartału, miesiąca. (produkcja, amortyzacja, sprzedaż) . Strumienie korygują wartość zasobów.
RUCH OKRĘŻNY PŁATNOŚCI – jest to proces w którym gospodarstwa domowe dostarczaja usługi posiadanych czynników produkcji przedsiębiorstwom które wykorzystują je do wytwarzania dóbr i usług. Przedsiębiorstwa wypłacają dochody za wykorzystanie czynników prod. gospodarstwom domowym, które z kolei wydają zarobione pieniądze na zakup dóbr i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwa. Istnieja 3 sposoby mierzenia skali działalności gospodarczej: 1. Wartość wytworzonych dóbr 2. poziom dochodów czynników produkcji który reprezentuje wartość dostarczonych przez nie usług. 3. Wartośc wydatków na dobra i usługi.
ODPŁYWY z ruchu okrężnego - są to te części wypłat przedsiębiorstw na rzecz gosp. domowych które nie powracają automatycznie do przeds. jako wydatki gosp. domowych na produkty przedsiębiorstw. Odpływami są oszczędności i podatki pomniejszone o subsydia. DOPŁYW do ruchu okrężnego – są to te źródła przychodów przeds które nie pochodzą z wydatków gospodarstw domowych. Źródłami dopływów są wydatki przedsiębiorstw na inwestycje , wydatki państwa na dobra i usługi oraz eksport netto. Suma odpływów musi być równa sumie przypływów.
MODEL - jest to świadome uproszczenie rzeczywistości, dzieki któremu możemy wyodrębnić kluczowe elementy problemu i myśleć o nich w uporządkowany sposób.
INFLACJA – to brak równowagi na rynku pieniężnym. Masa pieniędzy jest wieksza od popytu na pieniądz. Pieniądz traci siłe nabywczą. To proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen rynkowych w danym okresie czasu (dekady kwartalne,typowym okresem jest rok), najczęściej spowodowany tym, że globalny popyt w gospodarce przewyższa podaż. Inflację należy mierzyć przeciętną stopą wzrostu cen. Przyczyny inflacji: - stosunki pieniężno-kredytowe (niedostosowanie emisji pieniądza i kreacji kredytu do realnych procesów gospodarczych, nieprzestrzeganie dyscypliny finansowej przez przedsiębiorstwa, „miękkie” kredytowanie) - niedostatki polityki lokacyjnej ( nieodpowiadajaca realiom rynkowym polityka cen, nadmiernie styczna polityka państwa, uleganie nadmiernym roszczeniom związków zawodowych w zakresie rewindykacji płac) - polityka zewnetrzna - niedostatki działań makro. na rzecz redukcji kosztów wytwarzania Inflacja CIĄGNIONA PRZEZ POPYT – zderzaja się zbyt duze wydatki i zbyt mała ilość dóbr. Płace i ceny rosną. Inflacja PCHANA PRZEZ KOSZTY – wystepuje gdy koszty produkcji rosna a nie wystepuje nadwyżkowy popyt.
ROCZNA STOPA INFLACJI - jest to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w ciagu roku. Kryteria wyróżniania typów inflacji : 1. Ruch cen - inflacja otwarta (cenowa lub zasobowa) - inflacja tłumiona 2. Tempo : - inflacja pełzająca – nie rodzącą zbyt negatywnych skutków - inflacja krocząca – wzrost cen sięga kilkunastu % w skali rocznej (taki ruch cen daje się przewidzieć i - - uwzględnić w podejmowanych decyzjach) - inflacja galopująca – wzrost cen od kilkudziesięciu do 100% w skali rocznej - hiperinflacja – wzrost cen o więcej niż 50% w skali miesiąca działa ona już destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizuje stosunki społeczno-polityczne, osłabi wiarygodność finansową u wierzycieli 3. Miejsce występowania - wewnetrzna - importowana 4. Wpływ na stosunki społ-polit. - cywilizowana - barbarzyńska (degeneruje mechanizm gospodarczy) 5. Przyczyny - popytowa - kosztowa 6. Wg. towarzyszących jej tendencji i reprodukcji dochodu narod. - stagflacja ( w warunkach prostej reprodukcji) - stumpflacja (w warunkach zwężonej reprodukcji) 7. Czas - sekularna (chroniczna), trwała - okresowa 8. Oddziaływanie na jej przebieg - kontrolowana - żywiołowa SKUTKI INFLACJI : - powoduje redystrybucję dochodu narodowego na rzecz grup bogatszych kosztem ludzi biedniejszych: rencistów, emerytów - powoduje spadek wartości pieniądza, czyli jego deprecjację, - zniechęca do oszczędzania, - obniża ciężar spłaconych kredytów, - niszczy rachunek ekonomiczny - powoduje wzrost stopy oprocentowania kredytów na działalność inwestycyjną - osłabia eksport - pogłębia niepewność jutra, prowadzi do obniżenia realnych dochodów ludności. MIERNIKI INFLACJI: 1) Indeks cen dóbr produkcyjnych (ICP) - oferowane przez producentów: • ceny surowców • ceny materiałów. Mierzy ceny, które płacą producenci, gdyż obejmuje czynniki produkcyjne, z wyjątkiem pracy. Stanowi on pojemny miernik wpływu inflacji na przemysłowy sektor gospodarki. 2) Indeks cen dóbr konsumpcyjnych (ICK) - ceny detaliczne Służy do badania wpływu inflacji na gospodarstwa domowe, czyli konsumentów, gdyż mierzy przeciętny poziom cen typowego koszyka dóbr i usług konsumowanego przez typową rodzinę. 3) Deflator Produktu Narodowego Brutto (deflator PNB) Jest to najobszerniejszy miernik inflacji, który nie mierzy wpływu inflacji tylko na jakąś grupę, np. konsumentów lub producentów, ale obejmuje największą ilość cen. Wzrost gospodarczy jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi. Ilościowe zmiany w siłach wytwórczych, produkcji, konsumpcji. (ilościowy) Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym, obejmuje ono bowiem nie tylko wszystkie składniki wpływające na wzrost dochodu narodowego, ale także jakościowe przemiany zachodzące w dłuższym okresie w rzeczowej, własnościowej i instytucyjnej strukturze gospodarki narodowej. (ilościowo- jakościowy) (postęp, regres)
CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO : - bezpośrednie (Zatrudnienie i wydajność pracy, pracochłonność, intensywność pracy) - pośrednie (Wielkość majątku produkcyjnego, produktywność majątku produkcyjnego) - osobowe i rzeczowe - ekstensywne i intensywne - bezpośrednie i bierne MIERNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO:
• produkt krajowy brutto(PKB): całkowita wartość dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu danego roku na terenie danego kraju (kiedy rośnie PKB społeczeństwo staje się bogatsze),
• produkt narodowy brutto(PNB): całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych przez obywateli danego kraju w ciągu jednego roku, PNB uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych firm działających w kraju,
• dochód narodowy(DN): stanowi nowo wytworzoną wartość produktu krajowego w ciągu roku przez wszystkie podmioty gospodarki narodowej, skorygowaną o saldo rozliczeń z zagranicą,
• wielkość produktu PKB przypadająca na jednego mieszkańca. BARIERY WZROSTU

GOSPODARCZEGO : - niemożność akumulacji środków pieniężnych - bariera zatrudnienia (zasoby ludzkie) - bariera instytucjonalna ( nierówny podział ziemi, podział kastowy itp.) Wskaźnik rozwoju społecznego HDI – jest miarą syntetyczna opartą na średniej wskaźników obejmujących 3 sfery zycia: -sfere zdrowia ( długośc życia) - sferę edukacji ( wskaźnik analfabetyzmu) - sferę dochodu przypadającego na 1 mieszkańca (PKB per capita) Wśród modeli wzrostu gospodarczego model Kaleckiego wyróżnia się dużym stopniem precyzji założeń i analizy oraz szczególnym podejściem do czynników wzrostu dochodu. Kalecki rozpatruje proces wzrostu z dwóch stron: z jednej strony bada wpływ wielkości zatrudnienia i jego jakości na wzrost dochodu, a z drugiej - wpływ rzeczowych czynników wzrostu, takich jak inwestycje oraz ich techniczny poziom. Model ten ma zatem charakter dwuczynnikowy, ponieważ obejmuje prace i kapitał. Wprowadza jednocześnie czynnik zmian technicznych i postępu technicznego determinujący efektywność poniesionych nakładów inwestycyjnych.
PKB – PRODUKT KRAJOWY BRUTTO Produkt krajowy brutto, PKB, miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. Jest sumą wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług oraz salda bilansu handlu zagranicznego. PKB może być wyrażony w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie lub - po ich potrąceniu - w cenach czynników wytwórczych (c.netto) PKB = Konsumpcja + Inwestycje + Wydatki Rządowe + Eksport – Import PKB w cenach rynkowych – jest miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi PKB w cenach czynników produkcji - jest miara produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich. PKB w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach czynników produkcji o wielkość podatków pośrednich.
PNB - PRODUKT NARODOWY BRUTTO Jest to miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany przez powiększenie produktu krajowego brutto o wartość dochodów netto z tytułu własności za granicą. PNB jest miarą całkowitych dochodów osiąganych w ciągu roku przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez należące do nich czynniki wytwórcze. Metody obliczania PNB: a) wydatkowa - sumowanie wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa prywatne, przedsiębiorstwa publiczne, agendy rządu i agendy władzy regionalnej oraz sektor międzynarodowy (eksport netto; b) dochodowo-zasobowa - sumowanie płatności dochodowych wypłacanych właścicielom wykorzystywanych czynników produkcji (wynagrodzenia pracowników, dochody właścicieli przedsiębiorstw, dochody z rent, zyski przedsiębiorstw) wraz z pośrednimi podatkami od przedsiębiorstw i amortyzacją. Rodzaje PNB: a) nominalny - liczony w cenach bieżących; b) realny - liczony w cenach stałych (miara całkowitego dochodu gosp. nar.) PNB nominalny rośnie szybciej niż PNB realny ze względu na inflację cenową.
DELATOR PNB – jest to stosunek nominalnego PNB do PNB w ujęciu realnym. DEFLATOR – Jest to stosunek PKB nominalnego (w cenach bieżących) do PKB w ujęciu realnym (w cenach stałych), w postaci wskaźnika (X 100). Stanowi on stosunek kosztu nabycia dóbr i usług finalnych uwzględnionych w PKB w danym roku do kosztów ich nabycia.
DN - DOCHÓD NARODOWY Jest to PNN wytworzony w gospodarce. Dochód narodowy to suma dochodów wszystkich podmiotów, uzyskanych z wykorzystania czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał) równa całkowitej wartości wytworzonych dóbr i usług. Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji (zużycia) od produktu narodowego brutto (PNB) w cenach czynników produkcji; d.n. jest to więc ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odliczeniu pieniędzy niezbędnych do sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejących zasobów kapitału na dotychczasowym poziomie.
ROZPORZĄDZALNE DOCHODY OSOBISTE – są to dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i płatności transferowych. Wielkośc ta informuje ile gospodarstwa domowe mogą przeznaczyc na dobra i usługi. PŁATNOŚCI TRANSFEROWE – są to świadczenia społeczne. Są to np. emerytury, zasiłki , subwencje dla firm. Nie maja one wpływu na PKB ani DN. BEZROBOCIE- jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy i jednocześnie nie mających zatrudnienia. STOPA BEZROBOCIA- jest to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy. SIŁA ROBOCZA – liczba ludzi pracujących lub poszukujących pracy.
WARTOŚĆ DODANA – jest to przyrost wartości dóbr w wyniku danego procesu produkcji. DOBRA FINALNE – to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne lub inwestycyjne.
INWESTYCJE – są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przeds. OSZCZĘDNOŚCI- to ta część dochodu która nie została wydana na zakup dóbr i usług. ZAPASY – to dobra zatrzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedazy. AMORTYZACJA- jest miara szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie , będącego wynikiem fizycznego lub ekonomicznego zużycia.
TREND inaczej tendencja rozwojowa produkcji to wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań. CYKLEM KONIUNKTURALNYM nazywamy krótkookresowe odchylenia produkcji, aktywności gospodarczej od jej trendu. Polega na wahaniach produkcji, zatrudnienia, aktywności gospodarczej wokół długookr. trendów.
FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO 1. kryzys (lub recesja w zależności od skali spadku produkcji) 2. depresja (lub dno kryzysu) 3. ożywienie gospodarcze 4. rozkwit(wysoka koniunktura) I. KRYZYS ( zalamanie gospodarcze) - Spadek kursów papierów wartościowych - Zahamowanie wzrostu cen (a nawet spadek) - Ograniczenie kredytów inwestycyjnych - Zmuszanie do spłaty istniejących zobowiązań - Spadek ilości zamówień na urządzenia wytwórcze i rezygnowanie z kontraktów budowlanych I. DEPRESJA - Marża z zysków gwałtownie spada (trudności sprzedaży) - Małe i słabsze przedsiębiorstwa bankrutują - Maksymalne ograniczenie przez banki komercyjne kredytów - Inwestycje i konsumpcja osiągają swoje minimum (nigdy 0) - Pojawia się dno kryzysu II. OŻYWIENIE - Przedsiębiorcy, którzy przetrwali, dokonują renowacji kapitału - Wycofanie starych maszyn i urządzeń zakupując nowocześniejsze, bardziej ekonomiczne - Rośnie zatrudnienie - Zwiększanie zysków - Banki komercyjne nagromadziły środki pieniężne, a szukając klientów obniżają stopę procentową - Tanie kredyty zachęcają przedsiębiorców do inwestowania - Rosną kursy akcji i obligacji - Ożywienie obejmuje coraz to nowe dziedziny życia gospod. - W ciągu 2-3 lat osiąga nową fazę szczytowego rozwoju III. ROZKWIT - (stan szczytowy koniunktury) - Wysoki poziom wydatków inwestycyjnych doprowadza po pewnym czasie do wzrostu zdolności produkcyjnych gospodarki nar. - Inwestycje osiągają swój najwyższy poziom (przestają rosnąć) - Koszty produkcji rosną (w wyniku wykorzystania gorszych urządzeń wytwórczych, zatrudnienia pracowników o niższych kwalifikacjach, zwiększenia pracy w godzinach nadliczbowych) - Wzrost dochodów powoduje wzrost skłonności do oszczędzania (maleje skłonność do konsumpcji) - Stopniowy wzrost kosztów produkcji w stosunku do wzrostu cen - Banki coraz bardziej ograniczają udzielanie kredytów inwestycyjnych - Wygasanie optymistycznych nastrojów wśród przedsiębiorców Wahania koniunkturalne - są powtarzającymi się ze względną regularnością krótko i średniookresowymi zmianami aktywności gospodarczej. Wyrażają się w ekspansji lub kurczeniu tej aktywności wokół linii trendu. Wahania koniunkturalne obejmują swoim zasięgiem całą gospodarkę, maja charakter krótko, a przede wszystkim średniookresowy, powtarzają się ze względną regularnością, wahania te są wynikiem samo wzmacniających się mechanizmów wewnętrznych, występujących w gospodarce. Cechy te odróżniają wahania koniunkturalne od wahań sezonowych i przypadkowych. Wahania sezonowe - obejmują zmiany w działalności gospodarczej dokonujące się na przestrzeni roku kalendarzowego. Są one wynikiem działania np. czynni- kó w przyrodniczych, zwyczajów itd. Wahania przypadkowe są zmianami w działalności gospodarczej powodowa- nymi bliżej nieokreślonymi przyczynami, mającymi charakter losowy. Wahania cykliczne – powtarzające się ze względna regularnością zmiany aktywności gospodarczej
CYKL KLASYCZNY (deformacja) uległ w przeciągu XX wieku istotnym zmianom. Duży wpływ na przebieg cyklu miała początkowo (do II wojny światowej) monopolizacja gospodarki przy słabym oddziaływaniu państwa na gospodarkę. Następnie po II wojnie światowej największy wpływ na dalsze zmiany cyklu miały następujące czynniki: Ø Polityka interwencjonizmu gospodarczego, czyli czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę, Ø Integracja gospodarcza (zwłaszcza w Europie), Ø Rewolucja naukowo-techniczna, Ø Instytucjonalizacja postępu technicznego. Instytucjonalizacja oznacza wzrost udziału państwa w ponoszeniu wydatków na postęp techniczny, zwłaszcza przejęcie przez państwo finansowania tzw. badań podstawowych tzn. badań w dziedzinie nauk, któ re łączą się z najwięk- szym ryzykiem.
Cykl WSPÓŁCZESNY w krajach wysoko rozwiniętych można określić jako cykl zdeformowany i spłaszczony (w porównaniu z cyklem klasycznym). Fazy cyklu współczesnego Cechą charakterystyczną współczesnego cyklu jest skrócenie i spłycenie recesji tzn. fazy spadku produkcji oraz relatywne wydłużenie okresu ekspansji. Faza depresji, to znaczy stagnacji produkcji na niskim poziomie w okresie kry- zysu występuje rzadko. Z kolei między poprawą koniunktury: ożywieniem i rozkwitem trudno przeprowadzić linie graniczne. Dlatego często w cyklu współczesnym wyróżnia się tylko dwie fazy cyklu: - ekspansję - zwyżkową fazę, - recesję - zniżkową fazę. Długość cyklu Cykl współczesny uległ znacznemu skróceniu. Trwa przeciętnie 3-4 lata w czasie, których, gospodarka przechodzi kolejno przez fazy ekspansji i recesji. Amplituda wahań Występuje zmniejszona amplituda wahań wokół linii trendu. Cykl o zmniejszonej amplitudzie wahań określa się jako cykl spłaszczony. Rząd prowadząc politykę gospodarczą dąż y do tego, aby przedłużyć fazę ekspansji oraz skracać i spłycać fazę recesji. Współcześnie w krajach wysoko rozwiniętych recesja często nie oznacza tradycyjnie (tak jak w cyklu klasycznym) ujemnego tempa wzrostu PKB, (czyli spadku PKB) a przejawia się jedynie zmniejszeniem tempa wzrostu. Dlatego też wahania produkcji w cyklu współczesnym są znacznie płytsze niż w cyklu klasycznym a cechą charakterystyczną cyklu współczesne- go jest zmniejszona amplituda wahań.