Kształtowanie sie rynku na gospodarkę kraju.
Warunkiem pojawienia się rynku był podział jednostek na nabywców i sprzedawców.
Nabywcy określają popyt,
Sprzedawcy określają podaż.
Według definicji potocznej: RYNEK jest to miejsce gdzie spotykają się nabywcy i sprzedawcy dóbr i usług, natomiast według definicji naukowej: RYNEK jest to proces w trakcie którego uczestnicy wymiany określają przedmiot wymiany i warunki wymiany, czyli cenę.
Tak więc RYNEK: jest forma więzi pomiędzy podmiotem gospodarczym a:
producentami,
producentami, a gospodarstwami domowymi,
producentami i gospodarstwami domowymi, a różnymi instytucjami finansowymi,
instytucjami finansowymi, a bankiem centralnym
wszystkimi wymienionymi podmiotami, a władzami centralnymi i lokalnymi.
Przedmiotem wymiany na rynku są czynniki produkcji:
praca,
kapitał pieniężny, ziemia,
dobra (konsumpcyjne i inwestycyjne),
usługi,
prawa autorskie,
wartości intelektualne,
patenty i licencje
Elementami rynku jest:
cena,
popyt,
podaż
KRYTERIUM PODZIAŁU RYNKU:
1. Kryterium ilości podmiotów działających na rynku:
rynek wolnokonkurencyjny- nieograniczona ilość nabywców i odbiorców,
rynek oligopolistyczny- ograniczona ilość uczestników na rynku,
albo po stronie nabywcy (oligopol popytowy),
albo po stronie sprzedawcy (oligopol podażowy)
rynek monopolistyczny- albo pojedynczy sprzedawca (monopol czysty lub pełny)
albo pojedynczy nabywca (rynek duopolu)
2. Kryterium przestrzenne podziału rynku:
rynek lokalny,
rynek Regionalny,
rynek Krajowy,
rynek Międzynarodowy,
rynek Światowy
3. Kryterium przedmiotu obrotu (wymiany)
rynek przedmiotów produkcji (rynek pracy, finansowy, ziemi),
rynek dóbr,
rynek usług
FUNKCJE RYNKU:
informacyjna (nabywców i odbiorców)
weryfikacyjna (ocenia poprawność działania jednostek gospodarczych)
alokacyjna (mówi jednostkom gdzie należy rozdysponować zasoby)
GOSPODARKA RYNKOWA- działa w oparciu o rynek, który pełni rolę głównego weryfikatora wszelkich zachowań ekonomicznych, konsumentów i producentów. Decyduje on o ich powodzeniu gospodarczym, gdy działają zgodnie z ich prawami i oczekiwaniami lub niepowodzeniu gdy postępują wbrew „woli rynku”.
CECHY GOSPODARKI RYNKOWEJ:
dominacja prywatnej własności,
rynkowy mechanizm tworzenia cen. Gra popytu i i podaży tworzy cenę,
rynkowy mechanizm alokacji zasobów,
celem działania przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku,
ograniczona ingerencja państwa w działaniu mechanizmu rynkowego
TYPY WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ:
kapitalistyczna gospodarka rynkowa,
wolnokonkurencyjna gospodarka rynkowa,
społeczna gospodarka rynkowa,
gospodarka rynkowa typu państwo dobrobytu (interwencjonistyczna)
POPYT jest to ilość dobra jaką nabywca chce nabyć po danej cenie i w danym okresie
PODZIAŁ POPYTU Z PUNKTU WIDZENIA POTRZEB:
popyt efektywny- popyt w ramach którego potrzeba staje się popytem, ponieważ nabywca dysponuje odpowiednim dochodem,
popyt potencjalny- popyt w ramach którego popyt nie może stać się popytem ponieważ nabywca nie dysponuje odpowiednim dochodem.
CZYNNIKI POWODUJACE ZMIANE POPYTU PRZY DANEJ CENIE:
1 dochody nabywców,
2 ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych,
3 przewidywanie cen w przyszłosci,
4 zmiany w dochodzie,
5 liczna nabywców,
6 gusty, preferencje, moda
POPYT ROŚNIE GDY:
1 rosną dochody nabywców (wyjątek stanowią dobra niższego rzędu)
2 rośnie liczba i korzystnie zmienia się struktura nabywców
3 rośnie cena dóbr substytucyjnych
4 spada cena dóbr komplementarnych,
5 oczekuje się wzrostu ceny danego dobra w przyszłości
6 oczekuje się wzrostu dochodów w bliskiej przyszłości,
7 gusty i preferencje kierują się w stronę wzrostu zainteresowanych danym towarem
ODPOWIEDNIO SPADA POPYT GDY:
1 spadają dochody nabywców,
2 spada liczba i wykorzystanie, zmienia się struktura nabywców
3 spada cena dóbr substytucyjnych
4 rośnie cena dóbr komplementarnych
5 oczekuje się spadku ceny danego dobra w przyszłości
6 oczekuje się spadku dochodów w bliskiej przyszłości
7 gusty i preferencje kierują się w stronę spadku zainteresowania danym towarem
RODZAJE POPYTU:
popyt jednostkowy-chęć nabycia określonego dobra przez nabywcę
popyt globalny- występuje w analizie ekonomicznej,
popyt substytucyjny- zastępowalny,
popyt komplementarny
PARADOKSY POPYTU:
Paradoks Siffena- pomimo wzrostu ceny danego dobra, popyt na to dobro rośnie,
Paradoks Veblena- przy wzroście ceny popyt rośnie, a gdy cena maleje to popyt maleje
(dotyczy dóbr luksusowych)
Paradoks Engla- w miarę wzrostu dochodów maleje procentowy udział wydatków na artykuły
żywnościowe
Efekt Owczego Pędu- naśladownictwa- popyt rośnie bo inni to już mają,
Efekt Snobizmu- (demonstracji) mówi ze jeżeli inni kupują to my tego dobra nie kupujemy.
Paradoks Spekulacyjny- rynek nieruchomości i rynek kapitałowy
HOSSA- pomimo wzrostu cen popyt rośnie,
BESSA- pomimo spadku cen (papiery wartościowe) popyt maleje bo jednostka dąży do minimalizacji strat.
PODAŻ jest to ilość dobra jaką sprzedawca jest w stanie zaoferować na rynek po danej cenie i w danym okresie.
PRAWO PODAŻY A. MARSHALA:
Prawo podaży mówi o funkcjonalnych zależnościach pomiędzy ceną i podażą z których wynika, ze wraz ze wzrostem ceny, rośnie podaż, a gdy cena maleje to podaż także maleje przy założeniu CETERIS PARIBUS (niezmienności innych czynników)
CZYNNIKI KTÓRE PRZY DANEJ CENIE POWODUJĄ ZMIANĘ W PODAŻY:
1 ceny czynników produkcji,
2 postęp techniczny,
3 podatki i subwencje,
4 przewidywanie cen,
5 liczba przedsiębiorstw w branży
JEŻELI CENA JEST STAŁA TO PODAŻ ROŚNIE GDY:
Spadają ceny czynników produkcji,
Rośnie efektywność produkcji jako wynik postępu technicznego,
Spadają podatki lub rosną subwencje,
Spadają ceny innych towarów, a tym samym relatywnie rośnie opłacalność produkcji danego dobra
Liczba producentów wchodząc na rynek jest wyższa od liczby opuszczających go
ODPOWIEDNIO PODAŻ SPADA GDY:
Rosną ceny czynników produkcji,
Rosną podatki lub spadają subwencje,
Rosną ceny innych towarów, a tym samym relatywnie spada opłacalność produkcji danego dobra,
Liczba producentów opuszczających rynek jest wyższa od liczby wchodzących