Pytania obrona dyplomowa studia I-go stopnia kierunek Ekonomia

Pytania obrona dyplomowa studia I-go stopnia kierunek Ekonomia

1. Makroekonomiczne mierniki gospodarki.

Do makroekonomicznych mierników gospodarki zaliczamy: PKB, PNB, dochód narodowy, stopę inflacji oraz stopę bezrobocia.
Dochód narodowy - uzyskany z działalności gospodarczej na terenie danego kraju w pewnym okresie, zwykle w 1 roku; miernikami dochodu narodowego są: produkt narodowy brutto (PNB), produkt narodowy netto (PNN) oraz produkt krajowy brutto (PKB); Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB wyrażonego w cenach czynników produkcji. Dochód narodowy jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie
- PKB - wartość dodana wytworzona przez wszystkie czynniki produkcji wszystkich sektorów znajdujące się na terenie danego kraju, należące zarówno do właścicieli krajowych jak i zagranicznych.
- PNB - wartość dodana wytworzona przez wszystkie czynniki produkcji, których właściciele są obywatelami danego kraju, łącznie z tymi, które fizycznie umieszczone są za granicą.
-Miernikiem inflacji jest stopa inflacji.
Stopa inflacji jest procentową zmianą poziomu cen, liczoną według wzoru:
Poziom cen w roku bieżącym - Poziom cen w roku poprzednim
Stopa inflacji = ---------------------------------------------------------------------------x 100
Poziom cen w roku poprzednim
-Stopa bezrobocia to wielkość statystyczna opisująca zjawisko bezrobocia. W praktyce stosowane są dwa sposoby obliczania stopy bezrobocia:
- pierwszy sposób, używany w większości krajów świata, określa stopę bezrobocia jako stosunek liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do zasobu siły roboczej,
- drugi, stosowany rzadziej, jest relacją liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do liczby ludności w wieku produkcyjnym, tj. do liczby osób w granicach wiekowych określających w danym kraju wiek produkcyjny
Stopa bezrobocia obliczana drugą metodą jest zawsze niższa, bo liczebność ludzi w wieku produkcyjnym jest zawsze większa od liczebności zasobu siły roboczej.
Stopa bezrobocia nie oddaje dokładnie rozmiarów bezrobocia, gdyż zawsze istnieje grupa ludzi nie rejestrujących się w urzędzie pracy którzy szukają pracy na własną rękę, ponadto wiele osób rejestruje się tylko po to aby skorzystać z prawa do zasiłku, nie mając zamiaru podjęcia pracy lub pracuje w tzw. szarej strefie.
Rodzaje stopy bezrobocia:
- rzeczywista stopa bezrobocia – dotyczy wszystkich bezrobotnych, niezależnie od przyczyn dla których pozostają bez pracy.
- naturalna stopa bezrobocia – dotyczy tylko bezrobotnych dobrowolnie(Ci których pozostawanie bez pracy nie wynika ze stanu koniunktury)

2. Przyczyny, skutki i sposoby zapobiegania inflacji.

Inflacja – zjawisko monetarne wywołane szybszym przyrostem ilości pieniądza niż produkcji. Konsekwencją tego jest, że na rynku obserwowany jest długotrwały wzrost średniego poziomu cen
Przyczyny inflacji:
1. nadmierna emisja pieniędzy nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez
a. dodruk banknotów niemających pokrycia,
b. oprocentowanie pieniędzy
c. działalność kredytową banków komercyjnych
2. niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
3. wzrost zagregowanego popytu w gospodarce (np. z racji wzrastających płac)
4. niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
5. przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
6. ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
7. wadliwa struktura gospodarki
8. import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
9. długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
10. monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

Skutki inflacji:
1. w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe – te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań (emerytury, renty).
2. tzw. koszty zdartych zelówek – są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu – wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.
3. tzw. koszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.
4. ucieczka od pieniądza oznacza wzrost konsumpcji
5. zniechęca do oszczędzania
6. komplikuje rachunek ekonomiczny
a. podnośnik podatkowy w przypadku progresywnej polityki podatkowej (z racji niezmieniających się progów podatkowych)

Klasyfikacja inflacji według kryterium tempa:
a. pełzająca – do 5%
b. krocząca – 5-10%
c. galopująca – 10-15%
d. megainflacja – 15-50%
e. hiperinflacja – powyżej 50%

Sposoby zapobiegania inflacji:
1. polityka finansowa - nadrzędnym celem musi być pokrycie wydatków budżetowych dochodami. Ograniczony powinien być deficyt budżetowy.
2. polityka pieniężno-kredytowa - podporządkowanie wymogowi realności emisji i kreacji pieniądza.
3. Instrumenty:
 zamrożenie cen i płac
 uruchamianie długu publicznego
 wymiana pieniężna
 ograniczenie akumulacji w przedsiębiorstwie
 zmiana struktury gospodarki (zwiększenie ilości dóbr finalnych)

3. Podstawowe prawa rynku i zależności między nimi.

Prawo popytu i podaży, podstawowe prawo ekonomiczne regulujące działanie mechanizmu rynkowego, określające wzajemne zależności pomiędzy wielkością popytu, wielkością podaży, a poziomem ceny towaru. Mówi, że w warunkach niezmienności innych zjawisk rynkowych popyt zmienia się z reguły w odwrotnym, a podaż w tym samym kierunku, co cena. Nadwyżka popytu nad podażą powoduje wzrost ceny, nadwyżka podaży nad popytem jest przyczyną spadku ceny.
Mechanizm rynkowy – zależności pomiędzy podażą, popytem a ceną danego produktu. Mechanizm rynkowy działa następująco:
- jeżeli wielkość popytu przewyższy wielkość podaży, czyli kupujących dany produkt jest więcej niż produktu - jego cena wzrośnie, co wpłynie na zmniejszenie popytu i zwiększenie podaży;
- jeżeli wielkość podaży przewyższy wielkość popytu, czyli produktu będzie więcej niż chętnych do jego nabycia - cena spadnie, co zwiększy popyt i jednocześnie wpłynie na zmniejszenie podaży.
1.
2. Prawo Engla – w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza. W przypadku wydatków na odzież i mieszkanie udział nie zmienia się, Wydatki na samochody, podróże, biżuterię, meble, ochronę zdrowia, czy wypoczynek wzrastają z kolei w tempie szybszym od tempa wzrostu dochodów.
PRAWA ENGLA, czyli zależności między wzrostem dochodów a konsumpcją dóbr
1. Wraz ze wzrostem dochodów spada udział wydatków na żywność, 0 < E < 1,
2. Wraz ze wzrostem dochodów udział wydatków na ubrania i żywność w dochodzie nie zmienia się, E = 1,
3. W przypadku dóbr luksusowych wzrost dochodów zwiększa udział tych dóbr w ogólnej konsumpcji nabywcy, E > 1.
3. Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji - im mniej jest dobra konsumowanego przez gospodarstwo domowe, tym mniej będzie ono skłonne do zrezygnowania z jednostki tego dobra by uzyskać dodatkową jednostkę drugiego dobra.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej - wraz ze wzrostem konsumpcji dobra o kolejne jednostki, przyrosty użyteczności są coraz mniejsze.

4. Funkcje i rodzaje cen w gospodarce rynkowej.

Cena

Cena to wyrażona w pieniądzu relacja między dwoma towarami..

Funkcje ceny

Wyróżnia się następujące funkcje ceny:

- informacyjna - Ceny informują nabywcę, o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne, jeśli dokona zakupu danego dobra, natomiast sprzedawcę informują o tym o ile wzrośnie jego dochód, gdy dokona sprzedaży

- Redystrybucyjna (podział) - ceny są narzędziem podziału dóbr i usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa Państwo również dokonuje redystrybucji dochodów za pomocą cen, przez zróżnicowane obciążenie cen podatkami i cłami,

- Symulacyjna(bodźcowa) - cena to narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców- im wyższy jest poziom cen, tym większa jest opłacalność produkcji. Niższy poziom cen natomiast, zniechęca producentów i powoduje ograniczenie produkcji. Wyższy poziom cen powoduje również, że producenci podnoszą wartość użytkową swoich wyrobów. Jeżeli natomiast chodzi o konsumentów, to wyższa cena skłania ich do obniżenia spożycia, a niższa stymuluje jego wzrost. Przy pomocy cen Państwo może stymulować wzrost spożycia niektórych wyrobów,
Rodzaje cen
• Producenta - to cena, po której można nabyć towar bezpośrednio od wytwórcy,
• Hurtowa - czyli cena pośrednia (bez marży),
• Detaliczna - obejmuje wszystkie koszty produkcji, marketingu i dystrybucji(cena hurtowa + marża detaliczna),
• Urzędowe - inaczej regulowane, ustalane przez organy państwa,
• Maksymalne - pozbawiają strony możliwości umownego ustalenia ceny ponad określoną wartość,
• Minimalne - pozbawiają strony możliwości umownego ustalenia ceny poniżej określonej wartości,
• Sztywne - ceny sztywne sprawiają, że produkt sprzedawany jest po takiej samej cenie wszystkim nabywcą kupującym go na takich samych warunkach i w takich samych ilościach,
• Wolnorynkowe - kształtują się swobodnie w oparciu o prawo popytu i podaży,
• Równowagi - cena, przy której popyt na dane dobro jest równy jego podaży.
Ponadto w stosunkach umownych objętych działalnością marketingową, występuje wiele odmian cen, opartych na parametrach ekonomicznych i funkcjach gospodarczych. Można tu wymienić takie ceny, jak:
• Cennikowa,
• Zbytu,
• Zaopatrzenia,
• Limitowa,
• Ryczałtowa,
• Rynkowa,
• Sezonowa,
• Stała,
• Transakcyjna,
• Wyjściowa,
• Nowości,
• Krocząca,
• I inne.

Cena jest cechą każdej transakcji, bez względu na jej rodzaj. Nawet w przypadku niektórych usług publicznych, za które nie płaci się bezpośrednio, występuje cena. Jest ona również zawarta w podatkach nakładanych na obywateli. Takie produkty czy usługi określa się jako nongoods. Cena ze względu na postać transakcji może przybierać różne formy. Możemy mówić o:
• cenie sensu stricto, kiedy nabywca kupuje określone dobro lub usługę,
• cenie sensu largo, obejmującej zarówno cenę sensu stricto, jak też czynsz, taryfę,
• składkę członkowską, wynagrodzenie, podatek, stopę procentową i honorarium

5. Produkt narodowy, metody jego liczenia oraz mechanizm podziału.

Produkt narodowy to miara stosowana dla oceny efektywności gospodarowania czynnikami wytwórczymi w skali makroekonomicznej:
Produkt narodowy brutto - PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług czynników produkcji, tzn. w kraju lub za granicą. Różnica między PKB i PNB wyraża się sumą dochodów netto z własności kapitału zainwestowanego za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom. Jeżeli odpływ dochodów z tytułu usług czynników produkcji będących własnością kapitału zagranicznego jest większy niż przypływ dochodów z tytułu posiadanych czynników produkcji za granicą, wówczas PKB jest większy od PNB i odwrotnie. W przypadku, gdy przypływ dochodów równa się odpływowi lub gdy dany kraj w ogóle nie wypłaca i nie otrzymuje dochodów z własności zagranicznej, wówczas PKB = PNB.
Realny PNB jest prostym miernikiem fizycznych rozmiarów produkcji wytwo¬rzonej w gospodarce, a roczna zmiana procentowa jego poziomu informuje o tempie wzrostu gospodarczego. Żeby jednak uzyskać informację na temat stopy życiowej przeciętnego obywatela w danym kraju, należy uwzględnić również przyrost demo¬graficzny. Realny PNB per capita (na 1 mieszkańca) jest to realny PNB podzielony przez liczbę mieszkańców kraju. Średni poziom PNB w przeliczeniu na 1 mieszkańca otrzymujemy dzieląc ogólną jego wartość przez liczbę ludności danego kraju8. Analogicznie postępujemy, gdy chcemy uzyskać przeciętny dochód na 1 mieszkańca (dochód narodowy dzielimy przez liczbę ludności).
Produkt narodowy netto - PNN jest miarą dochodów, jakimi dysponuje gospo¬darka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji oraz utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotych¬czasowym poziomie. PNN jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji (Am). Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego w kraju kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub eko¬nomicznego zużycia.
Z uwagi na trudności w ustaleniu rzeczywistej wielkości amortyzacji (odpisy amortyzacyjne ustalane dla celów rachunku kosztów nie odzwierciedlają rzeczywistego zużycia kapitału, jest to tylko szacunek) w praktyce częściej wykorzystywany jest produkt narodowy brutto.

W praktyce PNB jest obliczany metodą sumowania wartości pieniężnej wszystkich produktów finalnych (tzw. podejście wvdatkowe) bądź też metodą sumowania wszystkich płatności (tzw. podejście oparte na kosztach zasobów i dochodach).
Podejście wydatkowe polega na obliczeniu wartości pieniężnej dóbr finalnych-w tym celu sumowane są cztery podstawowe kategorie wydatków:
 na zakupy dóbr i usług przez gospodarstwa domowe,
 na zakupy inwestycyjne krajowych przedsiębiorstw prywatnych,
 na zakupy dóbr i usług przez rząd i instytucje publiczne,
 eksport netto towarów i usług (plus eksport, minus import).

Podejście dochodowo-kosztowe polega na sumowaniu wszystkich płatności za wykorzystanie zasobów (czynników produkcji). Uzyskane dochody są równocześnie składnikami kosztów w tworzeniu produktu narodowego. Podstawowe kategorie do¬chodów to:
 wynagrodzenia za pracę (płace i dochody z pracy na własny rachunek),
 dochody (procenty) z lokat oprocentowanych,
 dochody z tytułu własności majątkowych (czynsze, renty),
 zyski korporacji, które obejmują dywidendy dla akcjonariuszy i podatki bezpośrednie,
 niedochodowe pozycje kosztów pośrednich (amortyzacja i podatki pośrednie
od przedsiębiorstw).


Różnica między PKB i PNB wyraża się sumą dochodów netto z własności kapitału zainwestowanego za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom.

Produkt narodowy i produkt krajowy
Produkt krajowy brutto (PKB)  miara produkcji wytworzonej w kraju (przez obywateli i ewent. przez cudzoziemców).
Produkt narodowy brutto (PNB)  miara dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju (łącznie z dochodami osiągniętymi za granicą, a przekazanymi do kraju).
PNB = PKB + dochody netto z własności i pracy za granicą (F)


6. Inwestycje i ich rola oraz czynniki kształtujące ich wielkość w gospodarce rynkowej.

, przez inwestycje rozumie się aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków w tym również z transakcji handlowych, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści.

. Rola inwestycji jest tworzenie nowych oraz unowocześnianie już eksploatowanych środków trwałych, p. Inwestycje są źródłem nowych lub zmodernizowanych maszyn, urządzeń, środków transportu, obiektów budowlanych.
Można wyróżnić 5 oddziałów potencjalnego oddziaływania inwestycji na gospodarkę:
- transfer nowych technologi, know- how,
- zmiany w strukturze gospodarki, wprowadzenie nowych produktów, usług, rozwój wybranych gałęzi gospodarki
- tworzenie nowych miejsc pracy
- bilans płatniczy
- PKB

Pierszwe dwa obszary są najważniejszą korzyścia dla gospodarki. Gospodarki często potrzebują nowych koncepcji polityki ekonomicznej, która poprzez wykorzystywanie nauki i techniki pozowli zmodernizować gospodarkę. Inwestycje odziaływują na gospodarkę poprzez zmiany struktury gospodarczej poprzez wprowadzenie nowych produktów, usług, rozwój wybranych gałęzi gospodarki. Wzrost miejsc pracy następuje gdy inwestor od podstaw rozpoczyna swoją działalność, tworzy miejsca pracy, a pracownicy mają możliwość podwyższania swoich kwalifikacji. Bezpośrednie inwestycje wywierają wpływ nie tylko na zatrudnienie od względem ilościowym ale także jakościowym.

7. Koniunktura gospodarcza, jej mierniki oraz wahania w gospodarce rynkowej.

Koniunktura gospodarcza – to wszelkie zmiany aktywności gospodarczej przejawiające się w zmianach podstawowych wskaźników ekonomicznych.

Wskaźniki koniunktury gosp.:
Mierniki produkcji - produkt krajowy brutto
- produkt potencjalny
- produkcja przemysłowa
- proste mierniki reprezentacyjne
Mierniki wykorzystania czynników produkcji - stopa bezrobocia
- wykorzystanie zdolności produkcyjnych
Mierniki cen - deflator PKB
- wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych
- wskaźnik cen producentów
Wskaźniki rynku pieniężnego - podaż pieniądza
- stopa procentowa
Wskaźniki zbiorcze - wskaźnik dyfuzji
- wskaźnik zbiorczy o znormalizowanej amplitudzie


wahania koniunkturalne – są powtarzającymi się ze względną regularnością i zmianami aktywności gospodarczej. Wyrażają się w ekspansji lub kurczeniu tej aktywności wokół linii trendu.
wahania sezonowe – obejmują zmiany w działalności gospodarczej dokonujące się na przestrzeni roku kalendarzowego. Są one wynikiem działania np.: czynników przyrodniczych, zwyczajów
wahania przypadkowe – są zmianami w działalności gospodarczej powodowanymi bliżej nieokreślonymi przyczynami, mającymi charakter losowy.

8. Główne nurty teoretyczne makroekonomii.

Rozwój teorii makroekonomicznych na przestrzeni ostatnich siedemdziesięciu lat miał swoje główne źródło w tzw. Rewolucji keynesowskiej. Pojawienie i upowszechnienie się poglądów J.M. Keynesa, zapoczątkowało dynamiczny rozwój teorii makroekonomii,

Ogólny zarys teorii neoklasycznej mówi nam ,że gospodarka rynkowa jest stabilna w długim okresie, wszelkie odchylenia produkcji czy zatrudnienia od stanu równowagi są przypadkowe lub przejściowe. Stan równowagi wynika z doskonałości mechanizmu rynkowego, który szybko i skutecznie przywraca równowagę. Mechanizm rynkowy ma zdolność do kojarzenia interesu producentów i konsumentów( „niewidzialna ręka rynku”). W modelu klasycznym i neoklasycznym przyjmuje się, że:
1. wszelkie przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe działają racjonalnie, zmierzając do maksymalizacji zysku lub użyteczności,
2. rynki są doskonale konkurencyjne, co oznacza pełną wolność w podejmowaniu decyzji,
3.
4. wszystkie podmioty gospodarcze posiadają doskonałą znajomość rynku i cen przed wymianą,
5.
6. Teoria keynesizmu
Keynes posługiwał się często pojęciem całkowitego popytu, będącego ogólną sumą zapotrzebowania na dobra i usługi w całym systemie ekonomicznym. Pojęcie to znane było też w klasycznej ekonomii. Zdaniem Keynesa jednak poziom produkcji i zatrudnienie wynika właśnie z całkowitego popytu, podczas gdy w ekonomii klasycznej to osiągnięty poziom produkcji i dostosowane do niego płace decydowały o całkowitym popycie.
W klasycznej ekonomii przyjmowano, że mechanizm popytu i podaży automatycznie reguluje całkowity popyt. Samoregulacja poziomu płac i cen miała gwarantować stałą równowagę między pełnym zatrudnieniem i całkowitym popytem. Nadmiar produkcji miał być zachowywany na przyszłość lub pożytkowany na nowe inwestycje. System stóp procentowych w tym modelu funkcjonował jako "koszt pieniądza", regulujący automatycznie optymalne proporcje między bieżącym spożyciem a tendencją do oszczędzania i inwestowania.
Chwilowa nierównowaga na rynku pracy wynika w teorii klasycznej tylko z istnienia zbyt dużej liczby chybionych inwestycji. Chybione inwestycje dają zatrudnienie i generują popyt, ale same nie generują właściwej podaży. Stąd na rynku pojawia się nadmiar pieniędzy wywołujący sztuczny popyt. Aby ten nadmiar zlikwidować, trzeba w czasach kryzysu obcinać płace, zamykać nierentowne firmy (będące efektem chybionych inwestycji) i podrażać koszty inwestycji przez wzrost bankowych stóp procentowych, aż do ponownego uzyskania równowagi.
W analizie Keynesa taki sposób radzenia sobie z kryzysem tylko pogarszał sytuację. Obniżanie płac i wzrost stóp procentowych powoduje w jego ujęciu spadek popytu i jednocześnie wzrost środków na kolejne inwestycje. Inwestowanie przy spadku popytu staje się jednak zbyt ryzykowne i dlatego środki na inwestycje ściągnięte z rynku zamiast generować nowe miejsca pracy i co za tym idzie powiększać całkowity popyt, pozostają niewykorzystane w bankach. Popyt więc cały czas spada, nie powstają nowe inwestycje, kolejne przedsiębiorstwa bankrutują na skutek spadku popytu i kryzys się coraz bardziej pogłębia.
Zdaniem Keynesa, aby wyjść z tego błędnego koła, należy w czasie kryzysu pobudzać popyt poprzez działania odwrotne do tych wynikających z teorii klasycznej. Należy zatem obniżać stopy procentowe, obniżając tym samym koszty inwestycji, stosować ulgi inwestycyjne w systemie podatkowym, ratować upadające przedsiębiorstwa, a nawet bezpośrednio "pompować" pieniądze w rynek za pomocą bezpośrednich inwestycji państwa, czyli stosować na możliwie jak najszerszą skalę rozmaite działania interwencjonistyczne.
Jakkolwiek Keynes zgadzał się, że teoretycznie pieniądze inwestowane w gospodarkę przez państwo nie zwiększają ogólnej ilości dostępnego kapitału na inwestycje, gdyż przecież pochodzą tylko z podatków lub długów uszczuplających wolny kapitał inwestycyjny w rękach prywatnych, to jednak zachodzi tu efekt "mnożnika inwestycyjnego Keynesa". Polega on na tym, że pieniądz zainwestowany generuje w przyszłości wielokrotnie więcej pieniędzy na spożycie, które z kolei pobudzają następne inwestycje i cała gospodarka nabiera rozpędu.

Teoria neoklasyczna
Nawiązuje ona do ekonomii klasycznej. Jako główną tezę prezentuje pogląd, że mechanizm rynkowy prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia. Rolę regulatora procesów gospodarczych pozostawia rynkowi, tym samym odrzucając konieczność głębokiej interwencji państwa w gospodarkę. Wiodącymi szkołami rozwijającymi się w ramach paradygmatu neoklasycznego są monetaryzm oraz ekonomia neoklasyczna. Starają się one budować koncepcje makroekonomiczne bazujące na klasycznej analizie mikroekonomicznej.

TEORIA NEOKLASYCZNA
„Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku”

• To teoria tradycyjna, przyjmująca, że celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku (przedsiębiorstwo to kategoria ekonomiczna przez ten cel);
• Przedsiębiorstwo w myśl teorii, to „podmiot, który maksymalizuje zysk” ;
• Warunkiem maksymalizacji zysku jest zrównanie kosztów krańcowych z przychodem krańcowym (MC = MR) – to szukanie jednego, optymalnego poziomu produkcji (obala to stanowienie cen przez narzut na koszty);
• Dążenie do maksymalizacji w krótkim okresie doprowadza, poprzez przystosowania, do maksymalizacji w długim okresie (teza ta jest mało użyteczna w praktyce, bo trudno jest śledzić koszty krańcowe i dochód krańcowy, ze względu na skalę produkcji);
• Firmy innowacyjne liczą na maksymalizację zysku w długim okresie dzięki innowacji (wg Schumpetera);
• Firmy nastawione na zysk istnieją w każdej gospodarce rynkowej (ale stanowią pewien jej margines);
• W warunkach pełnej konkurencji przyjęcie innych celów niż maksymalizacja zysku prowadziłoby do niepowodzenia (jest to warunek przetrwania firmy);

Monetaryzm to szkoła myśli ekonomicznej zajmująca się badaniem wpływu polityki pieniężnej państwa na dochód narodowy. W obrębie tego działu ekonomii istnieje szereg rozbieżności teoretycznych i ideologicznych. Monetarystą nazywa się w tym sensie każdego ekonomistę zajmującego się tą dziedziną niezależnie od jego poglądów w tej sprawie. Monetaryzm podkreśla długookresową neutralność pieniądza, brak krótkookresowej neutralności pieniądza, różnicę pomiędzy realnymi i nominalnymi stopami procentowymi oraz znaczenie podaży pieniądza przy analizie polityki makroekonomicznej. Głównymi przedstawicielami tego nurtu w ekonomii są Milton Friedman, Anna Schwartz, Karl Brunner, Allan Meltzer, David Laidler, Michael Parkin i Alan Walters.
W szerszym, i nie do końca poprawnym, sensie monetaryzm to również doktryna ekonomiczna charakteryzująca się silnym poparciem i wiarą w skuteczność mechanizmów rynkowych i niechęcią do nadmiernej interwencji państwa w gospodarkę. Monetaryzm ogólnie biorąc jest powrotem do klasycznych, XIX-wiecznych poglądów w tej sprawie (choć jest on obecnie dużo bardziej subtelny i złożony) stojącym w ostrym konflikcie z inną szkołą ekonomiczną zwaną keynesizmem. Monetarystą jest w tym sensie zwolennik tej szkoły myślenia ekonomicznego. Monetaryzm w drugim sensie tego słowa charakteryzuje się silną wiarą w samoregulujące się mechanizmy rynkowe, odrzucaniem tych form interwencjonizmu państwowego, które wiążą się z dużym wypływem pieniądza z kasy państwa oraz postulowaniem prowadzenia stałej i przewidywalnej polityki "mocnego" pieniądza i co za tym idzie odrzucanie koncepcji "naprawiania" gospodarki przez zmiany podstawowych stóp procentowych. Trzeba jednak zauważyć, że nie każdego zwolennika wolnego rynku można określić jako monetarystę.

Ekonomia neoklasyczna
Pod pojęciem ekonomii neoklasycznej rozumie się całą grupę teorii ekonomicznych wywodzących się z drugiej połowy XIX wieku, opierających się na stworzonej przez Adama Smitha ekonomii klasycznej. Ekonomia neoklasyczna była dominującą teorią ekonomiczną aż do lat 30. XX wieku, kiedy to została wyparta przez keynesizm.
Teoria neoklasyczna wychodzi z założenia, że wszystkie podmioty gospodarcze zachowują się w sposób racjonalny. Mówi się przy tym o homo economicus. Ponadto modele neoklasyczne zakładają istnienie konkurencji doskonałej

9. Równowaga na rynku dóbr i usług a równowaga na rynku pieniężnym.

Rynek dóbr i usług ( IS ) znajduje się w równowadze wówczas, gdy popyt globalny i faktyczny dochód są równe. Nastąpi to w punkcie, w którym planowane inwestycje I są równe planowanym oszczędnościom S.
Rynek pieniężny (LM) znajduje się w równowadze wówczas gdy wytwarzany dochód i wysokość stóp procentowych są równe. Nastąpi to wówczas gdy popyt na pieniądz będzie równy podaży pieniądza. Krzywa LM jest zbiorem punktów, które obrazują różne kombinacje wytwarzanego w gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w stanie równowagi.
Równowagę na rynkach dóbr i usług oraz pieniądza analizować można na podstawie modelu IS-LM. Popyt na dobra i pieniądz jest dokładnie równy ich podaży. IS ilustruje równowagę na rynku dóbr, LM na rynku usług, w punkcie przecięcia oba rynki znajdują się w równowadze. Jeżeli dochód jest zbyt niski, to popyt na pieniądz okazuje się niewystarczający w zestawieniu z dana wielkością jego podaży. Nadwyżka podaży pieniądza wywoła spadek stopy procentowej.

10. Teorie zachowania się konsumenta.

W ekonomicznej teorii gospodarstwa domowego zakłada się, że każdy konsument dokonuje racjonalnego wyboru spośród wielu możliwych rozwiązań wybierając rozwiązanie przynoszące najwięcej korzyści. Wyróżniamy trzy założenia dotyczące zachowania się konsumenta:
1. Ekonomicznej racjonalności- konsument stara się w maksymalnym stopniu zaspokoić swoje potrzeby wybierając spośród dóbr osiągalnych przy danym dochodzie.
2. Preferencji- mając informacje o produktach konsument potrafi określić jaką maja one dla niego użyteczność
3. Ograniczoności i substytucyjności- wiedząc, że jego swobodę wyboru ogranicza dochód oraz ceny dóbr, konsument zastępuje je innymi dobrami.
Konsumpcja polega na jednorazowym zużyciu określonych dóbr w celu zaspokojenia potrzeb lub używaniu danego dobra przez dłuższy okres. - Podstawowym celem działalności konsumenta jest maksymalne zaspokajanie potrzeb. Odbywa się ono poprzez konsumpcje dóbr i usług. Miarą stopnia zaspokajania potrzeb jest użyteczność dóbr i usług.
Rozważania dotyczące wyboru zaczynamy od zidentyfikowania poziomu użyteczności. Użyteczność całkowita jest to suma zadowolenia, jaką daje konsumentowi posiadanie danego dobra. Dobra konsumpcyjne i usługi nabywa się na rynku plącąc za nie określoną cenę. Warunkiem nabycia dóbr jest posiadanie przez konsumenta odpowiedniej ilości środków finansowych. Konsument musi podjąć decyzje jakie dobro w i jakiej ilości chce konsumować.
Dla danego konsumenta może istnieć wiele alternatywnych planów konsumpcji. Nie oznacza to ze wszystkie będą możliwe do zrealizowania ze względu na ograniczoność posiadanych środków finansowych. W planie konsumpcji znajduje wyraz struktura preferencji konsumenta. Badaniem decyzji podejmowanych przez konsumentów zajmował się gossen, który sformułował podstawowe zasady użyteczności. W analizie zachowań konsumentów odróżnia się użyteczność całkowita i użyteczność krańcową Użyteczność całkowita to suma użyteczności dostarczanych z konsumpcji danego dobra, zaś użyteczność krańcowa jest stosunkiem przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumpcji lub zapasu dobra.
Wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra zwiększa się użyteczność całkowita ale rośnie ona w tempie malejącym. Wynika to z faktu, ze użyteczność krańcowa maleje. W wyniku badan nad użytecznością zaobserwowana dwa prawa: malejącej użyteczności krańcowej ( I prawo gossena) i prawo wyrównywania sie użyteczności krańcowej ( II prawo gossena). to pierwsze polega na tym ze wraz ze wzrostem konsumowanej ilości dobra, jego krańcowa użyteczność ma tendencje do zmniejszania się czyli zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest większe niż z kolejnej następnej jednostki. Przyrosty zadowolenia z konsumpcji są mierzone jako użyteczność krańcowa marginalna, która zmniejsza się wraz ze wzrostem ilość konsumowanego dobra.
Drugie prawo mówi, ze konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, chce osiągnąć punkt równowagi- dokonuje zakupu dobra aż do poziomu w którym użyteczność krańcowa jednostki pieniężnej wydawanej na jedno dobro zrówna się z użytecznością krańcową jednostki wydawanej na inne dobro
Określenie przez konsumenta swoich preferencji umożliwia stworzenie krzywych obojętności. Na podstawie wielu krzyw obojętności można stworzyć mapę preferencji.

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr, które dla konsumenta są obojętne. Oznacza to, że każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie czyli ten sam poziom użyteczności całkowitej. Chcąc konsumpcję jednego dobra zwiększyć, musimy zmniejszyć konsumpcję drugiego dobra i krzywa obojętności będzie miała nachylenie ujemne. Im wyżej położona jest krzywa tym wyższe spożycie obu dóbr. Krzywe tworzą mapę gustów lub preferencji konsumenta i wyrażają jego indywidualne upodobania. Między tymi dobrami istnieje substytucyjność. przy założeniu prawa malejącej substytucyjności krańcowej, coraz większe spożycie jednego dobra ( przy użyteczności całkowitej na nie zmiennym poziomie) wymaga coraz mniejszych rezygnacji ze spożycia drugiego dobra.
Konsument może dokonać zakupu tylko takiej ilości dóbr na które pozwalają mu jego dochody. Dzięki krzywej budżetowej możemy dowiedzieć się ile jednostek dobra Y może nabyć konsument przy nabywaniu dobra X na określonym poziomie. Krzywa budżetowa zawiera najlepsze dla konsumenta kombinacje dóbr. Przedstawia wiec najlepsze z możliwych koszyków dóbr, które może nabyć konsument rozporządzający określonym dochodem przy założeniu ze cały dochód przeznaczy na konsumpcje. Jeśli krzywa budżetową naniesiemy na krzyw obojętności uzyskamy informacje jaka kombinacja dóbr przyniesie konsumentowi maksymalną użyteczność. Krzywa obojętności wyznacza pragnienia a budżetowa możliwości konsumenta. Punkt równowagi konsumenta będzie znajdował się z punkcie styczności krzywej budżetowej i krzywej obojętności.
Analiza krzywej obojętności pozwala określić rozmiary substytucyjności jednego dobra przez drugie. Miernikiem substytucyjności jest marginalna stopa substytucji, kora określa jaką ilość dobra X trzeba poświęcić w celu zwiększenia dobra Y o jednostkę w sytuacji gdy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności czyli nie zmienia poziomu użyteczności.
Cechy krzywej obojętności:
1. Nachylenie negatywne
2. Krzywe nie przecinają się
3. Krzywe są wypukłe względem początku układu współrzędnych
4. Jest ich nieskończenie wiele
wzrost dochodu konsumenta będzie powodował przesuniecie się krzywej budżetowej w prawo i w górę. Spadek zaś w lewi i w dół. Zmniejszenie dochodu powoduje przeniesienie punktu równowagi na niższą krzywa obojętności, a wzrost dochodów na wyższą. Ale zauważa się ze wraz ze wzrostem dochodów maleje udział wydatków na żywność a rośnie na dobra trwałego użytku i zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu.
Jeśli cena jednego dobra wzrośnie to nachylenie krzywej budżetowej ulegnie zmianie. Dobra to staje się trudniej dostępne, bo konsument może nabyć go mniej. Nowy punkt równowagi przesuwa się w lewo. Wzrost ceny jednego dobra powoduje efekt substytucyjny i dochodowy. ten drugi polega na tym ze zmiana ceny powoduje zmianę dochodów realnych. Wzrost ceny powoduje spadek dochodów realnych.
Determinanty popytu indywidualnego to: preferencje, cena i dochody.


11. Ewolucja systemu bankowego.

System bankowy jest jednym z najistotniejszych elementów struktury instytucjonalnej oraz sposobu funkcjonowania gospodarki pieniężno-kredytowej. Należy go rozumieć jako ogół banków dopuszczonych do funkcjonowania w państwie, jak również zadania ustawowo przypisane ich poszczególnym rodzajom oraz związki między nimi. System bankowy w każdym kraju określa prawo bankowe. Ustala ono między innymi rodzaje banków funkcjonujących w tymże systemie, ich czynności, rolę banku centralnego oraz zadania nadzoru bankowego.
Najważniejszymi funkcjami systemu bankowego są:
• kształtowanie emisji kredytu i pieniądza ułatwiające – zgodnie z prawami obiegu pieniądza – funkcjonowanie gospodarki oraz zwiększające rolę pieniądza również w stosunku do innych walut
• pobudzanie szeroko pojętej oszczędności oraz takie gromadzenie wolnych środków finansowych w systemie bankowym, by mogły być one najefektywniej wykorzystane;
kredytowanie działalności gospodarczej oraz jej rozwoju jak również
• wspomaganie przedsiębiorstw i inicjatyw rozwojowych na zasadzie rentowności;
• prowadzenie gotówkowych i bezgotówkowych rozliczeń między jednostkami gospodarczymi.
Obecnie rola banków w systemie bankowym jest o wiele bardziej rozbudowana, można ją ogólnie scharakteryzować następująco:
1) są one przedsiębiorstwami, które przejmują szereg czynności finansowych z jednostek gospodarczych i gospodarstw domowych;
2) są instytucjami do transformacji ryzyka oraz terminu przy przyjmowaniu wkładów oraz udzielaniu kredytów.

Właściwości systemu bankowego w Polsce przed 1989 r.
Pozycja i zadania systemu bankowego w Polsce przed rokiem 1989 określone były przez charakter ustroju gospodarczego oraz wprowadzoną przez organa władzy politykę gospodarczą. Była to gospodarka centralnie zarządzana, o wysokim stopniu dyspozycyjności wszystkich instytucji wobec władz naczelnych.
W tym też okresie centralistyczny system gospodarki znajdował obicie w pozycji, charakterze i funkcjach Narodowego Banku Polskiego i innych ówczesnych banków. NBP jako „monobanku” cechowało:
służebna obsługa pieniężna rzeczowych procesów gospodarczych bez• możliwości dyskutowania na temat wysokości i celowości wypłat;
• brak znaczącego wpływu na państwową politykę budżetową;
• finansowanie budżetu bezprocentowym kredytem.
W tej sytuacji NBP nie wykonywał czynności typowych dla banków centralnych w gospodarce rynkowej. Nie istniała ogólna stopa procentowa wyrażająca ogólne warunki kredytowania przez bank centralny. Nie było również normalnego oddziaływania na podmioty gospodarcze. Niewymienialność pieniądza izolowała NBP od gospodarki światowej. Istniejące oprócz NBP inne banki, takie jak: Bank Gospodarki Żywnościowej czy Bank Handlowy w Warszawie S.A., nie odgrywały żadnej samodzielnej roli w gospodarce.
Następne zmiany sytuacji na tym polu umożliwiły nowe ustawy z 1989 r.: Prawo bankowe i Ustawa o Narodowym Banku Polskim. Celem reformy prawa bankowego było:
• stworzenie sprzyjających warunków do prowadzenia przez NBP aktywnej polityki emisyjnej, odpowiednio realizowanej przez cały system bankowy wobec wszystkich partnerów banków, poprzez przekształcenie NBP w bank banków
• kształtowanie autentycznego partnerstwa w stosunkach między bankami i ich klientami, przede wszystkim dzięki stworzeniu możliwości swobodnego nawiązywania stosunków kredytowych między bankami i podmiotami gospodarczymi;
• wprowadzenie zasady konkurencyjności między bankami w wyniku odejścia od zasady ścisłego podziału terytorialnego i branżowego oraz stworzenia warunków do powoływania nowych banków przez osoby prawne i fizyczne;
• oparcie działalności aparatu bankowego na podstawach ekonomicznych przez wprowadzenie rozrachunku ekonomicznego w poszczególnych bankach i ich oddziałach funkcjonujących na zasadach komercyjnych;
• zwiększenie samodzielności, inicjatywności i przedsiębiorczości wszystkich ogniw systemu bankowego oraz ich odpowiedzialności (w swoim zakresie działania) za realizowaną politykę pieniężno–kredytową.
W wyniku reformy bankowej z 1989 r. ukształtowana w poprzednich latach struktura bankowości w Polsce zaczęła się przystosowywać do zasad i mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej. Ważnym elementem zmian było z NBP w 1989 r. dziewięciu banków komercyjnych, co rozpoczęło etap tworzenia dwuszczeblowego systemu bankowego, w którym banki państwowe zaczęły funkcjonować na zasadzie samodzielności i samofinansowania. Dwuszczeblowy system bankowy oparto na banku emisyjnym, emitującym pieniądz banku centralnego i bankach operacyjnych, które na podstawie posiadanego pieniądza gotówkowego kreują pieniądz bankowy.

Ewolucja systemu bankowego po roku 1989
Z dniem 1 stycznia 1990 r. rozpoczęło się wcielanie w życie „Rządowego programu stabilizacji gospodarczej”, co oznaczało:
• powrót do gospodarki pieniężnej (opanowanie hiperinflacji,dewaluacja, wewnętrzna wymienialność, odejście do instrumentalnego traktowania pieniądza)
• uruchomienie mechanizmu rynkowego (liberalizacja cen i zahamowanie• inflacjogennego wzrostu płac, przywrócenia równowagi rynkowej, odejścia do centralnego, nierynkowego podejmowania decyzji itp.),
• mikroekonomizację gospodarki i rozpoczęcia jej prywatyzacji.
Przełom ustrojowy w gospodarce oznaczał całkowitą zmianę pozycji i roli banków. Z dnia na dzień banki stały się kluczowymi instytucjami i ogniwami funkcjonowania gospodarki.


12. Pieniądz - rodzaje i jego funkcje.

Pieniądz jest prawnie określonym i powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym, mogącym wyrażać, przenosić i przechowywać wartość. We współczesnej gospodarce pieniądz, pełniąc jednocześnie kilka funkcji, odgrywa istotną rolę zarówno w systemie finansowym, jak i całym układzie społeczno-gospodarczym.
Funkcje pieniądza:
• f. środka wymiany ( transakcje kupna-sprzedaży)
• f. środka płatniczego ( służy do regulowania różnego rodzaju zobowiązań)
• f. miernika wartości ( pieniądz jest jednostką miary, w jednostkach pieniężnych podawane są ceny)
• f. tezauryzacji ( przechowywanie wartości)
• f. pieniądza jako międzynarodowego środka płatniczego ( występuje wówczas, jeśli pieniądz jednego kraju jest akceptowany jako środek płatniczy w innym kraju)

Podstawowe rodzaje pieniądza:
1) pieniądz gotówkowy ( zdawkowy)
pieniądz kruszcowy
pieniądz metalowy (monety)
pieniądz papierowy (banknoty)
2) pieniądz bezgotówkowy ( rozrachunkowy)
czeki
weksle
obligacje
bony
karty płatnicze i kredytowe
pieniądz bankowy
pieniądz elektroniczny
pieniądz międzynarodowy

13. Bank centralny i jego funkcje.

Bank centralny – to państwowa instytucja, która prowadzi politykę monetarną, pomaga innym bankom i nadzoruje ich działalność, jest bankiem państwa i strażnikiem wartości pieniądza. Odpowiedzialny jest za funkcjonowanie systemu bankowego. Bank Centralny spełnia następujące funkcje:

Trzy główne funkcje:
1. emituje pieniądz gotówkowy – jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie
2. bank banków i innych instytucji finansowych.
a. każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami.
b. bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów).
c. bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.
3. bank skarbu państwa
a. prowadzi rachunki instytucji państwowych.
b. utrzymuje rachunki depozytowe państwa
c. prowadzi kasową obsługę budżetu
d. obsługuje dług publiczny
4. funkcje stabilizująco-kontrolne
a. formułuje cele polityki pieniężnej państwa i steruje nią za pomocą dostępnych instrumentów (rezerwy obowiązkowe, operacje otwartego rynku, transakcje depozytowo-kredytowe)
b. utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, kształtuje kurs waluty krajowej
c. nadzoruje działalność banków komercyjnych
d. reguluje podaż pieniądza w obiegu i oddziałuje na politykę kredytową banków komercyjnych (przez stopy procentowe, operacje otwartego rynku)


14. Mechanizm rynkowy i jego paradoksy.

Mechanizm rynkowy
1 definicja: jest to wzajemna zależność pomiędzy ceną, popytem i podażą. Polega ona na tym, że jakakolwiek nierównowaga pomiędzy tymi elementami rynku uruchamiania siły kierujące popyt i podaż do stanu równowagi rynkowej (poprzez reakcje producentów i konsumentów)

Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z popytem.
Jeżeli w sytuacji równowagi rynkowej wystąpią okoliczności, których skutkiem będzie ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej przy niższym poziome produkcji i niższej cenie.
Paradoksy popytu:
PARADOKS GIFFENA – dotyczy dóbr podstawowych (niezbędnych do życia, np. chleb), na które zapotrzebowanie rośnie wraz ze wzrostem cen tych dóbr.
PARADOKS VEBLENA (EFEKT SNOBA) – dotyczy zapotrzebowania na dobra luksusowe, które rośnie wraz ze wzrostem ich cen. Konsumenci kupują dobra pomimo ich bardzo wysokiej ceny, gdyż dają one prestiż.
EFEKT SPEKULACYJNY – związany jest z oczekiwaniami dotyczącymi poziomu cen w przyszłości. Jest związany z oczekiwaniami konsumentów co do możliwości uzyskania dodatkowego dochodu w przypadku wzrostu lub spadku cen. Wzrost ceny dobra powoduje zwiększenie konsumpcji tego dobra w obawie przed ich dalszym wzrostem, spadek cen wywołuje o konsumentów ograniczenie zakupów w oczekiwaniu na dalszy spadek ceny.
EFEKT OWCZEGO PĘDU – oznacza potrzebę naśladowania innych konsumentów, ich stylu życia. Popyt na dane dobro wzrasta, ponieważ inni je konsumują.

15. Czynniki kształtujące popyt i podaż.

Popyt - funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towaru i usługi), a ilością jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów rynkowych (ceteris paribus).
Podaż – ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie. przy założeniu niezmienności innych elementów rynkowych (ceteris paribus).

Czynniki wpływające na popyt:
1. cenowe
a) ceny substytutów,
b) ceny dóbr komplementarnych,
c) przewidywania co do kształtowania się cen w
przyszłości,
2. pozacenowe
a) wysokość dochodu realnego
b) zmiany preferencji nabywców: moda, przyzwyczajenia,
gusta
c) demografia: liczba ludności, struktura wiekowa konsumentów,
struktura płciowa, stan cywilny, poziom wykształcenia, wyznanie,
d) oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej – zmiany cen i dochodów
e) stopa procentowa,
f) czynniki geograficzne i pora roku.
g) wysoka inflacja – ucieczka od pieniądza

Czynniki wpływające na podaż:
1. cenowe
a) cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jak
producent
b) otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki dobra,
c) ceny dóbr substytucyjnych
d) ceny dóbr komplementarnych, wzrost ceny dobra
e) komplementarnego oznacza spadek podaży dobra
pierwotnego
f) oczekiwania dotyczące zmian cen.
2. pozacenowe
a) koszty wytwarzania - ceny czynników produkcji (płace, czynsz, opłaty za energię, ceny surowców). Zwiększenie kosztów wytwarzania spowoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo i w górę.
b) zmiany dochodu – wzrost dochodu (lub spadek podatków) spowoduje obniżenie i przesunięcie w prawo krzywej podaży.
c) nowe technologie – obniżą krzywą podaży i przesuną w prawo
d) warunki klimatyczne – niekorzystna pogoda może zmniejszyć podaż (np. w rolnictwie),
e) liczba producentów na danym rynku,
f) cele przedsiębiorstwa
g) eksport oraz import, wielkość rezerw

Na popyt i podaż może wpływać polityka państwa – zwolnienia podatkowe, cła, subwencje, manipulacja kursem walutowym, stopami procentowymi (zwiększanie skłonności do konsumpcji) itd.



16. Keynsowski model gospodarki.

Model Keynesa jest modelem krótkiego okresu. Keynes zauważa, że stanem normalnym jest stan niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. To zagregowany popyt, a nie zdolności wytwórcze (jak chciał Say) określa wielkość produkcji w gospodarce. O wielkości popytu decydują wydatki społeczeństwa (konsumpcyjne i inwestycyjne). Niezwykle istotnym problemem występującym w gospodarce jest zagadnienie równowagi zwłaszcza pomiędzy globalną podażą i globalnym popytem. Zdaniem Keynesa mechanizm rynkowy nie jest dostatecznie sprawny aby automatycznie przywracać równowagę, a z powodu tezauryzacji (wycofywania pieniądza z rynku [oszczędności] ) nie działa prawo Saya (makroekonomiczne przekonanie, że podaż tworzy swój własny popyt), a zatem nierównowaga jest stanem normalnym w gospodarce.
Podstawowa teza modelu Keynesa głosi, że w gospodarce kapitalistycznej mechanizm rynkowy zwłaszcza w sferze inwestycji nie jest w stanie zapewnić wysokiego poziomu zatrudnienia, co wywołuje konieczność państwowej ingerencji w postaci sterowania zagregowanym popytem. Keynesowski model równowagi służy do pokazania efektów działania polityki fiskalnej państwa.
Zagregowany (łączny) popyt a zrównoważony poziom dochodu i produkcji
Poszukujemy odpowiedzi na pytania :
- Dlaczego dochód narodowy czasami spada, czasami rośnie ?
- Jak posunięcia takie jak : obniżenie podatków, wzrost wydatków rządowych, zmiana stopy procentowej wpływają na poziom dochodu oraz stopę inflacji i bezrobocia
Założenia modelu :
Zaczynamy od zbadania wpływu zagregowanego popytu na poziom dochodu narodowego. Pomijamy wszystkie inne czynniki. Rozpatrujemy początkowo gospodarkę bez rządu i handlu zagranicznego.
C + I = Y = C + S
gdzie :
Y – realna wartość produkcji równa dochodowi
C, I, S – przedstawiają realną wartość, gdyż przyjmujemy założenie, że
ceny są stałe.
Założenie, że ceny są stałe i dane oznacza, że istnieją niewykorzystane zasoby i przedsiębiorstwa mogą zwiększać swoją produkcję bez zwiększania swoich kosztów jednostkowych. Oznacza to sytuację, w której krzywa zagregowanej podaży jest pozioma.











Rysunek pokazuje czym model Keynesa różni się od modelu klasycznego. Różnica polega na tym, że krzywa AS w pewnym przedziale nie biegnie pionowo, tylko jest zupełnie płaska. Płaskość krzywej AS odzwierciedla założenie, że płace i ceny są zupełnie sztywne oraz, że istnieją niewykorzystane (niezatrudnione) zasoby. Jeżeli krzywa AD przesunie się w prawo do AD’ , poziom produktu realnego wzrasta z Q do Q’. W tym skrajnym przypadku zagregowanego (globalnego) popytu nie wiąże z żadną zmianą poziomu cen. Jeżeli firmy mogą dostarczyć, wymaganą przy danym poziomie ceny, sumę produkcji (ponieważ istnieją niewykorzystane zasoby) zachodzi pytanie od czego zależy poziom aktualnej produkcji. Odpowiadamy : od zagregowanego popytu, to produkcja dostosowuje się do popytu. Jeżeli produkcja jest większa od popytu (Y>A), to prowadzi to do wzrostu niezamierzonych zapasów, a to prowadzi do spadku produkcji. Jeżeli produkcja jest mniejsza od zagregowanego popytu (Y
17. Gospodarstwo domowe jako specyficzny podmiot gospodarujący.

Gospodarstwo domowe jest najstarszym, najtrwalszym i najsilniejszym podmiotem gospodarczym. To podmiot oparty na więziach rodzinnych, działających w sferze konsumpcji, rozporządzający wspólnie dochodami uzyskiwanymi prze wszystkich lub niektórych z członków. Gospodarstwo domowe to wyodrębniony i ekonomicznie samodzielny mikropodmiot. Zasadniczą cechą gospodarstwa domowego, które może być zarówno jednoosobowe jak i wieloosobowe, jest wspólne gospodarowanie w wyniku łączenia dochodów dla zaspokojenia indywidualnych oraz wspólnych potrzeb. G.d występuje zarówno na rynku dóbr konsumpcyjnych, jak i produkcyjnych oraz usługowych.

18. Charakterystyka gospodarki centralnie planowanej.

Gospodarka centralnie planowana (gospodarka centralnie sterowana)- model gospodarki nakazowo-rozdzielczej, zakładający ustalanie cen, płac oraz charakteru produkcji i redystrybucji na poziomie centralnego planu.
W modelu takim przedsiębiorstwa nie są samodzielnymi podmiotami. Popyt na rynku zapewnia dodruk pieniądza, przed hiperinflacją "chronią" centralne ustalone ceny. Powoduje to że zamiast hiperinflacji są kolejki w sklepach wynikające z nierównowagi na rynku. Teoretycznie podmioty mogą sprzedać dowolną ilość produktów w dowolnej jakości oraz cenie. Jednak ich możliwości produkcji ogranicza niska wydajność pracy oraz niemożność zaopatrzenia, ponieważ nierównowaga dotyczy wszystkich rynków również zaopatrzenia.
W takim modelu część podmiotów zawsze uzyska rentowność. Inne podmioty będą jednak zawsze nierentowne ponieważ nie dbają o koszty produkcji, co jest stałym elementem tego typu gospodarki. W takiej sytuacji podmioty rentowne będą finansować nierentowne. Istnienie takiego modelu na pewnym niskim poziomie wydajności jest możliwe, ale pod warunkiem że nie nie ma w nim sektora prywatnego.
Gospodarka ta, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa. Plany takie popularne są w państwach o ustrojach socjalistycznych, a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL powszechnie znany jest plan trzyletni i plan sześcioletni.

Cechy gospodarki centralnie planowanej:
• dominuje państwowa własność środków produkcji
• państwo zarządza przedsiębiorstwami , ustala ceny, płace, limity i kontyngenty (brak konkurencji)
• cele gospodarcze są określone przez centralne planowanie
• główne decyzje dotyczące poziomu zużycia zasobów struktury produkcji , jej podziału i organizacji są określone przez organ centralny


19. Równowaga przedsiębiorstwa w różnych strukturach rynkowych: konkurencji doskonałej, monopolu, konkurencji niedoskonałej.

Równowaga rynkowa - oznacza, ze ilość, którą kupujący zamierza kupić po danej cenie jest równa ilości, którą sprzedający oferuje do sprzedaży.
1. konkurencja doskonała (polipol)


2. MONOPOL
Równowaga monopolu jest osią¬gana przy takiej wielkości produk¬cji, przy której monopolista mak¬symalizuje zyski, a dzieje się to wtedy, gdy koszty krańcowe zrów¬nują się z przychodami krańco¬wymi.
K marg = P marg
Czyli Kc = Pc
Q Q
Monopolista w krótkim okresie może ponosić straty, ale jeśli straty wystąpią w długim okresie czasu, to powinien wycofać się z działal¬ności na danym rynku.

3. Konkurencja niedoskonała

• Konkurencja monopolistyczna - cechy równowagi długookresowej w konkurencji monopolistycznej:
- Produkcja nie odbywa się po minimalnych kosztach ATC;
- Cena równowagi przewyższa poziom kosztu marginalnego MC (P > MC);
- Firma nie generuje w długim okresie zysków ekonomicznych (P = ATC).

• Oligopol Równowaga w oligopolu występuje wówczas, gdy firmy znajdujące się w branży wytwarzają podobne, niemal identyczne produkty oraz gdy udziały rynkowe tych firm są podobne.




20. Instrumenty oddziaływania banku centralnego na gospodarkę.

Instrumenty polityki pieniężnej Banku Centralnego
Do głównych instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego należą: rezerwy obowiązkowe, kredyty refinansowe i operacje otwartego rynku.

Rezerwy obowiązkowe
Rezerwy obowiązkowe, to środki pieniężne, jakie banki operacyjne są zobowiązane utrzymywać na swoich rachunkach w banku centralnym.

Rezerwy obowiązkowe posiadają podwójne zadanie:
• są one instrumentem polityki pieniężnej banku centralnego, za pomocą którego steruje obiegiem pieniądza i udzielaniem kredytów przez banki komercyjne. Zmiana stóp rezerw obowiązkowych oddziałuje na ilość pieniądza pozostającego w dyspozycji banków i przez to na zakres swobody przy udzielaniu kredytów.
• rezerwy obowiązkowe są dla banków komercyjnych specjalnym rodzajem ich rezerw płynności.
Banki mogą jednak tylko w ograniczonym zakresie dysponować tymi należnościami. Mianowicie mogą one w poszczególnych dniach przekraczać tzw. planową rezerwę, ale muszą w innych dniach miesiąca to przekroczenie wyrównać, tak aby przeciętna faktyczna rezerwa w ciągu miesiąca odpowiadała tej, która musi być utrzymana.
Rezerwy obowiązkowe pozwalają zatem na wzmacnianie płynności banków, ponieważ mogą być używane do wyrównywania spiętrzeń w obrocie płatniczym i w przypadku ostrych napięć płatniczych stoją do dyspozycji będących w potrzebie banków.

Operacje refinansowe
Bank centralny w celu uzupełnienia zasobów pieniężnych innych banków dokonuje tzw. operacji refinansowych. Przybierają one formę kredytu refinansowego.
• kredyt refinansowy związany jest z udzielaniem bankom operacyjnym kredytów. Korzystając z tych kredytów banki operacyjne mogą upłynniać swoje aktywa, lub rozwijać działalność kredytową pomimo braku wystarczających środków własnych na jej pokrycie. Udzielenie kredytu następuje na podstawie umowy określającej wysokość kredytu, termin jego spłaty, oprocentowanie i inne warunki oraz zakres uprawnień NBP związanych z wykorzystaniem tego kredytu i zabezpieczeniem jego spłaty. W bankach centralnych poszczególnych państw stosuje się różne sposoby udzielania kredytów refinansowych. Zalicza się do nich:
- kredyt lombardowy, udzielany przez bank centralny na bardzo krótki termin (kilkudniowy) pod zastaw posiadanych przez bank komercyjny papierów wartościowych. Wysokość tego kredytu przeważnie nie przekracza 75 % wartości nominalnej zdeponowanych dokumentów. Banki wykorzystują kredyt lombardowy dla ratowania swojej bieżącej płynności, tzn. gdy odczuwają chwilowy brak gotówki w kasach bądź na rachunku w banku centralnym.
- kredyt redyskontowy związany jest z obrotem wekslowym w gospodarce. Banki komercyjne mają możliwość dyskontowania weksli, czyli ich zakupu od podmiotów rynkowych za kwotę nominalną ( kwota, za którą został wystawiony weksel) pomniejszoną o tzw. stopę dyskontową, ustaloną przez bank komercyjny w relacji do stopy redyskontowej banku centralnego.

Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku należą do instrumentu regulującego podaż pieniądza na rynku i jednocześnie regulującego płynność banków. Polegają na kupnie bądź sprzedaży przez bank centralny określonych papierów wartościowych na rynku pieniężnym. W takich transakcjach najczęściej kontrahentami banku centralnego są banki komercyjne, inne instytucje finansowe, a także osoby fizyczne.
Bank centralny powiększa wielkość środków pieniężnych przeznaczonych na działalność kredytową kupując papiery wartościowe, zaś sprzedając pomniejsza je.
Instrumentem oddziaływania przez bank centralny w ramach tych operacji jest wyznaczanie wielkości transakcji papierami wartościowymi na rynku pieniężnym i stóp procentowych stosowanych przy tych transakcjach.

Różnice między mechanizmem działania operacji otwartego rynku a redyskontem.
Przy operacjach otwartego rynku bank centralny z góry określa wielkość podaży pieniądza angażowana w dane przedsięwzięcie, natomiast przy redyskoncie ustalana jest stopa procentowa, a wielkość angażowanych środków pieniężnych zależy od wielkości popytu zgłaszanego przez banki komercyjne na tego typu operacje. Druga różnicą jest to, że przy operacjach otwartego rynku bank centralny przeprowadza transakcje typu kupno – sprzedaż, natomiast przy redyskoncie tylko transakcje typu kupno.
Operacje otwartego rynku należą do efektywniejszego niż redyskonto instrumentu regulującego podaż pieniądza. Pozwalają one bankowi centralnemu z góry określić pożądana jej wielkość.

21. Deficyt budżetowy i dług publiczny.

Deficyt budżetowy - różnica pomiędzy dochodami a wydatkami firmy, samorządu, państwa w danym roku budżetowym stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt. Gdy mamy do czynienia z sytuacją że wydatki przewyższają dochody możemy mówić o deficycie.
• Deficyt budżetowy rzeczywisty - różnica pomiędzy dochodami a wydatkami państwa
• Deficyt budżetowy strukturalny - (deficyt przy pełnym zatrudnieniu) wystąpiłby on wtedy gdy nie ma bezrobocia
• Deficyt budżetowy cykliczny - różnica pomiędzy deficytem rzeczywistym a strukturalnym
Deficyt budżetowy może wynikać:
• z nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja gospodarki, rozbudowana administracja państwowa, inwestycje publiczne, transfery, wysokie koszty obsługi kosztu długu zagranicznego i wewnętrznego)
• z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego. Dlatego też deficyt jest z reguły większy w okresie recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada i mniejszy w okresie ożywienia, kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny wzrost
• z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując cześć konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych.
• wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym. Różne siły społeczne - z jednej strony zainteresowane są minimalizacją podatków, z drugiej zaś maksymalizacją wydatków. Natomiast nikt nie jest zainteresowany w zrównoważeniu dochodów z wydatkami.

Dług publiczny – jest to suma wszelkich finansowych zobowiązań z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych działań podmiotów publicznych powodujących wzrost ich zobowiązań. Dzieli się na: dług dobrowolny i przymusowy, dług krajowy i dług zagraniczny, dług krótkoterminowy, długot., średniot.
Mechanizm powstania długu publicznego jest ściśle związany z przyczynami występowania deficytu budż. Są to:
• Stabilizacja koniuktury gosp. przez manipulowanie strukturą dochodów oraz wydatków budżetowych
• Ponoszenie ciężarów zobowiązań powstałych na skutek niecelnej polityki finansowej poprzednich pokoleń
Dążenie do ograniczenia negatywnych skutków ekonomicznych oraz społecznych, wynikających z gwałtownych zmian w poziomie wydatków np. klęska żywiołowa

22. System finansowy państwa i jego ogniwa.

System finansowy państwa, zbiór norm prawa finansowego, zasad gospodarki finansowej, mających na celu ścisłe uregulowanie polityki finansowej państwa.

System ekonomiczno-społeczny określa kierunkowe cele organizacji i funkcjonowania gospodarki finansowej państwa oraz poszczególnych jednostek wchodzących w jego skład i podporządkowanych mu w sferze finansowej, jak również środki mogące służyć do realizacji tych celów. W zakres systemu ekonomiczno-społecznego wchod