Zaburzenia w prawidłowym odżywianiu

Anoreksja
(Anorexia Nervosa)

1. Informacje ogólne
Anoreksja jest jedną z nowych chorób cywilizacyjnych, która dotyka, o czym mało kto wie, nie tylko nastolatki, lecz także dzieci oraz dorosłych niezależnie od płci. Choroba ta ma podłoże psychiczne, natomiast jej skutki są fizjologiczne, które pozostawiają często już nieodwracalne zmiany. Niektóre z jej symptomów były znane już od wieków, lecz w literaturze medycznej pojawiła się ona jakieś sto lat temu.

2. Historia
Pierwsze doniesienia o symptomach anoreksji pochodzą z roku 895 - pewna panna nabrała takiej niechęci do jedzenia, że narzuciła sobie bardzo surowy post. Dopiero z rozwojem druku w Europie rozpowszechniło się wiele legend o cudownych pannach, które żyły bez jedzenia. W XIX wieku zadomowił się termin poszczące dziewczęta. Wtedy przyczyna odmawiania pokarmów lub wstręt do jedzenia była nie znana, a raczej nie opublikowana. Na początku XX wieku pojawił się pogląd, że anoreksja jest poważnym schorzeniem o podłożu psychicznym. W naszych czasach najczęstszą i najbardziej poważną formą tej choroby jest anoreksja mentalna w wieku dorastania, którą pierwszy raz opisał E. Lascgue i W. Gull w połowie wieku XIX.

3. Przyczyny
U podstaw anoreksji leżą zwykle poważne problemy psychospołeczne. Początek tej choroby u dotkniętego nią człowieka jest niewinny – zaczyna się od marzenia, żeby zostać modelką lub modelem albo po prostu bardzo silnej potrzeby poprawienia wyglądu. Jednak w każdej grupie wiekowej wygląda to troszkę inaczej.
Anoreksja została także zauważona u niemowląt. W pierwszych czterech miesiącach życia jest ona bardzo rzadkim zjawiskiem. Częściej pojawia się między piątym a ósmym miesiącem od narodzenia, kiedy niemowlę przestaje być karmione piersią. Trzeba pamiętać, że dziecko karmione przez matkę otrzymuje od niej nie tylko pokarm, lecz miłość, czułość, bliskość, poczucie bezpieczeństwa, kontakt osobisty. Kiedy następuje zmiana w sposobie odżywiania dziecko okazuje pierwsze objawy choroby.
Anoreksja mentalna dotyka zazwyczaj dziewcząt dorastających, które podporządkowują sobie najbliższe otoczenie, bywają rozpieszczane i stawiane w centrum uwagi, pochodzą ze sfer o wyższym statusie społecznym i materialnym. W tych przypadkach ta choroba pojawia się bardzo rzadko na podstawie jakiegoś szoku emocjonalnego. Raczej występuje poprzez głęboko tkwiące konflikty i napięcia psychiczne. W 45% przypadków przejście do anoreksji jest dieta odchudzająca, a w 40% przypadków powstaje przez kontekst silnej rywalizacji w gronie rodzinnym lub w przyjacielskim.
U osób dorosłych przyczyny anoreksji to dążenie do osiągnięcia wyidealizowanego modelu kobiecości lub męskości albo przeciwnie, gdy dana osoba odrzuca własną płeć. Ponadto może wiązać się z lękiem wobec własnej seksualności, płodności, dorosłości albo może to być też drastyczną próbą udowodnienia sobie, że dotknięta osoba potrafi panować nad własnym ciałem i życiem.

4. Objawy
Anoreksja u niemowląt może przejawiać się w formie zupełnej pasywności wobec pokarmu lub aktywnego odrzucenia pokarmu, aż do agresji i wymiotów włącznie. Dochodzi wtedy do walki między rodzicami a dzieckiem. Efektem jest tyranizowanie dziecka ze strony rodziców lub poddanie się dorosłych naciskom i szantażom ze strony dziecka. W obu przypadkach zostaje poważnie zaburzona więź dziecka z rodzicami. Trzeba jednak pamiętać, że więź ta musiała być w jakimś aspekcie problematyczna i dla tego spowodowała zaburzenia z przyjmowaniem pokarmu.
Objawy anoreksji u młodzieży i dorosłych są praktycznie takie same:
• brak apetytu i niepohamowany wstręt do jedzenia
• skrajnie szczupłe ciało, zaostrzające się rysy twarzy, sucha skóra, prawie całkowity zanik tkanki tłuszczowej, wypadanie włosów, zimne dłonie, nadmierne pocenie się stóp, krótki oddech
• ogólne osłabienie, odwodnienie, czasem dolegliwości ze strony układu krążenia (nie równy puls)
• u kobiet często następuje zanik lub bardzo wydłużony okres menstruacji
• kontynuowanie diety pomimo znacznej utraty wagi
• nawet po spadku wagi rosnąca obawa przed przybraniem na wadze
• kłamstwa o ilości zjedzonych posiłków, spożywanie posiłków w samotności
• pierwszy temat do rozmowy z chorą osobą to jedzenie, kalorie, zawartość tłuszczu i diety; wraz z rozwojem choroby charakterystyczna jest coraz większa drażliwość
Dla obniżenia masy ciała chorzy stosują różne metody:
• radykalne ograniczenie ilości spożywanego pokarmu połączone z okresowymi głodówkami
• stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych
• prowokowanie wymiotów po każdym posiłku
• dłuży wysiłek fizyczny w celu zużycia kalorii
Anoreksja może przebiegać przewlekle z okresami remisji i nawrotami oraz jako jeden rzut choroby. Zdarza się, że po kilkumiesięcznym ograniczaniu jedzenia dochodzi do 40% utraty wagi, a w skrajnych przypadkach nawet do 60% należnej masy ciała.
Stosowane metody prowadzą do poważnych zakłóceń biochemicznych oraz zaburzeń czynności wielu narządów i układów. Niektóre z nich mogą być groźne dla życia. Współczynnik umieralności wynosi, w zależności od badań, 4-22%. Najczęstszymi przyczynami śmierci są somatyczne zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, infekcje oraz samobójstwa. Powikłania somatyczne ustępują w trakcie leczenia lub po osiągnięciu prawidłowej masy ciała.

5. Leczenie
Leczenie anoreksji powinno zawsze obejmować całą rodzinę, gdyż to w niej często tkwi problem. Jeśli tylko uda się postawić prawidłową diagnozę i odpowiednio zmotywować chorych do leczenia (mężczyźni stanowią 5%), to wyniki są zadowalające. Niestety rozpoznanie często stawiane jest bardzo późno, gdy dochodzi już do daleko posuniętych zmian w organizmie pacjentów. W takich przypadkach zdarzają się nawet zgony. Wyniki badań dowodzą, że stosując dawno zapomniane metody udaje się wyleczyć w średnio 14 miesięcy aż 75% pacjentów, a poprawić stan u 12%, zaś nawroty choroby występują zaledwie u 7%. Pacjentów uczy się jeść coraz większe porcje posiłków z pomocą specjalnych wag. Na szalkach połączonych z komputerem stawiane są talerze z posiłkami, a na monitorze chorzy mogą oceniać tempo w jakim jedzą i porównywać je z tempem osób zdrowych. Następnie przewozi się chorych do specjalnego pokoju, w którym panuje temperatura do 40C i w którym, aby oszczędzać siły, mogą poruszać się tylko na wózkach inwalidzkich. Pozwala to na szybszy przyrost masy i ułatwia psychoterapię. Pacjenci anorektyczni mają bowiem niską temperaturę ciała i aby ją zwiększyć dużo się ruszają. Kosztuje to ich wiele energii i mimo wysiłków wciąż chudną. Jednym z elementów terapii są także częste kontakty z przyjaciółmi i liczne imprezy towarzyskie, które mają przerwać krąg izolacji, w jakim chorzy sami się zamykają.

Bulimia
(Bulimia Nervosa)

1. Informacje ogólne
Bulimia jest również chorobą o podłożu psychicznym. Są to okresowe napady żarłoczności z utratą kontroli nad ilością spożywanych pokarmów. Chorzy na bulimię czują się głodni nawet bezpośrednio po jedzeniu. Dotknięte osoby to zazwyczaj osoby dorastające lub dorosłe, nie zależnie od płci. Niestety bulimia nie doczekała się tak szczegółowego opisu historycznego jak anoreksja.

2. Historia
Drugi po Hipokratesie lekarz starożytności Galen wspomniał w II w n.e. o chorobie, którą nazwał bulimus. Słowo to oznacza po grecku wilczy apetyt, co nie jest adekwatne do obrazu choroby, bo pomija bardzo istotną drugą stronę objadania, mianowicie wymuszane przeczyszczanie i wymioty.
Dopiero po 1979 roku londyński psychiatra Gerald Russell wyodrębnił z 40% swoich pacjentek cierpiących na anoreksją, te, które miały „złowieszczą odmianę” tej choroby. Do tego czasu bulimia była uważana za odmianę anoreksji. Istnieją jednak również osoby nie cierpiące na anoreksję, które też przejadają się często (częściej niż dwa razy w tygodniu) i sytuacja taka trwa dłużej niż trzy miesiące. Stało się więc jasne, że osoby te cierpią na zupełnie inną jednostkę chorobową, którą nazwano bulimią (żarłoczność), a potem określono jako żarłoczność psychiczna.

3. Przyczyny
Osoby dorastające między 12.-14. i 18.-21. rokiem życia są szczególnie podatne na zaburzenia odżywiania. Występuje w tym okresie duża aktywność hormonalna, intensywny rozwój fizyczny, ale też wzrost zainteresowań i rozwój myślenia abstrakcyjnego. Narasta proces indywidualizacji i separacji, kształtuje się tożsamość psychoseksualna.
Bulimia w tym okresie czasu występuje za zwyczaj u osób, które:
• czują się osamotnione, puste i niekochane. Traktują jedzenie wtedy jako namiastki miłości i jedzą, żeby wyrównać straty pozytywnych uczuć.
• obawiają się kontaktów seksualnych. Jedząc bronią się i sygnalizują, że nie są atrakcyjne i nie chcą seksu.
• przy stresujących wydarzeniach życiowych (np. kłótnie, choroby, śmierć w rodzinie, konflikty rodzinne) przejadają się, aby poprawić sobie samopoczucie. Pokarm powoduje wydzielanie w mózgu serotoniny, która temu sprzyja i ułatwia odprężenie i wypoczynek.
• mają niską samoocenę. Towarzyszą im częste okresy niepokoju, a gwałtowne napady obżarstwa mają temu zapobiec.
Niekiedy towarzyszy dotkniętym osobom rozchwianie emocjonalne. Pojawia się bunt przeciwko rodzicom, szkole i religi. Wtedy uwagę koncentrują na własnym wygładzie i figurze.


4. Objawy
Bulimia objawia się zaburzeniami w przyjmowaniu pokarmów, polegającymi na napadach niepohamowanego głodu, połączonego ze zjadaniem bardzo dużych ilości pokarmów. Po takim przejedzeniu u osoby chorującej na bulimię często dochodzi do napadu strachu, że przejedzenie spowoduje przytyłoś. Dlatego chora osoba próbuje sprowokować wymioty, używa środków przeczyszczających i moczopędnych. W zaawansowanej bulimii chore osoby wymiotują kilka razy dziennie nawet bez prowokowania wymiotów.
Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na bulimię to zmęczenie, ospałość, zły nastrój, niepokój, zaparcia, dyskomfort w jamie brzusznej, nieregularne miesiączki, albo ich brak, sucha skóra, zgrubienia skóry palców (od prowokowania wymiotów), uszkodzenie szkliwa zębów, opuchlizna twarzy i policzków, awitaminoza, rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów, osłabienie serca, wątroby i układu pokarmowego, niechęć do samej siebie, stany depresyjne, napięcie, poczucie wstydu i upokorzenia, psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających.

5. Leczenie
Jedyną skuteczną metoda leczenia jest psychoterapia. Umożliwia ona zrozumienie powodów powstawania napadów głodu i pozwala nauczyć się przetrwania i panowania nad napięciem i stresem bez rozładowywania ich poprzez jedzenie. Konieczne jest uregulowanie diety, ale w taki sposób, aby chory nie czuł, że tyje. Pożywienie powinno być optymalnie odżywcze, ale nie wysokokaloryczne. Doskonały tutaj w zastosowaniu jest koktajl proteinowy, zregeneruje on chore organy, pobudzi do pracy wszystkie komórki, dostarczy wszelkich koniecznych witamin i mikroelementów, a jednocześnie nie spowoduje, odpowiednio stosowany, tycia i przybierania w tkankę tłuszczową a jedynie odbuduje tkankę mięśniowa. W celu przygotowania układu pokarmowego do doskonałego wchłaniania powinno się zastosować błonnikowe tabletki dietetyczne, które oczyszczą jelito i uregulują metabolizm. Przy przewlekłych zaparciach pomoże błonnik aktywny fiberbond oraz aloes. Energii do życia doda naturalna Guarana. Łaknienie pohamuje odpowiednia herbatka ziołowa. Witamin i mikroelementów doda preparat witaminy i minerały, pochodzenia całkowicie naturalnego.