Ramy instytucjonalne wspólnoty europejskiej, organy oraz system norm prawnych.

Wspólnota Europejska prowadzi działalność międzynarodową pozostawiając sferę działań między państwami – członkami Unii Europejskiej właśnie Unii. Wspólnota Europejska dysponująca zdolnością prawną realizuje tę działalność poprzez własne organa (instytucje).
Niektórym instytucjom Wspólnoty Europejskiej po Traktacie z Maastricht powierzono realizację niektórych zadań należących do zakresu obowiązków państw (członków) UE. Formalnie nadal instytucje Wspólnot Europejskich zachowują charakter organów Wspólnoty Europejskiej nie zaś UE.
Organy WE można podzielić na główne, pomocnicze oraz pozostałe.
Organy główne to: Parlament Europejski, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości oraz Trybunał Obrachunkowy. Organy pomocnicze to: Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno-Społeczny; pełnią one rolę doradczą wobec Komisji oraz Rady.
Główne organy WE:
Parlament Europejski (PE). Siedzibą PE jest od roku 1992 Strasburg aczkolwiek posiedzenia mogą odbywać się także w Brukseli gdzie obradują komisje PE. Sekretariat Generalny zlokalizowany został w Luksemburgu. Organ ten powstał poprzez fuzję Zgromadzenia EWWiS EWG oraz Euroatomu. Fuzje dokonano w celu usprawnienia struktury i mechanizmów działania w/w Wspólnot. Pierwsza nazwa nadana w 1958 r. brzmiała Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne. Nazwę dzisiejszą przyjęto 30 marca 1962 roku. Została ona zaaprobowana przez Jednolity Akt Europejski oraz potwierdzona w Traktacie Maastricht.
Członkowie parlamentu są przedstawicielami państw członków WE wybieranymi w każdym kraju w wyborach powszechnych, bezpośrednich, tajnych oraz równych. Obecnie członków PE jest 626, którzy reprezentują 15 krajów członków WE. W roku 1993 przyjęto rezolucję ustalającą maksymalną liczbę deputowanych na 700 osób. Rezolucja ta została wprowadzona w trosce o zapewnienie efektywnego działania PE.
Mandat deputowanego trwa 5 lat. PE obraduje w trybie sesji, które z kolei trwają jeden rok. Sesje rozpoczynają się z początkiem marca i trwają tydzień (poniedziałek-piątek). Możliwe jest zwołanie posiedzenia nadzwyczajnego na wniosek większości deputowanych, Rady lub Komisji m.in. w sprawie budżetu lub oświadczeń rady europejskiej. Takie posiedzenie zwołuje Prezydent Parlamentu.
Ważność uchwał PE jest, gdy zachodzi zasada absolutnej większości głosów przy obecności przynajmniej jednej trzeciej deputowanych. Uchwała nabiera mocy prawnej w dniu ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Wspólnot protokołu posiedzenia PE podpisanego przez Prezydenta i Sekretarza Generalnego. W sprawie wotum nieufności oraz akty budżetowe wymagają większości kwalifikowanej tj. 3/5 albo 2/3 deputowanych.
Deputowani organizują się wg kryterium przynależności partyjnej w tzw. frakcjach. 23 osoby z jednego państwa 18 z dwóch oraz 12 jeśli deputowani pochodzą z trzech państw członków WE. Deputowani zasiadają wg klucza partyjnego nie zaś wg przynależności państwowej. Do tego podziału i takiego klucza dużą rolę przywiązuje PE. Wyrażone jest to w art.138a Traktatu o Unii, który mówi: ”Partie polityczne stanowią na poziomie europejskim istotny czynnik integrujący w samym łonie Unii. Przyczyniają się one do formowania europejskiej świadomości i wyrażania woli politycznej obywateli Unii.”
Pracy jako deputowany do PE nie można łączyć z innymi stanowiskami w rządzie krajowym, Komisji WE, nie może być sędzią, rzecznikiem lub kanclerzem Trybunału Sprawiedliwości, członkiem Trybunału Obrachunkowego ani tez być czynnym urzędnikiem innej instytucji WE.
Rada Unii Europejskiej. Rada jest jednym z filarów procesu podejmowania decyzji w WE. Jest organem decyzyjnym. Jej głównym zadaniem jest koordynacja ogólnych polityk gospodarczych państw członkowskich podejmowanie decyzji w powierzonych jej pieczy zakresie merytorycznym. Członkowie Rady składają się z przedstawicieli szczebla ministerialnego państw członkowskich sprawujących władzę w określonym państwie. Są to członkowie rządów państw członków WE. Obecnie Rada liczy 15 członków. Przewodnictwo w Radzie jest przechodnie w cyklach 6 miesięcznych. Kolejność przewodniczenia została ustalona w Traktacie Unii Europejskiej. Posiedzenie Rady możemy dzielić na: ogólne – posiedzenie, którym uczestniczą ministrowie spraw zagranicznych oraz techniczne – w posiedzeniu biorą udział szefowie innych resortów z zależności od przedmiotu obrad. Obrady mogą odbywać się na posiedzeniach zwyczajnych (niejawne) i nadzwyczajnych. Posiedzenia mogą być zwoływane przez przewodniczącego jak i na wniosek jednego państw członkowskich albo Komisji Europejskiej. Radę wspierają: Komisja Stałych Przedstawicieli oraz Sekretariat Generalny Rady.
Komisja Europejska (KE). Nazywana również „Rządem Wspólnot Europejskich” powstała w 1965 roku. Jest to instytucja posiadająca funkcje i cechy niezależności wobec rządów państw członkowskich. KE jest organem kolegialnym (praca w zespole). Członkowie KE nazywani Komisarzami działają w ramach własnych kompetencji i wszelkie działania są podejmowane na odpowiedzialność Komisji. Komisja ponosi solidarnie odpowiedzialność przed PE który to sprawuje wobec niej funkcje kontrolne. Kadencja trwa 5 lat. Komisarze z chwilą nominacji stają się niezależni od swych państw (inaczej niż w przypadku Rady). Zobowiązani Są do działania zawsze w interesie Wspólnot, nie mogą otrzymywać żadnych instrukcji lub wytycznych od kogokolwiek tym bardziej z ich państw macierzystych. Przewodniczącego desygnują państwa członkowie za wspólna zgodą, następnie po uzyskaniu opinii kandydata na przewodniczącego, mianują pozostałe osoby do KE. Tak ustalony skład KE zatwierdza PE. Osoby zasiadające w KE nie mogą pracować w innych instytucjach, których praca wiąże się z płatną gratyfikacją. Komisarze nie są wiązani poleceniami lub instrukcjami z Przewodniczącym KE ze względu na administracyjny charakter jego kompetencji. Do tej pory KE kierowało 9 przewodniczących. Obecnie KE kieruje od 1999 roku Romano Prodi z Włoch. Funkcje KE to trzy podstawowe elementy: inicjatywa legislacyjna, funkcja wykonawcza oraz funkcja reprezentacyjna.
Trybunał Sprawiedliwości (TS). Jest to obok PE najstarsza instytucja organizacji tworzących WE, jest także organem WE. Głównym i podstawowym zadaniem jest zapewnienie przestrzegania prawa wspólnotowego poprzez wykładnię i jednolite stosowanie postanowień traktatowych oraz wynikających z nich aktów normatywnych. TS liczy od 1995 15 sędziów powoływanych na 6 lat z możliwością odnowienia kadencji. Przewodniczący zostaje wybrany z pośród członków sędziów TS na 3 letnią kadencję. Cechą TS jest jego niezawisłość i niezależność wobec państw członków WE. Oczekuje się, że sędziowie i sam TS będą najwyższymi gwarantami prawa wspólnotowego. TS działa na posiedzeniach plenarnych, quorum wynosi 7 sędziów. TS powołuje Pierwszego Rzecznika Generalnego, który dokonuje rozdziału pozwów pomiędzy pozostałych rzeczników w kolejności wpływy spraw. Rzecznicy powoływani są przez państwa członkowskie WE i jest ich 8. Status prawny rzeczników jest taki sam jak sędziów TS jest taki sam tryb i kadencja. Rolą rzeczników jest przygotowanie kompleksowe, bezstronne oraz profesjonalne sprawy dla sędziów TS. Wnioski rzeczników nie są wiążące. Orzeczenia TS zapadają jawnie i stają się prawomocne z dniem ich ogłoszenia. Postępowanie przed TS jest wolne od opłat. Językiem roboczym jest francuski (oskarżający ma możliwość wyboru jednego z 10 języków, w którym ma być prowadzone postępowanie). Siedzibą TS jest Luksemburg. Trzy kompetencje TS: strażnik prawa wspólnotowego, kontrola legalności aktów, wydawanie orzeczeń wstępnych dla sądów krajowych państw członkowskich.
Trybunał Obrachunkowy (TO). Został utworzony w 1975 roku. TO zajmuje się kontrolą finansową działalności WE, ich dochodami i wydatkami, legalności działalności finansowej. Posiada niezależność zakresie uchwalania własnego budżetu i regulaminu. Współpracuje on z krajowymi instytucjami kontroli. TO przedstawia instytucjom WE doroczne sprawozdania, które publikowane są w Dzienniku Urzędowym. Na podstawie sprawozdania przedstawionemu PE TO udziela absolutorium wykonania budżetu WE. TO składa się z 15 członków powołanych z pośród kandydatów posiadających doświadczenie w instytucjach kontroli w swych państwach macierzystych. Kadencja trwa 6 lat. Siedzibą TO jest Luksemburg.
Organy Pomocnicze. Komitet ekonomiczni-Społeczny. W skład komitetu wchodzą przedstawiciele przedsiębiorców, producentów, rolników, kupców, rzemieślników oraz pracowników wolnych zawodów. Komitet stanowi forum umożliwiające dochodzenie do głosu opinii różnych grup społecznych WE.
Komitet Regionów powstał w 1992, jego zadaniem jest formułowanie opinii niezbędnych do realizacji celów WE przez ich statutowe organy.
Organami wyspecjalizowanymi są ponadto: Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), Europejski System Banków Centralnych (ESBC) oraz Komitet Gospodarczo-Finansowy.
System Norm Prawnych. Prawo wspólnotowe możemy podzielić na dwie część: prawo pierwotne (statutowe) oraz wtórne (instytucjonalne).
Prawo pierwotne to umowne prawo międzynarodowe: traktaty założycielskie ich modyfikacja i uzupełnienia. Prawo wtórne to uchwały prawotwórcze organów wspólnotowych. Prawo pierwotne i wtórne pozostają w relacjach nadrzędności i podporządkowania: uchwała organu wspólnotowego musi być zgodna z traktatem założycielskim. Jeżeli prawo pierwotne nie nakazuje wydania określonego rodzaju aktu prawa wtórnego, organ uchwałodawczy wybiera formę prawną mniej uciążliwą i odpowiednią dla wykonania traktatowej dyspozycji. Poza uchwałami normatywnymi egzystują w obrocie wspólnotowym akty prawa wewnętrznego: regulaminy organów WE, dyrektywy wewnętrzne oraz pragmatyki służbowe. Są to akty wewnętrzne nieregulujące stosunków prawnych zewnętrznych.
Normy prawne mogą także mieć charakter niepisany. Obowiązują tzw. ogólne zasady prawa, na które powołuje się TS, a których ranga ustępuje prawu pierwotnemu, lecz jest wyższa od aktów prawa wtórnego.
Rozporządzenie. Akt ten ma zasięg ogólny, jest wiążący w całości i bezpośrednio stosowny w państwach członkowskich. Wchodzi w życie po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym WE.
Dyrektywa. Akt ten wiąże państwo, do którego jest skierowany w zakresie celów, które mogą być osiągnięte, pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru środków i form ich realizacji.
Decyzja. Akt ten obowiązuje w całości tych, do których jest skierowany. Stanowi odpowiednik aktu administracyjnego, zastrzeżeniem, iż adresatem decyzji wspólnotowej jest także m. in. państwo członkowskie.
Zalecenia i opinie. Akty te nie mają mocy wiążącej. Nie jest potrzebna specjalna klauzula kompetencyjna do ich formułowania. Zalecenia i opinie uchwalane są przez główne organy wspólnotowe i kierowane zarówno do państw członkowskich, jak i podmiotów prawa krajowego.


Źródła informacji: Jan Galster, Zbigniew Witkowski „Kompendium wiedzy o Unii Europejskiej” Toruń Strona internetowa: htpp://samorząd.malopolska.w.interia.pl/europa/indem.Html