Metody badań pedagogicznych

Struktura
- Metody badawcze - nadrzędne, wyznaczające główny sposób postępowania
- Techniki badawcze - czynności warunkowane doborem odpowiedniej metody
- Narzędzia badawcze - przedmioty służące realizacji wybranej techniki
Metody badawcze
Są najogólniejszymi sposobami postępowania w badaniu określonych zjawisk, zawierającymi w sobie szereg czynności o różnym charakterze.
Metody badawcze wg Pilcha
-Eksperyment pedagogiczny- "jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej), polegającą na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem"
Dostarczy informacji nt. skuteczności, efektywności, wartości inicjatyw wychowawczych, rozwiązań metodycznych. Rezultatem eksperymentu są zmiany badanego zjawiska, ale przede wszystkim w obrębie wiedzy
-Monografia pedagogiczna- Metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadząca do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.
Monografia pedagogiczna
- Opis działalności i funkcjonowania instytucji wychowawczych, edukacyjnych
- Porównywanie funkcjonowania w oparciu o zaprezentowane kryteria
- Opisywanie i ocenianie zasad funkcjonowania oraz rozwiązań istniejących w placówkach
Techniki w monografii ped.
- Technika obserwacji
- Technika analizy dokumentu
- Technika wywiadu
- Technika ankiety
-Metoda indywidualnych przypadków- jest sposobem badań, polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych
Techniki w metodzie indywidualnych przypadków
- Technika wywiadu
- Technika obserwacji
- Technika analizy dokumentów osobistych
-Metoda sondażu diagnostycznego- Jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze - w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.
Techniki w sondażu diagnostycznym
- Wywiad
- Ankieta
- Analiza dokumentów osobistych
Inne metody
Metoda obserwacji- Jest czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą postrzeżeń
Obserwacja otwarta
- Obserwacja swobodna
- Realizowana w trakcie przybywania z określoną grupą w warunkach naturalnych
- Zbieranie danych i wyciąganie wniosków, zwłaszcza w początkowym okresie badańpozwala uzyskać ogólną wiedzę o przedmiocie badań, dając podstawę do budowania dalszego postępowania badawczego i tworzenia hipotez (przypuszczeń badawczych)
- Niezbędna przy badaniach terenowych przed rozpoczęciem badań sondażowych
Systematyczna obserwacja
- Polega na planowym gromadzeniu informacji przez określony czas w celu wykrycia zależności i związków między badanymi zjawiskami
Pośrednia
Bezpośrednia
Obserwacja uczestnicząca
- Jest przypadkiem obserwacji systematycznej
- Występuje, gdy badający staje się uczestnikiem grupy i jest przez nią akceptowany
Obserwacja jawna
Obserwacja ukryta
Narzędzia obserwacji
-Narzędzia niestandaryzowane:
Notatki, opisy rejestracja dźwiękowa, fotograficzna, filmowa - gromadzenie materiału bez wyróżniania poszczególnych zagadnień i aspektów
- Narzędzia standaryzowane:
? Arkusze obserwacyjne, dzienniki
Arkusz obserwacyjny
- Kwestionariusz z wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja
- Powinien posiadać kategorie obserwowalnych zachowań, zjawisk, kolejne zapisy powinny być opatrzone datą
- Obserwacja: planowana, systematyczna, kontrolowana
- Daje możliwość porównania i oceny materiałów badawczych pod względem ich jednoznaczności i zakresu
Dziennik obserwacji
- Jest rodzajem arkusza obserwacyjnego
- Kategoryzuje spostrzeżenia ze względu na czas pojawiania się określonych faktów lub zmienności procesów i stosunków w badanych grupach
- Prowadzony w postaci zapisów dziennych
Warunki prowadzenia obserwacji
- Wstępna znajomość przedmiotu obserwacji
- Jasne sformułowanie zagadnienia i celów
- Bliższe poznanie przedmiotu obserwacji przez zastosowanie obserwacji otwartej
- Szczegółowe opracowanie koncepcji badań
- Kategoryzacja zagadnień
- Opracowanie odpowiednich formularzy i arkuszy obserwacyjnych
- Obserwacja planowa, systematyczna, dokładna
Analiza dokumentu (analiza treści)
Zmienne niezależne i zależne
Wprowadzenie nowego czynnika zwanego zmienną niezależną
Celem jest wykrycie związków przyczynowo-skutkowych między zmienną niezależną a elementami badanego układu (zmienne niezależne), badanie wpływu jakiegoś czynnika
na określone zachowanie,
Technika pedagogiczna
- to czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzonych
- informacji, opinii, faktów
Wywiad
"jest rozmową badanego z respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz"
Czynniki zakłócające wiarygodność informacji
- Respondent - celowe lub mimowolne wprowadzenie w błąd, zafałszowanie informacji
- Narzędzie badawcze - dostosowanie języka i treści do badanych osób
- Osoba prowadząca badanie - zachowanie obiektywizmu, niustosunkowywanie się do pytań ani odpowiedzi
Rodzaje wywiadów
- Wywiad skategoryzowany - odtwarzanie pytań w kwestionariuszu zgodnie z podanym porządkiem
- Wywiad nieskategoryzowany - możliwość luźnego formułowania pytań w dowolnej kolejności wg uznania osoby przeprowadzającej wywiad
Rodzaje wywiadów
- Wywiad jawny - badany poinformowany jest o celach, charakterze i przedmiocie wywiadu; wywiad musi być skategoryzowany
- Wywiad ukryty - intencje badającego są ukryte; z reguły ma charakter swobodnej rozmowy
- Wywiad jawny nieformalny- badany zorientowany jest, ze przeprowadza się wywiadów nim wywiad, ale nie zna celów ani intencji badanego
Rodzaje wywiadów
- Wywiady indywidualne
Wywiady zbiorowe
Ankieta
"jest techniką gromadzenia informacji, polegającą na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy w obecności lub częściej bez obecności ankietera" (Pilch, 1995, S.87)
Cechy pytań w ankiecie
- Konkretne
- Ścisłe
- Jednoproblemowe
- Zamknięte - zaopatrzone w kafeterię, czyli zestaw możliwych odpowiedzi
Kafeteria zamknięta
Kafeteria półotwarta - z kategorią "inne"
- Otwarte - dające możliwość wypowiedzenia się i uzyskanie odpowiedzi nieprzewidzianych przez badaczy
Wywiad a ankieta
Cechą odróżniającą jest to, że ankieta nie wymaga bezpośredniego kontaktu z badanym
Badanie dokumentów
"jest techniką badawczą służącą do gromadzenia wstępnych, opisowych, także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Jest także techniką poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach" (Pilch, 1995, s.88)
Dokumenty
- Dokumenty kronikarskie: materiały statystyczne, dokumentujące fakty i działania
- Dokumentacja placówki lub zjawiska
- Dokumenty opiniodawcze (listy pamiętniki, wypowiedzi pisemne, wspomnienia
Analiza treści
,,Jest techniką badawczą służącą do obiektywnego, systematycznego i ilościowego opisu jawnej treści przekazów informacyjnych" (Pilch, 1995, s.90)
Analiza materiału
- Analiza cech przekazu
- Analiza treści jest podstawą do formułowania wniosków o autorze materiału
- Interpretacja treści jako podstawa zbierania informacji o odbiorcach treści bądź skutkach jej - oddziaływania
Tematy
- Dziecięce preferencje wobec gier komputerowych
- Efektywność multimedialnych programów w nauczaniu matematyki na zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych w klasie III
- Wpływ metod aktywizujących na kształtowanie procesów poznawczych dzieci w wieku wczesnoszkolnym
- Postawy i oczekiwania studentów I roku wobec uczelni wyższej
- Funkcjonalność edukacyjnych stron internetowych
Tematy
Wiedza przyrodnicza uczniów klas szóstych
Działalność wychowawcza Jana Mrowińskiego
Przydatność dydaktyczna programów multimedialnych
Funkcjonowanie interaktywnych muzeów w Wielkiej Brytanii
Wizerunek kobiety w świetle Cosmopolitan
Dziecko w reklamie- reklamy dla dzieci
Edukacyjne programy telewizyjne dla dzieci.

T:Procedura postępowania badawczego
Jako nauka: teoretyczna ? teorie koncepcje, socjologia, filozofia
Praktyczna- to co w teorii do zastosowania w praktyce
Empiryczna- podejmuje badania w śr. Praktycznym
Wszystko się wiąże i tworzy trójkąt. Z badań wnioski teoretyczne i postępowania praktyczne.
Ped. Jako empiria: celem nauki jest odkrywanie np. chcę kupić samochód skąd wiem, że jest odpowiedni dla mnie? co możemy zrobić? Różnymi metodami sprawdzamy, badacz ocenia, która met. Jest dla niego odpowiednia, najlepsza.
Post.badawcze: określenie tak dokładnie, co chcę odkryć: badania ankietowe- sondaż diagnostyczny( sondujemy technika:ankieta, narzędzie: formularz(kwestionariusz ankiety))
Procedura badawcza:
Problematyka badań i uzasadnienie wyboru tematu- problematyka badawcza:
- Zainteresowania badacza i jego wiedza w danym zakresie oraz niewiedza w danym obszarze,
- Niepełność wiedzy może mieć: charakter subiektywny (wtedy, gdy niewiedza wynika z tego, ze my nie dotarliśmy do tej wiedzy nie mamy przestudiowanej literatury, a znajduje się w lit.), charakter obiektywny( ja nie wiem ale inni też nie podjęli tego wysiłku by dotrzeć do lit.)
Studia literaturowe: trzeba się zorientować co zostało napisane, by wybrać coś co nas interesuje.(książki, Internet, artykuły?)
Cele badawcze: co my chcemy osiągnąć po przestudiowaniu lit.
Wybór problemów: społecznie pożądanych, badawczo dostępnych. . Muszą być interesujące dla badacza i ważne społecznie.
Klasyfikacja celów: teoretyczny, poznawczy(wgłębienie, opracowanie czegoś przez lit.), praktyczny(formułujemy praktyczne wskazówki do realizacji w środowisku edukacyjnym), badawczy(empiryczny)
Problemy badawcze
Formułuje się już o wcześniej postawione pytanie, temat. Z głównego pytania formułujemy kluczowe, szczegółowe pytania. Sformułowanie problemów badawczych ?polega na precyzyjnym rozbiciu tematu badań na pytania?. [komp. Nauczyciela-> kompetencje, Ed.zintegrowana] trzeba się zastanowić co to są komp. nauczyciela [ umiejętności, wiedza, postawa]
Pytania badawcze: pyt. Rozstrzygnięcia (tak, nie- zamknięte), pyt. Dopełnienia(jakie? dlaczego? po co?- otwarte)musimy uzyskać szczegółowe inf.
Hipoteza badawcza
Przypuszczenie, które badacz może sobie sformułować. Nie mamy pewności, ale należy to zweryfikować. Przykłady: kryzys w rodzinie , może wynikać z bezrobocia lub alkoholizm i to jest hipoteza. Rzadki udział w życiu kulturalnym wynika z niskich dochodów lub braku czasu.
Badania ilościowe: nie ma sensu stawiania hipotez.
Zmienne i wskaźniki
Jeżeli o danej właściwości możemy powiedzieć, że przyjmuje ona różne wartości to jest to zmienna.
Zjawisko ? sieroctwo społeczne? : zmienne:
Opuszczenie przez rodziców (fizyczne), wskaźnik: porzucone w sierocińcu
Odtrącenie przez rodziców (stan empiryczny),wskaźnik: pozostawione na ulicy
Poczucie osamotnienia (stan psychiczny)wskaźnik: tuli się, agresywne, płacze
Wskaźnik: konkretne zachowanie
[Przykład: badamy stan pogody. Zmienna: temp., ciśnienie, opady? wskaźnik: ile cm śniegu, m/s, ile stopni.] [komp. Nauczyciela: zmienna: wiedza, umiejętności, postawy, wskaźnik: odpowie na pytania z przyrody]
Zmienne to np.: wskaźnik rozwodów, ilość sierot społ., zaburzenia funkcji opiekuńczych i emocjonalnych w rodzinie, poziom wiedzy rodziców do wspólnego życia.
Zmienne wyrażane: ilościowo(ilość rozwodów), jakościowo (przyczyny rozwodów)
Zależności między zmiennymi: zależne (zachowanie agresywne), niezależne (oglądanie scen przemocy w TV).
Wskaźnik: ?to pewna cecha, zdarzenia lub zjawisko na podstawie zajścia, którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem?.