Podział form działania administracji publicznej

We współczesnej doktrynie wyróżnia się administrację władczą i administrację świadczącą. O administracji władczej mówi się wówczas, gdy administracja wkracza, przy użyciu środków władczych ingeruje w sferę prawną obywateli, ogranicza jego wolność bądź własność, gdy nakłada na niego obowiązek, w jakiś sposób go obciążą. Administracja świadcząca zapewnia obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści. Administrację świadczącą należy rozumieć instrumentalnie jako stosowanie określonych środków. Przy takim ujęciu administracji świadczącej nie można przeciwstawiać administracji władczej, bo występuje tu wzajemne zazębianie się. Ten sam środek może stanowić jednocześnie świadczenie, jak i działanie władcze administracji, i to zarówno dla samego odbiorcy świadczenia jak i dla osoby trzeciej. W niektórych dziedzinach świadczenia i działania władcze mogą się wzajemnie uzupełniać. Działania władcze i świadczenia mogą być stosowane ambiwalentnie dla osiągnięcia określonych celów. Ten sam cel można osiągnąć przez stosowanie zakazów i nakazów, ale również przez ulgi podatkowe czy uprzywilejowane subwencje.
Z punktu widzenia funkcji administracji publicznej, które ona wypełnia w interesie publicznym, można wyróżnić:
1)klasyczną administrację porządkowo-reglamentacyjną, a więc administrację władczą,
2)administrację świadczącą,
3)administrację wykonującą uprawnienia właścicielskie i zarządzające.
Wychodząc od rzeczowego (przedmiotowego) podziału zadań wyróżnia się liczne działy administracji publicznej, jak np. administrację budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia, spraw socjalnych, itd. Z punktu widzenia podmiotowego można wyróżnić administrację rządową i administrację samorządową, zwłaszcza samorządu terytorialnego.
Do podejmowanych przez Organy administracji publicznych różnego rodzaju działań zaliczyć możemy: wydawanie różnego rodzaju pozwoleń, nakazów, decyzji, zaświadczeń, zarządzeń, zawieranie umów, zatrudnianie pracowników, organizowanie przedsięwzięć gospodarczych lub społecznych itd. W myśl art. 7 Konstytucji, wszystkie organy władzy publicznej działają na podstawie przepisów prawa, więc wszystkie te czynności, które wyżej wymieniłam muszą mieć podstawę prawną.
Działania administracji mogą stać się przedmiotem kontroli. Środki działania i sposób postępowania podmiotów administracyjnych jest regulowane przez prawo.



Podział form działania administracji publicznej dzielimy na:
a) czynności prawne i
b) inne działania administracji, nie polegające na wydawaniu aktów prawnych, nie będące czynnościami prawnymi.

Czynności prawne (rodzaje). Polegają na objawieniu woli organu adm. publicznej celem wykonania określonych skutków prawnych takich jak powstanie, zmiana lub zniesienie stosunków prawnych. Mamy dwa rodzaje tych czynności prawnych:
1) czynności administracyjnoprawne- regulowane przez prawo administracyjne, gdy adm. działa władczo. Czynności administracyjno prawne mogą wywoływać skutki prawne w dziedzinie prawa cywilnego, ale nie jest to regułą. Regułą jest natomiast, że obowiązki ustanowione w drodze czynności administracyjnoprawnych mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby występowania do sądu). Adm. publiczna sama przeprowadza wykonanie aktów administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje przymus państwowy (środki egzekucyjne).
2) czynności prawa cywilnego- regulowane przez prawo cywilne, gdy adm. nie działa władczo. Stwarzają stosunki prawne, które dla wyegzekwowania w drodze przymusu państwowego wymagają orzeczenia Sądu Powszechnego.

Inne działania administracji publicznej nie będące czynnościami prawnymi – skutek prawny występuje tylko czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich:
a) działania społeczno – organizatorskie - są to takie działania jakie może dokonać również każda organizacja społeczna. Typ tych działań określany jest także mianem działań niewładczych, choć pojęcie to obejmuje również i pewne działania prawne np. czynności prawa cywilnego, organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym,
b) działania materialno – techniczne (faktyczne) – są to takie działania organów administracji, które , oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują konkretne skutki prawne a zarazem są czynnościami faktycznymi, np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach. Istnieją dwa rodzaje czynności materialno – techniczne, wewnętrzne np. sporządzanie sprawozdań, statystyki, czynności kancelaryjne; i czynności materialno – techniczne zewnętrzne np. przymusowe doprowadzenie zwierzęcia do szczepienia, wyburzenie obiektu budowlanego, opróżnienie lokalu, zajęcie nieruchomości lub rzeczy ruchomej itp.
c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.

„Czynności administracyjnoprawne, można je podzielić na:
1) akty zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani nie pozostających w szczególnych stosunkach zależności.
2)akty wewnętrzne, które skierowane są do podmiotów pozostających w stosunku podporządkowania albo do osób pozostających w szczególnym stosunku zależności i poddanych z tego tytułu szczególnym stosunkom prawnym (akty występujące w układzie wewnętrznym).
Swoistą kategorię stanowią akty procesowe. Prawa procesowe istnieją we wszystkich działach prawa jako służące do realizacji prawa materialnego. Dla realizacji materialnego prawa administracyjnego podstawowe znaczenie mają kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Czynności administracyjno prawne można podzielić na akty generalne (normatywne) i akty indywidualne. Dokładne rozgraniczenie między aktami generalnymi a indywidualnymi jest trudne do przeprowadzenia.
Aktami generalnymi w układzie zewnętrznym są rozporządzenia, zaś w układzie wewnątrzadministracyjnym- instrukcje, zarządzenia wewnętrzne, a w układzie zakładowym- regulaminy.
Aktami indywidualnymi w układzie zewnętrznym są przede wszystkim decyzje administracyjne, w układzie wewnątrzadministracyjnym- polecenia (rozkazy) służbowe, a w układzie zakładowym- polecenia zakładowe dla pracowników. „
Stosując jako kryterium podziału stopień konkretności oznaczenia adresata aktu można wyróżnić pięć grup aktów administracyjnoprawnych:
a) rozporządzenia; określają one metody (reguły postępowania, np. „każdy kto – to…” bądź gdy zaistniej sytuacja A to ma nastąpić skutek prawny B.
b) Akty planowania, norma prawna nakłada obowiązek wykonania planu. Ustawa, uchwała, zarządzenie czy norma powołana lub zawarta w samym planie nakłada obowiązek wykonania pewnego złożonego, ale określonego i jednorazowego zadania. Moc wiążąca takiego aktu kończy się z chwilą wykonania zadania bądź z upływem okresu, na jaki plan został ustalony.
c) Akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli. Akty te regulują prawnie konkretne, indywidualne sytuacje, ale nie są skierowane do konkretnego adresata, nie stwarzają uprawnień dla danego konkretnego podmiotu. Stwarzają tylko obiektywne, ale konkretne sytuacje na korzyść lub nie korzyść obywatela.
d) Akty tworzące uprawnienia lub obowiązek dla oznaczonego adresata (subiektywne). Akty te tworzą normę indywidualną dla określonego adresata bezpośrednio (bez pomocy sądów). Stwarzają one bądź trwały status określonej osoby, bądź regulują jedną konkretną sprawę. są to akty administracyjne w ścisłym znaczeniu, przeważnie są to decyzje administracyjne, będące kwalifikowaną formą aktu administracyjnego. Jedną z zasada ogólnych postępowania administracyjnego jest, przewidziana przez k.p.a., zasada czynnego udziału strony w postępowaniu.
e)Akty egzekucyjne zalicza się do kategorii aktów administracyjnych, o ile są czynnościami prawnymi. Zadaniem tych aktów jest doprowadzenie do wykonania prawa, a zwłaszcza obowiązku prawnego.

Akt administracyjny. Aktem administracyjnym jest władcze działanie prawne organu adm. skierowane na wywołanie konkretnych indywidualnie oznaczonych skutków prawnych, regulujących konkretna sprawę skierowaną do konkretnego adresata. Skutek prawny jest celem aktu, który znosi, zmienia lub tworzy prawa i obowiązki bądź ustala je w sposób wiążący. Podstawą tego aktu jest przepis prawny. Cechą charakterystyczną jest jego władczość. Akt adm. musi pochodzić od organu uprawnionego do jego wydania, musi mieć podstawę prawną. Jest szczególna formą czynności prawnych organów administrujących, regulowaną przez przepisy prawa adm. Ma moc obowiązującą wobec adresata.
Akt administracyjny (podział).
1. Przyjmując za kryterium podziału zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstawę prawną można wyróżnić:
a) akty deklaratoryjne
b) akty konstytutywne.
2. Za kryterium przyjęta jest forma aktu, dzielimy te akty na:
a) akty formalne
b) akty nieformalne
3. Ze wzglądu na żądania adresata (strony):
a) akty pozytywne
b) akty negatywne
4. Akty zależne od adresata bądź od niego niezależne:
a) akty jednostronne
b) akty dwustronne.
5. Ze względu na treść rozstrzygnięcia sprawy:
a) akty nakazujące
b) akty kształtujące
c) akty ustalające.
6. Akty administracyjne, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezpośrednio (np. decyzje administracyjne o wywłaszczeniu) bądź tylko pośrednio, stanowiąc niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy.
7. Rzeczowy akt administracyjny związany z rzeczą lub przedsiębiorstwem. Uprawnienia i obowiązki w tym przypadku mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiot prowadzący przedsiębiorstwo.
8. Akty oddziaływujące na prawa osób trzecich. Zdarza się taka sytuacja, że pozytywny akt administracyjny dla jego adresata oddziaływuje obciążająco na prawa osób trzecich. Akty administracyjne można klasyfikować według jeszcze innych kryteriów, np. według zasięgu ich mocy obowiązującej, czy według pozycji organu wydającego akt. Główną role w administracji publicznej odgrywają administracyjne akty konstytutywne; przy ich zastosowaniu administracja spełnia swoje zadania w sferze organizowania stosunków społecznych i gospodarczych.

Akt administracyjny (deklaratoryjny i konstytutywny).
Akt deklaratoryjny- podciąga dany stan faktyczny pod normę prawna w sposób wiążący. Deklaruje (ustala), że w danej sytuacji adresat aktu ma określone uprawnienia lub obowiązki których sam akt nie tworzy wynikają one z przepisów prawa. Akty deklaratoryjne ustalają treść stosunku prawnego, treść i granicę uprawnień i obowiązków adresata aktu. Akt deklaratoryjny działa od chwili spełnienia przesłanek warunkujących nabycie prawa i dopiero od chwili wydania takiego aktu można powołać się na swoje prawo.
Akt konstytutywny- tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny przy czym skutek prawny następuje z mocy aktu adm. z chwilą jego wydania (ogłoszenia lub doręczenia). Występują również w akcie konstytutywnym elementy deklaratoryjne jak stwierdzenie iż zaszły przewidziane prawem przesłanki do wydania takiego aktu. Podział na akty konstytutywne i deklaratoryjne ma przede wszystkim znaczenie dla ustalenia powstania skutków prawnych, czy powstają od chwili gdy zostają spełnione przesłanki (ex tunc) czy z chwilą wydania aktu (ex nunc). Większe znaczenia ma podział na akty adm. i poświadczenia. Poświadczenia wydawane są w innym trybie, nie ma od nich odwołania i nie podlegają one egzekucji.

Akt administracyjny (formalny i nieformalny). Żeby adresat nie maił wątpliwości co do treści aktu, musi być zachowane minimum formy. Niektóre akty adm. są bardzo sformalizowane np. decyzje adm. i pod względem formy prawie nie różnią się od wyroków sądowych.

Akt administracyjny (wewnętrzny i zewnętrzny).
Akty zewnętrzne, które mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie ani nie pozostających w szczególnych stosunkach zależności.
Akty wewnętrzne, które skierowane są do podmiotów pozostających w stosunku podporządkowania albo do osób pozostających w szczególnym stosunku zależności i poddanych z tego tytułu szczególnym stosunkom prawnym (akty występujące w układzie wewnętrznym). Stosunki wewnętrzne tak jak i zewnętrzne regulowane są przepisami ustawowymi i rozporządzeniami (aktami normatywnymi) przez co całkowite rozdzielenie sfery zew. i wew. jest niemożliwe. Jednakże w sferze wewnętrznej są różnego rodzaju przepisy zawarte w regulaminach i instrukcjach, które nie występują w prawie powszechnie obowiązującym. Regulacje wew. mogą oddziaływać na stosunki zew.

Akt administracyjny (jednostronne i dwustronne). Prawo materialne rozstrzyga o tym, czy w danym przypadku można wydać akt administracyjny jednostronny, czy dwustronny.
Akty jednostronne wydawane są z urzędu, bądź też na wniosek strony lub innej osoby, niezależnie od woli adresata aktu. Takimi aktami z reguły nakłada się obowiązki np. nakaz rozbiórki obiektu budowlanego. Większość aktów administracyjnych stanowi akty jednostronne.
Akty dwustronne wydaje się za zgodą adresata. Wyrażenie zgody przez adresata aktu dwustronnego następuje np. przez złożenie podania o określonej treści, przystąpienie do konkursu o określone stanowisko, itp. Akty dwustronne nie są aktami dwustronnymi w pełnym tego słowa znaczeniu, ponieważ przy tych ostatnich treść aktu zależy od woli obu stron (np. przy zawarciu umowy). Przy dwustronnych aktach administracyjnych chodzi o wyrażenie zgody przez adresata aktu na jednostronne rozstrzygnięcie sprawy w drodze aktu administracyjnego. Ta zgoda mieści się z reguły we wniosku o wydanie aktu administracyjnego o określonej treści. W prawie administracyjnym nie obowiązuje zasada autonomii woli stron, a jedynie co do części aktów administracyjnych wyrażenie zgody na wydanie aktu w określonej sprawie.

Akt administracyjny (negatywne i pozytywne).
Pozytywne- to takie akty, które w całości uwzględniają żądanie adresata. Milczenie niekiedy może oznaczać akt pozytywny.
Negatywne- to takie akty, które chodź by w części nie uwzględniają żądania strony. Adresatowi takiego aktu przysługuje wyjaśnienie na piśmie i prawo odwołania się od takiego aktu. Np. organizator zgromadzenia publicznego musi o tym zawiadomić gminę, nie później niż 3 dni a nie wcześniej niż 30 dni przed zgromadzeniem. Jeżeli dany organ (gmina) jeżeli nie ma podstaw do wydania decyzji o zakazie zgromadzenia to jej nie wydaje, natomiast jeżeli znajdzie taka podstawę (np. jest to sprzeczne z prawem o zgromadzeniach) wydaje decyzje o zakazie zgromadzenia (akt negatywny) od której organizator może wnieść odwołanie do wojewody, a następnie skargę do NSA.

Akt administracyjny (nakazujący, kształtujący i ustalający). Podział ten jest oparty na treści rozstrzygnięcia.
Akty nakazujące zawierają nakazy lub zakazy, zobowiązują do określonego w nich zachowania się (czynienia, znoszenia lub zaniechania).
Akty kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny, określony status prawny.
Akty ustalające ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby. Akt ustalający stwierdza co według obowiązującego prawa obowiązuje w konkretnym przypadku. Jest aktem administracyjnym, ponieważ ustala sytuację prawną w sposób wiążący i przez to ma charakter regulujący.

Akt administracyjny (osobiste, rzeczowe i osobisto- rzeczowe).
Akty administracyjne osobiste - wywierają skutki w sferze prawa cywilnego bezpośrednio (wywłaszczenie nieruchomości na podstawie decyzji adm.) lub pośrednio co stanowi niezbędną przesłankę dla zawarcia umowy.
W przypadku rzeczowego aktu adm. związanego z rzeczą lub przedsiębiorstwem uprawnienia lub obowiązki mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo. Zdarza się jednak tak, że pozytywny akt adm. dla jednego adresata oddziaływuje obciążająco na prawa osób trzecich i ci mają wówczas prawo wnoszenia środków odwoławczych na ten akt (sprzeciw, skarga do Sądu Adm.

Prawidłowość aktu administracyjnego. Akt administracyjny jest prawidłowy, jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym przez porządek prawny. Akt ten jest prawidłowy jeżeli: został wydany przez właściwy organ (mający kompetencje, uprawnienia), został wydany zgodnie z przepisami prawa formalnego, jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym. Aby akt administracyjny był niewadliwy musi być zachowana bezstronność urzędnika, jego wyłączenie od udziału w załatwianiu sprawy co do której istnieje wątpliwość zachowania tej bezstronności. Wyłączeniu może podlegać również organ którego kierownik ma interes w określonym załatwieniu sprawy.

Wadliwość aktu administracyjnego. Akt administracyjny jest wadliwy jeżeli narusza jakikolwiek przepis obowiązującego prawa. Przyczyna wadliwości może być niewłaściwa wykładnia, niewłaściwe zastosowanie norm prawnych, niedostateczne wyjaśnienie lub błędna ocena istotnych okoliczności faktycznych. Niezgodność aktu administracyjnego z prawem może dotyczyć różnych jego elementów, posiadających różny charakter. Dlatego ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotną i wadliwość istotną. Wadliwość istotna może powodować uchylenie lub zmianę aktu. Nie każda niezgodność z przepisami prawa powoduje nieważność aktu. Przyjmuje się rozwiązanie legislacyjne zgodne z teorią gradacji wad, ich stopniowaniem, starając się dokonać pewnej klasyfikacji rodzajów wad. Wyróżnia się wady aktu, z którymi łączy się skutki w postaci wadliwości nieistotnej, wady powodujące wzruszalność aktu (jego uchylenie lub zmianę) i wady pociągające za sobą nieważność aktu. Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest aktem ważnym; można co najwyżej dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki albo dokonać uzupełnienia. Akty dotknięte wadami istotnymi mogą być w sposób przewidziany prawem na wniosek adresata lub z urzędu, przez organ nadzorczy uchylane lub zmieniane. Takie akty nazywamy aktami wzruszalnymi.

Akt administracyjny a wyrok sądowy.
„Akt administracyjny jest, podobnie jak wyrok sądowy, aktem stosowania prawa, ponieważ określa co w konkretnym przypadku jest prawem. Poza tym istnieją istotne różnice między aktem administracyjnym a wyrokiem sądowym:
1)Wyrok rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny spór prawny w interesie porządku prawnego. Akt administracyjny jest przede wszystkim skierowaną na przyszłość formą działania administracji publicznej.
2) Sąd rozstrzyga jako bezstronny i neutralny organ spór między dwiema stronami. Organ administracji publicznej rozstrzyga w drodze aktu administracyjnego o powierzonej mu sprawie administracyjnej, i jest jednocześnie organem rozstrzygającym i jedną ze „stron” (iudex in causa sua).
3) Wyrok jest tylko rozstrzygnięciem prawnym. Natomiast akt administracyjny jest zdeterminowany- w ramach prawa- przez celowość działania administracji, konieczność osiągnięcia założonych celów.
4) Sąd działa tylko na wniosek, a organ administracji publicznej może działać również z urzędu.
5) Postępowanie sądowe jest formalnie ukształtowane i wyposażone w wiele gwarancji procesowych, aby zagwarantować rzeczowo właściwe rozstrzygnięcie. Postępowanie administracyjne nie jest tak sformalizowane jak postępowanie sądowe, chodzi bowiem o zapewnienie szybkiej, sprawnej i celowej administracji.”


Akt administracyjny (wzruszalność i nieważność).
Wzruszalność- dotyczy tylko aktów ostatecznych dotkniętych wadami istotnymi. Mogą one być uchylone lub zmienione na wniosek adresata lub z urzędu przez organ nadzorczy.
Nieważność aktu- mogą zachodzić poważne braki w akcie adm. wówczas w ogóle nie można mówić o ważności tego aktu. Akt który dotknięty jest szczególnie ciężkimi wadami nie należy przypisywać mu mocy wiążącej, bo w istocie aktem nie jest, nie rodzi skutków prawnych, nie ma obowiązkowi podporządkowania się takiemu aktowi. Aby jednak usunąć taki akt z obrotu prawnego należy złożyć deklaracje nieważności, która działa ze skutkiem wstecznym (ex tunc). Deklaracja ta stwierdza nieważność tego aktu wobec wszystkich to znaczy już nikt nie może powołać się na ten akt jako na akt ważny. Upływ czasu może prowadzić do sanacji wady, np. po upływie 5 lub 10-ciu lat nie można już stwierdzić nieważności aktu adm. z powodu określonej wady. Instytucja wzruszalności i nieważności wadliwych aktów adm. pozwala eliminować z obrotu prawnego akty niezgodne z prawem, co jest gwarancja praworządności.

Akt administracyjny (domniemanie mocy obowiązującej). Doktryna przyjmuje domniemanie ważności aktu administracyjnego. Domniemanie to polega na tym, że akt adm. uważa się za ważny, dopóki nie zostanie przez uprawniony organ uchylony. Zasada domniemania ważności aktów adm. nie może obowiązywać tam gdzie ustawodawca domniemanie takie uchyla tzn. tam gdzie przyjmuje nieważność aktu. Odmowa wykonania aktu nieważnego może być po prostu nie kiedy obowiązkiem, np. gdy akt nakazuje wykonanie przestępstwa, a zwrócenie się w danym momencie do organu nadzorczego jest niemożliwe. Adresat może również nie podporządkować decyzji nieważnej również przed deklaracja nieważności, ale czyni to na własne ryzyko, ponieważ zarówno organ jak i sąd mogą nie podzielić jego decyzji.

Akt administracyjny (zagadnienie trwałości). Trwałość aktu administracyjnego lub jego odwołalność może być określana w przepisach ustawy, które stanowią o wydawaniu aktów w danej dziedzinie. Z zagadnieniem trwałości aktu administracyjnego łączy się wyrażenie „prawomocność”. Przez wyrażenie „prawomocność” nauka prawa administracyjnego rozumie dwie instytucje:
Prawomocność formalna to inaczej niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego. Akt prawomocny formalnie nie może być zmieniony ani zniesiony na skutek wniosku strony; jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo. Akt administracyjny nie jest formalnie prawomocny dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka prawnego.
Prawomocność materialna polega na tym, że akt administracyjny nie może być zmieniony ani zniesiony, zarówno na wniosek strony ani też przez organ z urzędu, aktem równorzędnym. Akt prawomocny materialnie wiąże zarówno strony, jak i organ. Prawomocność materialna oznacza niewzruszalność aktu. Każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie można odwrócić. Prawomocność dotyczy aktów adresowanych do stron, aktów na podstawie których ktoś nabył uprawnienia indywidualne. Z tej przyczyny prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych ani też poświadczeń. Prawomocność oznacza niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty równorzędne, ale nie oznacza odporności prawnej na akty wyższej rangi. Ustawodawca powinien chronić prawa nabyte i dlatego nie powinien korzystać z możliwości pozbawienia w drodze ustawowej uprawnień indywidualnych, nabytych na podstawie aktów administracyjnych. Prawomocność aktu administracyjnego nie chroni przed wywłaszczeniem prawa. Wywłaszczenie dokonywane jest w interesie publicznym. Strona, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie na prawo do odszkodowania.

Akt administracyjny (klauzule dodatkowe). Akt administracyjny może być zaopatrzony w pewne klauzule dodatkowe, jeśli prawo na to zezwala. Do klauzul dodatkowych można zaliczyć:
Orzeczenie okresu obowiązywania aktu - akt wydany na czas oznaczony obowiązuje od pewnego terminu, do wyznaczonej daty. Wydanie aktów na czas oznaczony musi przewidywać obowiązujące prawo;
Warunek zawieszający lub rozwiązujący - ziszczenie się warunku może powodować skuteczność aktu, tj. rozpoczęcie obowiązywania aktu (warunek zawieszający) bądź też utratę przezeń mocy obowiązującej (warunek rozwiązujący). Warunek to zdarzenie przyszłe i nie pewne;
Zlecenie - akt administracyjny może zobowiązywać adresata do określonego działania, znoszenia lub zaniechania. Ustala się w ten sposób dodatkowy obowiązek adresata. Zlecenie należy uważać za odrębny, ale dodatkowy akt administracyjny. Niespełnienie zlecenia nie ma wpływu na skuteczność aktu głównego i może tylko spowodować zastosowanie sankcji przewidzianych w samym akcie bądź środków egzekucyjnych.

Akt administracyjny (utrata mocy obowiązującej). Akt administracyjny może utracić moc w skutek:
1) zrzeczenia się - dotyczy to tylko aktów, na podstawie których strony nabywają prawa; nie można zrzekać się obowiązków prawnych,
2) zasadniczej zmiany okoliczności faktycznych, jak np. w przypadku śmierci osoby uprawnionej, gdy chodzi o uprawnienia o charakterze osobistym,
3) uchylenie przez właściwy organ w przypadkach przewidzianych przez prawo,
4) zmiany charakteru aktu w przypadkach przez prawo przewidzianych,
5) z innej przyczyny przewidzianej prawem.

Akt administracyjny (związanie adm. prawem w procesie stosowania aktów administracyjnych). Na ostateczne ukształtowanie się aktu indywidualnego w procesie stosowania normy prawnej pewien wpływ posiada organ stosujący normę. Ustalenie i ocena stanu faktycznego, z którym norma prawna łączy pewne skutki prawne zależy od wielu czynników lokalnych i indywidualnych, a nawet subiektywnych właściwości oceniającego. Ocena dowodów jest swobodna. Do ustalonego stanu faktycznego trzeba zastosować przepis prawa, który może operować tylko ogólnymi, schematycznymi i typowymi sytuacjami, ponieważ nie może przewidzieć wszystkich przypadków. Norma prawna pozostawia pewien luz, który musi wypełnić organ stosujący normę. Prawidłowość czy też nieprawidłowość aktu można ustalić we wszystkich przypadkach, gdy wydanie aktu mieści się w ramach należycie pojętej interpretacji prawa tzn. biorąc pod uwagę powszechny pogląd na znaczenie wyrazów, na cele jakie dany organ ma osiągnąć, na zasady zdrowego rozsądku. Cel przepisu prawa jest jeden i jedno jest rozwiązanie prawidłowe. W państwie prawnym organy administracji mogą działać tylko na podstawie przepisów prawa, wyjątkiem jest swobodne uznanie, które przysługuje administracji o tyle o ile zostanie jej przyznane przez wyraźny przepis ustawy.

Pojęcie nieokreślone. Pojęcie nieokreślone pojawia się często w ustawach np. „ interes społeczny”, „interes publiczny”, „dobro publiczne”, „interes bezpieczeństwa państwa”, „ważny interes strony”, „porządek publiczny” i inne. Administracja wykonując ustawy ustala co kryje się pod tymi pojęciami. Ustalenie to wymaga pewnej wiedzy, poznania określonych zjawisk, a nawet przewidywania przyszłości. Aby dokonać prawidłowego ustalenia trzeba brać pod uwagę różne punkty widzenia. Ocena, czy to ustalenie jest prawidłowe, podlega kontroli sprawowanej przez powołane instytucje kontroli.

Swobodna ocena stanu faktycznego. Jest wtedy gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami, gdy norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi adm. Ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego, przy czym można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami. Administracja oceniając stan faktyczny dopasowuje do niego odpowiedni skutek.

Uznanie administracyjne. Administracja może działać tylko na podstawie ustawy. Swobodne uznanie przysługuje administracji o ile zostanie jej przyznane przez wyraźny przepis ustawy. Uznanie administracyjne istnieje wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy, gdy norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracji. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować, czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki ze środków wybrać. Uznanie zapewnia ustawodawca, ponieważ musi ono wynikać z normy prawnej (ustawowej). Technicznie upoważnienie do uznania przybiera formę wyraźnego wskazania na uznanie, przez wyrażenia organ „może”, „jest uprawniony”, bądź wynika z całokształtu uregulowania. Nie ma natomiast uznania, gdy ustawa stanowi, że organ „wyda”, „ustali”, „nakazuje” itd. Uznanie stwarza administracji możliwość działania na własną odpowiedzialność, jakkolwiek na podstawie upoważnienia udzielonego przez ustawę. Zawsze administracja jest zobowiązana mieć „na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli”. Uznanie administracyjne ma zastosowanie przede wszystkim przy załatwianiu spraw indywidualnych, ale nie tylko. Cel uznania i trafność rozstrzygnięcia konkretnego przypadku wymagają szczegółowego wyważenia wszelkich argumentów przemawiających za, jak i przeciw określonemu rozstrzygnięciu. Decyzje administracyjne oparte na uznaniu podlegają kontroli NSA.

Inne formy działania administracji:
Umowa cywilnoprawna. Forma działania przynajmniej dwóch samodzielnych stron; akt, który dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron. Umowa jako forma działania administracji ma zastosowanie zwłaszcza w sferze majątkowej; gdy administracja nabywa lub zbywa określone składniki majątkowe. Kontrahentem może być osoba fizyczna lub prawna bądź nawet inny podmiot administracji. Swoistość umowy, jako formy działania administracji, wynika stąd, że organ administracji używa umowy jako prawnej formy działania w celu wykonania swoich zadań i dlatego zawieranie umów przez organy administracyjne regulowane jest nie tylko przez przepisy prawa cywilnego, ale również przez prawo administracyjne. Podmioty administracji publicznej w celu racjonalnego wykorzystania środków publicznych oraz przeciwdziałaniu korupcji zobowiązane są stosować procedurę zamówień publicznych, określoną ustawą z 10 czerwca 1994r. o zamówieniach publicznych. Do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli przepisy ustawy o zamówieniach publicznych nie stanowią inaczej. Spory związane z takimi umowami podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne.

Umowa administracyjna. W systemie prawnym, w którym istnieje ta forma działania administracji, umowa administracyjna może być zawarta z osobą, w stosunku do której w innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Umowę tę zawiera organ administracyjny ze stroną bądź stronami. Umowa administracyjna może powodować nawiązywanie, zmianę bądź znoszenie stosunków administracyjnoprawnych. W naszym porządku prawnym nie ma generalnego upoważnienia dla organów administracji publicznej do zawierania tego rodzaju umów

Porozumienie administracyjne. Porozumienie jest instrumentem organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań, w szczególności obejmować może sferę stosunków administracyjnoprawnych. Obecnie porozumienia mogą zawierać gminy z organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez organy gminy zadań z zakresu administracji rządowej, co przewiduje art.8 ustawy z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym. Ta ustawa stanowi też, że „Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzania jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych”. Według art.8 ust.2 ustawy z 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa województwo może zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia zadań publicznych. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym przewiduje, że powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienie w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej.

Przyrzeczenie - jest szczególnym rodzajem oświadczenia organu administracji, przez które zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania. Generalnie instytucja przyrzeczenia nie jest w naszym państwie prawnie uregulowana. Można spotkać się z przyrzeczeniem w niektórych ustawach (ustawa z 19 listopada 1999r.- Prawo działalności gospodarczej; ustawa z 9 listopada 2000r. o repatriacji).

Ugoda administracyjna - ma charakter ugody pomiędzy stronami postępowania administracyjnego, zawieranej przed organem, przed którym toczy się postępowanie administracyjne. Ugoda ta może być zawarta tylko w indywidualnej sprawie administracyjnej, wyłącznie w czasie trwania postępowania administracyjnego i to tylko w takiej sprawie, w której biorą udział co najmniej dwie strony o spornych interesach. Ugoda administracyjna po jej zatwierdzeniu przez organ administracji, zastępuje decyzje w sprawie.



LITERATURA

1. Z. Cieślak, J. Jagielski, J. Lang, M. Szubiakowski, M. Wierzbowski, A. Witkowska, Prawo Administracyjne, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1999 r., Wyd. II zmienione.
2. Ochendowski E., Prawo Administracyjne, część ogólna, Wydawca Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Toruń 2002.