Organizacja i zasady działania administracji publicznej we współczesnej Polsce.

SPIS TREŚCI
1. Centralna administracja rządowa
1.1 Zagadnienia ogólne 3
1.2 Organizacja i zasady działania Rady Ministrów 5
1.3 Organizacja i zasady działania aparatu pomocniczego Rady Ministrów i szefa rządu.....................................................................................................................11
1.4 Organizacja i zasady działania ministerstw i agend administracji centralnej.....13
2. Rządowa administracja terenowa
2.1 Zagadnienia ogólne.............................................................................................18
2.2 Organizacja i zasady działania rządowej administracji terenowej......................18
2.3 Relacje rządowej administracji terenowej z samorządami lokalnymi.................21
3. Samorząd terytorialny
3.1 Zagadnienia ogólne.............................................................................................22
3.2 Podział terytorialno – administracyjny................................................................22
3.3 Organizacja i zasady działania samorządu terytorialnego...................................24
4. Autonomiczne struktury administracji centralnej
4.1 Zagadnienia ogólne.............................................................................................31
4.2 Organizacja i zasady działania jednostek pozarządowej administracji centralnej..............................................................................................................31
4.3 Rola autonomicznych struktur administracji centralnej w systemie administracji publicznej.............................................................................................................41
5. Instytucje samorządu gospodarczego i zawodowego
5.1 Zagadnienia ogólne.............................................................................................42
5.2 Organizacja i zasady działania samorządu gospodarczego i zawodowego........44
Bibliografia.........................................................................................................................45



1. Centralna administracja rządowa
1.1 Zagadnienia ogólne
Administracja publiczna - "służba społeczeństwu"
łac. "administro" - kierować, zarządzać, służyć
łac. "publicus" - zbiorowy, społeczny, służący ogółowi (nie ma charakteru prywatnego)
Administracja publiczna:
 Trwała działalność, mająca na celu załatwienie spraw należących do organizacyj prawno – publicznych, a więc państwa, ciał samorządowych, zakładów ubezpieczeń społecznych etc.
 Przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach
W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie ma wzmianek o „administracji publicznej”, ale o „organach władzy publicznej” czy „administracji rządowej”. Administracja rządowa jest częścią administracji publicznej, którą tworzą centralne organy władzy państwowej i ich urzędy, a także szereg instytucji ogólnokrajowych i terenowych realizujących zadania publiczne na rzecz indywidualnych obywateli i podmiotów zbiorowych.
Administrację publiczną można rozpatrywać w ujęciu przedmiotowym i podmiotowym. Administracja publiczna w ujęciu przedmiotowym (cechy działalności):
• realizacja interesu publicznego: zaspakajanie podstawowych potrzeb społeczeństwa
• działanie na podstawie prawa i w jego granicach (legalność działania)
• charakter polityczny działalności - powiązanie z władzą polityczną
• działanie w imieniu i na rachunek państwa (powszechna zgoda społeczeństwa)
• działanie niezarobkowe (administracja działa dla dobra ogółu, nie jest nastawiona na zysk)
• działanie o charakterze planowym (działanie płynne, stałe, stabilne - niezależne od zmian w kraju)
• różnorodność form i postaci, różnorodność działalności
Administracja publiczna w ujęciu podmiotowym:
• aparat administracyjny,
• organy administracyjne,
• kompetencje administracyjne,
• zawisłość podmiotów administracyjnych,
• hierarchizacja podmiotów administracyjnych,
• bezosobowość administracyjna,
• zawodowość administracyjna,
• kreowanie podmiotów administracyjnych.
Struktura administracji publicznej jest złożona. Ma ona charakter dwuszczeblowy: centralny i wojewódzki.

Kryterium wyodrębniania rodzaju administracji Istniejące struktury administracji
Szczebel organizacji
Centralny Administracja rządowa: Rada Ministrów, ministerstwa, urzędy centralne
Administracja państwa obsługująca organy władzy państwowej: Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, Najwyższa Izba Kontroli, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
Regionalny Administracja rządowa w województwie: Wojewoda, urzędy wojewódzkie, zespolone administracje wojewódzkie, niezespolone administracje wojewódzkie, służby i inspekcje
Administracja samorządowa województwa: Marszałek i Zarząd Województwa, urzędy marszałkowskie
Lokalny Administracja samorządowa powiatu: Starosta i Zarząd Powiatu, urzędy powiatowe, służby i inspekcje podległe Staroście, jednostki organizacyjne samorządu powiatowego
Administracja samorządowa gminy: Wójt (burmistrz, prezydent miasta), i Zarząd Gminy, urzędy gminy, jednostki organizacyjne samorządu gminnego
Zakres działania
Realizacja ogólnych zadań publicznych Centralna administracja rządowa: ministerstwa
Terenowe organy administracji rządowej ogólnej: urzędy wojewódzkie, zespolone administracje wojewódzkie, administracja samorządowa wszystkich szczebli
Realizacja specjalnych zadań publicznych wyodrębnionych w systemie prawa Centralna administracja rządowa: urzędy centralne
Służby i inspekcje wojewódzkie
Służby i inspekcje powiatowe
Administracja rządowa działa w dwóch sferach: politycznej i wykonawczej. Sfera polityczna obejmuje poziom decyzyjny – odpowiedzialny za:
1) formułowanie i ustanawianie polityk publicznych
2) stanowienie norm regulujących funkcjonowanie danej dziedziny życia społeczeństwa
3) podejmowanie rozstrzygnięć w władczych odnoszących do spraw obywateli lub osób prawych tam, gdzie wymaga tego prawo
Funkcja polityczną administracji rządowej jest obsługiwanie osób i ośrodków, które posiadają mandat do kreowania polityki państwowej i jej realizowania. Sfera wykonawcza obejmuje całokształt działań organizacyjnych służących faktycznemu zrealizowaniu zadań określonych w politykach publicznych, aktach normatywnych lub niezbędnych dla egzekucji decyzjach administracyjnych.
Działalność administracji rządowej sprowadza się do:
a) działań organizatorskich, tj. mających na celu bezpośrednie stworzenie warunków do rozwiązania danego problemu oraz wdrożenie czynności realizujących cele określone w przepisach prawnych lub postanowionych w politykach publicznych
b) działań kontrolno – nadzorczych, które oznaczają ingerowanie antycypacyjne lub postfaktyczne w przebieg działalności osób lub podmiotów zbiorowych celem zweryfikowania ich zgodności z normami obowiązującymi w danej sferze aktywności oraz określenie sankcji w przypadku odstępstwa i doprowadzenie do pełnego dostosowania tej działalności do prawomocnych zasad
c) działań prognostycznych i planistycznych, które oznaczają określenie przyszłych stanów społeczeństwa, roli i zadań władzy publicznej w ich osiągnięciu oraz przygotowanie zasobów i środków, które to umożliwią

1.2 Organizacja i zasady działania Rady Ministrów
Zgodnie z Konstytucją RP z 2 kwietnia 1997 roku władzę wykonawczą w Polsce sprawuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, która prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa poprzez ustalenie kierunków polityki i kontrole ich bieżącej realizacji. Jej podstawowym zadaniem jest kierownictwo, koordynacja i kontrola działania całej administracji rządowej. Funkcjonowanie Rady Ministrów regulują trzy akty prawne:
I. Konstytucja RP
II. Ustawa o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów z 6 sierpnia 1996 roku [Dz. U. 1996, nr 106, poz. 492]
III. Ustawa o działach administracji rządowej z 4 września 1997 roku [Dz. U. 1997, nr 141, poz. 943]
Zgodnie z obowiązującą Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów. W skład obecnej Rady Ministrów pod przewodnictwem Jarosława Kaczyńskiego, zaprzysiężonej 14 lipca 2006 roku, wchodzą:
• Jarosław Kaczyński (PiS) – prezes Rady Ministrów
• Ludwik Dorn (PiS) – wiceprezes Rady Ministrów
• Roman Giertych (LPR) – minister edukacji narodowej, wiceprezes Rady Ministrów
• Zyta Gilowska (PiS) – minister finansów, wiceprezes Rady Ministrów
• Andrzej Lepper (Samoobrona) – minister rolnictwa i rozwoju wsi, wiceprezes Rady Ministrów
• Andrzej Aumiller (Samoobrona) – minister budownictwa
• Mariusz Błaszczak (PiS) – minister-członek Rady Ministrów, szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
• Anna Fotyga (PiS) – minister spraw zagranicznych, przewodnicząca Komitetu Integracji Europejskiej
• Grażyna Gęsicka (PiS) – minister rozwoju regionalnego
• Przemysław Gosiewski (PiS) – minister-członek Rady Ministrów, szef Komitetu Stałego Rady Ministrów
• Wojciech Jasiński (PiS) – minister skarbu państwa
• Janusz Kaczmarek (PiS) – minister spraw wewnętrznych i administracji
• Anna Kalata (Samoobrona) – minister pracy i polityki społecznej
• Tomasz Lipiec (PiS) – minister sportu
• Jerzy Polaczek (PiS) – minister transportu
• Zbigniew Religa (PiS) – minister zdrowia
• Michał Seweryński (PiS) – minister nauki i szkolnictwa wyższego
• Aleksander Szczygło (PiS) – minister obrony narodowej
• Jan Szyszko (PiS) – minister środowiska
• Kazimierz Michał Ujazdowski (PiS) – minister kultury i dziedzictwa narodowego
• Zbigniew Wassermann (PiS) – minister-członek Rady Ministrów, koordynator służb specjalnych
• Rafał Wiechecki (LPR) – minister gospodarki morskiej
• Piotr Woźniak (PiS) – minister gospodarki
• Zbigniew Ziobro (PiS) – minister sprawiedliwości i prokurator generalny
Konstytucja wprowadza zasadę domniemania kompetencji Rady Ministrów w zakresie spraw polityki państwa. Oznacza to, że w przypadku wątpliwości kompetencyjnych sprawy, które nie zostały przyznane innym organom, Rada Ministrów rozstrzyga jako organ właściwy. Wyróżnia się cztery grupy kompetencji Rady Ministrów:
 Inicjatywne – związane z kształtowaniem polityki państwa (np. prawo inicjatywy ustawodawczej)
 Władcze – służące bieżącej realizacji polityki państwa ( m. in. zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego)
 Wykonawczo – organizatorskie – związane z realizowaniem stałych zadań państwa (np. z zapewnieniem wykonania ustaw)
 Nadzorcze i kontrolne - służące gwarantowaniu poprawnego funkcjonowania instytucji sektora publicznego (m. in. koordynowanie i kontrola pracy innych organów administracji rządowej)
Rada Ministrów ma wiele zadań:
• prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej (art. 146 ust. 1 Konstytucji),
• kieruje administracją rządową (art. 146 ust. 3 Konstytucji),
• w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach, na podstawie art. 146 ust. 4 Konstytucji, w szczególności:
o zapewnia wykonanie ustaw,
o wydaje rozporządzenia,
o koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
o chroni interesy Skarbu Państwa,
o uchwala projekt budżetu państwa,
o kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,
o zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
o zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
o sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
o zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,
o sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,
o określa organizację i tryb swojej pracy
Rada Ministrów działa kolegialnie. Zasadniczą formą jej pracy jest posiedzenie plenarne zwoływane formalnie przez premiera. Ustawa dopuszcza możliwość podejmowania decyzji w trybie obiegowym, poprzez zebranie korespondencji opinii członków rządu. Sposób działania Rady Ministrów reguluje Uchwała nr 13 Rady Ministrów „Regulamin pracy Rady ministrów z dnia 25 lutego 1997. Dokument ten normuje następujące problemy:
→ opracowywanie, uzgadnianie i wnoszenie projektów dokumentów rządowych
→ wyjaśnianie i usuwanie rozbieżności stanowisk oraz rozstrzyganie sporów
→ ocena projektów aktów prawnych pod względem ich zgodności z prawem UE
→ wnoszenia projektów dokumentów rządowych do rozpatrzenia przez Radę Ministrów
→ posiedzenia Rady Ministrów oraz rozpatrywanie spraw i podejmowanie rozstrzygnięć
→ nieobecność i zastępstwo członków Rady Ministrów
→ realizację obowiązków Rządu wobec sejmu i Senatu RP
→ tworzenie organów wewnętrznych Rady Ministrów
→ obowiązki Sekretarza Rady Ministrów
Sekretarz Rady ministrów czuwa nad przebiegiem prac Rady Ministrów od strony organizacyjno – administracyjnej:
 przyjmuje dokumenty rządowe od uprawnionych organów i przekazuje je członkom rządu
 sporządza zapis posiedzenia i protokół ustaleń oraz przesyła protokoły ustaleń odpowiednim organom rządowym
 kieruje sprawy do rozstrzygnięcia lub rozpatrzenia w trybie obiegowym
 ewidencjonuje dokumenty rządowe przyjęte przez Radę Ministrów
 kontroluje realizację ustaleń
 koordynuje działalność legislacyjną Rady Ministrów i Premiera
 informuje opinię publiczną o przedmiocie posiedzeń i przyjętych rozstrzygnięciach
 kontroluje poprawność prawną i redakcyjną dokumentów rządowych i przedstawia je do podpisu Prezesowi i Radzie Ministrów
Obecnie sekretarzem Rady Ministrów w Rządzie Jarosława Kaczyńskiego jest Jolanta Rusiniak.
Na czele Rady Ministrów jest Prezes Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów jest szefem rządu w ustroju politycznym Polski. Zwyczajowo Prezes Rady Ministrów nazywany jest premierem. W Polsce występuje w podwójnej roli, jako przewodniczący Rady Ministrów oraz jako odrębny organ administracji. Jako przewodniczący Rady Ministrów posiada następujące kompetencje:
1. Kompetencje organizacyjne
• reprezentuje Radę Ministrów
• kieruje jej pracami
• zwołuje posiedzenia
• ustala porządek obrad
• przewodniczy posiedzeniom
2. Kompetencje merytoryczne
• kieruje merytoryczną działalnością Rady Ministrów
• ponosi odpowiedzialność polityczną
• decyduje o składzie Rady Ministrów
• koordynuje i kontroluje pracę ministrów i pozostałych członków Rady
• zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów
Jako naczelny organ administracji rządowej premier pełni następujące funkcję:
• prawodawczą – wydaje rozporządzenia na podstawie ustaw i w celu ich wykonania; wydaje zarządzenia obowiązujące jednostki podległe premierowi; kieruje procesem legislacyjnym w rządzie; wydaje Dziennik Ustaw RP i Monitor polski
• personalną – dokonuje obsad personalnych na kierowniczych stanowiskach w administracji rządowej, powołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu w ministerstwach, kierowników urzędów centralnych, przewodniczących i członków wielu ciał pomocniczych i opiniodawczych, a na szczeblu terenowym – wojewodów
• nadzoru – sprawuje nadzór bezpośredni nad funkcjonowaniem szeregu urzędów centralnych, jakie nie znajdują się w obrębie jednego z resortów administracyjnych
• kierowania i nadzoru wobec terenowych organów administracji rządowej – premier wobec jednostek samorządu terytorialnego sprawuje generalny nadzór, zatwierdza ich statuty, posiada uprawnienia do zawieszania organów samorządu i wprowadzania zarządu komisarycznego
Obowiązująca Konstytucja przewiduje następującą procedurę utworzenia rządu:
Wariant I
o W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, tj. wskazuje osobę (zwykle wytypowaną wcześniej przez partię polityczną mającą większość w Sejmie lub koalicję partii), która otrzymuje misję sformowania rządu (art. 154 ust. 1 zd. 1 in principio Konstytucji).
o Osoba desygnowana na Prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni proponuje Prezydentowi skład Rady Ministrów (art. 154 ust. 1 zd. 1 in fine Konstytucji).
o Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów oraz pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera przysięgę od nowopowołanej Rady Ministrów (art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji).
o W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (expos) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 154 ust. 2 Konstytucji).
Wariant II
o W razie nie powołania Rady Ministrów w przedstawionym wyżej trybie lub nieudzielenia jej wotum zaufania przez Sejm, w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w art. 154 ust. 1 lub 2 Konstytucji, Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera od niej przysięgę (art. 154 ust. 3 Konstytucji).
Wariant III
o W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Konstytucji Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę (art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji). (W praktyce ustrojowej, 11 czerwca 2004 roku, doszło uprzednio do desygnowania Prezesa Rady Ministrów na podstawie art. 154 ust. 1 zd. 1 Konstytucji.)
o W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów w trybie art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (expos) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 155 ust. 1 zd. 2 Konstytucji).
o W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w art. 155 ust. 1 zd. 2 Konstytucji, Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory (art. 155 ust. 2 Konstytucji).
Prezydent przyjmuje dymisję Rady Ministrów:
• na pierwszym posiedzeniu nowowybranego Sejmu (art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji),
• w razie niewyrażenia jej przez Sejm wotum zaufania w trybie art. 154 ust. 2 lub art. 155 ust. 1 Konstytucji),
• w razie wyrażenia jej przez Sejm konstruktywnego wotum nieufności w trybie art. 158 ust. 1 Konstytucji (wówczas Sejm wybiera nowego Prezesa Rady Ministrów oraz na jego wniosek członków Rady Ministrów, których następnie powołuje Prezydent odbierając od nich przysięgę),
• w razie rezygnacji Prezesa Rady Ministrów (art. 162 ust. 2 pkt 3 Konstytucji).
Dyskusyjne jest, czy Prezydent powinien udzielić dymisji Radzie Ministrów - bez uprzedniego wniosku Prezesa Rady Ministrów po niekorzystnym dla rządu głosowaniu - w sytuacji nieudzielenia jej przez Sejm wotum zaufania w trybie art. 160 Konstytucji.
Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze pełnienie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 1 zd. 2, art. 154 ust. 3 zd. 2 lub art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji. Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów złożonej w trybie art. 162 ust. 2 pkt 3 Konstytucji (art. 162 ust. 4 Konstytucji).
1.3 Organizacja i zasady działania aparatu pomocniczego Rady Ministrów i szefa rządu
W strukturze rządu działają liczne organy pomocnicze i opiniodawcze, które powoływane są przez Premiera lub Radę Ministrów w celu realizacji jej zadań w sposób sprawniejszy i zapewniający wysoką jakość przygotowywanych w ramach rządu rozstrzygnięć. Są to:
→ stałe komitety Rady Ministrów – ich celem jest umożliwienie uzgadniania stanowisk Rady Ministrów, inicjowanie i przygotowywanie rozstrzygnięć w określonych dziedzinach polityki rządu oraz analizowanie sytuacji w poszczególnych sferach polityki rządu
→ rady i zespoły – powoływane w celu uzyskiwania opinii i porad w sprawach należących do zakresu działania Rady Ministrów
Stałe komitety tworzone SA przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, a zasady ich działania opierają się na Regulaminie pracy Rady Ministrów. W skład komitetów wchodzą wyłącznie członkowie Rady Ministrów. Przewodniczących i ich zastępców powołuje premier. Liczba i skład komitetów zmieniają się w zależności od priorytetów rządu i premiera. Przez dłuższy czas funkcjonowały cztery stałe komitety:
a) Komitet Ekonomiczny Rady ministrów
b) Komitet Społeczny Rady Ministrów
c) Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów
d) Komitet Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju Rady Ministrów
Rząd premiera Millera zniół jednak te komitety na rzecz Stałego Zespołu Rady Ministrów zwany Komitetem Rady Ministrów. Członkami KRM, oprócz przewodniczącego są: sekretarze stanu wszystkich ministrów i stały przedstawiciel premiera – Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów lub wyznaczony przez niego sekretarz lub podsekretarz stanu. W pracach Komitetu RM uczestniczą:
 Przewodniczący Komitetu Integracji europejskiej
 Prezes Rządowego Centrum Legislacji
 Prezes Rządowego Centrum studiów Strategicznych
 Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Organem pomocniczym RM jest Rada Legislacyjna. Rada ta opiniuje i doradza rządowi w sprawach wszystkich rządowych inicjatyw ustawodawczych oraz w sprawach projektów aktów wykonawczych, jakie na mocy delegacji ustawowych wydaje RM. Członków Rady Legislacyjnej powołuje Prezes Rady Ministrów.
Innego rodzaju organami wspomagającymi działalność rządu są komisje wspólne. Komisje służą do uzgadniania problemów polityki państwa z jakimś środowiskiem społecznym lub instytucjami, których istotne interesy są uzależnione od działań struktur rządowych.
Zasadnicze znaczenie dla prac Rady Ministrów ma Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Zgodnie z zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 16 lipca 2004 w sprawie nadania statutu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zapewnia ona obsługę merytoryczną, prawną, organizacyjną, techniczną i kancelaryjno-biurową Rady Ministrów, prezesa Rady Ministrów, wiceprezesów Rady Ministrów oraz Kolegium do spraw Służb Specjalnych. Kancelaria zapewnia również obsługę pełnomocnikom rządu, komitetom, komisjom wspólnym, radom, zespołom oraz innym kolegialnym organom pomocniczym, doradczym i opiniodawczo-doradczym, jeżeli tak stanowią przepisy o ich utworzeniu. Na czele Kancelarii Prezesa RM jest Szef kancelarii Prezesa RM powoływany i odwoływany przez premiera. Do zadań Kancelarii należy:
► Zapewnienie kontroli realizacji zadań wskazanych przez Radę Ministrów i jej Prezesa
► Wydawanie Dziennika Ustaw RP i Monitora polskiego
► Koordynacja polityki kadrowej w administracji rządowej i obsługa spraw kadrowych osób zajmujących kierownicze stanowiska w administracji rządowej
► Zapewnienie koordynacji współdziałania Rady Ministrów i jej Prezesa z Sejmem i innymi organami państwowymi
► Obsługa informacyjna i prasowa RM, jej Prezesa i organów pomocniczych
► Zapewnienie koordynacji działalności kontrolnej Prezesa RM wobec organów administracji rządowej
► Wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach lub zleconych przez Prezesa RM
Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa RM z 7 listopada 2001 r. w sprawie nadania statutu Kancelarii Prezesa RM w jej skład wchodzą następujące komórki organizacyjne:
1. Gabinet Polityczny Prezesa RM
2. Sekretariat Prezesa RM
3. Sekretariaty Wiceprezesów RM
4. Sekretariat Szefa kancelarii Prezesa RM
5. Sekretariat Kolegium do Spraw Służb specjalnych
6. Sekretariat Rady legislacyjnej
7. Centrum Informacyjne Rządu
8. Departament Prezydialny
9. Departament Ekonomiczno – Społeczny
10. Departament Spraw Parlamentarnych Rządu
11. Departament Spraw Zagranicznych
12. Departament Kontroli, Skarg i Wniosków
13. Departament Monitoringu Społecznego i Analiz
14. Departament Spraw Obronnych
15. Biuro Dyrektora Generalnego
16. Biuro do Spraw Usuwania Skutków Powodzi
17. Biuro Finansowe
18. Biuro Obsługi
19. Biuro Ochrony
Prace Rady Ministrów wspiera także Rządowe Centrum Legislacji, zajmujące się koordynacją działalności legislacyjnej Rady Ministrów, Prezesa RM i innych organów administracji rządowej. Rządowe Centrum Legislacyjne:
1. Opracowuje stanowiska prawno-legislacyjne do rządowych projektów aktów prawnych.
2. Koordynuje przebieg uzgodnień rządowych projektów aktów prawnych, w tym sporządzania ocen skutków społeczno-gospodarczych projektowanych regulacji.
3. Opracowuje pod względem legislacyjnym rządowe projekty aktów prawnych skierowane do rozpatrzenia przez Radę Ministrów, w tym poprzez ich ocenę pod względem prawnym i redakcyjnym przez Komisję Prawniczą prowadzoną przez Centrum.
4. Opracowuje rządowe projekty aktów prawnych w zakresie ustalonym przez Prezesa Rady Ministrów.
5. Redaguje Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".
6. Współdziała z Komitetem Integracji Europejskiej w sprawie harmonizacji prawa polskiego z wymogami prawa Wspólnot Europejskich.
7. Współdziała z Radą Legislacyjną w zakresie opiniowania rządowych projektów aktów normatywnych pod względem ich zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej oraz spójności z systemem prawa.
8. Kontroluje wydawanie przez organy administracji rządowej przepisów wykonawczych do ustaw.
9. Wykonuje inne zadania określone w odrębnych przepisach lub wskazane przez Prezesa Rady Ministrów.
1.4 Organizacja i zasady działania ministerstw i agend administracji centralnej
Ustawa o działach administracji rządowej wprowadza następującą ich klasyfikację:
1) administracja publiczna
1a) budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa
2) budżet
3) finanse publiczne
4) gospodarka
5) gospodarka morska
6) gospodarka wodna
7) instytucje finansowe
7a) informatyzacja
8) integracja europejska
9) kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
10) kultura fizyczna i sport
11) łączność
12) nauka
13) obrona narodowa
14) oświata i wychowanie
15) praca
16) rolnictwo
17) rozwój wsi
17a) rozwój regionalny
17b) rynki rolne
18) Skarb Państwa
19) sprawiedliwość
20) szkolnictwo wyższe
21) transport
21a) turystyka
22) Środowisko
23) sprawy wewnętrzne
24) wyznania religijne
25) zabezpieczenia społeczne
26) sprawy zagraniczne
27) zdrowie
Zakres działania ministra obejmuje: wykaz działów administracji, jakimi kieruje, nazwę ministerstwa lub innego urzędu centralnego, jaki obsługuje jego działalność oraz wykaz urzędów administracji rządowej i innych jednostek organizacyjnych, jakie mu podlegają. Ministrowie spełniają również pewne ogólne funkcje:
- inicjowanie i opracowywanie polityki rządu w zakresie swojego działania
- wnoszenie odpowiednich projektów aktów normatywnych pod obrady rządu
- reprezentowanie stanowiska rządu
- kierowanie, nadzorowanie i kontrolowanie podległych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych, a w szczególności tworzenie i likwidowanie jednostek organizacyjnych, powoływanie i odwoływanie ich kierowników
- współdziałanie z innymi ministrami w zakresie opracowywania i realizacji polityki rządu
- współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami zawodowymi, stowarzyszeniami społecznymi
- określanie metod i sposobów działania administracji w kierowanych działach
Każdy minister dysponuje aparatem wykonawczym w postaci ministerstwa. Ministerstwo jest organizacją złożoną z dwóch podstawowych elementów: kierownictwa politycznego w składzie: minister, sekretarz stanu i podsekretarze stanu oraz wspomagająca ich grupa politycznych doradców oraz aparatu urzędniczego wykonującego zadania merytoryczne i administracyjno – techniczne ministerstwa w myśl zasad służby cywilnej.
STRUKTURA KIEROWANIA MINISTERSTWEM

Ministerstwo tworzą następujące rodzaje jednostek organizacyjnych:
• Departamenty
• Biura
• Sekretariaty
• Wydziały
• Gabinety polityczne
• Biura, wydziały albo samodzielne stanowiska pracy ds.:
- prawnych
- informacji
- budżetu i finansów
- kadr, szkolenia i administracji
- integracji europejskiej i współpracy z zagranicą
- informatyki
- zamówień publicznych
- administracyjno – gospodarczych
- obronnych
- kontroli, skarg i wniosków
- ochrony informacji niejawnych
Liczba i wielkość komórek organizacyjnych w ministerstwie różni się w zależności od kompetencji i zadań ministra.
Aparatem urzędniczym ministra kieruje Dyrektor Generalny Ministerstwa powoływany przez premiera na wniosek Szefa Służby Cywilnej. Dyrektor Generalny odpowiada przed ministrem za działalność ministerstwa i wykonanie przez nie zadań wyznaczonych przez ministra.
System centralnej administracji rządowej tworzy rozbudowany układ urzędów centralnych, które w przepisach prawnych, stanowiących o ich powołaniu określane są jako centralne organy administracji rządowej. Za najbardziej typowe urzędy centralne uważa się:
 Inspekcje, prowadzące kontrolę przestrzegania ustanowionych standardów w określonej dziedzinie działalności
 Urzędy regulacyjne, wydające licencje na prowadzenie różnego typu działalności i sprawdzające poprawność wykonywania warunków tych licencji
 Urzędy standaryzacyjne i certyfikacyjne
 Urzędy nadzorcze nad pewnymi sferami działalności
 Urzędy wykonujące specjalne zadania publiczne
 Urzędy świadczące usługi publiczne
Jeśli chodzi o zadania, to urzędy centralne najczęściej pełnią następujące funkcje:
a) współtworzenie polityki rządowej
b) wydawanie aktów prawnych oraz uczestnictwo w projektowaniu aktów normatywnych tworzonych przez inne organy
c) rozstrzyganie konkretnych spraw w drodze aktów administracyjnych
d) sprawowanie kontroli i nadzoru


2. Rządowa administracja terenowa
2.1 Zagadnienia ogólne
Administrację rządową można podzielić , ze względu na zakres jej działania, na administrację rządową centralną oraz na administrację rządową terenową – wojewoda i podległe mu służby, organy administracji niezespolonej. Organy administracji rządowej centralnej obejmują swoim zasięgiem całe terytorium kraju, natomiast organy administracji rządowej terenowej działają tylko na ściśle określonym terytorium.

2.2 Organizacja i zasady działania rządowej administracji terenowej
Administrację rządową na terenie województwa sprawują:
1) wojewoda
2) działający pod nadzorem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach
3) organy administracji niezespolonej
4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia
5) działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach
6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia
Na szczeblu wojewódzkim administracją rządową kieruje wojewoda. W województwie jest on: przedstawicielem Rady Ministrów, zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów KPA, reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa, a w szczególności:
1. kontroluje wykonywanie przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów,
2. kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej,
3. dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu oraz - w zakresie i na zasadach przewidzianych w ustawach - koordynuje i kontroluje wykonanie wynikających stąd zadań,
4. zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków na zasadach określonych w ustawach,
o a) dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy,
5. reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych,
6. wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa, wynikające z odrębnych ustaw,
7. współdziała z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych,
8. przedstawia Radzie Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej, projekty dokumentów rządowych w sprawach dotyczących województwa,
9. wykonuje inne zadania przewidziane w ustawach oraz ustalone przez Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów
W przypadku administracji rządowej terenowej można wyróżnić podział na administracje zespoloną i administrację niezespoloną.
Administrację zespolona tworzą działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji, straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach. Do tej kategorii należą np. :
• Komendant Wojewódzki Policji,
• Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,
• Kurator Oświaty,
• Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny,
• Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej,
• Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego,
• Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa,
• Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,
• Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,
• Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,
• Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,
• Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego,
• Wojewódzki Inspektor Nadzoru Geodezyjnego i Kartograficznego,
• Wojewódzki Konserwator Zabytków,
• Wojewódzki Lekarz Weterynarii.
Zadania administracji rządowej na obszarze województwa wykonują również działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży. Natomiast organem administracji niezespolonej – zwanej również administracją specjalną są podmioty podporządkowane właściwym ministrom oraz kierownikom państwowych osób prawnych i kierownikom innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na terenie województwa.
Organy administracji niezespolonej to :
• Powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii,
• Państwowi inspektorzy sanitarni,
• Okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,
• Komendanci oddziałów Straży Granicznej,
• Dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej,
• Dyrektorzy urzędów statystycznych,
• Dyrektorzy urzędów morskich,
• Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych,
• Dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,
• Dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,
• Dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,
• Dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,
• Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej,
• Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień
Działalność organów administracji niezespolonej oparta jest z reguły na centralizacji. Działają w ramach zasadniczego podziału terytorialnego kraju w ramach podziałów specjalnych.
2.3 Relacje rządowej administracji terenowej z samorządami lokalnymi
Administracja rządowa wypełnia wobec samorządu terytorialnego przede wszystkim funkcje nadzoru prawnego – kontroli legalności działań organów administracji samorządowych. Szczególne uprawnienia w tym zakresie ma Prezes Rady Ministrów:
* Premier ma prawo wystąpić do sejmu o rozwiązanie organu stanowiącego samorządu terytorialnego, jeśli rażąco narusza on Konstytucję lub ustawy
* Premier ma prawo na wniosek ministra właściwego ds. administracji zawiesić organy gminy i wprowadzić na okres do dwóch lat zarząd komisaryczny
Organem monitorującym problemy funkcjonowania administracji samorządowej w imieniu rządu są minister właściwy ds. administracji i wojewodowie. W strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji mamy dwa departamenty: Administracji Publicznej oraz Wdrożenia i Monitorowania Reformy Administracji Publicznej, które wykonują wspomniane funkcje. Wojewoda pełni rolę nadzoru prawnego – wszelkie akty prawa miejscowego podlegają w terminie 7 dni od dnia ich uchwalenia przez stosowny organ gminy przedłożeniu wojewodzie. Wojewoda w ciągu 30 dni w trybie rozstrzygnięcia nadzorczego może stwierdzić nieważność danej uchwały, jeśli narusza ona przepisy prawa.
Wzajemne relacje pomiędzy terenowymi organami administracji rządowej a samorządem terytorialnym nie ograniczają się często tylko do nadzoru prawnego. Oprócz tego miejsce ma rozbudowany system wzajemnych relacji wynikających z faktu, że organy samorządu terytorialnego wykonują szereg zadań rządowych.


3. Samorząd terytorialny
3.1 Zagadnienia ogólne
Samorząd terytorialny jest to forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej. Za niezbędny element sytuacji prawnej samorządu terytorialnego współczesnego demokratycznego państwa prawnego uważa się kontrolowanie tego samorządu przez niezawisłe sądy (administracyjne i powszechne) oraz rozstrzyganie przez takie sądy sporów między samorządem i nadzorującą administracją rządową. We większości państw demokratycznych świata współczesnego ustrój władzy lokalnej opiera się na zasadzie dualizmu, ale np. w Stanach Zjednoczonych Ameryki zamiast owego dualizmu obowiązuje znacznie większy wachlarz rozwiązań od autonomii po szczegółowe wyznaczanie kompetencji władz lokalnych w ustawach stanowych. Zawsze jednak amerykański samorząd lokalny wywodzi swą legitymację z konstytucji lub ustawy stanowej, co w dużym uproszczeniu odpowiada polskiej zasadzie praworządności w tą jednak poprawką, że nie towarzyszy temu dualizm w znanej nam postaci. W Polsce tak jak w innych krajach kontynentu europejskiego tylko część zadań lokalnych jest realizowana przez agendy administracji rządowej bezpośrednio (hierarchicznie) podporządkowane hierarchiczne Radzie Ministrów, Premierowi bądź poszczególnym ministrom. Pozostałe zadania są realizowane przez organy samorządowe podporządkowane wspólnocie lokalnej i reprezentującej jej interesy, a więc przez samorząd terytorialny. Aktualny podział terytorialny Polski ma charakter trójstopniowy i obejmuje szczebel gminny, powiatowy i wojewódzki. Samorząd terytorialny jest jedną z form samorządności rozumianej jako przesunięcie w obrębie administracji publicznej pewnej dziedziny spraw, tj. odebranie ich scentralizowanej administracji rządowej i powierzenie ich do samodzielnego rozwiązywania tej grupie społecznej, której te sprawy dotyczą.
3.2 Podział terytorialno – administracyjny
Od 1 stycznia 1999 obowiązuje trzystopniowy podział administracyjny kraju na 16 województw, 379 powiatów (65 powiatów grodzkich + 314 powiatów ziemskich) i 2478 gmin (307 gmin miejskich + 582 gminy miejsko-wiejskie + 1589 gmin wiejskich) – stan z 1 stycznia 2007.
Województwa:
województwo stolica powierzchnia (w km²) ludność (2006)
1 dolnośląskie
Wrocław
19 947 2 888 232
2 kujawsko-pomorskie
Bydgoszcz, Toruń
17 972 2 068 253
3 lubelskie
Lublin
25 122 2 179 611
4 lubuskie
Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra
13 988 1 009 198
5 łódzkie
Łódź
18 219 2 577 465
6 małopolskie
Kraków
15 183 3 266 187
7 mazowieckie
Warszawa
35 557 5 157 729
8 opolskie
Opole
9 412 1 047 407
9 podkarpackie
Rzeszów
17 846 2 098 263
10 podlaskie
Białystok
20 187 1 199 689
11 pomorskie
Gdańsk
18 314 2 199 043
12 śląskie
Katowice
12 334 4 685 775
13 świętokrzyskie
Kielce
11 710 1 285 007
14 warmińsko-mazurskie
Olsztyn
24 173 1 428 601
15 wielkopolskie
Poznań
29 827 3 372 417
16 zachodniopomorskie
Szczecin
22 892 1 694 178


3.3 Organizacja i zasady działania samorządu terytorialnego
Samorząd województwa - wyodrębniony (zasiedlający określone terytorium) w strukturze państwa związek społeczności lokalnej funkcjonujący w randze województwa, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych mu zadań. Samorząd województwa posiada możliwość kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, m. in. wyboru organów samorządu wojewódzkiego (sejmik województwa, zarząd województwa), a także stanowienia poprzez te organy prawa miejscowego. Samorząd województwa:
1. wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność w szczególności w zakresie:
a) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego
b) promocji i ochrony zdrowia
c) kultury i ochrony jej dóbr
d) pomocy społecznej
e) polityki prorodzinnej
f) modernizacji terenów wiejskich
g) zagospodarowania przestrzennego
h) ochrony środowiska
i) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych
j) transportu zbiorowego i dróg publicznych
k) kultury fizycznej i turystyki
l) ochrony praw konsumentów
ł) obronności
m) bezpieczeństwa publicznego
n) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy
2. dysponuje mieniem wojewódzkim
3. prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu
W celu wykonywania zadań województwo tworzy wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz może zawierać umowy z innymi podmiotami w szczególności z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych. Porozumienia te podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Ponadto samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:
1. pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,
2. pobudzanie aktywności gospodarczej,
3. podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
4. zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,
5. kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Ponadto samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się:
1. tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,
2. utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,
3. pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,
4. wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,
5. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
6. wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,
7. wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego,
8. promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.
Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy wojewódzkie. Samorząd województwa może w związku z realizacją strategii rozwoju województwa:
1. występować o wsparcie ze środków budżetu państwa na realizację zadań zawartych w programach wojewódzkich,
2. zawierać kontrakt wojewódzki z Radą Ministrów na podstawie odrębnej ustawy.
Samorząd województwa, przy formułowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju, współpracuje w szczególności z:
1. jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa oraz z samorządem gospodarczym i zawodowym,
2. administracją rządową, szczególnie z wojewodą,
3. innymi województwami,
4. organizacjami pozarządowymi,
5. szkołami wyższymi i jednostkami naukowo-badawczymi,
6. może również współpracować z organizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw, zwłaszcza sąsiednich.
Organem uchwałodawczym samorządu wojewódzkiego jest Sejmik Wojewódzki, który określa zasady, tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich, uwzględniając w szczególności:
1. zadania poszczególnych organów województwa przy określaniu strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich,
2. tryb i zasady współpracy z podmiotami wymienionymi w art. 12.
Organem władzy wykonawczej jest Zarząd Województwa na czele z Marszałkiem Województwa. Do realizacji zadań marszałka powołany jest aparat wykonawczy w postaci Urzędu Marszałkowskiego, który ma następującą strukturę:
- Biuro Sejmiku
- Kancelaria Marszałka
- Departament Skarbu i Finansów
- Departament Strategii Rozwoju
- Departament Współpracy Międzynarodowej i Promocji
- Departament Edukacji i Kultury
- Departament Polityki Społecznej
- Departament Organizacyjny
- Departament Gospodarki, Rolnictwa i Infrastruktury


Kolejnym szczeblem administracji publicznej jest powiat. Powiat to jednostka podziału administracyjnego w Polsce. Wchodzi w skład województwa i skupia kilka sąsiadujących gmin (powiat ziemski). Istnieją także gminy wydzielone - miasta na prawach powiatu, które nazywane są powiatami grodzkimi. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
1) edukacji publicznej,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) pomocy społecznej,
4) polityki prorodzinnej,
5) wspierania osób niepełnosprawnych,
6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
7) kultury i ochrony dóbr kultury,
8) kultury fizycznej i turystyki,
9) geodezji, kartografii i katastru,
10) gospodarki nieruchomościami,
11) administracji architektoniczno-budowlanej,
12) gospodarki wodnej,
13) ochrony środowiska i przyrody,
14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
16) ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
18) ochrony praw konsumenta,
19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz
obiektów administracyjnych,
20) obronności,
21) promocji powiatu,
22) współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Władzę uchwałodawczą i kontrolną w powiecie sprawuje rada powiatu, a władzą wykonawczą jest Zarząd Powiatu ze starostą na czele. W powiecie grodzkim funkcje te sprawuje odpowiednio rada miejska i prezydent miasta, lub burmistrz. Do realizacji zadań administracji publicznej utworzono Starostwo Powiatowe. W jego ramach podstawowymi wydziałami są:
a) Wydział Organizacji i Spraw Obywatelskich
b) Wydział Komunikacji, Transportu i Dróg Powiatowych
c) Wydział Finansowo – Budżetowy
d) Wydział Geodezji, Katastru i Obrotu Nieruchomościami
e) Wydział Architektury i Budownictwa
f) Wydział Rolnictwa, Ochrony Środowiska i Leśnictwa
g) Wydział Oświaty i Sportu
h) Wydział Kultury, Turystyki i Promocji
Do najważniejszych kompetencji starosty i zarządu powiatu po reformie administracji z 1999 roku należy:
• podejmowanie decyzji w zakresie
o edukacji publicznej (szkoły ponadgimnazjalne)
o ochrony zdrowia (szpitale rejonowe, powiatowe)
o transportu na terenie powiatu (współfinansowanie lokalnych linii autobusowych, np. miejskich przedsiębiorstw komunikacji w miastach na prawach powiatu)
o opieka nad drogami publicznymi powiatowymi
o geodezji
o gospodarki nieruchomościami
o ochrony środowiska
o porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli
o przeciwdziałania bezrobociu
o obronności
o pomocy społecznej
o wydawania zezwoleń na podejmowanie pracy przez cudzoziemców
o zwalczania klęsk żywiołowych oraz organizowania pomocy na szczeblu powiatowym
o rejestracji pojazdów oraz wydawanie praw jazdy (patrz Tablica rejestracyjna)
Na szczeblu podstawowym zadania administracji rządowej wykonuje gmina. Gmina to wspólnota samorządowa mieszkańców na odpowiednim terytorium. Od 1990 r. w Polsce gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą miejską. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania te dzielimy na własne – nadane ustawowo i zlecone – przydzielane przez władze państwowe. Mieszkańcy uczestniczą w sprawowaniu władzy na terenie swojej gminy poprzez głosowanie: w wyborach samorządowych oraz referendum lokalnym lub za pośrednictwem organów gminy.
Gmina realizuje zadania poprzez swoje organy: Radę Gminy (organ stanowiący i kontrolny) oraz Zarząd Gminy (Miasta) na czele z wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta (organ wykonawczy). Do kompetencji Rady Gminy zaliczamy:
• uchwalanie statutu Gminy
• ustalanie wynagrodzenia wójta
• uchwalanie budżetu gminy
• podejmowanie uchwał w sprawach Gminy
Do kompetencji Wójta należy:
• wykonywanie uchwał
• przygotowywanie projektów uchwał
• przygotowywanie projektu budżetu
• sprawowanie funkcji kierownika Urzędu
• reprezentowanie gminy na zewnątrz
Zadania własne gminy obejmują sprawy:
• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej
• gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego
• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz
• lokalnego transportu zbiorowego
• ochrony zdrowia
• pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych
• gminnego budownictwa mieszkaniowego
• edukacji publicznej
• kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
• kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych
• targowisk i hal targowych
• zieleni gminnej i zadrzewień
• cmentarzy gminnych
• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego
• utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych
• polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej
• wspierania i upowszechniania idei samorządowej
• promocji gminy
• współpracy z organizacjami pozarządowymi
• współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw


4. Autonomiczne struktury administracji centralnej
4.1 Zagadnienia ogólne
W systemie administracji publicznej w Polsce działają organy władzy państwowej o odrębnym statusie wyposażone przez ustawę w kompetencje do wykonywania pewnych zadań publicznych i prowadzenia w związku z tym działalności organizatorskiej. Odrębną kategorię stanowią aparaty administracyjne obsługując konstytucyjne organy władzy państwowej: Kancelaria Sejmu RP, Kancelaria Senatu RP, Kancelaria Prezydenta RP. Funkcje administracji państwowej w sposób autonomiczny wobec innych organów wykonują takie instytucje jak : Rzecznik Praw Obywatelskich, Najwyższa Izba Kontroli, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Państwowa Inspekcja Pracy.

4.2 Organizacja i zasady działania jednostek pozarządowej administracji centralnej
Pracami Kancelarii Sejmu kieruje Szef Kancelarii przy pomocy dwóch Zastępców Szefa Kancelarii. Są oni powoływani przez Marszałka Sejmu RP po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich. Kancelaria Sejmu jest urzędem służącym Sejmowi i jego organom w zakresie prawnym, organizacyjnym, doradczym, finansowym i technicznym, kierującym się przy wykonywaniu swoich zadań zasadą bezstronności. Kancelaria Sejmu stwarza posłom warunki do uczestniczenia w pracach Sejmu i jego organów. Na zasadach ustalanych odrębnie, Kancelaria Sejmu:
1. stwarza posłom warunki techniczno-finansowe do wykonywania mandatu poselskiego w okręgu wyborczym,
2. stwarza klubom parlamentarnym, kołom i zespołom poselskim oraz posłom niezrzeszonym warunki techniczno-finansowe do działania w siedzibie Sejmu.

Rolą obsługową i doradczą w stosunku do Senatu wypełnia Kancelaria Senatu, którą kieruje Szef Kancelarii Senatu. Składa się ona z następujących komórek:

Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej to organ pomocniczy zapewniający realizację konstytucyjnych uprawnień Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Działa na podstawie art. 143 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997. Prezydent RP nadaje Kancelarii statut oraz powołuje i odwołuje jej szefa. Na podstawie statutu Kancelaria: wykonuje zadania związane z kompetencjami Prezydenta, działa zgodnie z decyzjami i poleceniami Prezydenta, zapewnia obsługę merytoryczną, organizacyjną, prawną i techniczną Prezydenta, szefa Kancelarii, sekretarzy i podsekretarzy stanu. W ramach Kancelarii funkcjonuje Gabinet Prezydenta RP. Stanowiska kierownicze w Kancelarii Prezydenta RP są stanowiskami ministra, sekretarza i podsekretarzy stanu. Kierownictwo tego urzędu składa się z :
• Szefa Kancelarii Prezydenta RP,
• Sekretarza Stanu, Szefa Gabinetu Prezydenta RP,
• Sekretarza Stanu, Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego,
• Sekretarza Stanu – nadzór nad problematyką międzynarodową,
• Podsekretarza Stanu – nadzór nad Biurem Finansowym, Biurem Administracyjno – Gospodarczym, Biurem Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków Krakowa.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT lub KRRiTV) to organ konstytucyjny (art. 213 - 215), który stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Rada sama wybiera swojego przewodniczącego i zastępcę. Członkowie KRRiT na mocy postanowień Konstytucji RP (art. 198) odpowiadają za popełnienie deliktu konstytucyjnego przed Trybunałem Stanu. Główne zadania to:
• konstytucyjne (art 213 ust. 1 Konstytucji RP ): stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;
• ustawowe (art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami):
o projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;
o określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i telewizyjnych;
o rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;
o sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym ustawą;
o organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;
o określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;
o opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;
o inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;
o współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych;
Niektóre uprawnienia KRRiT:
• powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia);
• udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego;
• podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego;
• nakładanie kar pieniężnych na nadawców;
Biuro KRRiT obsługuje Krajową Radę Radiofonii i Telewizji przy wykonywaniu jej zadań ustawowych. Organizację i tryb działania Biura Krajowej Rady określa regulamin uchwalany przez Krajową Radę.
Pracą Biura kieruje Dyrektor Biura KRRiT. Biuro składa się z następujących komórek:
* Gabinet Przewodniczącego KRRiT
* Wydział Skarg i Wniosków
* Departament Koncesyjny
* Departament Programowy
* Departament Reklamy
* Departament Prawny
* Departament Techniki
* Departament Integracji Europejskiej i Współpracy z Zagranicą
* Departament Ekonomiczny
* Departament Finansowy
* Samodzielny Wydział Administracyjno – Gospodarczy
Dyrektor Biura nadzoruje działalność komórek organizacyjnych Biura Krajowej Rady, oraz wykonuje decyzje Przewodniczącego Krajowej Rady i uchwały Krajowej Rady, a w szczególności:
1) koordynuje prace komórek organizacyjnych;
2) akceptuje plany, roczne plany pracy poszczególnych departamentów, sprawozdania oraz inne dokumenty i opracowania dotyczące działalności komórek organizacyjnych oraz informuje Przewodniczącego Krajowej Rady i członków Krajowej Rady o pracach tych komórek;
3) sprawuje nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem zasad prawidłowej gospodarki finansowej, w tym nad projektowaniem i realizacją budżetu Krajowej Rady;
4) nadzoruje sprawy kadrowe pracowników Biura Krajowej Rady oraz wykonuje decyzje kadrowe Przewodniczącego Krajowej Rady;
5) zapewnia właściwe warunki pracy członkom Krajowej Rady i pracownikom Biura Krajowej Rady;
6) planuje i organizuje szkolenia członków Krajowej Rady i pracowników Biura Krajowej Rady;
7) nadzoruje sprawy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przestrzegania przepisów przeciwpożarowych;
8) nadzoruje prowadzenie archiwum zakładowego zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami;
9) prowadzi kontrolę dyscypliny pracy;
10)nadzoruje przestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych;
11)odpowiada za przygotowanie projektu corocznego sprawozdania Krajowej Rady;
12)w zakresie swojej właściwości wydaje instrukcje i pisma okólne;
13)wykonuje inne zadania zlecone przez Przewodniczącego Krajowej Rady i członków Krajowej Rady;
14)nadzoruje stronę internetową Krajowej Rady oraz Biuletyn Informacji Publicznej.

Rzecznik Praw Obywatelskich to jednoosobowy urząd centralny, pełniący funkcję ombudsmana. Urząd ten powstał w Polsce z dniem 1 stycznia 1988 roku. Pierwszym rzecznikiem została prof. Ewa Łętowska. Obecnie urząd ten sprawuje dr Janusz Kochanowski. Działalność Rzecznika reguluje Konstytucja RP i Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Należy się zwrócić do RPO w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich. Rzecznik jest ograniczony zakr