Dyskryminacja i uprzedzenia rasowe

Dyskryminacja rasowa wynika często z nieznajomości grup społecznych żyjących w tym samym państwie. Prowadzi do powstania fałszywych przekonań kształtujących negatywne postawy w stosunku do ich członków. Jeśli poglądy nacechowane dyskryminacją zyskują usankcjonowanie prawne, wówczas mogą one wywrzeć destrukcyjny wpływ na społeczność danego państwa.
Ludzie kierujący się uprzedzeniami rasowymi negatywnie oceniają całą grupę społeczną i zazwyczaj niechętnie odnoszą się do jej pojedynczych przedstawicieli tylko z tego powodu, że należą właśnie do tej grupy. Uprzedzenia są najczęściej źródłem fałszywych ocen. Do najbardziej destrukcyjnych przykładów uprzedzeń należą rasizm i seksizm (dyskryminacja płci). Podłożem dyskryminacji i uprzedzeń są stereotypy- jednostronne, przesadzone i uproszczone poglądy na temat poszczególnych grup czy społeczności. W 1935 roku przeprowadzono w USA pierwsze badanie naukowe dotycząc stereotypów. Okazało się, że znaczna część białych studentów college’ów postrzega grupy społeczne przez pryzmat obiegowych opinii. Na przykład Murzynów uważa się za przesądnych i leniwych, podczas gdy Żydzi są określani jako skąpi albo skoncentrowani na pieniądzach. W takim spojrzeniu na społeczeństwo charakterystyczne jest to, że przesadza się w ocenie liczby ludzi, którzy w danej społeczności mogą posiadać przypisaną im cechę. Stereotyp zakodowany jest w umysłach społeczeństwa, bardzo trudno wykorzenić, nawet jeśli fakty wyraźnie mu zaprzeczają.
Ludzie maja tendencję do uproszczeń i wysnuwania wniosków opartych na własnych doświadczeniach. Jednakże istniej duża różnica na przykład pomiędzy osobistym przekonaniem szefa, który nie zatrudnia osób palących, ponieważ uważa, że zbyt wiele czasu przeznaczają one na przerwy- a doktrynalnym założeniem, że wszyscy palacze pracują mniej wydajnie od niepalących. Stereotypy mogą okazać się niebezpieczne, jeśli zostaną wykorzystane do usprawiedliwienia prześladowań i dyskryminacji. Kiedy w jakimś społeczeństwie dochodzi do głosu grupa ludzi dających posłuch uprzedzeniom, ich działalność prowadzi do stereotypowego wizerunku grup społecznych, które władzy nie posiadają. Tak właśnie stało się w RPA w okresie apartheidu (1948-90), kiedy ludzie nie należący do białej rasy nie mieli pełnych praw obywatelskich. Podobna sytuacja miała miejsce w nazistowskich Niemczech (1933-45), kiedy Żydzi, Słowianie i przedstawiciele innych mniejszości narodowych jako narody „niższe” mieli zostać eksterminowani.
Rasizm jest to pogląd głoszący, jedna rasa lub grupa etniczna może być wyższa od drugiej. Ma on być usprawiedliwieniem dyskryminacji, przybierającej formy przemocy słownej lub fizycznej, a nawet ludobójstwa. Chociaż nie udowodniono żadnego związku pomiędzy pochodzeniem społecznym czy rasowym, a osobowością jednostki i cechami jej charakteru, wiele osób do dziś wierzy, że taki związek do dziś istnieje. Rasizm jest problemem społecznym aktualnym również w czasach współczesnych, ma jednak inną postać; głosi wyższość rasy białej nad „kolorowymi”. Jego początki są zauważalne w XVI wieku, kiedy kraje europejskie zaczęły kolonizować pozostałe rejony świata. Kolonializm doprowadził do powstania niezwykle zyskownego procederu- handlu niewolnikami. Niewolnictwo jest przejawem dyskryminacji- miliony mieszkańców Czarnego Lądu ładowano na statki płynące do obu Ameryk i zmuszano ich następnie do wykonywania ciężkich prac fizycznych. Wskutek kolonializmu i rasizmu kolor skóry zaczął po raz pierwszy w dziejach odgrywać ważną rolę w kontaktach pomiędzy Europejczykami, Amerykanami i rdzennymi mieszkańcami Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej oraz Australii. W celu usprawiedliwienia swojej działalności handlarze niewolników rozpowszechniali wymyślone informacje o różnicach dzielących rasę białą od innych ras- ludzkiego towaru, którym wypełniali luki swoich statków. We wcześniejszych cywilizacjach nie znano rasizmu w istniejącej dziś postaci. Chociaż wielu starożytnych wierzyło, że ich społeczeństwo jest lepsze od innych, nie łączyli tych różnic z rasą czy kolorem skóry. Starożytni Grecy twierdzili, że ich kultura i język są „cywilizowane”, w przeciwieństwie do kultur barbarzyńców czyli cudzoziemców. Z czasem barbarzyńcami zaczęto określać przedstawicieli innych, niższych od greckiej, cywilizacji. Ludzie, którzy nie znali greckiego języka i kultury, byli dla nich niecywilizowani. Taka postawę, nieco różniącą się od rasizmu, określa się mianem etnocentryzmu. Poglądy Greków były typowe dla wielu kultur starożytnych. Pod koniec XVIII i w XIX wielu doszło do zniesienia niewolnictwa w większości państw europejskich, ale jego miejsce zajęły uprzedzenia rasowe. W XIX-wiecznej Anglii przyrodnik Karol Darwin opublikował swoje poglądy na temat ewolucji gatunków i doboru naturalnego, wg których pewne gatunki w przyrodzie są w stanie przeżyć dzięki większym zdolnością adaptacyjnym i sprawności fizycznej. Wielu ludzi zinterpretowało poglądy Darwina jako dowód, że pewne grupy społeczne są silniejsze od innych, ponieważ natura obdarzyła je większą odpornością i sprawnością. Taki stan rzeczy daje im kontrolę nad tymi grupami, które są z natury słabsze. Niektórzy Europejczycy zaczęli uważać się za istoty wyższe w stosunku do ludów i ras kolonizowanych. Znaleźli się nawet naukowcy usiłujący udowodnić, że Europejczycy maja większe mózgi, a zatem górują inteligencją nad innymi rasami.
XX wiek to okres odbywających się na całym świecie akcji protestacyjnych organizowanych przeciwko rasizmowi. Na początku stulecia przedstawiciele mniejszości etnicznych w dalszym ciągu byli dyskryminowani w szkołach, instytucjach publicznych i życiu zawodowym. Odmawiano im prawa do głosowania. Dyskryminacja rasowa życie na przykład Indianom brazylijskim i australijskim Aborygenom. W latach sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych zaczęły się tworzyć pierwsze ugrupowania czarnych aktywistów walczące o równouprawnienie. Punktem zapalnym był incydent, w czasie którego pewna Murzynka nie chciała ustąpić miejsca w autobusie białemu mężczyźnie. Walkę o prawa człowieka prowadzono przez organizowanie marszów pokojowych. Doprowadziły one do zniesienia w 1954 roku przez Sąd Najwyższy USA segregacji rasowej w szkołach i podpisaniu Ustawy o prawach obywatelskich w roku 1964. Od lat osiemdziesiątych XX wieku szczególnie ostro zwalczany jest „rasizm instytucjonalny”, polegający na tym, że przedstawicielom określonych grup rasowych albo etnicznych utrudnia się znalezienie pracy czy miejsca zamieszkania. W RPA po roku 1948 rasizm stał się podstawą polityki państwowej. Rządząca Partia Narodowa wprowadziła system segregacji rasowej zwany „apartheidem”. Jego celem było rozdzielenie czarnych i białych obywateli w każdym aspekcie życia oaz ochrona interesów 4,5 milionowej rzeszy białych mieszkańców. Znaczna większość spośród 23 milionów czarnych mieszkańców i 2,5 miliona „kolorowych” została pozbawiona możliwości korzystania z bogactw tego państwa. Murzynom pozwolono mieszkać tylko na wyznaczonych terenach, nie posiadali oni prawa głosu w wyborach oraz swobodnego podróżowania po własnym kraju. Mimo zniesienia apartheidu w 1990 roku prawdopodobnie długo jeszcze pozostanie od w świadomości mieszkańców tego kraju.
Historia antysemityzmu jest długa, sięga czasów zniszczenia Jerozolimy w 70 roku n.e. po zburzeniu miasta wielu rdzennych mieszkańców było zmuszonych do osiedlenia się w Europie. W czwartym wieku naszej ery Europa przyjęła chrześcijaństwo jako oficjalna religię, co doprowadziło do pojawienia się uprzedzeń w stosunku do Żydów na tle religijnym. Nastroje antysemickie wzrosły w średniowieczu, kiedy ustanowiono prawa zabraniające Żydom kupowania ziemi i wykonywania zawodów rzemieślniczych. W rezultacie wielu z nich zaczęło trudnić się lichwiarstwem i handlem, aby utrzymać siebie i rodzinę. Sukcesy Żydów spotkały się z powszechną niechęcią. Od XVI wieku prawo wielu państw zmuszało ich do osiedlenia się w specjalnie wyznaczonych dzielnicach zwanych gettami. W XIX wieku zlikwidowano większość tych gett. Faszystowskie Niemcy i Włochy ponownie tworzyły getta podczas II wojny światowej. Na przełomie XVIII i XIX wieku dyskryminacja w stosunku do Żydów osłabła, gdyż wszyscy odczuli pozytywne skutki stabilizacji ekonomicznej. Popularność zdobywały poglądy liberalne, propagujące zasadę równości wszystkich ludzi. Jednak pod koniec wieku XIX kolonizacja i propagowanie pseudonaukowych tez na temat ras ludzkich spowodowały intensyfikacje postaw antysemickich. W wyniku prześladowań wielu Żydów wyjechało z Europy Wschodniej do Zachodniej i USA. W XX wieku niemiecka partia faszystowska doprowadziła do eksterminacji około 6 milionów przedstawicieli grób etnicznych uznawanych za rasy niższe. Początek realizacji planu „radykalnego rozwiązania kwestii żydowskiej” w Niemczech nastąpił po ogłoszeniu tzw. Ustaw Norymberskich w roku 1935. Doświadczenie nazizmu skłoniło wiele państw po II wojnie światowej do wprowadzania prawa zabraniającego podżegania do nienawiści rasowej.
Inna grupą etniczną, która ucierpiała z powodu faszystowskiej polityki rasowej byli Cyganie (Romowie). Rozproszeni po całym świecie zachowali odrębność języka i obyczajów. Romowie pochodzą z Indii, ale przez wieki prowadzili wędrowny tryb życia. Prawodawstwo wielu krajów zmuszało Cyganów do nieustannego przemieszczania się z miejsca na miejsce. Kiedy w XIX wieku zniesiono niewolnictwo wiele tysięcy przedstawicieli tego narodu wyemigrowało z Europy. Różnorodne społeczności cygańskie zostały niemal doszczętnie wymordowane w faszystowskich obozach koncentracyjnych. Od lat siedemdziesiątych XX wieku narodowe ruchy cygańskie zaczęły domagać się uznania swojej historii, języka i kultury. Los Cyganów pogorszył się po upadku komunizmu w Europie Wschodniej. Nacjonalizm odnowił dawne uprzedzenia. Od tej pory Cyganie zaczynają tworzyć partie polityczne, kulturalne i społeczne, których zadaniem jest obrona własnych interesów i walka z przejawami dyskryminacji w mediach. W 1990 roku doszło do powstania pierwszego parlamentu europejskiego Cyganów.
Seksizm to dyskryminacja związana z płcią, czyli przekonanie, że jedna płeć jest lepsza od drugiej. Poglądowi temu często towarzyszy stereotypowe postrzeganie przedstawicieli płci przeciwnej. Dyskryminowanie płci , przeważnie kobietom, odmawia się prawa do wykonywania pewnych zadań, zawodów i zajmowania stanowisk, które są zastrzeżone dla mężczyzn. Walka o prawa kobiet rozpoczęła się w połowie wieku XIX wraz z kampaniami na rzecz przyznania kobietom prawa do głosowania. Kobiety zostały dopuszczone do udziału w wyborach w niektórych stanach USA już pod koniec XIX w.
W USA w latach sześćdziesiątych kobiety zaczęły walczyć o swoje prawa stosując te same metody kampanii protestacyjnych co Ruch na rzecz Praw Murzynów. W 1966 roku utworzono bardzo wpływową Narodową Organizację Kobiet (NOW). Wkrótce potem powstały podobne organizacje także w Europie. Grupy te protestowały przeciwko dyskryminacji kobiet w takich dziedzinach, jak zatrudnienie, prawa posiadania, prawo do wynagrodzenia, a także kwestiach związanych z seksem i wychowaniem dzieci. Podjęły także próbę zmiany wizerunku kobiet jako przedstawicielek słabej płci, uzależnionej od mężczyzn. Dążyły do tego, by kobiety zaczęły odgrywać większą rolę w polityce i innych dziedzinach życia publicznego. Chociaż feminizm powstał w uprzemysłowionych krajach półkuli zachodniej, niewiele jest państw we współczesnym świecie, do których ruch ten nie dotarł. W Europie Wschodniej i krajach byłego ZSRR ruchy feministyczne zaczęły się tworzyć po upadku bloku komunistycznego. Kobiety zdobyły równe prawa, zachęca się je do podejmowania płatnej pracy, ale pomimo to mężczyźni nadal zajmują znaczą część lepiej płatnych stanowisk. Ruchom kobiecym na całym świecie przyświecają cele specyficzne dla danego kraju ściśle związane z sytuacją i panującymi obyczajami. Na przykład w pewnych częściach Afryki kobiety walczą o zakazanie zwyczaju wnoszenia zapłaty za narzeczoną. W krajach muzułmańskich ruchy kobiece kwestionują, między innymi, surowe przepisy regulujące sposób ubierania się kobiet.
Na świecie od niepamiętnych czasów dyskryminuje się homoseksualistów. Wiele religii potępia homoseksualizm i nie zezwala gejom uczestniczyć w obrzędach religijnych. W faszystowskich Niemczech homoseksualistów zmuszano do noszenia na ubraniach różowych trójkątów i zsyłano ich do obozów koncentracyjnych. Ruchy obrony praw homoseksualistów rozpoczęły się w 1969 roku, kiedy klienci Stonewell Inn w NY zaprotestowali przeciwko złemu traktowaniu przez policję. Homoseksualiści zaczęli tworzyć zorganizowane grupy i jednoczyć się w walce o równe prawa.
Od II wojnie światowej międzynarodowa społeczność podejmuje wspólne wysiłki w celu uchwalenia prawodawstwa zapobiegającego dyskryminacji na tle religijnym, ze względu na wygląd, pochodzenie etniczne, płeć czy wiek. Chodzi o to, by nie traktować uprzedzeń wyłącznie jako sprawy osobiste, ale by ludzie uświadomili sobie, że ich obowiązkiem jest ocenianie innych na podstawie racjonalnych kryteriów. Jednym z punktów zwrotnych w tym dążeniu było podpisanie przez ONZ Deklaracji Praw Człowieka w 1948r.






Bibliografia:
• Internet
• Encyklopedia PWN
• Książki KOSS
• Podręczniki Wiedzy o społeczeństwie
• Podręczniki do historii