Mniejszości narodowe

Mniejszość narodowa - ludność, która jest osiedlona na terytorium innej zbiorowości i odróżnia się od innych zbiorowości odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i wyznaniem, starając się zachować tę odrębność.
Prawo międzynarodowe gwarantuje przestrzeganie praw tych zbiorowości. Ludność ta posiada obywatelstwo państwa zamieszkania ze wszystkimi tego konsekwencjami, ale nie ma wyodrębnionego terytorium pod względem politycznym i administracyjnym
Mniejszości można podzielić na:
• zwarte - są to duże skupiska ludności, zamieszkujące z reguły od wielu pokoleń jeden obszar,
• rozproszone - zamieszkujące miejsca od siebie oddalone.
Zbiorowości etniczne o autochtonicznym, autotelicznym charakterze. Nie osiągnęły statusu narodu. Są to grupy odrębne pod względem charakterystyk kulturowych, w tym językowych.
Mają długą historyczną genezę i reprezentują genetycznie dwa typy zbiorowości:
a) Terytorialnych, z wyraźnie wyodrębnioną symboliczną sferę identyfikacyjną z „ojczyzną prywatną”, regionem, nakładającą się na szerszą tożsamość ideologiczną z narodem-państwem.
b) Imigracyjnych, napływowych, cechujących się silną więzią ideologiczną, nie tworzących jednak odrębnych narodów lub nie wchodzących w ich skład. Są to grupy o dużym stopniu integracji językowej i religijnej, wpisane w schemat procesu asymilacyjnego społeczeństwem narodowym i obywatelskim.
Grupy etniczne o rodowodzie napływowo – migracyjnym. W obrębie mniejszości etnicznych o imigracyjnym rodowodzie wyróżnić można:
a) grupy w sensie socjologicznym, historycznie obecne co najmniej od trzech pokoleń, cechującej się kompletnością instytucjonalną, więzią ideologiczną wspólnota interesów.
b) Zbiorowości imigracyjne o stosunkowo niedawnym rodowodzie, krótkiej historii grupowej. Są to zbiorowości, których przedstawiciele obecni byli wcześniej, lecz posiadali status cudzoziemców, obcokrajowców, czasowych rezydentów.
1. Typy mniejszości i ich specyfika
• grupa mniejszościowa – kategoria społeczna obejmująca pewna populacje wyróżniona z szerszej zbiorowości na podstawie cech, które są negatywnie oceniane przez dominującą większość społeczeństwa o liczebność - określana przez odniesienie do szerszej zbiorowości, w której mniejszość funkcjonuje o dyskryminacja – ograniczanie pełnego uczestnictwa grupy mniejszościowej w życiu społecznym o członkostwo grupy mniejszościowej nie jest dobrowolne (wynika często z miejsca urodzenia lub z pokrewieństwa) o silne poczucie więzi społecznej o odrębność kulturowa – odrębność języka, wyznania, zwyczajów (świadomość odrębności i tego jak ta odrębność jest postrzegana przez innych)
2. Grupa etniczna – czynniki decydujące o tożsamości etnicznej
Cechy grupy etnicznej:
• żyje w obrębie danego społeczeństwa
• członkowie grupy etnicznej źródło swej przynależności upatrują we wspólnej historii, w posiadaniu wspólnych przodków
• grupa etniczna opiera sie na sieci interakcji społecznych
• posiada własne symbole związane z poczuciem swej odrębności
Rodzaje grup etnicznych:
• kategorie etniczne – grupy pozbawione silnych więzi i kontaktów społecznych
• organizacje etniczne – grupy wewnętrznie zorganizowane, posiadające swoje instytucje
• społeczności etniczne – organizacje etniczne na konkretnym terytorium
Grupy rasowe
• grupy etniczne, dodatkowo identyfikowane przez cechy fenotypu ich członków
3. Mniejszość narodowa
• grupa etniczno-narodowa, która nie posiada własnej formy państwowości lub posiada własne państwo, ale zamieszkuje w granicach innego państwa
Podstawowe cechy mniejszości narodowej
• posiada poczucie własnej odrębności etniczno-narodowej i dąży do jej zachowania (język, kultura, tradycje)
• ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie oraz ochronę
• za mniejszości narodowe nie uznaje sie tych grup etnicznych, które maja odrębność kulturowa, lecz nie miały przynależności państwowej
• nie ma autonomii terytorialnej, ale występuje silne przywiązanie do miejsca zamieszkania
• utożsamia sie z własnym narodem
Mniejszość narodowa a grupa etniczna
• grupa etniczna nie ma rozwiniętej świadomości narodowej
• nie utożsamia sie ew. z własnym narodem
• protonaród (naród bez państwa) – typ grupy etnicznej, która dąży do uzyskania własnej suwerenności politycznej w postaci własnego państwa. Stosunek mniejszości narodowej do
większości:
• negatywny – w przypadku zmiany granic, wymuszonego przesiedlenia, niesprzyjających warunków politycznych
• pozytywny – dobrowolna emigracja
4. Przyczyny konfliktów etniczno-narodowych
• duży stopień deprywacji mniejszości narodowej (brak możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb) – upośledzenie ekonomiczne
• przynależność etniczno-narodowa a postrzegane miejsce w strukturze społecznej – upośledzenie społeczne
• dostęp do władzy – upośledzenie polityczne
5. Migracja a struktura etniczno-narodowa
• przyczyny migracji
o czynniki ekonomiczne - motywy indywidualne/społeczne - poczucie deprywacji (frustracji, anomii) w ramach własnego społeczeństwa (brak możliwości funkcjonowania i/lub rozwoju – emigracja osób wykształconych/osób młodych) o czynniki polityczne – wojna, prześladowania polityczne o czynniki społeczno-kulturowe – przejecie zachodniego modelu życia o jednostka tym chętniej migruje, im większe są jej nadzieje na osiągniecie lepszego stanu w nowym miejscu zamieszkania o jednostka tym chętniej migruje, im częściej migracja występuje w jej otoczeniu i stanowi pozytywny wzorzec zachowań (informacje, że dzięki migracji ludzie osiągnęli sukces)
• zjawisko masowej migracji
o próby kontrolowania tego procesu – ryzyko zagrożenia ładu społecznego, obawa przed konfliktami na tle etniczno-narodowymo dylemat – jak pogodzić postawę otwartości kulturowej z zamykaniem sie na„obcych”
• migracja jako przyczyna występowania mniejszości etnicznych i narodowych na
terytorium wielu państwa

7. Stereotypy narodowe i ich znaczenie w (życiu społecznym
Stereotypy narodowe – tendencyjne, uproszczone i jednostronne (pozytywne lub negatywne) wyobrażenia o charakterystycznych właściwościach poszczególnych grup etnicznych czy narodowych Uprzedzenie – nieuzasadniona (najczęściej negatywna) postawa wobec grupy i jej członków
Dyskryminacja – nieuzasadnione negatywne zachowanie wobec członków danej grupy, polegające często na odmawianiu im uprawnień przynależnych grupie
Rasizm – stereotypy, uprzedzenia i dyskryminacja wobec ludzi danej rasy
Nacjonalizm
• w znaczeniu negatywnym – własnemu narodowi przypisuje sie najwyższa wartość, wobec obcych przejawiana jest agresja oparta na poczuciu wyższości o nacjonalizm etniczny – dla identyfikacji narodowej najważniejszym kryterium jest wspólne pochodzenie, więzi biologiczne i etniczne (wspólna religia, kultura, język)
• w znaczeniu pozytywnym – poczucie własnej wartości, powstałej w oparciu o przynależność do określonego narodu, które nie zagraża nawiązywaniu pozytywnych kontaktów z innymi narodami